«قازاقتىڭ» ەلۋ، ەلۋ ءبىرىنشى نومىرلەرىندە قىربالاسىنىڭ «بيلىك جايىنان تۇسىنىكتى، جاتىمدى قىلىپ جازعان ءسوزىن وقىعان كىسى حۇكىمەت قۇلاعىنا السا دا، الماسا دا اقىلعا سىيىپ، كوڭىلگە قونارلىق ءسوز ەكەنىن بىلەرلىك. بىراق ءسوزىنىڭ اياق جاعىندا قازاق ءىسىن از دا بولسا تەكسەرۋدە مولدالار قولىنا بەرۋگە دە جارامايدى دەگەن سوزىنە دالەل قىلىپ، جاس سىقىلدى قاتىپ قالعان شاريعات جولى كۇندە وزگەرەتۇعىن ءومىر جولىنا نەعىپ جارايدى دەگەن ءسوزدى ايتىپ وتىر. بۇل جەڭىل ءسوز ەمەس، پايعامبارىمىزدان كوپ كەشىكپەي باستالىپ، تاپ وسى كۇنگە شەيىن جۇندەي ءتۇتىلىپ، اياق استىندا تاپتالىپ كەلە جاتقان مۇسكىن ءدىن ۋا شاريعات جولىمەن ءىس قىلۋدى مولدالار قولىنا بەرۋ، بەرمەۋدى بىلاي قويا تۇرىپ، ەڭ اۋەل شاريعات پەن ءدىن اراسىندا ايىرما بار ما، جوق پا؟! سونى تەكسەرۋ كەرەك! قىسقا سوزبەن مىسال قىلىپ ايتقاندا ءدىن اتتەڭ بارىپ جەتسەم- اۋ دەپ قالانعان ءبىر ورىن، شاريعات سوعان بارىپ جەتۋدىڭ جولى. كوزدەلگەن ورىنعا بارىپ جەتۋ ءۇشىن جولعا شىققان ادامعا قانشا اسپاپ كەرەك؟ مىسالى، ات، تون، ازىق-تۇلىك باسقاشا ءتۇرلى نارسەلەر كەرەك بولعانى سىقىلدى بۇل ءدىن جولىندا دا نەشە ءتۇرلى اسپا، نەشە ءتۇرلى تارماق جولداردان جۇرۋگە كەرەك! ءدىننىڭ تارماق جولدارى:

«قازاقتىڭ» ەلۋ، ەلۋ ءبىرىنشى نومىرلەرىندە قىربالاسىنىڭ «بيلىك جايىنان تۇسىنىكتى، جاتىمدى قىلىپ جازعان ءسوزىن وقىعان كىسى حۇكىمەت قۇلاعىنا السا دا، الماسا دا اقىلعا سىيىپ، كوڭىلگە قونارلىق ءسوز ەكەنىن بىلەرلىك. بىراق ءسوزىنىڭ اياق جاعىندا قازاق ءىسىن از دا بولسا تەكسەرۋدە مولدالار قولىنا بەرۋگە دە جارامايدى دەگەن سوزىنە دالەل قىلىپ، جاس سىقىلدى قاتىپ قالعان شاريعات جولى كۇندە وزگەرەتۇعىن ءومىر جولىنا نەعىپ جارايدى دەگەن ءسوزدى ايتىپ وتىر. بۇل جەڭىل ءسوز ەمەس، پايعامبارىمىزدان كوپ كەشىكپەي باستالىپ، تاپ وسى كۇنگە شەيىن جۇندەي ءتۇتىلىپ، اياق استىندا تاپتالىپ كەلە جاتقان مۇسكىن ءدىن ۋا شاريعات جولىمەن ءىس قىلۋدى مولدالار قولىنا بەرۋ، بەرمەۋدى بىلاي قويا تۇرىپ، ەڭ اۋەل شاريعات پەن ءدىن اراسىندا ايىرما بار ما، جوق پا؟! سونى تەكسەرۋ كەرەك! قىسقا سوزبەن مىسال قىلىپ ايتقاندا ءدىن اتتەڭ بارىپ جەتسەم- اۋ دەپ قالانعان ءبىر ورىن، شاريعات سوعان بارىپ جەتۋدىڭ جولى. كوزدەلگەن ورىنعا بارىپ جەتۋ ءۇشىن جولعا شىققان ادامعا قانشا اسپاپ كەرەك؟ مىسالى، ات، تون، ازىق-تۇلىك باسقاشا ءتۇرلى نارسەلەر كەرەك بولعانى سىقىلدى بۇل ءدىن جولىندا دا نەشە ءتۇرلى اسپا، نەشە ءتۇرلى تارماق جولداردان جۇرۋگە كەرەك! ءدىننىڭ تارماق جولدارى:

ءبىرىنشى، ادام بالالارى وزدەرىن جوقتان بار قىلعان ءبىر قۇدايعا قۇلشىلىق قىلۋ ءھام كاپىرلىكتەن جاندارىن جازالاۋ جولىن بۇل جان تازالاۋ ءۇشىن قۇداي تاعالانىڭ بۇيىرعان ىستەرىن يمان، ناماز، ورازا، باسقا وسىنداي پارىز ىستەر. ءتاڭىرىنىڭ قوسقان مۇنداي ىستەرىن قىلۋدى ءبىزدىڭ قازاقتىڭ كوبى قۇلشىلىق دەپ جۇرگىزەدى. ارابشا «عيبادات» دەپ ايتىلادى. قۇداي تاعالانىڭ جان تازالاۋ ءۇشىن قوسقان يا تىيعان ىستەرىن «عيبادات» جولى دەپ ايتۋعا بولادى.

ەكىنشى، جالعىز عانا جاندى تازالاپ وتىرۋمەن دۇنيە، اقيرەت باقىتىنا جەتىپ بولمايدى. دۇنيەدە جاقسى تىرشىلىك قىلىپ جانە اقيرەتكە كەرەك نارسەلەردى دايارلاۋ ءۇشىن قۇداي تاعالا بىزگە سەندەردىڭ پايدالانۋشىلارىڭ ءۇشىن جەردە بولعان نارسەلەردىڭ ءبارىن دە جوقتان بار قىلدىم دەيدى. قۇدايدىڭ جەۋگە جاراتقان نارسەلەرىنەن پايدالانۋ تۋراسىندا ادام بالالارى اراسىندا ءبىر-بىرىنەن كۇندەسۋ، وزىسۋ تۋادى، بۇدان تارتىس-تالاس تۋىپ اياعىندا كۇشتىنىڭ كۇشسىزگە، كوپتىڭ ازعا قىلاتىن زورلىق-زومبىلىعى كەلىپ تۋادى. وسىنداي ادىلەتسىزدىكتى تىيىپ، دۇرىستىقپەن تورە قىلۋ ءۇشىن ءدىننىڭ جازا، ۋا حۇكىم جولى بار. ارابشا «عاحوبات» دەلىنەدى.

ءۇشىنشى، ادام بالالارىن قۇداي تاعالا دالاداعى اڭ سىقىلدى ءبىر-بىرىنەن ۇركىپ،  قاشىپ جۇرەتۇعىن قىلىپ جاراتپاعان. ءبىر-بىرىنە ىلەسەتۇعىن، ارالاسىپ تىرشىلىك ەتەتۇعىن  قىلىپ جاراتقان. بۇل ارالاسۋدان تۋاتۇعىن الىس-بەرىس وسى سىقىلدى كوپ ىستەر تۋراسىندا تۋرالىق، دۇرىستىقتى كورسەتەتۇعىن ءدىن جولى «ماعاملات» دەپ ايتىلادى. مۇنان باسقا دا ۇلكەن-كىشى جولدارى بولسا دا بۇل ورىندا ءسوزدى ۇزارتپادىق.

ءدىننىڭ مۇندا سويلەنگەن ءۇش جولىنىڭ باستاپقى «عيبادات» جولى وزگەرمەيدى. تاس سىقىلدى قاتىپ قالعان دەپ ايتۋعا سيادى. سەبەبى، نامازدى پارىزدىقتان شىعارىپ، مىسحاتىپتىققا تۇسىرۋگە، ەكى جانە ءتورت باس پارىز نامازداردىڭ ءبىر باسىن كەمىتۋگە بولمايدى. «عاحوبات»، «ماعاملات» جولىنا كەلسەك، تاستاي قاتقان ياكي شىرىگەن اعاشتاي قۋارعان ەمەس، بالكي جىلدى جاپىراق شىعارىپ، جاسارىپ تۇراتۇعىن جاس اعاش سىقىلدى دەپ ايتۋعا كەرەك. بۇل ەكەۋى زاماننىڭ ورنىنا ، تىرشىلىكتىڭ اعىمىنا قاراي وزگەرىپ تۇرادى. بۇعان دالەلدىككە پايعامبارىمىز مۇحاممەد عالايسسالامنىڭ «حاكىمدەر ورنىنا، زامانىنا قاراي وزگەرەدى» دەگەن ماعىنادا سويلەگەن «ءحاديسى» جەتەدى. جانە ءبۇتىن مۇسىلمان عالىمدارىنىع قول قويىسقان... ستاتيالار دا بار. سونىڭ ءۇشىن تاس سىقىلدى قاتىپ قالۋشىلىقتى ءدىن، شاريعات ۇستىنە اۋدارۋ حاقىسىزدىق، ءدىن، شاريعاتتان حابارسىزدىق. بولماسا زاماناسىنا قاراي شاريعاتتى جۇرگىزبەگەندەرى ءۇشىن تاس سىقىلدى قاتىپ قالۋ جازاسى زامانا مۇسىلماندارى ءھام عالىمدارى ۇستىنە اۋدارىلۋعا ءتيىستى. شاريعات ول كەمشىلىكتەن تازا.

«ايقاپ» جۋرنالى، 1915-ءنشى جىلعى، 1-ءنشى سانى