ەرتەڭ قاسيەتتى قۇربان ايت مەرەكەسى. الەمدىك دەڭگەيدە مارتەبەسى بيىك ءدىني مەرەكە سانالاتىن قۇربان ايت بارشا مۇسىلمان قاۋىمىنا ورتاق ۇلىق مەيرام. ول ورازا ايتتان كەيىن 70 كۇننەن سوڭ باستالىپ، 3 كۇنگە سوزىلادى. مۇسىلمان جۇرتشىلىعى ءۇشىن ءمانى زور مەرەكە الدىندا قۇربان ايت قۇتتى بولسىن دەي وتىرىپ، عاسىرلار بويى جالعاسىپ كەلە جاتقان قۇربان شالۋ ءتارتىبى جايلى قىسقاشا ءسوز ەتەمىز.

ۇلىق مەيرامدى رەسمي، مەملەكەتتىك دەڭگەيدە اتاپ ءوتۋ قازاق ەلى تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەننەن كەيىن عانا مۇمكىن بولدى. ەل پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ 2005 جىلى 30 جەلتوقساندا قول قويعان، «ەڭبەك تۋرالى» زاڭعا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەرگە سايكەس، قۇربان ايتتىڭ ءبىرىنشى كۇنى دەمالىس بولىپ تابىلادى. قۇربان ايت مەرەكەسىنىڭ ءمان-ماڭىزىنا جانە ونى دۇرىس اتاپ ءوتۋدىڭ ءجون-جوسىعىنا توقتالساق. قۇربان ايت مەرەكەسى ادامداردىڭ ءبىرى-بىرىنە ىزگى نيەتتەر تىلەپ، ءبىر-ءبىرىنىڭ كوڭىل-كۇيىن كوتەرىپ، رەنجىتىپ العان كەزدەرى بولسا كەشىرىم جاساساتىن كۇن. سونىمەن قاتار، ادامزاتتىڭ ءدۇيىم جۇرتىن تاتۋلىق پەن بىرلىككە، سىيلاستىق پەن اۋىزبىرلىككە، كەشىرىمگە شاقىرادى.

تىلىمىزگە ەنىپ كەتكەن «قۇربان» ءسوزى اراب تىلىندە – «جاقىنداۋ» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. تەرميندىك ماعىناسى: اللا تاعالانىڭ رازىلىعىنا جاقىنداۋ نيەتىمەن قۇربان ايت كۇندەرىندە شالىناتىن ارنايى مالدىڭ اتى. باسقاشا ايتقاندا، جاساعان ساۋاپ ىستەر ارقىلى جۇرەكتى تازارتىپ، اللاعا جاقىنداي ءتۇسۋ دەگەندى بىلدىرەدى.

قۇرباندىق شالۋ. بۇل كۇنى شاريعات بويىنشا بارشا مۇسىلمانعا ورتاق عيبادات - قۇرباندىق شالىنادى. قۇرباندىق دەپ قۇربان ايت كۇندەرىندە عيبادات نيەتىمەن شالىناتىن مالدى ايتادى. سوندىقتان بۇل قۇرباندىق شالۋ مەرەكەسى، ياعني قۇربان ايت دەپ اتالادى.

ال قۇرباندىق شالۋ تومەندەگىدەي ءتورت شارتقا يە جاندارعا ءۋاجىپ بولادى: مۇسىلمان بولۋى، اقىلدى جانە باليعات جاسىنا تولۋى، قۇربان ايت ۋاقىتىندا جولاۋشى بولماۋى جانە نەگىزگى قاجەتتەردەن تىس نيساپ مولشەرىندەگى قارجىعا يە بولۋى. نيساپ مولشەرى- 85 گرامم التىن ياكي سونىڭ قۇنىنا تەڭ كەلەتىن اقشا. قۇربان شالعان ۋاقىتتا مىندەتتى تۇردە نيەت ەتۋ كەرەك. مۇنداي بايلىق مولشەرى قولىندا جوق ادامدارعا قۇرباندىق شالۋ مىندەت بولماعانمەن، جاعدايى كەلسە قۇرباندىق شالۋىنا رۇقسات ەتىلگەن. قۇرباندىق شالۋ تەك مال باۋىزداۋمەن عانا شەكتەلمەيدى. وندا ادامنىڭ ىشكى نيەتى، شىن پەيىلى، دىنگە بەكەمدىگى، تاقۋالىعى، باسقالارعا جاناشىرلىعى تارازىعا تۇسەدى. سونداي-اق پەندەنىڭ پەندەشىلىگى مەن مارتتىگى، ساراڭدىعى مەن جومارتتىعى دا سىنالادى.

ەرەكشە ايتا كەتەرلىگى، كەز-كەلگەن مال قۇرباندىققا جاراي بەرمەيدى. قۇرباندىق رەتىندە شالىناتىن مالدىڭ ەرەكشەلىكتەرى مىناداي بولۋ قاجەت: قۇرباندىققا 5 جاسار تۇيە، 2 جاسار سيىر، 1 جاسار قوي-ەشكىنىڭ ەركەگى دە، ۇرعاشىسى دا شالىنادى.  مال اقساق-توقساق، ارىق، سوقىر، قۇلاعى جوق بولماۋى كەرەك. ايتپاقشى، ءمۇيىزى دە ءبۇتىن بولعان شارت. رازىلىققا جەتۋ ءۇشىن دۇرىس مال سويىلۋى ءتيىس. ەندى وسىنى تارقاتىپ ايتار بولساق:

قۇرباندىققا قوي، ەشكى، سيىر، تۇيە سەكىلدى مالدار (ەركەك-ۇرعاشىسى بىردەي) جارامدى. ال ۇيرەك، قاز، تاۋىق، تۇيەتاۋىق، ەلىك سەكىلدى جانە تاعى باسقا دا اڭ-قۇستار قۇرباندىققا جارامسىز.

قۇرباندىققا جارايتىن قوي مەن ەشكى ەڭ كەمى ءبىر جاسار بولۋى قاجەت. دەگەنمەن، التى ايلىق قوزى ءبىر جاسار قوي سەكىلدى ءىرى، قوڭدى بولسا ول قۇرباندىققا جارامدى. ال ەشكى مىندەتتى تۇردە ءبىر جاسقا، سيىر ەكى جاسقا، تۇيە بەس جاسقا تولعان بولۋى قاجەت.

قۇرباندىق مالدىڭ دەنى ساۋ، ەتتى جانە دەنە مۇشەلەرى تۇگەل بولۋى كەرەك. قوي نەمەسە ەشكى ىسپەتتى ۇساق مالدى تەك ءبىر ادام عانا، ال تۇيە نەمەسە سيىر سەكىلدى ءىرى-قارا مالداردى ءبىر كىسىدەن جەتى ادامعا دەيىن بىرىگىپ سويا الادى. جانە بىرىككەن كىسىلەردىڭ بارلىعىنىڭ نيەتى قۇرباندىق قۇلشىلىعىن وتەۋ ماقساتىندا بولۋى كەرەك.

قۇربان شالاتىن جەرگە مالدى ۇرماي-سوقپاي اپارىپ، مالدى قۇبىلاعا قاراتىپ سول جاعىمەن جاتقىزادى. مال باۋىزدالماي تۇرىپ ايات وقىلادى. ايات بىلمەسەڭىز، دۇعا وقۋعا بولادى. وقىپ بولعان سوڭ «اللاھۋ اكبار!» جانە «ءلا ءيلاھايللاللاھ» دەپ مالدى ابايلاپ باۋىزدايدى. «ابايلاپ» دەگەنىمىز پىشاقتى جالاڭداتپاي، مادىڭ كوزىنشە پىشاق قايرامايدى. وڭ قولمەن «بيسميللاھي، اللاھۋ اكبار» دەپ باۋىزدايدى. مالدىڭ جانى شىعىپ بولعانعا دەيىن ونىڭ تەرىسىن سىپىرمايدى جانە قانى تولىق اعىپ بىتكەنىن كۇتەدى. قۇربان شالعانعا دەيىن دە، كەيىن دە سول جەر تازا بولۋى ءتيىس.

قۇرباندىق شالۋ عيباداتى اللا تاعالا تالاپ ەتكەن، بەلگىلەنگەن مەزگىلدە جانە ورىندا جاسالۋى شارت. سوندىقتان قۇرباننىڭ دۇرىس بولۋى ءۇشىن ءدىني تۇرعىدان ونىڭ بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا باۋىزدالعانى ءجون. قۇربان شالۋدىڭ ۋاقىتى قۇربان ايتتىڭ ءبىرىنشى كۇنى ايت نامازىنان كەيىن باستالىپ، ايتتىڭ ءۇشىنشى كۇنى اقشامعا از ۋاقىت قالعانعا دەيىن جالعاسادى. جارىقتاندىرۋ جۇيەسى ناشار ورىنداردا ءتۇرلى قاتەلىكتەرگە جول بەرمەۋ ءۇشىن تۇندە قۇرباندىق شالۋ ماكرۇھ بولىپ سانالادى. ال جارىقتاندىرۋ مۇمكىندىگى جەتكىلىكتى جەرلەردە تۇندە دە قۇرباندىق شالىنا بەرەدى.

قۇرباندىق شالۋشى باي بولسىن، كەدەي بولسىن ءوزىنىڭ قۇرباندىعىنىڭ ەتىن جەۋىنە بولادى. مالدىڭ ەتى ءۇش بولىككە ءبولىپ تاراتىلادى. 1- تۋىستارعا، كورشىلەرگە.  2 – مۇقتاج جاندارعا. 3- ءوز بالا-شاعاسىنا. دەگەنمەن مالدىڭ ەتىن كەدەي-مۇقتاجدارعا تاراتىپ بەرۋىنە بولادى. بارىنشا ىسىراپ جاساماۋعا تىرىسىپ، قۇرباندىقتىڭ ىشەك-قارنىنا دەيىن پايداعا جاراتۋعا تىرىسۋ كەرەك. ەڭ ابزالى مالدىڭ ەتىنەن بولەك مۇشەلەرىن ساتىپ اقشاسىن مۇقتاج جاندارعا بەرۋ.

بۇگىنگى مىناۋ ادىلدىك پەن ادالدىق ازايىپ، مەيىرىمدىلىكتىڭ ءمولدىر بۇلاعى تارتىلا باستاعان قوعامدا قۇربان ايت سىندى ۇلىق مەرەكە بۇگىنگى ۇرپاققا ۇلىلار سالعان جولدى نۇسقاسا ەكەن دەيمىز. ايت كۇنگى ىزگى نيەتتەرىڭىز بەن شالعان قۇرباندىقتارىڭىزدى اللا تاعالا قابىل ەتسىن!

مالىمەتتەر قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ رەسمي سايتىنان الىندى.

Abai.kz