كەيىنگى كەزدەرى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ىرگەتاسىن بەكىتىپ، تۇعىرىن نىعايتۋ جولىندا ىرگەلى ىستەردىڭ تىندىرىلىپ جاتقانى بەلگىلى. سولاردىڭ ءبىرى - ەلىمىز كوپتەن كۇتكەن «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى ەكەندىگى تاعى دا داۋسىز. بۇعان قوستاناي وبلىسىنىڭ باسشىلىعى دا ءوز ۇلەسىن قوسۋعا بەل شەشە كىرىسكەلى وتىرعان سىڭايلى.  جانە اناۋ-مىناۋ ۇساق-تۇيەك ەمەس، ايدى اسپانعا شىعاراتىنداي، تالاي جۇرتتى  تاڭ قالدىراتىنداي شارۋا تاىندىرىپ، ەل-جۇتتى ەلەڭ ەتكىزبەك. مۇنى استانادا وتكەن بريفينگتە وبلىس اكىمى ارحيمەد مۇقانبەتوۆتىڭ ءوزى جايىپ سالدى. ول كىسىنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا بيىل وسى ماقساتقا 4 ميلليارد 586,5 ميلليون تەڭگە بولىنبەك.

بۇل دەگەنىڭىز بىلتىرعى دەڭگەيمەن سالىستىرعان ەكى ەسەدەن استام. مۇنىڭ تەك 270,5 ميلليون عانا بيۋدجەتتەن بولىنبەك. قالعان اسا اۋقىمدى بولىگى، ياعني تورتتەن ءۇش بولىگى دەيتىندەي سوما قالتاسى قالىڭ، وزدەرىن تۋعان جەردىڭ پاتريوتتارى دەپ سانايتىن سانالى ازاماتاردىڭ ۇلەسىنە تيمەك. نەسى بار، قۋاناتىنداي، بورىكتى اسپانعا اتاتىنداي جاڭالىق بۇل. ونىڭ ۇستىنە اكىمىمىزدىڭ اسا سەنىمدى تۇردە ايتۋىنا قاراعاندا مۇنىڭ ءوزى «كىندىك ەسكەن جەرگە دەگەن ايرىقشا قۇرمەتتى تانىتىپ، تاريحي مۇرالار مەن ءبىلىمدى جاڭا ساتىعا كوتەرۋگە» باعىتتالادى ەكەن.

الايدا اكىمىمىز وسىناۋ اسا كولەمدى قاراجاتتىڭ قالاي جۇمسالاتىندىعىن، ول قانداي رۋحاني دۇنيەلەردى قايتا جاڭعىرتىپ، ەلدىڭ ەڭسەسىن كوتەرەتىن قانداي دۇنيەلەردىڭ پايدا بولاتىندىعى جايلى تاپتىشتەپ ايتىپ بەرگەن جوق. ءسىرا، ەڭ باستىسى اقشا بار عوي، قالعانىن كورە جاتارمىز دەگەن ساياساتتى مىقتاپ ۇستانسا كەرەك.

الايدا شىنىمەن رۋحني جاڭعىرۋىمىزعا باستايتىن جول اشىلىپ، ەلدىڭ ەسىندە ماڭگى قالاتىن، وزگەلەرگە ساباق بولارلىق ءىس تىندىرىلا قويادى دەگەنگە ونشا سەنىمىز جوقتىعىن تاعى دا جاسىرا المايمىز. باياعىدا بىرەۋ «اجەپتاۋىر ءان ەدى، پۇشىق شىركىن ءبۇلدىردى» دەگەندەي، وسى باعدارلاما باستالماستان-اق كوڭىلگە كوپ كۇدىك اكەلەتىن بەرەكەسىز تىرشىلىكتى كورىپ، كوڭىلسىز ويعا تىرەلدىك.

ءبىر عانا مىسال. جاقىندا وبلىس ورتالىعىندا  قالانى كوركەيتەتىن، ادەمى ءبىر سانگە بولەيدى دەگەن ماقساتپەن وسى شاھاردىڭ ءدال ورتالىعىنا، ياعني وبلىس اكىمدىگىنىڭ تۋرا قارسى الدىنا  ءاپ-ادەمى، كوز قۋانتاتىنداي ۆازوندار قويىلدى. ولار نازىك گۇلدەرمەن بەزەندىرىلدى. ونىسىمەن قويماي وسىنداعى بيلىك باسىنداعىلار «وي، ءبىز بۇلاردى اناۋ-مىناۋ دۇنيەمەن ەمەس، تۇپ-تۋرا ماڭگىلىككە كەتەتىن گرانيتتتەن جاسادىق» دەپ قۋانىشتارى قوينىنا سيماي، وزدەرىن دە، وزگە جۇرتتى دا ءبىر سەرپىلتىپ قويدى. ءبىز دە، «ە، نەسى بار، ولار دا يگىلىكتى ءىس تىندىرعان شىعار» دەپ بوركىمىزدى اسانعا اتتىق.

تەك ءبىر وكىنىشتىسى، اينالىپ كەلگەندە ادەتتەگىدەي بۇل ءىستىڭ دە شيكىلىگى بايقالىپ قالدى. تۇيىندەپ ايتار بولساق، بيلىكتىڭ بۇل جولى دا وتىرىك ايتىپ، جوعارى جاققا جاققىسى كەلەتىن باياعى، ەسكى اۋرى قايتا قوزعان سىڭايلى. سويتسە باس اياعى ەلۋگە تارتا ۆازونداردىڭ بارلىعى دا تازا گرانيتتەن ەمەس، جاي عانا ءمارمار تاستان جاسالىپتى. ونىڭ قانداي ايىرماشىلىعى بار دەيسىز عوي؟ وۋ، ايىرماشىلىعى اسپان مەن جەردەي. بىرىنشىدەن، ءمارمار تاستىڭ عۇمىرى ۇزاق بولماي، ءسال قاتتى نارسە تيسە ۇگىتىلىپ سالا بەرەدى. دەمەك، ارادا از ۋاقىت وتپەستەن، ونىڭ ابدەن ءمۇجىلىپ، سيىقسىز كۇيگە تۇسكەندىگىن بايقاماي دا قالاسىز. ال گرانيتتىڭ اتى گرانيت، ونىڭ ساپالىلىعىن مەكەپتەگى بالا دا بىلەدى. مۇنى تەك قالا بيلىگى عانا بىلمەيدى ەكەن. الدە بىلە تۇرا وسىلاي ىستەي مە؟ ماسەلەن، وسىنداعى جەرگىلىكتى ءبىر باسىلىم وسى ۆازونداردىڭ ساپاسىنا كۇمان كەلتىرىپ، ونىڭ  ءبىر سىنىعىن ارنايى زەرتحانادان وتكىزىپ، ونىڭ گرانيت ەمەس، جاي عانا ءمارمار تاس ەكەندىگىن قانشا دالەلدەپ جاتسا دا، بيلىك بىلق ەتپەدى. ونى ايتاسىز، «جوق، ءبىز ولاردى تازا گرانيتتەن عانا جاسادىق» دەپ بەتتەرى شىمىرىكپەستەن رەسمي تۇردە جاۋاپ بەرۋدەن جالىقپايدى. نەگە بۇلاي قاساراسىپ وتىر؟ مۇمكىن ماسەلە ءمارمار تاستىڭ گرانيتتەن گورى تىم ارزاندىعىندا شىعار؟ ايتالىق، ءمارمار تاستان جاسالعان ۆازونننىڭ بىرەۋىن تەك 45 مىڭ تەڭگەگە جاساساق، ال گرانيتتىڭ وسىنداي ۆازونىنا ەڭ كەمىندە 300 مىڭ تەڭگەنى شىعىنداۋعا تۋرا كەلەدى. مۇمكىن، ماسەلەنىڭ ءبارى وسىندا جاتقان شىعار. ءبىر جەردەن ارزان دۇنيە الىپ، ونىڭ قاعازعا، ياعني قۇجاتقا بىرنەشە ەسە ءوسىرىپ جىبەرىپ، «مىنە ءبىز وسىنشا قىرۋار قارجىنى «رۋحاني جاڭىرۋعا» جۇمساپ جاتىرمىز» دەپ كوزبوياۋشىلىق پا قاجەتتىگى. مۇنىڭ ءوزى تۇپتەپ كەلگەندە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكە اكەلىپ سوقپاي ما؟ ال بەلگىلى قۇزىرلى ورگاندار مۇنى مۇقيات زەرتتەسە شە؟ بىلىق-شىلىقتىڭ شىقپاسىنا كىم كەپىل؟

«ۆازوندار» دەگەنىمىز وسىلار

اڭگىمە ءتىپتى بەي-بەرەكەت جۇمسالىپ جاتقان اقشادا عانا ەمەس. تۇسىنبەيتىنىمىز، وسىناۋ جاي عانا تاستى «رۋحان جاڭعىرۋ» باعدارلاسىنا سايكەس اسپەتتەپ جاتىرمىز» دەپ حالىقتى الداۋ قانداي قاجەتتىلىتكەن تۋىنداپ وتىر؟ جاي عانا تاستان جاسالعان ۆازوننىڭ رۋحاني جاڭعىرۋعا قانداي قاتىسى بار؟ مۇنى باعدارلامانى مازاق ەتۋ دەمەسكە امالىمىز جوق.

وسىندا كوپتەن بەرى شەشىلمەي جاتقان سال اۋرۋمەن اۋىراتىن (ورىسشا دياگنوزى دتسپ) بالالارعا ارنالعان ورتالىق سالۋ كەرەك دەپ تالاي اتا-انانىڭ بارماعان جەرى، اشپاعان ەسىگى جوق. ءتىپتى وبلىس اكىمى دە بۇعان مۇلدەم قىرىن قارايدى. ال ەگەر بىزدەگى اقشاسى كوپ ازاماتارىمىز وسىنداي جاقسى ءبىر ورتالىق سالىپ بەرسە ول رۋحاني جاڭعىرۋعا جاتپاي ما؟ نەمەسە ءوزى تۋىپ وسكەن اۋىلعا بۇگىنگى زامانعا ساي جەدەل عالامتور ورناتىپ، بالالاردىڭ ءتسيفرلى قازاقستاننىڭ ازاماتىنا اينالۋىنا ات سالىسسا بۇل دا بەرەكەلى ءىس بولماس پا ەدى؟ مۇنىڭ سىرتىندا تالاي-تالاي ايتىلىپ تا، جازىلىپ تا جاۋىر بولعان ماسەلە - وبلىس ورتالدىعىندا ءوز تۋمامىز، اتاقتى كلاسسيك جازۋشىمىز بەيىمبەت مايلينگە ارناپ ءبىر  مۇراجاي اشا الماي جۇرگەنىمىز سۇيەككە تاڭبا ەمەس پە؟ ال ەگەر جاڭاعى ءبىر مىقتى دەمەۋشىنىڭ ارقاسىندا وسىنداي كەرەمەت عيمارات بوي كوتەرسە ناعىز رۋحاني جاڭارۋ بولماس پا ەدى.

الدە، «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاسىن بيلىك وزىنشە، حالىق وزىنشە تۇسىنە مە؟

تۇسىنىكتەمە: ۆازوندار دەگەنىمىز ۇيدەگى گۇل وسىرەتىن ۆازالاردىڭ كوشەگە قويىلاتىن ۇلكەيتىلگەن ءتۇرى. ول ادەتتە پلاستيكتەن، تەمىردەن، كەراميكادان نەمەس بەتوننان جاسالادى. سوڭعىسى ۇزاق مەرزىمگە شىدايتىن، پايدالانۋعا وتە قولايلى دەپ ەسەپتەلىنەدى. بايلىعى شالقىعان قۋاتتى ەلدەردىڭ وزدەرى تەك قانا ءبىز ايتقان ماتەريالداردى عانا قولدانادى. وزگەلەرىن نە قىمبات، نە جارامسىز سانايدى. ولار ەڭ الدىمەن قارجىنى ەشبىر ەسەپسىز، بوسقا شاشپاۋدى ويلايدى. الايدا مۇنداي  قاسيەت ازىرگە ءبىزدىڭ بيلىككە ونشا جاعىمدى بولماي تۇر.

جايبەرگەن بولاتوۆ

قوستاناي

Abai.kz