ءدىن جانە مەملەكەتتىك ساياسات
ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ «قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋى: جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك» اتتى حالىققا جولداۋىنىڭ باعىتتارىنا جانە «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلامالىق ماقالاسىنا سايكەس
قر ۇكىمەتى وسى جىلدىڭ مامىر ايىندا 2017-2020 جىلدارعا ارنالعان ءدىن سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياسات تۇجىرىمداماسىن قاراستىرعان بولاتىن.
ونىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى:
- ازاماتتاردىڭ ءدىني سەنىم بوستاندىعىنا قۇقىعىن جۇزەگە اسىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ جانە ءدىني بىرلەستىكتەرمەن ءوزارا ارەكەتتەستىك ورناتۋ.
- قازاقستاندىق قوعامدا كونفەسسياارالىق كەلىسىم مەن تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ، كونفەسسياارالىق ديالوگتى ۇيىمداستىرۋ جانە قولداۋ.
- ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە قارسى ءىس-قيمىل، ءدىن سالاسىنداعى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ.
- كورسەتىلگەن مىندەتتەر ورتالىق مەملەكەتتىك ورگاندارمەن قاتار جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار ساياساتى رەتىندە جۇزەگە اسىرىلادى،- دەپ كورسەتىلگەن.
ەندى، وسى اتالعان مىندەتتەرگە جەكە-جەكە توقتالساق:
قازاقستان رەسپۋبليكاسى – ءاربىر ازاماتقا ار-ۇجدان بوستاندىعىنا كەپىلدىك بەرىلگەن جانە بارلىق كونفەسسيالار ۇستانۋشىلارىنىڭ زاڭ الدىندا تەڭدىگى قامتاماسىز ەتىلگەن زايىرلى، دەموكراتيالىق مەملەكەت.
2010 جىلدىڭ 26 مامىرىندا قازاقستان پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىنا توراعالىق ەتە وتىرىپ:
«قازاقستاندا قوعام دىننەن بولىنبەگەن، سوندىقتان مەملەكەت بۇل سالادا قوعامدىق قاتىناستاردى رەتتەۋدەن تىس قالا المايدى. بۇعان قوسا، ءدىني سەنىم ادامگەرشىلىك باستاۋلارعا نەگىزدەلەتىنىن جانە قوعامنىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىن دامىتۋ ءۇشىن، قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى، ۇلتارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىمدى كۇشەيتۋگە جانە ءدىني ەكسترەميزمنىڭ الدىن-الۋ ءۇشىن پايدالانۋعا قاجەتتى ۇلكەن گۋمانيستىك الەۋەتى بار ەكەنىن ەسكەرۋ قاجەت»،-دەگەن بولاتىن.
ءدىني سەنىم بوستاندىعى – ءدىندى ۇستانۋ نەمەسە ۇستانباۋ قۇقىعى. ءدىني سەنىم مۇراتتارى بارشا الەمدە اسا كەڭىنەن مويىندالعان، بۇگىندە ەڭ ماڭىزدى حالىقارالىق دەكلاراتسيالارمەن جانە ادام قۇقىقتارى جونىندەگى فاكتىلەرمەن، سونىمەن بىرگە الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىنىڭ كونستيتۋتسيالارىمەن بەكىتىلگەن.
قازاقستان ءوزىنىڭ قىزمەتىندە ادام قۇقىقتارى سالاسىنداعى جالپى مويىندالعان حالىقارالىق اكتىلەرگە سۇيەنەدى. وسىعان بايلانىستى ءدىن جانە ءدىني سەنىم بوستاندىعىن قامتاماسىز ەتۋ سالاسىنداعى قازاقستاندىق نورماتيۆتىك بازا جالپى العاندا، جالپى ەۋروپالىق جانە الەمدىك دەموكراتيالىق ستاندارتتارعا سايكەس كەلەدى. سونىمەن بىرگە، قازاقستان مەملەكەت پەن كونفەسسيالار اراسىنداعى قۇرىلىمدى ءوزارا قارىم-قاتىناستاردى نىعايتۋعا باعىتتالعان ءدىني قىزمەت جونىندەگى زاڭنامانى جەتىلدىرۋگە بارىنشا كۇشىن جۇمساپ كەلەدى.
ەكىنشى، قازاقستانداعى كونفەسسياارالىق كەلىسىم مەن تۇراقتىلىق ماسەلەسىنە توقتالساق.
ءبىزدىڭ قوعامدا نەگىزىنەن سۋننيتتىك يسلام (حانافي مازحابى) جانە پراۆوسلاۆيەلىك حريستيان ءدىنى كەڭ تارالعان.
سانى جاعىنان ەڭ باسىم ءدىني بىرلەستىك قازاقستان مۇسىلماندارىنىڭ ءدىني باسقارماسى ەكەنى بەلگىلى. (قمدب) ونىڭ قاراماعىندا 15 ايماقتىق فيليالدار، سونداي-اق 2381 عيبادات ەتەتىن مەشىتتەر بار. اتالعان مەشىتتەردىڭ جاماعاتى ەلدەگى بارلىق دىنگە سەنەتىن مۇسىلمانداردىڭ ۇشتەن ەكى بولىگىن قۇرايدى.
قازاقستانداعى ءدىن ۇستانۋشىلارىنىڭ سانى جاعىنان ەكىنشى ورىندا قازاقستاننىڭ پراۆوسلاۆيەلىك شىركەۋى (قپش), ولاردىڭ 289 ءدىني وبەكتىلەرى بار.
قازاقستانداعى كەلەسى كوپ تاراعان ءدىني باعىت ريم-كاتوليكتىك شىركەۋى، ونىڭ 84 ءدىني عيماراتتارى بار.
قازاقستاننىڭ كونفەسسيالىق كەڭىستىگىندە پروتەستانتتىق ءدىني بىرلەستىك اۋقىمدى ورىن الىپ وتىر. قازىرگى ۋاقىتتا ونىڭ 500-دەن استام شىركەۋلەرى مەن ءدىني عيباداتحانالارى بار.
جوعارىدا كورسەتىلگەن ءدىني بىرلەستىكتەردەن باسقا ەلىمىزدە 7 يۋدەيلىك جاماعات، ءبۋدديزمنىڭ 2 ءدىني بىرلەستىگى، سونىمەن قاتار قازاقستان ءۇشىن ءداستۇرلى ەمەس 18 ءدىني بىرلەستىكتەر («مورموندار»، «كريشنايتتەر»، «باحاي»، «مۋنيتتەر» جانە ت.ب.) قىزمەت اتقارادى.
- قازىر الەم بويىنشا، ەكسترەميزم مەن تەرروريزم قاۋپى كۇشەيدى. بۇل تۇرعىدا قازاقستان دا ەكسترەميزمگە قارسى iس-قيمىلدى كۇشەيتتى. ياعني، تۇتاستىعى مەن ۇلتتىق قاۋiپسiزدiگiن قامتاماسىز ەتۋگە، ەكسترەميزمدi بولعىزباۋعا، انىقتاۋعا، ونىڭ جولىن كەسۋگە جانە زارداپتارىن جويۋعا، سونداي-اق ەكسترەميزمدi جۇزەگە اسىرۋعا ىقپال ەتەتiن سەبەپتەر مەن جاعدايلاردى انىقتاۋعا جانە جويۋعا باعىتتالعان قىزمەتتى ىسكە قوسۋ قاجەتتىگىن ءتۇسىندى.
قر پرەزيدەنتى ن.ءا. نازارباەۆتىڭ 2012 جىلعى «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى – قالىپتاسقان مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا مەملەكەت پەن ازاماتتار راديكاليزمنىڭ، ەكسترەميزمنىڭ جانە تەرروريزمنىڭ بارلىق تۇرلەرى مەن بوي كورسەتۋلەرىنە قارسى ءبىرتۇتاس شەپ قۇرۋعا ءتيىس دەپ اتاپ كورسەتكەن.
قازىرگى تاڭدا الەمدە ءدىني ەكسترەميزم قاۋپى ەرەكشە الاڭداۋشىلىق تۋدىرىپ وتىر. وسىعان بايلانىستى، ن.نازارباەۆ پرەزيدەنت اكىمشىلىگى مەن قر ۇكىمەتىنە ءدىني راديكاليزم مەن ەكسترەميزمنىڭ پايدا بولۋىن بەيتاراپتاندىرۋ ماقساتىندا زاڭداردى جەتىلدىرۋ قاجەت. تەرروريزمگە قارسى زاڭداردى دا جەتىلدىرۋ قاجەت. مەملەكەت قايدان بوي كوتەرسە دە، راديكاليزم مەن ەكسترەميزمنىڭ جولىن كەسۋ كەرەكتىگىن ايتقان بولاتىن. سونىمەن قاتار، ءدىني ەكسترەميزم جانە تەرروريزممەن كۇرەس جونىندەگى مەملەكەتتىك باعدارلاما دايىنداۋ تۋرالى دا تاپسىرما بەرگەن ەدى.
ارنات قابىلشا
