ماڭعىستاۋ وڭىرىندەگى ءتۋريزمدى دامىتۋ قاي جاعىنان الىپ قاراساڭىز دا سۇرانىپ تۇرعان سالا. تاڭعاجايىپ سىرعا تولى تابيعاتىمەن قاتار كونەدەن شەجىرە تارتاتىن تاريحى، مادەني-رۋحاني وزگەشەلىكتەرى شەتەلدىكتەر ءۇشىن عانا ەمەس، قازاقستاننىڭ باسقا وڭىرىندەگى تۇرعىندار ءۇشىن دە ناعىز تارتىمدى بولا الادى. قازىردىڭ وزىندە ماڭعىستاۋ وڭىرىندە تۋريستىك الەۋەتتى دامىتاتىن كلاسسيكالىق، ەكوتۋريزم، ەتنوتۋريزم جانە بيوتۋريزم سەكىلدى باعىتتار جولعا قويىلعان. ايتسە دە ەكونوميكالىق تيىمدىلىگى انىق بايقالىپ وتىرعان تۋريزم سالاسى وڭىردە قالاي دامىپ كەلەدى؟ «قازاقپارات» حاا وسىعان نازار اۋدارعان ەدى.

ايتا كەتەرلىگى، سوڭعى جىلدارى ماڭعىستاۋ وڭىرىنە تۋريستىك ماقساتپەن كەلۋشىلەر سانى كۇرت ارتا تۇسكەن. مىسالى 2017 جىلى ءوڭىردىڭ كورىكتى جەرلەرىن ارالاپ، تاريحىنا تامسانۋ ءۇشىن كەلۋشىلەر سانى 2016 جىلمەن سالىستىرعاندا 7 پايىزعا كوتەرىلىپ، 205 904 ادامدى قۇراپتى. جەرگىلىكتى جەرلەردە تۋريستەر ءۇشىن قىزمەت ۇسىنۋ اۋقىمى دا 5% كوبەيىپ، 4,2 ملرد تەڭگەگە جەتكەن ەكەن. وسىنىڭ ناتيجەسىندە وڭىردەگى جالپى ىشكى ءونىم كورسەتكىشى بويىنشا تۋريزم ۇلەسى 1,2% جەتكەن.

تۋريستەردى قارسى الۋ قاۋقارى دا ماڭعىستاۋدا جىل سايىن جاقسارىپ كەلەدى. قازىرگى كۇنى وڭىردە قوناقتاردى ورنالاستىرۋعا بولاتىن 78 ورىن بولسا، ولاردىڭ 16-سى سەرتيفيكاتتالعان قوناق جايلار ەكەن. سونىڭ ىشىندە «رەنەسسانس مەرريوت» پەن «حوليدەي ينن» سەكىلدى ەكى حالىقارالىق قوناق ءۇي جەلىلەرى دە جۇمىس ىستەپ تۇر.

كاسپي تەڭىزىنىڭ جاعالاۋى دا تۋريستەر ءۇشىن تارتىمدى بولاتىن الەۋەتتى باعىتتىڭ ءبىرى. بۇل رەتتە جەرگىلىكتى بيلىك اقتاۋ جاعاجاي جەلىسىن كورىكتەندىرە ءتۇسۋدى قولعا الىپ وتىر. وسى باعىتتاعى جۇمىستار دا جاندانسا، تەڭىز ماۋسىمىندا شەتەلگە ەمەس، ءوز ەلىمىزدە دەمالام دەيتىن قازاقستاندىق كەلۋشىلەر سانىنىڭ ارتاتىنىنا ءۇمىت مول. سول ءۇشىن بىلتىر جاعاجاي اۋماعىنىڭ 1,5 شاقىرىمى اباتتاندىرىلعان بولسا، قازىرگى كۇنى بۇل 7 شاقىرىمعا جەتكەن.

ماڭعىستاۋ وبلىسى اكىمدىگى مەن تۋريزم يندۋسترياسى كوميتەتى 2019 جىلى تەڭىز جاعالاۋىنداعى جۇرت دەمالاتىن جاعاجايدى 100 پايىزعا دەيىن جاقسارتۋدى جوسپارلاپتى. سوسىن ساراپشىلار «جارتاستى سۇرلەۋ» جوباسىنا قىزىعۋشىلىق ەرەكشە بولاتىنىن بولجاپ وتىر. جاقىندا عانا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا تانىستىرىلعان جوبانىڭ ەرەكشەلىگى - وندا 2,2 شاقىرىمدى قۇرايتىن جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولى قالانىڭ تاستاعى مەن جاعاجاي اۋماعىن ءبىر-بىرىمەن جالعاستىرىپ جاتىر. تەڭىز جاعاسىنداعى الىپ تاستاردىڭ ۇستىنە سالىنعان «سۇرلەۋ» جوباسى تولىق اياقتالعاندا بۇل جولدىڭ ۇزىندىعى 6 مىڭ شاقىرىمعا جەتەدى ەكەن. سۇرلەۋدىڭ بويىنا ولكە تاريحىنان سىر شەرتەتىن جادىگەرلەر قويىلادى. سوندىقتان بولسا كەرەك، ساراپشىلار بۇل جوبانى اقتاۋ قالاسىنىڭ سۇلۋلىعىن عانا كورسەتىپ قويماي، ءوڭىردىڭ ءوزىن-ءوزى تانىستىراتىن مۇمكىندىگىن العا تارتىپ، ءتۋريزمدى دامىتۋعا ۇلكەن سەپ بولاتىن جوبا رەتىندە قاراستىرادى.

ماڭعىستاۋ وڭىرىندە ءتۋريزمنىڭ تۇراقتى دامۋى ءۇشىن ءالى دە باسا نازار اۋدارىلۋى ءتيىس جۇمىستار دا جوق ەمەس. ماسەلەن، قازىرگى تاڭدا تەڭىز جاعالاۋىنداعى جەكەلەگەن دەمالىس بازالارى جۇمىس ىستەيدى. سوسىن تەڭىز جاعالاۋى جەلىسىندە 29 دەمالىس بازاسى بولسا، سونىڭ تەك ۇشەۋى عانا جايلىلىق ستاندارتىنا، ىڭعايلىلىلىق تالاپتارىنا سايكەس كەلەدى ەكەن.

ايتسە دە تۋريستىك كەشەندى دامىتۋ شارالارى ەش ىركىلىپ قالمايدى. مىنانداي فاكتىلەر دە سونىڭ ايعاعى: سوڭعى جىلدارى قوناقتارعا ارنالعان ورىندار قورى كوبەيگەن (156 نومىرگە دەيىن), باسسەيندەر سانى وسكەن (4-ءۋى ەرەسەكتەرگە، 3 بالالارعا ارنالعان), جاڭا سۋ اتتراكتسيوندارى ىسكە قوسىلۋدا (9 سۋدا سىرعاناۋ توبەشىكتەرى اشىلدى). بۇنداي كەشەندەر ءبىر ۋاقىتتا 4 مىڭ ادامعا دەيىن قابىلداي الادى، سونىڭ ىشىندە 1 مىڭنان استام ادام قوناق ءۇي كەشەندەرىنە ورنالاسادى. تۋريستىك كەشەندى دامىتۋ ماقساتىندا 485,2 ملن تەڭگە ينۆەستيتسيا سالىنعان، ال اعىمداعى جىلى شومىلۋ ماۋسىمىنا وراي 71,5 ملن تەڭگەنى قۇرايتىن قوسىمشا تولقىندى باسسەيىندەر ىسكە قوسىلدى. تاجىريبەدە كورسەتكەنىندەي، بۇنداي ينۆەستيتسيالار تولىعىمەن ءوزىن-ءوزى  اقتايدى. ايتالىق، 2017 جىلى شومىلۋ ماۋسىمىندا وسىنداي كەشەندەرگە 87 مىڭ ادام كەلگەن.

تاعى ءبىر توقتالا كەتەتىن جايت، قازاق بيزنەسى دە ماڭعىستاۋ وڭىرىندەگى تۋريزم الەۋەتىنىڭ پەرسپەكتيۆاسىنا سەنىممەن قاراي باستاعانداي. سوڭعى جىلدارداعى ينۆەستيتسيالاردىڭ ارتۋى دا بۇعان دالەل. اتاپ ايتقاندا، 2017 جىلى 425 ورىندىق «فلامينگو» بالالار ساۋىقتىرۋ لاگەرى قايتا جوندەلىپ، ىسكە قوسىلدى. ال بۇل نىساننىڭ قۇرىلىسىنا جالپى سوماسى 1,5 ملرد تەڭگە جۇمسالسا، سونىڭ 180 ملن تەڭگەسى «دامۋ» قورى ارقىلى بولىنگەن ەكەن. ناتيجەسىندە «فلامينگودا» بىلتىر 1920 بالا دەمالعان.

قازىرگى تاڭدا «نۇر» دەپ اتالاتىن 250 ورىندىق 5 جۇلدىزدى ەمدەۋ-دياگنوستيكالىق جانە ساۋىقتىرۋ كەشەنىنىڭ قۇرىلىسى باستالعان. جالپى قۇنى 2 ملرد تەڭگەگە جۋىقتايتىن جوبا 2019 جىلدىڭ ەكىنشى توقسانىندا ىسكە قوسىلماق. تۇتاستاي العاندا 2017 جىلى قازاقستاندىق بيزنەس وكىلدەرى 8,8 ملرد تەڭگەنى قۇرايتىن 14 جوباعا قارجى قۇيعان. وسىنىڭ ارقاسىندا 193 جۇمىس ورنى اشىلدى.

جەرگىلىكتى بيلىك كەلەسى جىلى دەمالىس ايماعىنىڭ بارلىق اۋماعىنداعى كەشەندەردى قامتيتىن ەلەكتر جانە سۋمەن جابدىقتاۋ جەلىلەرىنىڭ قۇرىلىسىن قولعا الماقشى. بۇل دا ءوز كەزەگىندە ءوڭىردىڭ دامۋى ءۇشىن ينۆەستورلار تارتۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. قازىردىڭ وزىندە زاماناۋي دەمالىس ايماعى ءۇشىن قارجى قۇياتىندار تابىلىپ جاتىر. ماسەلەن، 3 جۇلدىزدى، جەكە جاعاجايى بار 50 ورىندىق قوناق ءۇي كەشەنىنىڭ تيپتىك جوباسى جاسالعان. بۇنداي كەشەننىڭ قۇنى شامامەن 700-800 ملن تەڭگەنى قۇرايدى، ال بيىلدىڭ وزىندە وسىنداي ەكى وتەلدىڭ قۇرىلىسى باستالادى دەپ جوسپارلانعان.

تۇتاستاي العاندا 2023 جىلعا دەيىن تۋريزم ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ ءۇشىن 18,5 ملرد تەڭگە ءبولۋ جوسپارلانعان، سونىمەن قاتار، 20 ملرد تەڭگە جەكە ينۆەستيتسياعا 32 جاڭا وتەلدەر مەن دەمالىس ورىندارىن سالۋ كوزدەلەدى. بۇل ماڭعىستاۋ وڭىرىنە كەلەتىن تۋريستەر سانىن 600 مىڭعا دەيىن ارتتىرۋعا سەپتىگىن تيگىزسە، كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر كورسەتكىشىن 280 ملرد تەڭگەگە دەيىن ارتتىرۋعا جاردەمدەسەدى. ال وسىنىڭ ارقاسىندا وڭىرلىك جالپى ىشكى ءونىم 4 پايىزعا جەتەدى دەپ بولجانادى.

Abai.kz