تاۋەكەلى بار حالىقارالىق ۆاليۋتا مەن قۇندى قاعازدارعا بايلانىستى «اق جول» دەپۋتاتتارى التىن-ۆاليۋتا رەزەرۆتەرى قۇرىلىمىنداعى التىن قورىن ارتتىرۋدى ۇسىندى – بۇل تۋرالى ازات پەرۋاشەۆ ۇكىمەت پەن ۇلتتىق بانكتىڭ اتىنا جولداعان دەپۋتاتتىق ساۋالىندا مالىمدەدى.

«التىن-ۆاليۋتالىق قورى (اۆق) ۇلتتىق قارجى جۇيەسىنىڭ جانە ۇلتتىق ۆاليۋتامىز – تەڭگەنىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋدە ماڭىزدى فاكتور بولىپ تابىلادى. سوندىقتان، ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن وتىمدىلىگىن قولداۋ ماسەلەسى ءاردايىم مەملەكەتتىك ەكونوميكالىق ساياساتتاعى باسىمدىقتاردىڭ ءبىرى بولىپ كەلەدى، - دەپ اتاپ وتكەن پەرۋاشەۆ ۇلتتىق بانكتىڭ سايتىنان اقپارات كەلتىردى. وعان سايكەس التىن-ۆاليۋتا قورلارى ۇلتتىق بانكتىڭ حالىقارالىق رەزەرۆتەرىنەن جانە ۇلتتىق قوردىڭ قاراجاتىنان تۇرادى. بۇگىنگى كۇنى ولاردىڭ جالپى سوماسى 90 ميلليارد اقش دوللارىنان اسادى، ونىڭ ىشىندە ۇلتتىق قوردىڭ اكتيۆتەرى – 59 ملرد. دوللار بولسا، ۇلتتىق بانكتىڭ رەزەرۆتەرى – 31 ملرد. دوللاردى قۇرايدى.

«اق جول» الەمدىك ەكونوميكادا بولىپ جاتقان ۇردىستەردىڭ اياسىندا ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك بەرۋ ماسەلەسىنىڭ وزەكتىلىگى ودان سايىن ارتىپ كەلەدى دەپ ەسەپتەيدى. شىن مانىندە، بۇگىندە پايدا بولعان حالىقارالىق قارجى جۇيەسىنە قاۋىپ توندىرەتىن باتىس-رەسەي، اقش-ەۋروپالىق وداق جانە باسقا دا باعىتتار بويىنشا بىرقاتار جاھاندىق گەوساياسي جانە ەكونوميكالىق قاقتىعىستار تۋرالى ايتۋعا بولادى. بۇل حالىقارالىق قارجى جۇيەسىنە، ۆاليۋتانىڭ جوعارى قۇبىلمالىلىعى تاۋەكەلىنە جانە حالىقارالىق قارجى مىندەتتەمەلەرىنە قاۋىپ توندىرەدى.

سونىمەن بىرگە ۇلتتىق قوردىڭ جəنە ۇلتتىق بانك رەزەرۆتەرىنىڭ جيناقتارى جانە نەگىزگى بولىگى شەتەل ۆاليۋتاسى مەن شەتەلدىك باعالى قاعازداردان تۇرادى. مəسەلەن، ۇلتتىق بانكتىڭ رەزەرۆتەرىندە شەتەل ۆاليۋتاسى جəنە باعالى قاعازدار 57% (17,8 ملرد. اقش دوللارى) قۇرايدى; ۇلتتىق قوردىڭ اكتيۆتەرىندە بۇل كورسەتكىش ودان دا جوعارى. 2016 جىلعى دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، ۇلتتىق قوردىڭ قاراجاتى شامامەن 40% اقش-تىڭ ۆاليۋتاسى مەن قۇندى قاعازدارىنان، ال 22% - ەۋروايماقتىڭ، 10% - جاپونيانىڭ قاراجاتىنان تۇرادى ەكەن.

«ءبىر قىزىعى، بۇل پورتفەلدە قىتاي (قحر) سياقتى ەلىمىزدىڭ ەلەۋلى سەرىكتەسى جانە ماڭىزدى ينۆەستورىنىڭ ۆاليۋتاسى مەن قۇندى قاعازدارى ءتىپتى ايتارلىقتاي دا ۇسىنىلماعان»، - دەپ وسى ورايدا «اق جول» جەتەكشىسى ءوز پىكىرىن قوسا كەتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، اقش-تىڭ بەلسەندى وزىمشىلدىك (پروتەكتسيونيستىك) ساياساتىنان كۇماندانىپ قالعان كەيبىر مەملەكەتتەر مەن ۇلتارالىق بىرلەستىكتەر الەمدىك ءبىرىنشى ەكونوميكاداعى ساۋدا قارىم-قاتىناستارىن شەكتەۋگە جانە تولەم قۇرالى مەن رەزەرۆتىك ۆاليۋتا رەتىندە اقش دوللارىنان باس تارتىپ، وعان بالاماسىن تابۋدىڭ جولىن ىزدەۋگە كىرىسكەن. اتاپ ايتقاندا، الەمدىك ەكىنشى ەكونوميكانىڭ وكىلدەرى قحر مەن رەسەي فەدەراتسياسى، رەسەي مەن يران جانە ت.ب. ەلدەردىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاداعى ءوزارا ەسەپ ايىرىسۋلارعا كوشۋى تۋرالى ءسوز بولىپ وتىر.

پەرۋاشەۆتىڭ پىكىرىنشە، مۇنداي جاعدايدا دوللاردىڭ بەتالىسىن عانا ەمەس، سونداي-اق وزگە دە ەلدەردىڭ ۆاليۋتالارى مەن مىندەتتەمەلەرى سياقتى امەريكالىق باعالى قاعازداردىڭ ءوتىمدى قۇندىلىعىن دا كۇنى بۇرىن بولجاۋ مۇمكىن بولماي بارادى. قىتايدى قوسا العاندا بىرقاتار مەملەكەتتەردىڭ اقش-تىڭ قازىناشىلىق مىندەتتەمەلەرىنە قارجى سالۋدى قىسقارتىپ، وزدەرىنىڭ التىن قورلارىن جيناقتاۋ ءۇشىن التىن-ۆاليۋتا رەزەرۆتەرىن قالىپتاستىرۋعا ەرەكشە كوڭىل اۋدارىپ جاتقانى كەزدەيسوقتىق ەمەس.

«بۇل ۇردىستەر ازىرگە جەرگىلىكتى دەڭگەيدە، بىراق بۇل احۋالدىڭ دامۋ جىلدامدىعى كۇننەن-كۇنگە ارتىپ كەلە جاتقانى قاندايدا ءبىر قورىتىندى جاساۋعا ءماجبۇر ەتەدى. اقش ۆاليۋتاسى مەن ولاردىڭ قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ پوزيتسيالارىن نىعايتۋ مۇمكىندىگى بار. دەگەنمەن، ەلىمىزدىڭ التىن-ۆاليۋتا رەزەرۆتەرىنە قاتىستى كەلەتىن بولساق، وندا كونسەرۆاتيۆتىك ءادىستى ۇستانۋ دۇرىسىراق بولار ەدى. قارجى جۇيەسىنىڭ ەرەكشەلىگى دە سوندا، كەي كەزدەرى ىرگەلى ەمەس، سپەكۋلياتيۆتى سەبەپتەردىڭ ۆاليۋتالىق جانە قور نارىعىن قۇردىمعا كەتىرۋگە قاۋقارى جەتەدى»، - دەپ باسا ايتتى پەرۋاشەۆ جانە دە باسقا مەملەكەتتەردىڭ بانكتىك ەسەپشوتتارىنا قاتىستى باتىس ەلدەرى سوتتارىنىڭ يۋريسديكتسيانى قولدانۋ تاجىريبەسى جونىندە ەسكە سالا كەتتى.

ول مىسال رەتىندە باق-تا كۇنى كەشە جاريالانعان اقپاراتقا توقتالىپ – اۋەلى بريتاندىق سوتتىڭ ۇلتتىق بانكتىڭ «Bank of New York Mellon» -داعى بۇرىن پايدالانۋعا تىيىم سالىنعان $ 22,6 ملرد. سوماسىنداعى قاراجاتىن بۇعاتتان شىعارۋدان باس تارتىپ وتىرعانى تۋرالى، جانە دە قر ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ بۇل اقپاراتتىڭ دۇرىس ەمەستىگى تۋرالى مالىمدەمەسى جونىندە، سوت ءىسىنىڭ پروتسەدۋراسى جالعاسىپ جاتقان 530 ميلليوندى قوسپاعاندا، اتالعان بانكتەن نەگىزگى قاراجاتتى شىعارىپ الۋدىڭ جۇزەگە اسقانى حاقىندا ناقتى مىسالدار كەلتىرىپ ءوتتى.

«سايكەسىنشە، ەگەر بۇل قاراجاتتاردى پايدالانۋعا بەلگىسىز مەرزىمگە تىيىم سالىنعان بولسا، وندا ولاردىڭ قارجى سالىمدارى نىسانىنىڭ باعاسى (مىسالى، اقش-تىڭ قۇندى قاعازدارى) تومەندەگەن جاعدايدا مۇنداي رەزەرۆتەردىڭ قۇرىلىمىن وزگەرتۋ مۇمكىن ەمەستىگىنە بايلانىستى شىعىنعا ۇشىراۋ تاۋەكەلدەرى كۇرت وسەدى»، - دەگەن سەنىمدە پەرۋاشەۆ.

بايقالىپ وتىرعان گەوساياسي جانە ماكروەكونوميكالىق تاۋەكەلدەردى ەسكەرە وتىرىپ، «اق جول» فراكتسياسى ۆاليۋتا پورتفەلىن ودان ءارى ءارتاراپتاندىرۋدى جالعاستىرىپ، ءبىر ۆاليۋتانىڭ ۇستەمدىگىنەن شىعۋ جانە ۇلتتىق جيناقتاعى التىن قورىنىڭ ۇلەسىن كوبەيتۋ ارقىلى قازاقستاننىڭ التىن-ۆاليۋتا رەزەرۆتەرىن قورعاۋ شارالارىن قابىلداۋ قاجەت دەپ سانايدى.

«اق جول» قدپ جانە ونىڭ پارلامەنتتىك فراكتسياسى سايلاۋالدى باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا جۇمىسىن جالعاستىرۋدا.

Abai.kz