2010 جىلى 7 مامىر كۇنى  جيناق كاسساسىندا سالىق تولەدىم. ماعان تولەم تۇبىرتەگىمەن بىرگە «گەورگيەۆ لەنتاسىن»  بەردى. الايدا مەن ونى  «بۇل لەنتا پراۆوسلاۆتىقتاردىڭ دۇنيەسى، مەندەي مۇسىلماندارعا ونىڭ قاجەتى از» دەپ كاسساعا قايتارىپ بەردىم. قازىر مۇنداي لەنتا جالپى رەسەي سياقتى بىرقاتار ەلدەردە تاراتىلىپ جاتقان كورىنەدى، ونى  جەڭىستىڭ نىشانى دەپ ءجۇر». قانداي جەڭىس؟ كەڭەس سولداتتارى گەرمانيا اسكەرىنە قارسى سوعىستا مىنا سياقتى قىزعىلت-قارا جولاقتى ەمەس، قىزىل تۋدىڭ استىنا بىرىكپەدى مە؟  ونىڭ گيتلەردى ۇتقان جەڭىسكە ەش قاتىسى جوق. بۇل لەنتانى تاراتىپ، ەلگە تاڭۋ -  حريستيان ەمەس جۇرتقا ءوز بەلگىلەرىن  بايلاۋعا تالپىنعان  پراۆوسلاۆتىقتاردىڭ كەزەكتى  پراۆوكاتسياسى. وسىنداي لەنتا مەن بەلگى تاققان اسكەرلەردىڭ ارەكەتىن بىلەر مە ەكەن مىنا جۇرت؟

ولار ءدال وسى «جىلاندى  ولتىرگەن گەورگيدىڭ» سۋرەتى بەينەلەنگەن تۋىن جەلبىرەتىپ، تاتار مەملەكەتتەرىن باسىپ الۋعا اتتانعان بولاتىن. پورترەت اسىنىپ، لەنتا تاققان باسقىنشىلار قازان، استراحان، ءسىبىر، قىرىم سياقتى حاندىقتاردى  باسىپ الدى.

2010 جىلى 7 مامىر كۇنى  جيناق كاسساسىندا سالىق تولەدىم. ماعان تولەم تۇبىرتەگىمەن بىرگە «گەورگيەۆ لەنتاسىن»  بەردى. الايدا مەن ونى  «بۇل لەنتا پراۆوسلاۆتىقتاردىڭ دۇنيەسى، مەندەي مۇسىلماندارعا ونىڭ قاجەتى از» دەپ كاسساعا قايتارىپ بەردىم. قازىر مۇنداي لەنتا جالپى رەسەي سياقتى بىرقاتار ەلدەردە تاراتىلىپ جاتقان كورىنەدى، ونى  جەڭىستىڭ نىشانى دەپ ءجۇر». قانداي جەڭىس؟ كەڭەس سولداتتارى گەرمانيا اسكەرىنە قارسى سوعىستا مىنا سياقتى قىزعىلت-قارا جولاقتى ەمەس، قىزىل تۋدىڭ استىنا بىرىكپەدى مە؟  ونىڭ گيتلەردى ۇتقان جەڭىسكە ەش قاتىسى جوق. بۇل لەنتانى تاراتىپ، ەلگە تاڭۋ -  حريستيان ەمەس جۇرتقا ءوز بەلگىلەرىن  بايلاۋعا تالپىنعان  پراۆوسلاۆتىقتاردىڭ كەزەكتى  پراۆوكاتسياسى. وسىنداي لەنتا مەن بەلگى تاققان اسكەرلەردىڭ ارەكەتىن بىلەر مە ەكەن مىنا جۇرت؟

ولار ءدال وسى «جىلاندى  ولتىرگەن گەورگيدىڭ» سۋرەتى بەينەلەنگەن تۋىن جەلبىرەتىپ، تاتار مەملەكەتتەرىن باسىپ الۋعا اتتانعان بولاتىن. پورترەت اسىنىپ، لەنتا تاققان باسقىنشىلار قازان، استراحان، ءسىبىر، قىرىم سياقتى حاندىقتاردى  باسىپ الدى.

ولار ءبىزدىڭ مەشىتتەر مەن قالالاردى قۇرتىپ، اتا-بابا رۋحىن اياققا تاپتادى. مىڭداعان مەشىت جويىلىپ، ورنىنا شىركەۋلەر سالىندى. بەيىت تاقتاشالارىنان باسقىنشىلار وزدەرىنە باسپانا تۇرعىزىپ، حرامدار سالدى. 1552 جىلدان كەيىنگى تاتار ەلدەرىنىڭ باسىپ الىنعان اۋماعىنان  پراۆوسلاۆ شىركەۋلەرىن جوندەۋ جۇمىستارى كەزىندە قابىرعادا اراب جازۋلارى بار تاقتاشالار كەزدەسكەن. «سالت اتتى گەورگيدىڭ جىلاندى ءولتىرۋ ءساتى» بەينەلەنگەن سيمۆولدى تالداپ كورەلىك. «بۇل قايداعى جىلان، ونىڭ قانداي ءمانى بار» دەگەنگە كەلسەك، جىلان دەپ وتىرعانىمىز - تاتار، ال سالت اتتى ادام (گەورگي) تاتاردى نايزاسىمەن ولتىرەيىن دەپ تۇرعان حايۆان گروزنىي كەيپىندەگى ماسكەۋلىك. قازان ەلتاڭباسىندا ەلاننىڭ (زيلانتا،جىلان) سۋرەتى بولعان، قازىر دە بار. بىرنەشە رەت تالقىلانعان بۇل تاقىرىپ جايىندا  بىزگە ايتىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق. «گەورگي» تۋرالى پراۆوسلاۆتىق دايەكسوزدەردەن مىسال كەلتىرسەك: «قاسيەتتى گەورگيدىڭ شىن مانىندە ومىردە بولعان ادام ەكەنى كۇمان تۋعىزادى. بۇل قازىرگى تاڭدا رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ەلتاڭباسىندا بىلايشا بەينەلەنگەن: سول جاقتى بەتكە ۇستاعان كۇمىس تۇلپار مىنگەن  كۇمىس نايزاسى بار كۇمىس كوك پلاششتى سالتتى اتتى باتىر  كەرىلە جاتقان الىپ ايداھارمەن كۇرەسۋ ۇستىندە، ول دا سولعا قاراپ تۇر»، ياعني، ونىڭ قاسيەتتى گەورگي ەكەنىنە تىكەلەي نۇسقاۋ بەرمەگەن. راسىندا ەلتاڭبادا ايداھار ەمەس، جىلان بەينەلەنگەنىن ايتا كەتۋ كەرەك. «يۆان گروزنىيدىڭ تۇسىندا جىلانمەن كۇرەسۋشى سالت اتتى ادام ەكىباستى بۇركىتتىڭ توسىنە جاقىن ورنالاستىرىلعان، بۇل - ورىس كنيازدىقتارىنىڭ ماسكەۋ ماڭىنا بىرىگۋىنىڭ بەلگىسى. ات مىنگەن ادام باسىنا ءتاج كيىپ تۇر، بۇل يۆان گروزنىيدىڭ پاتشا لاۋازىمىن العاندىعىن ايشىقتايتىن بولار. يۆان گروزنىي كەتكەن سوڭ باسپادا ونى «ات ۇستىندەگى پاتشا» دەپ جازىپ ءجۇردى. XVII عاسىردىڭ ورتاسىندا توسكان گەرتسوگى ورىس ەلشىسىنەن «ات مىنگەن شىنىندا دا گەورگي پوبەدونوسەتس پە؟»، - دەپ سۇراعانىندا، ول: «ۇلى پاتشامىز ارعىماق ءمىنىپ تۇر»،- دەپ جاۋاپ بەرگەن.  1666-1667 جىلدارداعى قارۋلار پالاتاسىنىڭ جازبالارىندا بۇل ەلتاڭبا تۋرالى  «پاتشا نايزاسىن جىلانعا شانشىپ جاتىر» دەپ ايتىلىپتى.

ەلشىلىك بۇيرىعىن بەرۋشى  گريگوري كوتوشيحين  ماسكەۋ كنيازدىعىنىڭ مورىندە تايعا تاڭبا باسقانداي «پاتشا جىلاندى جەڭدى» دەپ ويىلىپ جازىلعانىن العا تارتادى.  ءتىپتى وسى تسيتاتادان كەيىن-اق ات ۇستىندە وتىرعان تاتارلارعا جەككورىنىشتى، بار حالىقتىڭ اتا  جاۋى، باسقىنشى-فاشيست حايۆان گروزنىي  ەكەنى ايدان انىق كورىنىپ تۇر. ال جىلان بەينەسىندە - مۇسىلمان- تاتارلار.  وكىنىشكە وراي، كوپشىلىگى تاريحتى بىلمەگەندىكتەن، الگى لەنتانى كەۋدەسىنە، سومكەسىنە تاعىپ شايتاننىڭ جانە ءبىزدى تاۋەلدى ەتكىسى كەلەتىندەردىڭ قۇلىنا اينالىپ كەتكەنىن سەزبەيدى دە. ول - ءبىزدىڭ ەلگە بوتەن، جات نارسە. مۇنداي لەنتالاردى تاقپاڭىز، وزگەلەرگە دە تاراتپاڭىز. حالىققا اتالعان اكتسيانىڭ استارىن تۇسىندىرە ءجۇرىڭىز. ەگەر ارداگەرلەردى قولداعىڭىز كەلسە، ەڭ بولماسا قىزىل لەنتا تاعىڭىز. گيتلەر ارمياسىن قىزىل تۋدى ۇستاعاندار جەڭدى ەمەس پە؟

رينات ۆاليەۆ - سانكت-پەتەربۋرگ تاتار «تاتارستان» قوعامداستىعىنىڭ پرەزيدەنتءى

«تاتار، ويان!» گازەتى