حاننان  قاسيەت  جوعالار، بيدەن  قاناعات  كەتكەندە!

حالىقتىڭ  شىدامى  تاۋسىلار،ادىلدىكتى  كىسەندەپ،

جەتىم-جەسىر، ناشارلار، ەتەگىنە  زارىن توككەندە!

(الياسقار بايعۇتۇلى)

شىدام دەگەن جاقسى قاسيەت، بىراق ءومىر قىسقا!

(مۇحتار اۋەزوۆ)

قازاقستاننىڭ بىلىكسىز بيلىگى مەن ونىڭ مەملەكەت ىشىندەگى مەملەكەتى ىسپەتتى، تەك قانا ۇستەم تاپ وكىلدەرىنە اينالعان «جاڭا كاپيتاليست – وليگارحتارعا»، ياعني مەملەكەت اكتيۆتەرىن وزدەرىنە قىزمەت ەتۋگە پايدالانىپ، حالقىن 27 جىل بويى توناپ كەلگەن، مەملەكەتتىك مايلى قىزمەت پەن بيزنەستى قاتار ۇستاپ، ابدەن بايىعان بيلىك وكىلدەرىنە قىزمەت ەتۋشى «سامۇرىق – قازىنا» اق دەگەن بىرلەستىك وزىنە قاراستى «قازمۇنايگاز» ۇلتتىق كومپانياسى قۇرامىنداعى ستراتەگيالىق ءۇش مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارىنداعى مەملەكەتتىك اكتسيا ۇلەسى مەن جانار جاعار ماي بەكەتتەرىن تاعى دا جەكەلەندىرمەك بوپ شەشىم قابىلدادى. بۇل كەزەكتى جەكەلەندىرۋ جايلى العاش رەت كومپانيا باسشىسى س.مىڭباەۆ بۇرىنىراقتا حابارلاسا، ودان كەيىڭگى 18.11.2015 جىلى (يا نوۆوستي-كازاحستان اگەنتتىگى) «سامۇرىق – قازىنانىڭ» باسشىسى، 1989 جىلدان بەرى قازاقستاندى باسقارىپ كەلە جاتقان ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ سەنىمدى نوكەرلەرىنىڭ ءبىرى ءو.شوكەەۆ بۇكىل جاھانعا جار سالعان ەدى...

قازىر تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىن مەملەكەت دەپ ەسەپتەيتىن بولساق، وندا بۇل مەملەكەت قاراماعىندا ارميا مەن شەكارا قىزمەتى، پوليتسيا مەن تۇرمە، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتى، سالىق ينسپەكتسياسى مەن قازىرگى بيلىكتىڭ پارمەنىمەن تاس-تالقان بوپ بولىنگەن ءىىم مەن ۇيىمداسقان قىلمىسقا قارسى اگەنتتىگى، جانە دە وكىلەتتىگى وتە تومەندەتىلگەن كەدەن قىزمەتتەرى سياقتى ساناۋلى عانا قۇرىلىمدار مەن مەكەمەلەر قالعان. وتكەن جىلدارداعى «جەكەلەندىرۋ ناۋقاندارىنان» امان قالعان مەملەكەتتىك نىساندار بۇگىنگى كۇنى تۇگەلگە دەرلىك ساتىلىپ بىتۋگە تايار...

ال قۇرامىندا وكىلەتتىگى مەن پارمەنى وتە شەكتەلگەن، ەشنارسەگە ەشقاشاندا جاۋاپ بەرىپ كورمەگەن، ەشنارسەنى دە وزدىگىنەن شەشە المايتىن، پرەزيدەنتتىڭ اۋانى مەن اۋزىنا قاراپ ۇيرەنگەن مينيسترلەرى مەن اگەنتتىكتەرى بار، تەك بيلىك وكىلدەرىنە عانا قاجەتتى، ياعني مەملەكەت پەن حالىقتىڭ ىرىس-نەسىبەلەرىن توناپ، جەكەلەندىرۋ ءۇشىن عانا كەرەكتى وكىمدەر مەن قاۋلىلار قابىلداۋعا عانا قاۋھارلى قازاقستاننىڭ قۋىرشاق وكىمەتى حالقىمىزدىڭ تولەگەن سالىق ەسەبىنەن نان جەپ وتىرسا دا، اسا ماڭىزدى ماسەلەلەرگە كەلگەندە ولاردىڭ داۋىستارى مۇلدەم شىقپاي، بەيشارا كۇيگە تۇسەدى. سەبەبى ەشقانداي قۇقى دا، وكىلەتتىگى دە جوق بۇل بيشارا وكىمەتتەر تەك پرەزيدەنتتىڭ تۋىندايتىن ءتۇرلى داعدارىستار كەزىندە حالىقتىڭ كوڭىلىن كەزەكتى تۇردە باسقا جاققا اۋدارۋ ءۇشىن عانا ءجيى اۋىستىرىپ، قاجەت بولسا تۇرمەگە دە تىعا سالاتىن جاندى قۋىرشاقتارىنا اينالعان...

وتكەن ونداعان جىلدار بويى ەل مەن مەملەكەت ىستەرىنە قاجەتتى سىني پىكىرلەر مەن ۇسىنىستاردى باق بەتتەرىندە تالاي رەت جازعانبىز، قازىر دە عالام مەملەكەتتەرىنىڭ ەكونوميكانى جۇرگىزۋ تاجىريبەسى مەن امالدارى، باسقارۋ جۇيەلەرى تۋرالى مەملەكەتىمىزگە ۇلگى رەتىندە ەڭ بولماسا پايداسى تيەر دەگەن نيەتپەن تۇراقتى تۇردە قايتا-قايتا جازىپ كەلەمىز. بىراق، و باستان قۇلاق پەن كوزدەرى جەراناۋي سانا-سەزىمنەن ايىرىلعان، كوكەلەرى مەن «جەرشىلدىكتىڭ» ارقاسىندا تاققا وتىرىپ، وزدەرىن اسپاني نۇرعا بولەنىپ ەرەكشە جاراتىلعان «تۇلعالار» رەتىندە ساناپ كەلە جاتقان بيلىكتەگى «اقسۇيەكتەرگە» اينالعان مىرزالار بۇل پىكىرلەرگە پىسقىرىپ تا قاراماي، ورشەلەنە وزەۋرەي «وزىمبىلەمدەۋشىلىككە» سالىنىپ كەلەدى...

ازداپ تاريحقا شەگىنىس جاساپ كورەيىك. حالىقتىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن شەشۋگە باعىتتالىپ، ءارى جوسپارلى ەكونوميكانى اكىمشىلدىك جۇيەمەن ۇيلەستىرە ۇشتاستىرىپ، دامىتىپ كەلگەن عالامدىق سوتسياليستىك جۇيەنىڭ باس سۇيرەتۋشىسى بولعان كسرو ۇكىمەتىنىڭ تۇبىنە جەتىپ، ونىڭ قۇلاۋىنا دا سەبەپكەر بولعاندار، ونىڭ باسشىلىعىنا ەكونوميكانى كۇيرەتكەن 1971-1991 ج.ج. كەلگەن مانساپقور، اتاققۇمار، دۇنيەقوڭىز، پارتيانى بايۋ مەن بيلىك كوزى رەتىندە پايدالانعان جالعانشى رەۆيزيونيستەر بولدى. ولار عىلىمدا، وندىرىستە، اۋىل شارۋاشىلىعى مەن ءومىردىڭ بارلىق سالاسىنا باسشىلىقتار جاساعان كەزدەرى، جىلدار بويى مەملەكەتتىك جوسپارلاردى اسىرا ورىنداعاندارى تۋرالى جوعارىعا بەرگەن وتىرىك اقپارلارىمەن العا دامۋدى تەجەپ، بۇلاردىڭ ەڭبەكسىز العان ماراپاتتارى مەن ماقتاۋلار اعىندارىنىڭ سوڭى، بۇكىل حالىق شارۋاشىلىعى مەن جالپى ەل ەكونوميكاسىن قۇردىمعا كەتىرىپ، ناتيجەسىندە عالامداعى ەكىنشى مەملەكەتتىڭ  تاس – تالقانى شىعىپ، كۇيرەۋىنە اكەلگەن ەدى...

بىلىكسىزدىك پەن بىلىمسىزدىكتىڭ، جاۋىزدىق پەن جاۋاپسىزدىقتىڭ ۋلى جىلاندارىنا اينالعان بولشەۆيكتىك – پارتوكراتتار جۇيەسىنە قارسى وتكەن عاسىر سوڭىندا حالىق وكىلدەرى دەموكراتتار بۇكىل وداق ەلدەرىندە جاپپاي ميتينگىلەر جاساپ كوتەرىلگەن ساتتە، باقتارى مەن ءداۋىردىڭ وزدەرىنەن اۋارىن سەزگەن بۇكىل جۇيەنى تۇرالاتىپ قاقىراتقان بۇرىڭعى وداقتىق پارتوكرات باسشىلار وڭدەرىن اينالدىرىپ، دەموكراتتارعا اينالىپ شىعا كەلدى. اسىرەسە وندايلار وداقتىڭ ۇلتتىق ايماقتارىندا بەلسەنە قيمىلدادى. جانە دە بۇلار وكىنىشكە وراي سول كەزدەرى بيلىكتى ءتۇرلى ايلالى جولدارمەن باسىپ قالدى. ەندى مىنە سول بۇرىڭعى پارتوكراتتىق كرەملدەن بەكىتىلىپ شىققان شابلوندارمەن جۇمىس ىستەپ ۇيرەنگەن، قيىن ساتتەردە شەشىم قابىلداپ ۇيرەنبەگەن، تەك قانا ورتالىقتان «ءلاپپايلاپ» بۇيرىق كۇتكەن، بىراق سول كۇيرەگەن ورتالىقتان شەكسىز تاۋەلسىزدىك العان پارتوكرات جالتاقتاردىڭ اتقارىپ كەلە جاتقان بيلىگىنىڭ زارداپتارىن حالقىمىز تارتۋداي اق تارتىپ كەلەدى. جالعاندىق قانىنا سىڭگەن بۇل مىرزالار: «اكىمشىلدىك جوسپارلى ەكونوميكالىق باسقارۋدان وزىق ۇلگىدەگى نارىقتىق قاتىناسىنا كوشتىك!» - دەپ، مىنە 27 جىل بولدى حالىقتى الداپ كەلەدى. بىراق بۇلار: «ءبىرىنشى كەزەكتە ەكونوميكا! نارىقتىق قاتىناستارعا كوشتىك! ەندىگى بار تابىس پەن باقىتتىڭ باستاۋى جاپپاي جەكەلەندىرۋدە!» - دەپ ۇرانداپ جۇرگەندە، قازاقستاندى بۇكىل عالام ەلدەرى باياعىدا اق ءوتىپ كەتكەن 19 عاسىرداعى «جابايى كاپيتاليزمگە» قالاي اپارىپ تۇسىرگەندەرىن بايقاماي دا قالدى. قازاقستان ەكونوميكاسى قازىر ەشقاندايدا نارىق قاتىناستارىندا ەمەس، ارتەل، سينديكات، مافيا بيلىك قۇرعان ناعىز «جابايى كاپيتاليزم» دەڭگەيىندە عۇمىر كەشۋدە. ياعني ەلدەگى بۇرىڭعى پارتوكراتتار مەن ولاردىڭ جاقىندارى مەن سىبايلاستارىنان تۇراتىن «جاڭا كاپيتاليستەر» ودان ارى بايىپ، پرولەتارياتقا قايتا اينالعان حالىقتىڭ نەگىزگى بولىگى ودان ارى كەدەيلەنە تۇسۋدە...

جاپپاي جەكەلەندىرۋ قايدا اپارادى؟ باقىتقا جەتكىزە مە، الدە قۇردىمعا كەتكىزە مە؟

قانداي مەملەكەت بولماسىن، ونىڭ نەگىزگى ستراتەگيالىق نىساندارى: جەر استى قازبا بايلىقتارى، ۋران، التىن، قارا جانە ءتۇستى مەتالدار، ەنەرگەتيكا مەن لوگيستيكالىق كوممۋنيكاتسيالارى،  مۇناي مەن گاز كاسىپشىلىكتەرى، زاۋىتتار مەن فابريكالار، كوسموس، مەتاللۋرگيا، التىن ءوندىرىسى سالالارىنداعى، تاعى س.س. كاسىپورىندار مەملەكەت قاراماعىندا بولۋى كەرەكتىگى و باستان بەلگىلى ەدى. «باق قونىپ، باستىق بولعان، قوي باعۋعا جارامايتىن پارتوكرات تەكسىزدەرگە مەملەكەت باسقارتۋدىڭ قاۋىپتىلىگى وسىندا!» - دەپ، 90 - شى جىلدارى ايتقان ەدىك! «جاپپاي جەكەمەنشىكتەن تۇرعان ەكونوميكا تەك جابايى كاپيتاليزمگە، ياعني ارتەل، ترەست، سينديكات پەن مافيالىقتار باسقارعان ەكونوميكاعا اكەلەدى. مۇنداي ەلدە ەشقاشاندا نارىقتىق (رىنوچنىي) قاتىناستار تۋىندامايدى!» - دەپ، قانشاما رەت ايتىلدى دا، جازدىق تا... وكىنىشكە وراي، ەندى مىنە قازاقستاندا وسى ەسكەرتىلگەن «جابايى كاپيتاليزم» ۇستەمدىك قۇرىپ وتىر. ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ بۇگىڭگى دامۋى دامىعان 30 ەلدەردىڭ قاتارىندا ەمەس، ەلۋلىككە دە ىلەسە الماي افريكانىڭ ارتتا قالعان ەلدەرىنىڭ قاتارىنا قاراي كەرى سىرعىپ بارادى. عالامنىڭ الدىڭعى سەگىزدىگىنە كىرەتىن انگليانىڭ ەكونوميكاسىنداعى شەتەلدىكتەردىڭ ۇلەس سالماعى جالپى ءوندىرىس اكتسيالارىنىڭ 15 پايىزىنان اسپايدى. جەتىلىكتىڭ مىقتىلارىنىڭ ءبىرى فرانتسيادا 15 پايىزدان 20 پايىزعا دەيىنگى ارالىقتاعى اكتسيالارعا شەتەلدىكتەردىڭ ەگەلىك ەتۋىنە تەك قانا ەل پارلامەنتىنىڭ رۇقساتى كەرەك! ارالاس ەكونوميكانى قولدانىپ عالامدىق ەكىنشى ەكونوميكاعا اينالىپ وتىرعان قىتايدا ەكونوميكانىڭ 96 پايىزى مەملەكەتتىك، ال دەموكراتيا مەن نارىقتىق قاتىناستار جۇيەسى وتە دامىعان اقش - تا ەكونوميكاسىنىڭ 51 پايىزى، انگليادا 56 پايىزى مەملەكەت قاراماعىندا!

ال مىنا "عۇلامالار" بيلىك قۇرعان قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ 96 پايىزى قازىر جەكەمەنشىككە اينالىپ وتىر. جەكە بيزنەسمەن، نەمەسە شەتەلدىك ينۆەستور ءوز قارجىسىنا سالعان زاۋىتى مەن فابريكاسىنا ءوزى ەگەلىك ەتسە، ەشقانداي دا جەڭىلدىكسىز تولىق قاندى سالىعىن تولەپ وتىرسا، زاڭدى نەگىزدە اكتسيالارىن قور بيرجا نارىعىنا شىعارىپ، نەمەسە ءوز ەرىكتەرىمەن ۇجىممەن ءبولىسىپ وتىرسا، وعان ەشكىمنىڭ دە تالاسى دا، جۇمىستارى دا بولماس ەدى...

ال بىزدە مۇلدەم باسقاشا بولدى. ونىڭ ەڭ ماسقارالىعى، 90 شى جىلدارى باستالعان «جاپپاي جەكەلەندىرۋ ناۋقانىندا» مەملەكەت قارجىسىنا سالىنعان، تابىس تاۋىپ مىڭداعان ازاماتتارىمىزدى اسىراپ، مەملەكەت قازىناسىن تولەگەن سالىعىمەن تولتىرىپ، مىڭداعان ۇلتتىق ينجەنەر – تەحنيك قىزمەتكەرلەردى وسىرگەن، جانە دە ولار باسقارىپ وتىرعان زاۋىتتار مەن فابريكالاردى، جەر استى قازبا بايلىقتارىن ءوندىرىپ جاتقان شاحتالار مەن مۇناي - گاز كەنىشتەرىن، ياعني حالىقتىڭ ىرىس - نەسىبەسىن جەكەلەندىرىپ ونى ءوز جاقىندارى مەن شەتەلدىكتەرگە ازىن – اۋلاق قارجىعا ساتىپ، ۇلەستىرۋدى قانداي جەتىستىككە جاتقىزۋعا بولادى؟! جاڭا قوجايىندار وسى وندىرىستەردىڭ تابىسىنان بولىنگەن قارجىلارعا ۋاقىتى جەتىپ ابدەن توزىپ، ىستەن شىققان جابدىقتار مەن قوندىرعىلاردى اۋىستىرۋدى شەتەلدەن كەلگەن ينۆەستيتسيا دەۋگە بولار ما ەكەن؟ سوندا شەتەلدەردەن  كەلۋگە، جانە دە جاڭا وزىق ۇلگىدەگى تەحنولوگيالىق جەتىستىككە جەتكەن كاسىپورىندار سالامىز دەگەن ينۆەستيتسيالار، ياعني قارجىلار قايدا؟ وزىق ۇلگىدەگى زاۋىتتار مەن فابريكالار قايدا؟ كىمنىڭ وقپانىنا ءتۇسىپ كەتتى؟ قانشا جۇمىس ورىندارى اشىلدى؟ وسىدان كەيىن، جۇمىس ىستەپ، پايدا بەرىپ تۇرعان رەسپۋبليكا بويىنشا مىڭداعان كاسىپورىندار مەن وندىرىستەردى جاپپاي جەكەلەندىرىپ، قانشاماسىن بىلىكسىز، ءوندىرىستىڭ ءيىسى مۇرنىنا بارمايتىن جاڭا مەنشىك ەگەلەرى جۇرگىزە الماي بانكروتتاپ جويىپ، مەتاللومعا اينالدىرىپ، شەتەلدەردەن العان قارىزداردى 166 ميلليارد 600 ميلليون دوللارعا جەتكىزىپ، كەلەشەك ۇرپاقتاردىڭ موينىنا شەيىن قارىز ىلگەن مىنا قازاق بيلىگى قانداي باعاعا دا، جازاعا دا ىلايىق!

ەلىنىڭ ەرتەڭىن ويلاماي، مەملەكەت پەن حالىقتىڭ مۇلكىن بيلىك باسىنداعىلار وسىنداي جولدارمەن جەكە مۇددەنى كوزدەپ، جەكەلەندىرىپ الا بەرسە، شەتەلدەردەن كەلگەن قارجىلار قۇمعا سىڭگەن سۋداي ەسەبى جوق، مەملەكەت پەن حالىقتى قارىزعا باتىرا بەرسە، ادىلەتتىلىك پەن شىندىق قايدا قالادى؟ ەندى مىنا ءبىر عانا ادام ۇزاق جىلدار بويى باسقارعان، بىلىكتىلىگى مەن دامۋى كەرى كەتكەن بيلىكتىڭ 2018 جىلدىڭ باسىنداعى ينتەرفاكس-كازاحستان ارقىلى ارنايى تاراتقان حابارىنىڭ ءماتىنىن سول ۇلتارالىق قاتىناستار تىلىندە جاريالانعان كۇيىندە بەرىپ كورەيىك:

«ۆسە تري نپز ۆ كازاحستانە بۋدۋت پريۆاتيزيروۆانى ۆ رامكاح پودگوتوۆكي ك IPO "كازمۋنايگازا" - مينناتسەكونوميكي استانا».

16 يانۆاريا. ينتەرفاكس-كازاحستان - پاۆلودارسكي، اتىراۋسكي ي شىمكەنتسكي نەفتەپەرەراباتىۆايۋششيە زاۆودى بۋدۋت پريۆاتيزيروۆانى ۆ رامكاح پودگوتوۆكي ك IPO او "ناتسيونالنايا كومپانيا "كازمۋنايگاز", زاياۆيل مينيستر ناتسيونالنوي ەكونوميكي تيمۋر سۋلەيمەنوۆ. "رەاليزاتسيا 14 اكتيۆوۆ پەرەنەسەنا ۆ پەريمەتر IPO يح ماتەرينسكيح كومپاني ۆ تسەلياح پوۆىشەنيا يح ستويموستي", - سكازال ت.سۋلەيمەنوۆ نا زاسەداني پراۆيتەلستۆا ۆو ۆتورنيك. ۆ چاستنوستي، ۆ رامكاح پودگوتوۆكي ك IPO "كازمۋنايگازا" بۋدەت رەاليزوۆانو 7 اكتيۆوۆ (دولي ۋچاستيا، پرينادلەجاششيە كمگ): توو "ۋريحتاۋ وپەرەيتينگ", توو "پاۆلودارسكي نەفتەحيميچەسكي زاۆود", TH KazMunaiGas N.V.، توو "پەتروكازاحستان ويل پروداكتس", توو "اتىراۋسكي نەفتەپەرەراباتىۆايۋششي زاۆود", توو "KMG Automation", توو "تەنيز سەرۆيس", سووبششيل ت.سۋلەيمەنوۆ تاكيم جە وبرازوم بۋدۋت پرودانى اكتيۆى او "ناتسيونالنايا كومپانيا "كازاحستان تەمير جولى" (پيات اكتيۆوۆ: او "كازتەميرترانس", او "پاسساجيرسكيە پەرەۆوزكي", او "باگاجنىە پەرەۆوزكي", او "ۆاگون سەرۆيس", او "پريگورودنىە پەرەۆوزكي"); ي او "ناتسيونالنايا كومپانيا "كازاحتەلەكوم" (دۆا اكتيۆا: توو "نۋرسات+" ووو "كت-ايكس"). "ۆ ناستوياششەە ۆرەميا رازرابوتان سووتۆەتستۆۋيۋششي پروەكت پوستانوۆلەنيا پراۆيتەلستۆا، كوتورىي ناحوديتسيا نا سوگلاسوۆاني ۆ گوسۋدارستۆەننىح ورگاناح", - زاكليۋچيل گلاۆا مينناتسەكونوميكي. كاك يزۆەستنو، پراۆيتەلستۆو كازاحستانا ۋتۆەرديلو كومپلەكسنىي پلان پريۆاتيزاتسي نا 2016-2020 گودى ي سپيسوك وبەكتوۆ، پودلەجاششيح پەرەداچە ۆ كونكۋرەنتنۋيۋ سرەدۋ. ۆ پەرەچەن كرۋپنىح ورگانيزاتسي رەسپۋبليكانسكوي سوبستۆەننوستي، پودلەجاششيح پريۆاتيزاتسي ۆ پريوريتەتنوم پوريادكە، ۆوشلي تاكيە ورگانيزاتسي، كاك: او "ناتسيونالنىي ناۋچنىي مەديتسينسكي تسەنتر", ناتسكومپانيا "كازاحستان گارىش ساپارى", ناتسيونالنايا گەولوگورازۆەدچەسكايا كومپانيا "كازگەولوگيا", مەجدۋنارودنىي اەروپورت استانى ي درۋگيە. نا IPO بۋدۋت ۆىۆەدەنى: ناتسيونالنايا جەلەزنودوروجنايا كومپانيا "كازاحستان تەمير جولى", ناتسيونالنايا نەفتەگازوۆايا كومپانيا "كازمۋنايگاز", ناتسيونالنايا اتومنايا كومپانيا "كازاتومپروم", او "سامرۋك-ەنەرگو", ناتسيونالنايا گورنورۋدنايا كومپانيا "تاۋ-كەن سامرۋك", توو "كازتسينك", او "كازپوچتا", او "ەير استانا" ي درۋگيە كومپاني. ۆ كازاحستانە س ناسەلەنيەم 18 ملن چەلوۆەك دەيستۆۋيۋت تري نپز - اتىراۋسكي، پاۆلودارسكي ي شىمكەنتسكي. "كازمۋنايگاز" ي CNPC ۆلادەيۋت پو 50% دولەي شىمكەنتسكوگو نپز. اتىراۋسكي ي پاۆلودارسكي زاۆودى كونتروليرۋيۋتسيا "كازمۋنايگازوم".

تومەندە ەل ەكونوميكاسىنا پايدا بەرىپ تۇرعان، مەملەكەت قازىناسىنان ميللياردتاعان دوللار قارجى جۇمسالىپ سالىنعان كەزەكتى مەملەكەتتىك نىسانداردى "عۇلامالاردىڭ" تاعى دا ساتىپ، پايدا تاپپاق بولعان نيەتىنە نازار اۋدارساق:

"كازاحستان ي واە زاكليۋچيلي رياد سوگلاشەني"  استانا. 24 مارتا. ينتەرفاكس-كازاحستان – ۆ رامكاح ۆيزيتا پرەزيدەنتا كازاحستانا نۋرسۋلتانا نازارباەۆا ۆ وبەدينەننىە ارابسكيە ەميراتى پودپيسان رياد دوكۋمەنتوۆ و سوترۋدنيچەستۆە، سووبششيلا پرەسس-سلۋجبا گلاۆى كازاحستانا. تاك، ۆ حودە وفيتسيالنوگو ۆيزيتا پودپيسانى: سوگلاشەنيە مەجدۋ پراۆيتەلستۆوم كازاحستانا ي واە و پووششرەني ي ۆزايمنوي زاششيتە ينۆەستيتسي، راموچنوە سوگلاشەنيە وب وسنوۆنىح پرينتسيپاح پريوبرەتەنيا 49% اكتسي اكتسيونەرنوگو وبششەستۆا سپەتسيالنوي ەكونوميچەسكوي زونى "مورپورت اكتاۋ", راموچنوە سوگلاشەنيە وب وسنوۆنىح پرينتسيپاح ۋچاستيا DP World ۆ كاپيتالە او "ۋپراۆليايۋششايا كومپانيا سەز "حورگوس – ۆوستوچنىە ۆوروتا". كرومە توگو، زاكليۋچەنى مەموراندۋم وب وسنوۆنىح ۋسلوۆياح سوترۋدنيچەستۆا ۆ وتنوشەني سترويتەلستۆا ينتەگريروۆاننوگو گازوحيميچەسكوگو كومپلەكسا ۆ اتىراۋسكوي وبلاستي (پرويزۆودستۆو پوليەتيلەنا), مەموراندۋم و ۆزايموپونيماني وتنوسيتەلنو ۆىكۋپا/پريوبرەتەنيا دولي ۋچاستيا ۆ زاۆودە پو پرويزۆودستۆۋ پوليپروپيلەنا ۆ اتىراۋسكوي وبلاستي. تاكجە پودپيسان دوگوۆور وب ۋچاستي ۆو ۆسەميرنوي ۆىستاۆكە "ەكسپو-2020" ۆ دۋباە. 24.03.2018, 17:44 | back

وسىندايدا: «ءبىزدىڭ بيلىكتە قوي باعۋعا جارامايتىن، ىلعي دا قۇلقىننىڭ قۇلدارىنا اينالعاندار جينالعان با؟» - دەگەن دە وي كەلەتىن بولدى سوڭعى كەزدەرى. ال ەندى مىنا اپەرباقاندىق ارەكەتكە نە دەۋگە بولادى؟ قاز قالپىندا:

"پريۆاتيزاتسيا ناتسەلەنا ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد نا پوپولنەنيە اكتيۆوۆ ناتسفوندا كازاحستانا – گلاۆا مينناتسەكونوميكي" استانا. 26 مارتا.2018 گ. ينتەرفاكس-كازاحستان

– اكتيۆى ناتسيونالنوگو فوندا كازاحستانا پوپولنيايۋتسيا نە تەمي تەمپامي، كوتورىە نەوبحوديمى، سچيتاەت مينيستر ناتسيونالنوي ەكونوميكي كازاحستانا تيمۋر سۋلەيمەنوۆ. "دليا پوپولنەنيا ناتسيونالنوگو فوندا، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد (وبياۆلەنى نا پروداجۋ اكتسي جيلسترويسبەربانكا كازاحستانا – يف-ك). مى، ناۆەرنوە، بۋدەم گوۆوريت پرو ەتو دوستاتوچنو منوگو ي گوۆوريلي دوستاتوچنو منوگو ۆ پروشلىە گودى: ناتسيونالنىي فوند مى سيلنو زادەيستۆوۆالي نا توت جە "نۋرلى جول", "نۋرلى جەر" ي ۆيديم، چتو ەگو اكتيۆى ۋ ناس پوپولنيايۋتسيا نە تاك بىسترو، كاك حوتەلوس بى", - سكازال ت.سۋلەيمەنوۆ، وتۆەچايا نا ۆوپروسى دەپۋتاتوۆ نا پراۆچاسە ۆ ماجيليسە ۆ استانە ۆ پونەدەلنيك. "پوەتومۋ پەرەد نامي زاداچا پوپولنەنيا ناتسفوندا ستويت", - دوباۆيل ون. كرومە پروچەگو، پريۆاتيزاتسيا ناتسكومپاني، پو سلوۆام مينيسترا، پوزۆوليت پريۆلەچ "ستراتەگيچەسكيح ينۆەستوروۆ س حوروشيم يمەنەم", كوتورىە پريۆنەسۋت "دوپولنيتەلنىە ۋپراۆلەنچەسكيە تەحنولوگي ي ت.د". داننىي وتۆەت مينيسترا پروزۆۋچال نا ۆىپاد دەپۋتاتا ماجيليسا ومارحانا وكسيكباەۆا، كوتورىي ۆوزمۋتيلسيا وتسۋتستۆيەم ۆنياتنوگو وبياسنەنيا پريۆاتيزاتسي جيلسترويسبەربانكا: "سەيچاس وني وبياسنيايۋت، چتو ستراتەگيچەسكوگو پارتنەرا پريۆەدۋت. چتو مى ۆىيگراەم، ەسلي ەتوت پارتنەر پريدەت ستراتەگيچەسكي؟ ون جە بۋدەت سۆوي ديكتوۆات ۋسلوۆيا زا تە ۆكلادى، كوتورىە ون ۆلوجيل ۆ ەتوت بانك. ۋ نەگو سۆوي پراۆيلا بۋدۋت. كاكيە ۋ نەگو پراۆيلا بۋدۋت، چتو مى ەمۋ رازرەشاەم، چتو مى تەرياەم، چتو ناحوديم؟ نيكتو كونكرەتنو نيچەگو نە گوۆوريت! ۆى ۆسە وبتەكاەمو گوۆوريتە، نارود ني حرەنا نيچەگو نە پونيماەت!", - ۆوزمۋتيلسيا دەپۋتات. 26.03.2018, 11:26 | back

تاعى دا ايتپاسقا بولماس. «ۇلتتىق قور» - دەگەن ەل ەكونوميكاسىنان تۇسكەن پايدانىڭ ءبىر بولىگىمەن تولتىرىلمايتىن  با ەدى؟ قازىر قوردا قانشا قارجى قالدى؟ كەزىندە «كازكوممەرتسبانككە» ساۋىقتىرۋعا دەپ بەرىلگەن 8 ميلليارد اقش دوللارى قاشان قايتارىلادى؟ ەگەر بۇل بانك 1 تەڭگەگە ساتىلىپ، جويىلىپ كەتسە، ونى كىم قايتارادى؟ جاڭا قوجايىن با؟ بۇل كەزەكتى الاياقتىق ەمەس پە؟ بۇلارعا نە كۇن تۋدى؟ «ۇلتتىق قوردى» نە ءۇشىن شەتەلدەن العان قارىزبەن تولتىرماق؟ الدە تاعى دا ءبىر «بەيشارا ميللياردەردىڭ» زاۋىتى مەن اشىققان بانكىلەرىنىڭ ءبىرى اقساپ، مۇلدەم جۇرە الماي قالدى ما ەكەن؟...

بيلىكتەگى  قاناعاتسىزدىق ۆيرۋسىمەن اسكىنا اۋىرعانداردىڭ حالىقتىڭ ىرىس - نەسىبەسىن، ياعني مەملەكەت مۇلىكتەرىن تۇگەلگە دەرلىك ساتۋداعى ماقساتتارى نە؟ الدە بۇل مىرزالار كەلەشەكتەرىن قازاقستانمەن بايلانىستىرعىسى كەلمەي مە؟ قازاقستاندى وتانىم دەسە، وندا نەگە تابيعاتى وتە جايلى الىس شەتەلدەردە تۇراتىن ءۇي - جايلارىنا شەيىن دايىنداپ قويعان؟ مەملەكەت ىستەرى مەن ونىڭ ءوندىرىسىن، جانە اۋىل شارۋاشىلىقتارىن ءتيىمدى تۇردە باسقارۋعا شامالارى مەن ورەلەرى، ياعني بىلىمدىلىگى مەن بىلىكتىلىگى جەتپەيتىن، وتان، ەل، جەر، پاتريوتيزم دەگەن ۇعىمنان مۇلدەم ماقۇرىم قالعان، ەلى مەن حالقىنىڭ بولاشاعىنا جانى اشىمايتىندار بولماسا، ەكونوميكانىڭ 96 پايىزىن جەكەمەنشىككە ساتا ما؟ ەل باسقارعانداردىڭ ەكونوميكادا مەملەكەتتىڭ ۇلەسىن وسىنشاما ازايتقانداعى تۇپكى ماقساتتارى نە؟ بۇلار سوندا نەنى كوكسەپ ءجۇر؟ الدە مەملەكەتتى، ونىڭ جەرىنىڭ استى مەن ءۇستىن بولشەكتەپ الەمدىك الپاۋىتتارمەن بىرگە جەكەلەندىرىپ الماق پا؟ قوراسىندا تىشقاق لاعى جوق، نە ءبىر گەكتار ەگىستىك جەرى جوق، اۋىل شارۋاشىلىعى تاس – تالقان بولىپ كۇيرەگەن، نە ءبىر تولىققاندى ەگەلىك ەتكەن زاۋىتتارى، نە حالىق تۇتىناتىن تاۋارلار شىعاراتىن فابريكالارى تاعى دا جوق، كادرلارى مىقتى بولماي قادىرى (ۋنيۆەرسالدار بيلەگەن) كەتكەن مەملەكەتتى مەملەكەت دەۋگە بولا ما؟!...

مىڭداعان جىلدارعا سوزىلعان تاريحىمىزدا بولماعان ماسقارا سۇمدىق، جەتىمى مەن جەسىرىن جاتقا قيماعان، سۇيەگىن قورلاتپاعان اسىل تەكتى حالقىمىزدىڭ ادەت – عۇرىپتارىن اياق استى ەتىپ، بالالار ۇيلەرىندەگى جەتىمدەردى ساتىپ بولعاندارى از بولعانداي، بۇل تەكسىزدەر بۇرىڭعى وتارشىلداردىڭ 7 اسكەري - يادرولىق سىناق پوليگوندارى مەن كوسمودرومدارى كەسىرىنەن ىستەن شىعىپ جارامسىزدانعان، كيەلى جەر انامىزدىڭ  اميل مەن گەپتيلدەن امان قالعان جارامدى پۇشپاقتارىن دا ساتپاق بولدى عوي...

مونارحيالىق انگليادا شەتەلدىكتەر ەلدەگى اكتسيالاردىڭ تەك 15% - ن عانا ساتىپ الاتىنىن، ال ستراتەگيالىق سالاعا مۇلدەم جولاي دا المايتىنىن جوعارىدا ايتتىق. ال ءبىزدىڭ «عۇلامالار» ەلدى دە، ەكونوميكانى دا بانكروتقا ۇشىراتۋعا تاياپ قالدى. ەندى قالعان - قۇتقاندارىن ساتىپ بىتىرگەسىن شەتەلدەرگە قاشپاق ويلارى بار ما؟ بىراق قايدا قاشسا دا اللا مەن حالىق قاھارىنان ەشقاشاندا قۇتىلا المايتىندارىن نەگە عانا ۇقپايتىندارىنا تاڭ قالماي كور؟! بۇل قانداي فەنومەندىك قاسيەت؟ الدە تەكسىزدىك پەن شەكتەن شىققان تويىمسىزدىق، جەمقور پەندەلەردىڭ وي – سانالارى مەن ميلارىن جازىلماستاي ەتىپ تۇمشالاپ تاستاعان با؟! «قۇل جيىلىپ، باس بولماستىڭ» كەرى مە؟!!

ءفيليپپيننىڭ بۇرىڭعى پرەزيدەنتى، جەمقورلىقپەن ەلىن توناپ 4,5 ميلليارد اقش دوللارىمەن شەتەلدەرگە قاشىپ اۋىر قاسىرەتكە ۇشىراپ، ولگەننەن سوڭ جەتى جىل بويى جەرلەنبەگەن ف.ماركوستىڭ اششى ءومىرى ءبىزدىڭ ەلدىڭ ەل باسقارىپ وتىرعان ءاربىر شەنەۋنىگىنە ساباق بولۋى ءتيىس...

ءتۇيىن. ارالاس ەكونوميكاعا كوشپەي، نارىقتىق قاتىناستار ۇستەمدىك الماي، ەكونوميكا تولىققاندى دامىمايدى! زاڭنىڭ ۇستەمدىگى، مىقتى كادر ساياساتى، مەملەكەتتىك قىزمەت پەن بيزنەستىڭ ءبولىنۋ كەرەكتىگى، جانە دە تۋىنداعان الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى دەر كەزىندە شەشۋ، بۇگىڭگى كۇننىڭ ەڭ باستى تالابى، ەڭ وزەكتى ماسەلەسى!

مەملەكەتتىك كاسىپورىندار مەن جەكەمەنشىك كاسىپورىندار اراسىنداعى وندىرىلگەن تاۋارلارىن ساتۋعا شىعارىپ وتكىزۋ جولىندا باسەكەلەستىك پەن جارىس تۋىنداماي، ەكونوميكادا نارىقتىق قاتىناستار ەشقاشاندا قالىپتاسپايدى. ەكونوميكانى باسقارۋدا دامىعان ەلدەردەگىدەي ارالاس ەكونوميكاعا كوشۋ كەرەك. ياعني نارىقتىق قاتىناستار مەن اكىمشىلدىك جۇيەنى ۇيلەسىمدى تۇردە زاڭمەن رەتتەپ، باسقارۋ جولدارى. مۇنداي ءىس - شارالار ءوز كەزەگىندە بارىندە نارىقتىڭ ءوزى رەتتەيدى دەپ ەكونوميكالىق دامۋدى بەتىمەن جىبەرگەن بويكۇيەزدىك جابايىلىقتان، اركىمگە جالتاقتاپ تىعىرىققا ءجيى ۇشىرايتىن «قازاقستاندىق توعىشارلىق باسقارۋ جۇيەسىنەن» ارىلتادى. ءتارتىپ ورناپ، ەكونوميكاداعى بەيبەرەكەتسىزدىك پەن انارحيانى بولدىرمايدى. مۇنداي توعىشارلىقتىڭ ءجيى قايتالانۋىنىڭ باستى سەبەبى مەن ونىڭ «جارقىن كورىنىسى» قازاقستاندا ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ 25 جىل بويى توقتاۋسىز قۇنسىزدانۋى مەن قازاقستاندا وندىرىلەتىن مۇناي ونىمدەرى مەن گازعا، جارىق پەن جىلۋعا، سۋعا باعا بەلگىلەۋدەگى مەملەكەتتىڭ، ياعني وكىمەتتىڭ ساۋاتسىز بەيتاراپتىق، نەمكەتتىلىك ساياسات ۇستانۋى!

مىنە، وسىنىڭ تاعى ءبىر مىسالى جاقىندا عانا قازاقستاننىڭ سۋ جاڭا، بىلىكتى دە، تەگەۋىرىندى باس پروكۋرورى ق.پ.قوجامجاروۆتىڭ باستاماسىمەن جۇرگىزىلگەن ءىشىنارا تەكسەرۋدىڭ سوڭى ەلىمىز بويىنشا كوممۋنالدىق تولەمدەردىڭ كوتەرىڭكى تاريفتەرمەن زاڭسىز الىنىپ كەلگەندىگى انىقتالدى. باعا بەلگىلەۋدە وزىندىك قۇن ەسەپ - قيسابىن (كالكۋلياتسياسىن) تەكسەرىپ، ونى بەكىتىپ، جىل بويى ساقتالۋىن باقىلاۋعا ءتيىستى انتيمونوپوليالىق كوميتەتتىڭ قىلمىسقا تەڭ «بىلىكسىزدىگى مەن جاۋاپسىزدىعى» كەسىرىنەن تۇتىنۋشىلارىمىزدىڭ ميللياردتاعان تەڭگە شىعىنعا باتقاندىعى بەلگىلى بولدى...

ەكونوميكانى باسقارماسا، ءبىلىمدى دە، بىلىكتى كادر تاڭداۋ ساياساتى بولماسا، باعا بەلگىلەۋدى زاڭمەن رەتتەپ، باقىلاپ وتىرماسا، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى دەر كەزىندە شەشپەسە، قوعامدىق ءتارتىپتى جولعا قويماسا، سوتتار ادىلەتتى بولماسا، ءبىلىم مەن مەديتسينا اقىلى بولسا، ونداي مەملەكەت پەن سول مەملەكەتتى دۇرىس باسقارا الماعان، جەگەن نانىن اقتامايتىن مىڭداعان شەنەۋنىكتەردى اسىراۋدىڭ نە قاجەتى بار دەگەن زاڭدى سۇراق قويۋعا كەز كەلگەن مەملەكەتتى اسىراپ وتىرعان سالىق تولەۋشىنىڭ قۇقى بار! حالىقارالىق وركەنيەت قاعيداسى دا، اتا زاڭىمىز دا تۋرا وسىلاي دەيدى...

ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟ ەڭ باستىسى، ەل ەكونوميكاسىنىڭ نەگىزگى ۇستىنى، تىرەۋى ءارى ىرگەتاسى بولىپ سانالاتىن كاسىپورىندار مەن كەنىشتەردىڭ اكتسيالارىنىڭ 51 پايىزدىق ۇلەسى مەملەكەتتە، 35 پايىزى ۇجىمدا، قالعان ۇلەستەر شەتەلدىكتەر مەن قازاقستان ازاماتتارىنا ساتىلسا، مىنە سوندا عانا ناعىز ادىلەتتىلىك ورناپ، «حالىقتىق ەكونوميكا مەن ۇلتتىق پاتريوتيزم» كۇشەيىپ، مەملەكەتتىڭ دامۋى بارلىق جاعىنان دا العا باسادى. ال بيلىك پەن بيزنەستى تەز ارادا ءبولۋ كەرەكتىگى دە ەڭ وزەكتى ماسەلە! بيلىك پەن بيزنەستى بىرىكتىرۋ ەشقاشاندا ادىلەتتى قوعام ورناتپايدى. ونىڭ ەسەسىنە بيلىكتەگىلەردىڭ ءبارى دە بيزنەسمەن، ءارى جەمقورلارعا اينالىپ، «بيلىك پەن جەكە مۇددەنى ۇيلەسىمدى تۇردە باس پايداسى مەن قالتا تولتىرۋ كوزىنە» اينالدىرادى. مەنشىگىندە اۋىل شارۋشىلىعى كومپانيالارى مەن اۆياتسيا، ەنەرگەتيكا، ترانسپورت سالاسى، مۇناي – گاز كەنىشتەرى مەن مۇنايدى وڭدەپ، بەنزين، سولياركا، كەروسين، مازۋت سياقتى ونىمدەر شىعاراتىن زاۋىتتارى بار، نەمەسە ءدارى – دارمەك پەن تاماق ءوندىرىسى سياقتى فابريكالارى بار بيزنەسمەن جوعارعى بيلىكتە وتىرعاندا ەشقاشاندا باعا ارزانداپ، تۇراقتامايدى. ەلگە كەرەكتى جاڭا زاۋىتتاردى ولار سالدىرتپايدى. ولار ءۇشىن جەكە مۇددەلەرى ارقاشاندا بيىك تۇرۋى كەرەك؟! ەسەسىنە ءوز مۇناي شيكىزاتىن توللينگ تاسىلىمەن  ەشقانداي دا كەدەندىك سالىقسىز شەتەل (رەسەي مەن قىتايعا) زاۋىتتارىنا اپارىپ وڭدەپ، دايىن ونىمدەردى تاعى دا سالىقسىز ىشكى نارىققا اكەلىپ قىرعىن پايدا تاۋىپ وتىرعان شەنەۋنىككە باعا ساياساتى مەن مەملەكەتتىڭ، حالىقتىڭ قامى نە كەرەك؟! مىنە وسىنداي ۇردىستەردەن سوڭ حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن ناشارلاتىپ، ابىرويدان جۇرداي بولعان قازىرگى قازاقستان بيلىگى بۇكىل عالامعا اتتارىن شىعارىپ، جەمقورلىق پەن تويىمسىزدىقتىڭ بىردەن ءبىر «عالامدىق جارقىن ۇلگىسىنە» اينالىپ وتىر...

شىدام دەگەن جاقسى قاسيەت، بىراق ءومىر قىسقا! سوندىقتاندا ميمىرت ۇيقىدان ويانۋ كەرەك! ويلانۋ كەرەك! شەشىمىن جوعارىدا ايتتىق. اللا جار بولسىن مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن كيەلى حالقىمىزعا!!!

ىلەسبەك بايجانوۆ

Abai.kz