وتارلاۋدىڭ ءبىر قۇرالى - قارۋ بولسا، ەكىنشىسى - يدەولوگيا. سوڭعى ءۇش ءجۇز جىل اراسىندا ىبىلىستىك يدەولوگيانىڭ بىلدىرتپەي ەنىپ، رۋحىمىزدى جانشىپ، ۇلتتىق كەلبەتىمىزدەن بىرتە-بىرتە ايرىلۋىمىزدىڭ ناتيجەسى ءححى عاسىردا ايقىن كورىنە باستادى. ونى سىزبەن ءبىز كۇندەلىكتى كورىپ تە ءجۇرمىز. قارۋمەن حالىقتىڭ سانىن ازايتىپ جەرىن يەلەنۋگە بولادى، بۇل ارينە ءىس جۇزىندەگى سوعىس ارەكەتى، ال كوزگە كورىنبەيتىن سوعىس باسقىنشىلىق يدەولوگيامەن شە؟. ول - شەكاراسىز، شەكسىز كەڭىستىككە كەڭىنەن جايىلىپ، ءبىر ۇلتتى عانا ەمەس، بىرنەشە حالىقتىڭ رۋحىن ۋلاپ، جويۋدىڭ بىردەن ءبىر امالى. ۇلتسىزدانۋ يدەولوگياسى ءبىزدىڭ ۇلتىمىز ءۇشىن ءتونىپ تۇرعان قاسىرەت، ودان ساقتانۋ قازاق ءۇشىن اۋاداي قاجەت.

الەمدە 200 دەن استام مەملەكەت بار بولسا، سونىڭ ءبىرى قازاقتار، قازاقتاردى ۇلتسىزداندىرۋ ءحىح عاسىردا باستالدى. ءبىرتۇتاس ۇلت رەتىندە بىرىكتىرىپ، ءدىنىن دە، ءتىلىن دە، سالت-ءداستۇرىن دە بەرىك ساقتاپ تۇرعان حاندار مەن بيلەر ينستيتۋتى ورىستىڭ ۇلتسىزداندىرۋ يدەولوگياسىنىڭ اسەرىمەن السىرەپ، سوڭعى دەمىن 1860 جىلى بىراق شىعارىپ تىندى. قازاقتىق يدەيانى ساقتاپ قالۋ ءبىزدىڭ الدىمىزدا تۇرعان ۇلكەن امانات، ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن رۋحاني شەكارامىزدى بۇتىندەۋ جولىن تاڭداعانىمىز ءجون. كەزىندەگى الاش ارىستارىنىڭ ۇرانى «ويان قازاق»، «ويلان قازاق» ەدى. بۇگىنگى ۇستانىم ءبىزدىڭ ۇلت ءۇشىن - «رۋحتان قازاق»، «ۇلتتان قازاق» بولۋى ءتيىس.

قازاق حالقىنىڭ تاعدىرىن ادامزات تاعدىرىمەن قاتار قويىپ، ۇلت رەتىندەگى دامۋ جولىمىزدى تاڭداعاندا عانا وزگە مادەنيەتتەرگە جۇتىلىپ كەتپەيتىنىمىز انىق. ادامزاتتىق ساتىلاردا، فيلوسوفيالىق رۋحاني جاعىنان قويىلار ەرەكشە تالاپتار بار. مىنە، وسى تالاپتارعا جاۋاپ بەرە الماعان ۇلتتار تەز جويىلىپ نەمەسە وزگە حالىقتىڭ كولەڭكەسىنە اينالىپ كەتە بەرمەك.

الەمدەگى ەلەكتروندىق-روبوتتانۋ ءۇردىسى ارقىلى تەحنوكراتيالىق سينتەزدەۋگە ۇمتىلعان جاھاندانۋ كوشى كوپشىلىكتىڭ باس اۋرۋىنا اينالىپ وتىر. قازاق سەكىلدى از ۇلتتار عانا ەمەس، ۇلكەن ۇلتتار مەن الىپ مەملەكەتتەر دە ونى سىرت اينالىپ ءوتۋدىڭ امالىن قاراستىرىپ، قامدانىپ جاتىر.

ۇلتتىڭ ءمانى - ماتەريالدىق بايلىقتا ەمەس، ۇلتتىڭ رۋحىندا. رۋحى مىقتى ۇلت، قۇزىرەتتى - حالىق، تولىق ادام تولىققاندى مەملەكەت. ەڭ الدىمەن ۇلت رەتىندە، حالىق رەتىندە عانا ەمەس، ادام رەتىندە جويىلىپ كەتپەۋدى الدىمىزعا شامشىراق ەتكەنىمىز ءجون بولار. تىرشىلىك ءۇشىن كۇرەسۋ ۋاقىتشا، جالعان نارسە، اقيقاتتىڭ زاڭدىلىعىمەن ءجۇرىپ، اقيقاتتىڭ ءمانىن ۇعىنىپ ءومىر سۇرسەك، ادام رەتىندە عانا ەمەس، ۇلت رەتىندە مويىندالامىز. رۋحتى جەتىلدىرگەن ادام - ادام، تىرشىلىك ءۇشىن كۇرەسكەن - پەندە.پەندەلەر كوبەيگەن جەردە ساياسي-الەۋمەتتىك داعدارىستار، تابيعي اپاتتار ءجيى ورىن الادى. پەندەلىك قاسيەتتەردى ۇلى رۋحقا ارناپ، سونىڭ جولىنا ۇلىقتاۋدى ۇيرەنىپ بارىپ، بارلىق پەن بايلىققا ۇمتىلعان جاعدايدا عانا ماتەريالدىق بايلىق ۇلتتىڭ يگىلىگىنە اينالادى.

قازاق بەدەلگە، ونىڭ ىشىندە وزىنەن ۇلكەنگە مويىنسۇناتىن حالىق. بىزدە شەكارالىق (مارگينالدىق) قاسيەتتەر كوپ. وسى قاسيەتتەردەن ايرىلماعان جاعدايدا عانا ۇلتتىق مىنەزىمىزدەن اجىرامايمىز. ەكونوميكاسى دامىعان الپاۋىت ەلدەردەردىڭ قايسىسى بولماسىن، ولار تەك ەكونوميكالىق تۇرعىدان ەمەس، رۋحتىڭ ازعىنداۋى تۇرعىسىنان دا الدىڭعى ساپتان كورىنىپ كەلەدى. "ەڭ كوپ قىلمىس - ءبىز وركەنيەتتى دەپ اۋزىمىزدىڭ سۋى قۇري ماقتايتىن ەلدەردە. ەڭ كوپ وزىنە-ءوزى قول جۇمساۋشىلىق - ەۋروپادا. ەڭ كوپ ناشاقور مەن ماسكۇنەم، جەزوكشەلەر - باتىستا" دەپ ايتۋىن ايتامىز-اۋ. ال، بۇگىنگى قازاق قوعامى وسى سوراقىلىقتاردى اينالىپ وتە الدى ما؟ وتە الماسا، بۇل نەنى كورسەتەدى؟ كەز كەلگەن قوعامدا كوپشىلىكتىڭ مۇددەسى كەيىنگە ىسىرىلىپ، اياققا تاپتالسا، تۇلعانىڭ قوعام الدىنداعى بورىشى مەن پارىزى، پەرزەنتتىك مىندەتتەرى ماڭىزسىز ماسەلەگە اينالادى. وسى ءبىر بالەكەتتى جات ادەتتەر ءبىزدىڭ قوعامعا دا قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇرعانى قۇپيا ەمەس. اركىمنىڭ ءوزى ءۇشىن عانا تىرشىلىك ەتۋى باستى ورىنعا كوتەرىلگەن جەردە «تىرشىلىك ەتۋشىلەر» ءوز ورتاسىنا قاۋىپ توندىرەدى. ءيا، ولار «ءومىر ءسۇرۋشى» ەمەس،«تىرشىلىك ەتۋىشىلەر». سەبەبى «ءومىر سۇرەتىن» - ادامدار. ال پەندەلىك قاسيەتتەرى باسىم تۇسكەندەر تەك «تىرشىلىك يەسى» رەتىندە عانا «تىرشىلىك» كەشپەك.

ءاربىر قازاق ءوزىن سول قازاقتىڭ جالعىزىمىن دەپ ويلاپ، وسى مىنەزدەردەن اۋلاق بولسا، ءبىز جانىمىزدى جامان قاسيەتتەردەن ارشىپ الاتىنىمىز داۋسىز. جان تازالىعىن الدىڭعى قاتارعا قويعان اتام قازاقتىڭ ۇرپاقتارى - بىزدەردىڭ، ءيا بارىدە بىزدەردىڭ قولىمىزدا. وسى ءبىر بابادان قالعان جان تازالىعىن اسپەتتەپ، جاھاندانۋ اجداھاسى مەن ۇلتسىزدانۋدىڭ اۋزىنا ىلىكپەي ساقتانا بىلسەك، ونى جەتكىنشەك ۇرپاق جانىنا سىڭىرسەك، قان تازالىعى دا، قازاقى مىنەز دە ءوز ورىندارىنان تابىلارى ءسوزسىز! ول ءۇشىن رۋحتانۋ مەن ۇلتتانۋ دەگەن قاسيەتتى سوزدەردى جادىمىزدا جاڭعىرتا بەرۋدىڭ ەش ارتىقشىلىعى جوق، ونى قايتالاپ ايتا بەرۋمەن بىرگە ءىس جۇزىنە اسىرۋ ويلى دا، ارلى قازاقتىڭ موينىنداعى بورىشى. رۋحىڭدى بيىك ۇستاپ، ۇلتىڭنىڭ ۇلىلىعىن ۇلىقتاي بىلسەڭ، جاڭا زامان، جاڭا عاسىر - سەنىڭ عاسىرىڭ، مەنىڭ زامانىم، قازاقتىڭ عاسىرى بولارى داۋسىز.

ماقسات اۋباكىروۆ

Abai.kz