قايران ءبىزدىڭ انالار...

ءبىزدىڭ قازاق اقىن-جازۋشىلارىنىڭ اراسىندا اڭىزعا اينالعان ءۇش انا بار: ءبىرى - ءابىش كەكىلبايدىڭ اناسى ايساۋلە، ەكىنشىسى - اسقار سۇلەيمەنوۆتىڭ اناسى ايتوتى، ەندى ءبىرى - قايرات جۇماعاليەۆتىڭ اناسى جاڭىلعانىم. قازاق جەرىنىڭ ءار پۇشپاعىنان كەلسە دە، الماتىداعى قالامگەر قاۋىمنىڭ ورتاق اناسىنا، قامقور دا قادىرلى قازىنا-قارياسىنا اينالعان وسى ءبىر جاندار تۋرالى قانشا ايتسا دا ارتىق ەمەس.
سونىمەن، بۇگىنگى اڭگىمە قۇم نارىننىڭ قايسار قىزى، وتىزعا تولار تولماس جاسىندا جەسىر قالىپ، قۇدايدان سۇراپ العان جالعىزىن جەتىلدىرگەنشە جارعاق قۇلاعى جاستىققا تيمەگەن; وتاعاسىنان ءولى ايرىلسا، كىر جۋىپ، كىندىك كەسكەن وتانىنان تىرىدەي ايىرىلعان; 1952 جىلى تۋعان جەرىن تۋ-تالاقاي ەتكەن اسكەريلەردىڭ تەپكىسىنە قالدىرىپ، وڭتۇستىك قازاقستان ولكەسىنە جەر اۋدارىلعان; جالعىز-جارىم جالاڭاياق جىلاپ-ەڭىرەپ كەتىپ، شولاق بەلسەندى باسشىلارعا وكپەلەپ جۇرگەن ۇلىن عانا ەمەس، جەتى بىردەي نەمەرەسىن نارىنعا قايتا تابىستىرىپ، اتامەكەنگە سۇيىسپەنشىلىككە باۋلىپ كەتكەن جاڭىلعانىم وكەنقىزى تۋرالى بولماق.
اق ماماسى، اناسىنداي بولعان اياۋلى جان تۋرالى كەلىنى، قايرات جۇماعاليەۆتىڭ جارى سوفيا نىعمەتوللاقىزى وي تولعايدى.

قايران ءبىزدىڭ انالار...

ءبىزدىڭ قازاق اقىن-جازۋشىلارىنىڭ اراسىندا اڭىزعا اينالعان ءۇش انا بار: ءبىرى - ءابىش كەكىلبايدىڭ اناسى ايساۋلە، ەكىنشىسى - اسقار سۇلەيمەنوۆتىڭ اناسى ايتوتى، ەندى ءبىرى - قايرات جۇماعاليەۆتىڭ اناسى جاڭىلعانىم. قازاق جەرىنىڭ ءار پۇشپاعىنان كەلسە دە، الماتىداعى قالامگەر قاۋىمنىڭ ورتاق اناسىنا، قامقور دا قادىرلى قازىنا-قارياسىنا اينالعان وسى ءبىر جاندار تۋرالى قانشا ايتسا دا ارتىق ەمەس.
سونىمەن، بۇگىنگى اڭگىمە قۇم نارىننىڭ قايسار قىزى، وتىزعا تولار تولماس جاسىندا جەسىر قالىپ، قۇدايدان سۇراپ العان جالعىزىن جەتىلدىرگەنشە جارعاق قۇلاعى جاستىققا تيمەگەن; وتاعاسىنان ءولى ايرىلسا، كىر جۋىپ، كىندىك كەسكەن وتانىنان تىرىدەي ايىرىلعان; 1952 جىلى تۋعان جەرىن تۋ-تالاقاي ەتكەن اسكەريلەردىڭ تەپكىسىنە قالدىرىپ، وڭتۇستىك قازاقستان ولكەسىنە جەر اۋدارىلعان; جالعىز-جارىم جالاڭاياق جىلاپ-ەڭىرەپ كەتىپ، شولاق بەلسەندى باسشىلارعا وكپەلەپ جۇرگەن ۇلىن عانا ەمەس، جەتى بىردەي نەمەرەسىن نارىنعا قايتا تابىستىرىپ، اتامەكەنگە سۇيىسپەنشىلىككە باۋلىپ كەتكەن جاڭىلعانىم وكەنقىزى تۋرالى بولماق.
اق ماماسى، اناسىنداي بولعان اياۋلى جان تۋرالى كەلىنى، قايرات جۇماعاليەۆتىڭ جارى سوفيا نىعمەتوللاقىزى وي تولعايدى.

نارىننىڭ ار جاعىنا بارعانىم جوق،
بۇل جالعان وتەر دەسە نانعانىم جوق.
قۇربىممەن ءوزىم تەڭدەس ءوستىم قاتار،
سىن ارتار اتا-اناما ارمانىم جوق!
(جاڭىلعانىم وكەنقىزىنىڭ ولەڭىنەن)
«مامام 1908 جىلى بوكەيلىكتە دۇنيەگە كەلىپتى. اكەسى وكەن - شەركەش رۋىنىڭ بەلدى دە بەدەلدى، شارۋاسى شارىقتاعان وتاعاسى بولسا كەرەك. قازىر كوكتەرەك دەگەن ەلدى مەكەن ايماعىندا «وكەن اشىعى» دەپ اتالاتىن جەر اتاۋى ءالى كۇنگە بار دەيدى. سول - ءبىزدىڭ انامىزدىڭ اكەسىنىڭ اتىنان قالعان. كەيىن جالعىز ۇلى ورتاعا قوسىلىپ، مامامىز تۋعان جەرىنە مارتەبەسى بيىك بولىپ ورالىپ جۇرگەن شاعىندا اكەسىنە ارنايى قۇلپىتاس قويىپتى...
مامامىز شاڭىراقتىڭ كەنجە قىزى بولىپ، ەركىن وسكەن. «ساعات تۇسكى ونداردا ويانام، اناداي جەردە ۇلدىرىكتە ءوزىمنىڭ كىشىرەك توستاعانىم - تاتاۋىما جەڭەشەم قويدىڭ قاتىعىن قۇيىپ قويادى. ۇيىپ تۇرعان سول قاتىقتى قاسىقپەن جالاپ تاۋىسام» دەپ اڭگىمەلەيتىن ماعان سول ءبىر مۇڭسىز شاقتارىن...
مامام كوپشىل، ورتانىڭ ادامى ەدى. ەشكىمدى جاتسىنبايتىن. كەز كەلگەن اداممەن تەڭ دارەجەدە سويلەسىپ كەتە بەرەتىن.

مامامنىڭ ءبىر اپاسى دۋدى كورسە ءوزىن ۇستاي المايتىن ارقالى جان بولسا كەرەك. ءبىر جەردە توي بولادى دەگەندى ەستىسە، ءوزىن بايلاتىپ تاستايدى ەكەن. ايتپەسە، ءوزىن ۇستاپ وتىرا الاتىنىنا سەنىمدى بولماعانى عوي. ءۇيدىڭ سىرتىنا كەلىپ ءاۋ دەگەندەرگە كيىز ءۇيدىڭ ىشىندە وتىرىپ-اق ولەڭمەن جاۋاپ قاتىپ، ايتىسادى ەكەن.
مامام ءوزى تازا ءارى ادەمى كيىنەتىن. بىرەۋلەر شەشەمە دەپ ماتا اكەلسە، دەرەۋ كويلەك تىكتىرىپ الادى، نەمەسە ءوزى تىگىپ الادى، سونى قاستەرلەپ كيەدى. جانە ۇمىتپاي، «مىناۋ پالەننىڭ كيگىزگەن كويلەگى» دەپ ايتىپ وتىراتىن. ماعان: «باۋىرلارىڭنىڭ بەرگەنىن قاستەرلەمەيسىڭ، اكەنىڭ داۋلەتى دەگەن ەرەكشە بولادى، ونداي داۋلەتتى ەشقاشان ەش جەردەن كورمەيسىڭ»، - دەيتىن.

بۇل وردا - بوكەيلىكتىڭ باس قالاسى،
باسقارعان بەس ءجۇز مىڭ جان استاناسى.
ەل امان، جۇرت تىنىشتا جەر اۋدارىپ،
زارلادى-اۋ قۇم نارىننىڭ جاس بالاسى!
(جاڭىلعانىم وكەنقىزىنىڭ ولەڭىنەن)
1952 جىلى، جالعىز ۇلى قايرات ازعىرداعى مەكتەپتىڭ 8 كلاسىن بىتىرە سالىسىمەن ەلدە سۇرگىن باستالىپتى. تەرەكتى اۋىل كەڭەسىنە قاراستى بەس كولحوز تۇگەل تاراتىلىپ، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنا جەر اۋدارىلعان. سول كەزدەگى يليچ اۋدانىنىڭ تەلمان كولحوزىنا قونىس تەپكەن بوكەيلىكتەردىڭ جاعدايى وتە قيىن بولىپتى. اسىرەسە جاس بالدار، مەكتەپ جاسىنداعى وقۋشىلار جاپپاي قىرىلعان. زورلىقپەن كوشىرىلگەن حالىقتىڭ بۇكىل قۇجاتىن تارتىپ العان ۇكىمەت ادامدارى جاڭا مەكەندى جەرسىنبەي، كەيىن قاراي ۇدەرە كوشكەن ەلدى قايتا قۋىپ اكەلەدى ەكەن. ءتىپتى قۇجاتسىز جۇرگەن جاندى ۇستاپ السا، سوتتاپ جىبەرگەن.
الايدا، قىلىشىنان قان تامعان كەڭەس تە تۋعان جەرگە دەگەن ماحابباتقا توسقاۋىل بولا الماعان. مامامىز ولە ولگەنشە قۇم نارىنىن اۋزىنان تاستاماي كەتتى. جىل سايىن، ەڭ ۇزاعاندا جىل ارالاتىپ سايحىنعا، ورداعا، بيسەنگە كەلىپ كەتەتىن. مىندەتتى تۇردە ۇلى مەن كەلىنىن، نەمەرەلەرىن ەرتەتىن. ءتىپتى ءبىز جۇمىستان بوساي الماساق، بالالاردى الىپ ءوزى كەتەتىن. ەڭ سوڭعى رەت 1991 جىلى، دۇنيەدەن وتەرىنەن ءبىر جىل بۇرىن، 85 جاسىندا كەلىپ كەتتى. الماتىدا، اسفالتتا تۋعان، اۋىلدان جىراق وسكەن جەتى نەمەرەسىنىڭ بويىنا نارىنعا، قىزىل قۇمعا، قۇمارشىققا... دەگەن سۇيىسپەنشىلىك ءدانىن ەگىپ كەتكەن دە اسىل انا. نارىنعا جەر تەڭگەرمەي، «قىپ-قىزىل قۇمنىڭ ۇستىنە اق جىبەك كويلەكپەن توسەلە وتىرىپ، ورنىڭنان تۇرعاندا، ەتەگىڭدى قاعىپ جىبەرەسىڭ، اپپاق كويلەككە ءبىر داق تۇسپەيدى-اۋ» دەيتىن...

انا تاۋ، مىنا تاۋمەن توتەلەيىن،
سارى ىنگەن سالىپ ساندىق جەتەلەيىن.
قۇدايدان سۇراپ العان قايراتجانىم،
قۇدايدان سەنەن ارتىق نە تىلەيىن؟!
(جاڭىلعانىم وكەنقىزىنىڭ ولەڭىنەن)
انامىز ءبىر بالا دەپ ءومىر سۇرگەن ادام عوي. سول ءۇشىن تۇرمىسقا دا شىقپاعان. وتە ادەمى كىسى بولعان، سۋرەتتەرىنەن دە كورىنىپ تۇر عوي. ولە ولگەنشە شاشىن التى تارام قىلىپ ورەتىن. 86 جاسىندا دۇنيەدەن وتكەندە شاشى ءالى قاپ-قارا ەدى، ارەدىك-ارەدىك قانا اق بولدى. قايرەكەڭنىڭ شاشى اناسىنا تارتقان.
مامامىزدىڭ ۇلى ءۇشىن كورمەگەنى جوق. تاماق جوق، قيىن ۋاقىتتاردا ساۋىنشى بولىپ ءجۇرىپ، قايرەكەڭە سيىردىڭ ءۇشىنشى ءيىرىمىن جاسىرىپ بەرەدى ەكەن. وڭتۇستىككە بارعاندا، اۋىرىپ ءولىم اۋزىندا جاتقان ۇلىنا باس ەسەپشى ابدىعاپپاردىڭ بوز بيەسىنىڭ ءسۇتىن كەسەلەپ ساتىپ اكەلىپ بەرىپ امان الىپ قالعانىن قايرات ەستەلىك ەتىپ جازدى دا. قايرەكەڭ ءالى كۇنگە دەيىن ءسۇتتى، كوجەنى، جالپى اقتى جاقسى كورەدى...
قايرەكەڭ ايتادى، اناسىن وڭتۇستىك قازاقستاننان الماتىعا كوشىرىپ العان سوڭ ءتۇرلى پاتەر جاعالاپ، ءجيى كوشىپتى. سول كەزدە بۇل پاتەر يەلەرىمەن كەلىسە الماي، كۇيىپ-ءپىسىپ جۇرسە، مامام ءان ايتىپ جۇرەدى ەكەن. «ونىڭ نە؟!» - دەپ سۇراسا، «سەن مەنىڭ قاسىمدا بولساڭ، نە كورسەم دە مەنەن باقىتتى ادام جوق!» - دەيدى ەكەن.
ءبىز ورىسى بار، باتىسى بار، اقىن-جازۋشىلار تۋرالى وقىپ، ەستىپ جۇردىك. ال مامامىز كىتاپ وقىماسا دا تۆورچەستۆو ادامىنا قالاي جاعداي جاساۋ قاجەتتىگىن ەرەكشە بىلەتىن. جالعىز ۇلىنىڭ شىعارماشىلىق تالابى، قابىلەتى بارىن جاسىنان سەزگەن عوي.
مەن كەلىن بولىپ تۇسكەندە بايقاعانىم، قايراتتىڭ ۇستەلىنە بوتەن نارسە قويعىزبايدى، توسەگىنە ەشكىمدى وتىرعىزبايدى. «شايتان ارالاپ كەتەدى» دەيتىن. قانداي تار ۇيدە تۇرساق تا، ءبىر بولمەنى قايراتقا ارناپ، ءوزى جوقتا جان كىرگىزبەي جاۋىپ قوياتىنبىز. مامام تيتىمدەي قاعاز جاتسا دا قىرتىسىن جازىپ، قايراتتىڭ ۇستەلىنە اپارىپ قويادى ەكەن. مەن دە كەيىن سولاي ۇيرەندىم عوي. كەيدە ماعان ايتادى: «بۇلار كەرەگى جوق دەپ لاقتىرىپ جىبەرەدى، بىراق سونى الىپ قويسام، «وي، ماما، قانداي جاقسى بولدى تاستاماعانىڭ! مىناۋ ماعان كەرەك قاعاز ەكەن!» - دەپ قۋانادى. سەن دە تاستاپ قويما!» - دەپ ۇيرەتەتىن.

«ەركەككە سەنگەنشە ەكى بوساعاڭا سەن»، مەن قايراتجانعا ءبىر شەگە قاقتىرعان جوقپىن عوي» دەيتىن. ەكەۋمىز اڭگىمەلەسىپ ءجۇرىپ، اۋلانىڭ قارىن تازالايتىنبىز، قۇلاپ تۇرعان جەرىن جىپپەن بايلاپ، جوندەيتىنبىز. «سەن ەركەك ۇيدە جوقتا بار شارۋانى ىستەپ قوي» دەپ ۇيرەتەتىن. ۇيگە قوناق كەلسە، شاۋىپ كەتەتىن. ەكەۋمىز قاتار جۇگىرىپ جۇرەتىنبىز. «تەك بالامەن كەتىپ قالما، شارۋاڭ قالىپ قويادى. بارىنە ۇلگەرە ءبىل» دەيتىن. ءوزى جالعىز بالا وسىرسە دە ءبارىن ءبىلىپ، اقىل-كەڭەسىن اياعان ەمەس.

قايتەيىن، جيەكقۇمنان اسا المادىم،
الشاڭداپ بولتەكتەرىن باسا المادىم.
سارعايىپ ساعىنعاننان باۋىرلاردى،
ەگىلىپ، ەكى كوزدەن جاس العانىم.
(جاڭىلعانىم وكەنقىزىنىڭ ولەڭىنەن)
مامامنىڭ باۋىرمالدىعىندا شەك جوق ەدى. كوشەدە كەز كەلگەن اداممەن تانىسا كەتەتىن. سول كىسىلەردىڭ بارىمەن كەيىن تۋىسقانداي بولىپ ارالاسامىز. اسىرەسە ەلدىڭ ادامدارىن بىردەن تانيتىن قاسيەتى بار ەدى. كەيدە كوشەدە كەلە جاتامىز. «وسى كىسى ورالدىكى بولۋى كەرەك» دەيدى دە، امانداسىپ، سويلەسە كەتەدى. «ونى قالاي بىلەسىز، ماما؟!» - دەيمىن. «ءوي، ورامال تارتىسىنان، سويلەگەن سوزىنەن-اق تانيمىن عوي» - دەيدى. ءسويتىپ، بىردەن ۇيگە ءجۇر دەيدى. كەيبىر شەشەلەر ايتادى: «كەلىنى جاقتىرماي قالا ما دەپ ىشتەي ۋايىمداپ كەلىپ ەدىم» دەپ. ءۇيدىڭ تاربيەسى سولاي، مەندە ۇلكەن كىسىنىڭ بەتىنەن الۋ، قارسى كەلۋ، ءسوز قايتارۋ دەگەن مۇلدە بولعان جوق. اكەم «الدىڭداعى وقۋىڭدى ءبىل، سوزگە قۇلاق اسپا» دەيتىن. قىزپي-ءدىڭ فيزيكا-ماتەماتيكا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن 1966 جىلى كەلىن بولىپ ءتۇستىم. مامام كەيدە اقىلىن قاتتىراق ايتىپ، ءجون كورسەتىپ وتىرعانىمەن، كەلگەن جۇرتقا سىرتىمنان «اي، ءبىزدىڭ سوفياجان...» دەپ ىلعي دا ماقتاپ وتىراتىنىن قۇلاعىم شالاتىن...
ۇيىمىزدەن قوناق ارىلعان جوق. جۇمەكەن، ءابىش، مارات وتاراليەۆ كەلەتىن. الماتىنىڭ شەتىندە، سمۋ-15 دەگەن جەردەگى ۇيىمىزگە سىيماي، شارباققا، شيە اعاشىنىڭ ساياسىنا كىلەم توسەپ جاتاتىن. ەلدەن كەلگەن، تانيتىن-تانىمايتىن جانداردىڭ دا ىزدەپ كەلىپ سايالار شاڭىراعى ءبىزدىڭ ءۇي بولاتىن...

قاراعىم، اينالايىن، قۇمدا وسكەنىم،
قيۋلاپ قىزىل ماقپال تون پىشكەنىم.
جامانمەن عۇمىرىمدى زايا ەتكەنشە
جاقسىمەن ءبىر-ەكى اۋىز تىلدەسكەنىم!
(جاڭىلعانىم وكەنقىزىنىڭ ولەڭىنەن)
مامامنىڭ ساۋىقشىل، كوپتىڭ ادامى بولعانىن ايتتىم. پالەندەي ساۋاتى بولماسا دا، ءوز قۇقىعىن جاقسى بىلەتىن وجەت، قايراتتى ادام ەدى. 1943 جىلى ۇزدىك ەڭبەگى ءۇشىن پارتيا قاتارىنا دا الىنعان عوي.
الماتىدا ارالاسقانمەن ارالاسىپ، ەركىن ءجۇرىپ تۇردىق. ماشينا دا جوق قوي. مامام بالالارمەن جۇرۋگە قيىنسىنبايتىن ەدى. ولاردىڭ قالاي جىلامايتىنىن بىلمەيمىن. كيىندىرىپ، وزىمەن بىرگە الىپ كەتەدى. تەاترعا بارامىز. ول كەزدە ءار ەلدەن كونتسەرت ءجيى كەلەدى، ۇلكەن جازۋشىلار كەلەدى. قايرەكەڭ كەيدە بولادى، كەيدە بولمايدى. ال ءبىز سونىڭ بارلىعىنا دەرلىك قاتىستىق قوي. كەيدە ءوزىمنىڭ قولىم تيمەسە، «دەمالىپ كەلىڭىز» دەپ مامامنىڭ ءوزىن جىبەرەم. تەاتردان كوڭىلدەنىپ، جاسارىپ كەلەتىن جارىقتىق. «پالەنشەكەڭدى كوردىم، تۇگەندى كوردىم» دەپ.
تەاترلاردىڭ پرەمەرالارىنان دا قالعان جوقپىز. پىكىرلەسىپ وتىراتىنبىز. ول كەزدە تەاترعا ۇلكەن كىسىلەر سيرەك بارادى. اندا-ساندا ءابىشتىڭ ماماسى بارادى. اسقار سۇلەيمەنوۆتىڭ اناسى دا ەرەكشە ادام بولدى. بىراق ءبىزدىڭ مامامىز بارىنەن جەڭىل ەدى. اپپاق بولىپ، جاۋلىعى جارقىراپ وتىراتىن. سول كەزدەر ەڭ باقىتتى شاقتارى ەدى دەپ ويلايمىن.
ايتىسقا بارامىز. ايتىس شىركىن العاش شىققاندا كەرەمەت بولدى عوي. اناۋ جۇرسىندەر تۋعان شەشەسىندەي ەركەلەپ كەلەتىن. قاليجان اعا، حاميت اعا ءبارى مامامدى جاقسى كورەتىن. كەزىندە مەن كەلىن بولىپ تۇسپەي تۇرىپ، قايرەكەڭدەر پاتەردەن پاتەرگە قاڭعىپ جۇرگەندە قاليجان اعا ءبىراز پانالاتقان ەكەن. حاميت اعا مامامدى «التىن ەتەك جەڭەشەم» دەيتىن.
مامام 1992 جىلى 86 جاسىندا قايتىس بولعاندا، ۇيىمىزگە ادام سىيماي كەتتى. ءتىپتى بۇرىن تانىساق تا ارالاسا قويماعان بەلگىلى ادامدار - ءابۋ اعا Cارسەنباەۆ، اسقار توقپانوۆ، ءازىلحان نۇرشايىقوۆ، تۇرسىنحان ءابدىراحمانوۆا، ءبارى كەلدى. نەبىر بەلگىلى كىسىلەر «تابارىك» دەپ، مامامنىڭ تۇتىنعان زاتتارىن، كيمەشەگىن، ءتىپتى ەدەن جۋاتىن شۆابرا تاياعىنا دەيىن قالاپ الىپ كەتتى...

نارىننىڭ ءىشى - پانا، سىرتى - دالا،
ات ءمىندىم، ءوزى - اق مونشاق، كوزى - قارا.
جىگىتتەر، جالعىزبىن دەپ مۇڭايماڭىز،
بولعانمەن ءوزىڭ جالعىز، قۇداي - پانا.
(جاڭىلعانىم وكەنقىزىنىڭ ولەڭىنەن)
مامامىز بالالارىمىزدى بالاباقشاعا بەرگىزبەدى. «وندا بارسا اۋىرادى، بىرەۋى اۋىرسا ءبارى اۋىرادى. اۋرۋ بالانى باققانشا، ساۋ بالانى باعايىن» دەيتىن. بالالاردىڭ تاربيەسىن تۇگەل موينىنا الدى. داستارحان باسىندا قازاقشا سويلەتتى. تۇگەل قازاق مەكتەبىنە بەردىك.
ءبىر جىلى ادەتتەگىدەي مامامىز بالالاردىڭ ءبىر توبىن الىپ ەلگە كەتكەندە، ەكى كىشكەنتايى ۇيدە قالدى. ءبىرى ءۇش جارىمدا، كىشىسى ءبىر جارىم جاستا-تۇعىن. ەكەۋمىز دە جۇمىستامىز، ەكى بالانى ۇيگە قالدىرامىز. تەلەفونمەن سويلەسەم، تۇستە بارىپ قايتامىن. «قوي، بولماس» دەپ بالاباقشاعا بەردىك. «مامام دا ۇلكەيىپ كەلە جاتىر، ول كىسى دە دەمالسىن» دەيمىز وزىمىزشە. قايدا؟! كەلگەسىن ءبارىن الىپ الدى قايتادان. بالدار دا «ءبىزدى قايتا-قايتا دارىگەرگە اپاردى، ءۇيتتى، ءبۇيتتى» دەپ ارىزداعان عوي. «ولارىڭ نە سەندەردىڭ؟» دەپ بىزگە ۇرىستى.
جارىقتىق، جەتى بالا كورسەك تە ازسىنىپ وتىراتىن.
...1975 جىلى جاڭا پاتەرگە كوشتىك. مەنىڭ التىنشى بالاما اياعىم اۋىر كەزىم. ءتورت بولمەلى تۇتاس پاتەر بولماي، كورشى تۇرعان ءۇش جانە ءبىر بولمەلى پاتەر ءتيدى. قايرات ءبىر بولمەلى پاتەردى مامامنىڭ اتىنا تولتىرىپ، توسىن سىي جاسادى. «ەندى كوكەمنىڭ ءوز شاڭىراعى بار، ارۋاعى اۋناپ تۇسكەن بولار» دەپ، مامام جاس بالاداي قۋاندى. سول ءبىر بولمەدە بارلىق بالانى قاسىنا الىپ جاتاتىن. بىزگە بىرەۋىن دە بەرمەيدى. ءبىز اكە-شەشە بولعانمەن، بالالارىمىزدى قاتتى اينالىپ-تولعانا العان جوقپىز. «نەمەنە، ەمەشەگىڭ ءۇزىلىپ بارا ما؟» - دەيتىن. يمەنەمىز. تەك كەنجە بالاسىن عانا قايرەكەڭ كەيدە سۇراپ الىپ، قاسىمىزعا الىپ جاتاتىنبىز...

قاراعىم، اينالايىن، كەكىلدىم-اي،
سۇڭقارداي ءۇش تۇلەگەن سەكىلدىم-اي!
نارىننان ءولى ايرىلماي، ءتىرى ايرىلدىق،
قايتەيىك، جىلاي ءجۇرىپ جەتىلدىك-اي...
(جاڭىلعانىم وكەنقىزىنىڭ ولەڭىنەن)
مامامىز بالالاردى كۇي، قازاقشا ءان-جىر تىڭداتىپ ءوسىردى. مارال اتتى ۇلكەن قىزىمىزعا «قازاقستان» دۇكەنىنەن دومبىرا ساتىپ اپەرىپ ۇيگە كەلە جاتقاندا، الدىنان عارەكەڭ كەزدەسىپ، باتا بەرىپتى. مامام سول قىزدى ۇل بالاشا كيىندىرىپ، ەركە ءوسىردى. «تايتىك بولماعانىمەن، قىزىم ءور بولسىن» دەيتىن. مارال دومبىرانى جاقسى تارتتى، №12 مەكتەپتە وقىدى، وعان قوسا مۋزىكا مەكتەبىندە كاريما ساحارباەۆانىڭ 4 كلاسىن ءبىتىردى. كونسەرۆاتورياعا بارامىز دەپ تۇرىپ، جۋرناليستيكاعا ءتۇستى. سامال دەگەن قىزىمىز، ايباس دەگەن جالعىز ۇلىمىز ولەڭ جازاتىن. ءبىز قولداعان دا جوقپىز، تيىم دا سالعان جوقپىز. بەكزات دەگەن قىزىمىز كوركەم سۋرەتكە بەيىم ەدى.
كەنجە قىزىمىز جادىرانىڭ ەسىمىن اجەسى قويدى. ءبىز «قىز كوبەيىپ كەتتى» دەپ قاباعىمىزدى شىتساق، «مەنىڭ قىزدارىم - قىزىل التىن، جۇرتتىڭ ون ۇلىنا بەرمەيمىن، سەندەر ساندالماي وتىرىڭدار، قايىردى قىزدان كورەسىڭ بە، ۇلدان كورەسىڭ بە؟!» - دەيتىن...
...باياعىدا، مامام جۇمىسقا كەتكەندە ەتىكتىڭ ىشىنە تىعىپ قويعان شىرپىنى تاۋىپ العان كىشكەنتاي قايرات «ماماما قۇمارشىق قۋىرىپ قويام» دەپ وت جاعىپ، شوشالانى ورتەپ جىبەرىپتى. سوندا ءورتتىڭ ىشىنەن مامامنىڭ بۇرىشىنا ءيىسسۋ تۇيگەن اق جاۋلىعى امان قالىپتى. وسىنى كورگەن الدەكىم: «جاڭىلعانىم، قايدا جۇرسەڭ دە باسىڭ امان بولادى ەكەن» دەپ جورىعان ەكەن.
سول ءسوز اينىماي كەلدى، ءوزى ايتقانداي، مامامىز جىلاپ جۇرسە دە جەتىلدى، جالعىز ۇل مەن جەتى نەمەرەسىن تۋعان جەرگە جەتكىزدى. ەندى مىنە، ءبىز - قايرات ەكەۋمىز اق جايىقتا، ورال شاھارىندا تۇرىپ جاتىرمىز...

ورال قالاسى

«ءۇش قيان» گازەتى