ساكەن بوزاەۆ. جەرىنىڭ استى – باي، ءۇستى – كەدەي
وي-پىكىرىمىز جاتتاندى، تىرشىلىگىمىز جاساندى بولعاندىقتان بولار، كەرەعار كورىنىستەردىڭ قايسىبىرىنە بەيتاراپ قاراپ، قايسىبىرىنە كۇرسىنىپ الىپ، وتكەن - كەتكەنگە ۋاقىتتىڭ ءوزى تۇزەتۋ جاسار دەپ قويا سالاتىن بولدىق.
كەزىندە دالەلدەنبەگەن جايلار ۋاقىت وتە كەلە قايتا كوكتەپ جاتادى..
ءبىزدىڭ وزىمىزگە عانا لايىقتالعان كىشكەنە عانا ولشەمدەرمەن ولشەنەتىن اتاق، ابروي دەگەن ۇعىمىمىز بار. سول ولشەمىمىزبەن كەز كەلگەن ەتى ءتىرىنى ارقاسىنان قاعىپ ماپەلەسەك مىقتى بولىپ شىعا كەلەدى. ەشتەڭەنىڭ قادىرىنە جەتە الماي جۇرگەندەرگە جومارتتىق جاساپ، وسى قالايلارىمىزدى مۇقاتقىش بولىپ الدىق. قولىندا قۇرىعى، اۋزىندا بيلىگى، قالتاسى قوماقتىلاردىڭ ايتقانىن ماقۇلداي سالۋدان ارلانبايتىن بولىق.
بوساعا باققان شولاق قۇيرىق، جاۋىر ارقالار دوداعا تۇسۋگە ءاردايىم دايىن وتىرادى.. ولار اداسپاس اق جول، جۇرتىن ىلگەرى باستاعان ءىس قىلامىز، حالىق قىزمەتشىسى بولامىز دەۋدەن گورى، الامان بايگىنىڭ ات ايداۋشىسىنا ۇقسايدى.. ەل پايداسىنا تازا جولمەن تۋرا باستايتىن تۇلعا تابىلسا، قازاق سونىڭ سوڭىنان ەرەر ەدى. تۋا بىتكەن ەسكى دەرت - اڭقاۋلىق پەن سەنگىشتىك، مومىندىق پەن بۇقپالىق ونداي تۇلعالاردى تاڭداپ، قولداي بىلەتىن ەستيارلىققا جەتكىزەر ەمەس.
وي-پىكىرىمىز جاتتاندى، تىرشىلىگىمىز جاساندى بولعاندىقتان بولار، كەرەعار كورىنىستەردىڭ قايسىبىرىنە بەيتاراپ قاراپ، قايسىبىرىنە كۇرسىنىپ الىپ، وتكەن - كەتكەنگە ۋاقىتتىڭ ءوزى تۇزەتۋ جاسار دەپ قويا سالاتىن بولدىق.
كەزىندە دالەلدەنبەگەن جايلار ۋاقىت وتە كەلە قايتا كوكتەپ جاتادى..
ءبىزدىڭ وزىمىزگە عانا لايىقتالعان كىشكەنە عانا ولشەمدەرمەن ولشەنەتىن اتاق، ابروي دەگەن ۇعىمىمىز بار. سول ولشەمىمىزبەن كەز كەلگەن ەتى ءتىرىنى ارقاسىنان قاعىپ ماپەلەسەك مىقتى بولىپ شىعا كەلەدى. ەشتەڭەنىڭ قادىرىنە جەتە الماي جۇرگەندەرگە جومارتتىق جاساپ، وسى قالايلارىمىزدى مۇقاتقىش بولىپ الدىق. قولىندا قۇرىعى، اۋزىندا بيلىگى، قالتاسى قوماقتىلاردىڭ ايتقانىن ماقۇلداي سالۋدان ارلانبايتىن بولىق.
بوساعا باققان شولاق قۇيرىق، جاۋىر ارقالار دوداعا تۇسۋگە ءاردايىم دايىن وتىرادى.. ولار اداسپاس اق جول، جۇرتىن ىلگەرى باستاعان ءىس قىلامىز، حالىق قىزمەتشىسى بولامىز دەۋدەن گورى، الامان بايگىنىڭ ات ايداۋشىسىنا ۇقسايدى.. ەل پايداسىنا تازا جولمەن تۋرا باستايتىن تۇلعا تابىلسا، قازاق سونىڭ سوڭىنان ەرەر ەدى. تۋا بىتكەن ەسكى دەرت - اڭقاۋلىق پەن سەنگىشتىك، مومىندىق پەن بۇقپالىق ونداي تۇلعالاردى تاڭداپ، قولداي بىلەتىن ەستيارلىققا جەتكىزەر ەمەس.
جەرىنىڭ استى - باي، ءۇستى - كەدەي جولى اۋىر حالىققا اينالىپ وتىرعانىمىز بەلگىلى.. ات توبەلىندەي ازشىلىقتىڭ ەسەپسىز بايۋىنا سەبەپكەر بولعان ءوزىمىز ەكەنىن بىلمەگەندەي بولىپ، پالەن حانداي باسشىمىز، پالەن بيدەي اقىلشىمىز بولسا دەپ ۇيدە وتىرىپ كۇڭكىلدەيمىز. ءاليحان بوكەيحانوۆ كەزىندە «قازاقتىڭ بۇرىنعى حاندارى مەن بيلەرىنىڭ بارىندە دە ادىلدىك، بەرەكە بولسا، بۇل كۇندە قازاق بۇل كۇيدە بولار ما ەدى»، - دەپ جازعانى بار. زامانى اداسقان سوڭ وزدەرى دە اداسىپ جۇرگەندەر بايلىقتى ونەرمەن، شارۋاقور بىلىكتىلىكپەن ىزدەمەي، جۇرتىن توناپ، مومىندى جىلاتىپ ىزدەۋگە باۋلىنۋدا..
ءومىرىمىز قۇپياسى مەن شىتىرمانى كوپ ادام ءتۇسىنىپ بولمايتىن، ءبىر-بىرىنە قايشى قۇبىلىستار مەن ەگويزم، قۇلقىن باسەكەسى ورشىگەلى قاشان. مانساپ پەن بايلىق - ار-ۇياتتان جوعارى قويىلدى. ەندى كەلىپ، الەۋمەتتىك تەڭسىزدىككە قوسا، ىشكى گەنەتيكالىق تەڭسىزدىك ءورىس الا باستادى. ءوز مۇددەمىز ءۇشىن كۇرەسۋگە بەيىمدەلە الماي، باعىنىشتىلىققا باس يەتىن بۇقپا بولىپ الدىق.
ورتا عاسىردا بيلىك ەتكەن سىڭار كوزدى قىتاي يمپەراتورىنا جاعىنۋ ءۇشىن توڭىرەگىندەگىلەر ساۋ كوزىن قىسىپ جۇرەتىن بولعان ەكەن.. سولار جاي حالىققا يمپەراتوردى كورگەندە ءبىر كوزدەرىڭدى قىسىپ تۇراتىن بولىڭدار دەگەن ءتارتىپ ەنگىزىپتى دەلىنەدى.. سول قىتاي كورشىمىزدەن اۋىپ كەلسە كەرەك: «ءبيىڭ سوقىر بولسا، ءبىر كوزىڭدى قىسىپ ءجۇر»، «سوقىرلارعا سىڭار كوزدىلەر دە قولباسشىلىققا جاراپ جاتادى» دەگەن ماتەلدەر بار.
اتىراۋ وبلىسى، قۇلسارى قالاسى.
«اباي-اقپارات»
