الەمدىك قاۋىمداستىق تەك كورگىسى كەلگەندى عانا كورەدى. كورگىسى كەلمەگەندى ەشقاشان كورمەيدى. شىنتۋايتىنا كەلگەندە، "قىتايداعى قازاق ماسەلەسىن الەمدىك قاۋىمداستىق "اتاجۇرتتىڭ" ايتقانىنان كەيىن عانا كورىپ، سەنساتسيا بولدى" دەگەن بالانىڭ قيالى سەكىلدى دۇنيە. 

يزرايل مەن پالەستينا اراسىنداعى قاقتىعىس سالدارىنان قىرىلىپ قالعان قارۋسىز جاستاردى "جەدەل جاردەمگە" بەرمەي، ولاردى دا مىلتىقپەن قورقىتىپ جاقىن ۆيدەولاردى ءبىز ماقتاعان باتىس وركەنيەتىنىڭ وكىلدەرى دە تۇسىرگەن، بىراق بىردە-ءبىر تەلەارنالارى كورسەتكەن جوق. وسىنداي الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ بۇيرەگىن قازاققا بۇرعىزىپ وتىرعان نە "قۇدىرەت"?

"اتاجۇرتىڭ" جانايقايى ما؟

الدە، سول جاقتاعى "ۇيعىر ماسەلەسىنە" ارالاسۋدىڭ "توتە جولى وسى بولىپ وتىر ما" (دەموكراتيانى سىلتاۋ ەتىپ، ادام قۇقىعىن جەلەۋلەتكىسى كەلە مە)?

باتىستىڭ اراب تۇبەگىن 19 جىل "دەموكراتيالاندىردى". ولاردىڭ وسى "جاقسىلىعىنان" ساباق الماۋ، وتپەن ويناۋ ەمەس پە؟

افريكادا اشتىق پەن سپيد-تەن قىرىلىپ جاتقان ءوز "كولونيالارىنىڭ" باسىنداعى ناۋبەتىن كورمەگەن كوزدەرى، قىتايداعى قازاقتىڭ ناۋبەتىنە قىراعىلىق تانىتۋى نەلىكتەن؟

وعان بىلاي جاۋاپ بەرىپ كورەيىك. سيريادا تاۋى شاعىلعان "دەموكراتتارعا", جاڭا ءبىر ويىن الاڭى (پوليگونى) كەرەك ەكەنى بارىنە ايان.

قىتايداعى قازاق ماسەلەسى، سىرتقى الپاۋىتتاردىڭ كەزەكتى ويىنى ءۇشىن "دايىن اس" بولىپ، الاساپىران زاماندا شاتقاياقتاپ ارەڭ تۇرعان ءبىزدىڭ ەلىمىز، وسى ويىننىڭ ورتاسىندا قالىپ كەتپەۋىنە كىم كەپىل؟

سۇراق كوپ. موينىنا جاۋاپكەرشىلىك الاتىن ەشقانداي تۇلعا دا، ۇيىم دا جوق. مۇنداي شەكاراسى جوق گيبريدتىك سوعىستاردا، جاۋاپكەرشىلىكتى موينىنا تەك مەملەكەت قانا الا الادى. ويتكەنى، ەلدى باسقارىپ، ەلدىڭ ساياساتىن جۇرگىزىپ وتىرعان - سول مەملەكەت. ەرتەڭگى كۇنى سول ساياساتتارعا دا جاۋاپكەر بولاتىندا سول ۇكىمەت. بۇل جەردە ۇكىمەتىمىزدى جامان دەسەك تە، جاقسى دەسەك تە، بارلىق پروبلەمانى ءوز موينىنا الىپ، ماسەلە مەملەكەتتىك دارەجەدە شەشىلگەنى دۇرىس. قالاي بولعاندا دا، مۇنداي جاعدايدا جاۋاپكەرشىلىك الدىڭعى ساپتا تۇراتىن بولادى.

ال ۇيىمدار مەن تەلەارنالاردىڭ تۇپكى ماقساتتارى، كوكسەگەندەرى بىلايعى جۇرتقا قاشاندا بەيمالىم.

ءاربىر ادەمى سوزگە ء"اپ بارەكەلدى!" دەپ ورە تۇرەگەلەتىن زامان ەمەس قازىر. مەملەكەتىمىزگە قاۋىپ توندىرەتىن ءاربىر ىستە "كورەگەندىك" كەرەك.

ساقال سۇرايمىن دەپ، ساماي شاشتارىنان ايرىلعان مەملەكەتتەردىڭ ساناساڭ سانىنان جاڭىلاسىڭ. الپاۋىتتاردىڭ ايتاعى جاقسى، امالدارى ارقالاي بولادى.

ارينە! الەمنەن اراشا ىزدەگەننەن، كەيبىر ەلدەردىڭ بەتى بەرى بۇرىلار. بىراق، بۇل ماسەلەدە سىرتقى كۇشتەردىڭ اسەرى قالاي بولادى؟ ولاردىڭ تۇپكى ماقساتتارى قانداي بولماق؟ قازاقتى قازاققا قوسىپ بەرۋدى قولداي ما، جوق پا؟ الدە، قازاقتى قىتايعا ايداپ سالىپ، الاقان ىسقىلاپ وتىرا ما؟

الماقتىڭ سالماعى قانداي بولماق؟

سىرتقى كۇشتەردىڭ ايتاعىنا ەرىپ كەتپەۋگە ءبىزدىڭ قوعام دايىن با؟

قاۋىپ وسىندا.

سىزگە مەن ءبىر سۇراقپەن جاۋاپ بەرىپ كورەيىن.

وڭتۇستىكتىڭ وزبەكتەرى، الماتىنىڭ ۇيعىرلارى، ورالدىڭ ورىستارى سەكىلدى وزگە ۇلت وكىلدەرى قازاقستاننان بولىنۋگە ارەكەتتەنىپ جاتسا نەمەسە، قازاق ەلى بارىنە قازاقشا سويلەۋدى مىندەتتەپ، قازاقشا بىلمەيتىندەرىن جابىق وقىتۋ ورتالىقتارىن اشىپ، سول جەرگە كۇشپەن اپارىپ قازاقشا وقىتىپ جاتساق، قازاقستاننىڭ ىشكى ىسىنە سىرتقى كۇشتەردىڭ ارالاسقانىن قالار ما ەدىڭىز؟ سول كەزدە وزبەكستاننان ءبىر ۇيىم شىعىپ، الەمنەن اراشا سۇراپ، بايبالام سالىپ جاتسا شە؟. سول ۇيىمنىڭ شاشباۋىن كوتەرگەن باسقا سىرتقى ۇيىمداردىڭ ايتقانىنا كونەمىز بە؟

الدە، وزبەكتەرگە "باسىنعان ەكەنسىڭدەر" دەپ قىسىمدى كۇشەيتەمىز بە؟

ال ەگەردە وزبەكتىڭ ۇكىمەتى كەلىپ، "كورشى-اۋ! مەندە قازاقتار بار. سەندە وزبەكتەر بار. ارامىزدا قانشاما جوبالار مەن ساۋدا بار. اناۋ ۇيعىرلارىڭدى ءوزىڭ بىلەرسىڭ. بىراق، وزبەكتەرىمدى اقىرىنداپ وزىمىزگە قايتارساڭشى" دەپ قولقالاپ تۇرسا، سىزگە قاي تاراپتىڭ ءسوزى ءوتىپ، قاي تاراپپەن جۇمىس جاسار ەدىڭىز؟

بۇل جەردە تاعىدا ۇلكەن ماسەلە بار.

قىتايدى قازىر سىرتقى كۇشتەر قىسۋعا اينالدى. ونىڭ قاي تۇستان قىسارىن قىتاي سەزبەي وتىرعان جوق. ولار دا وزدەرىنشە قام-قارەكەتىن جاساپ باعۋدا. وزدەرىنە كەرەك يدەولوگيالارىن، حالقىنا قانداي جولمەن بولسا دا سىڭىرۋگە ۇمتىلۋدا. قىتاي ەشقانداي ۇلتتىڭ بەتىنە قاراپ وتىرعان جوق. ءوز ماقساتتارى ءۇشىن ولار ەشكىمدى اياماق ەمەس.

قىتاي الەمدىك قاۋىمداستىقتى ىشكى ىسىنە ارالاستىرىپ وتىراتىن ۋكراينا مەن سيريا ەمەس ەكەنىن دە ۇمىتپاساق ەكەن.

بىرەۋ كەلىپ ولاردىڭ ىشكى ىسىنە ارالاسىپ، ولارعا وكتەمدىگىندە جۇرگىزە المايدى. ويتكەنى، ول سول مەملەكەتتىڭ - ىشكى ءىسى. قازاق بولسا دا ولار قىتايدىڭ ازاماتتارى.

ولارعا كوشىپ كەتۋگە 25 جىل مۇمكىندىك بەرىلدى. مۇمكىندىكتى پايدالانىپ، اقشانىڭ، كۆوتانىڭ كوزىنە قاراماي، كوشىپ كەلىپ الۋلارى كەرەك ەدى.

ەندى كەلىپ قىتايدىڭ قىسىمى كۇشەيگەندە، "ويباي ءبارىن كوشىرۋ كەرەك" دەپ جاتىرمىز. ەندىگى كوش بۇرىنعىداي وڭاي بولمايدى. كەدەرگى كوپ بولادى. مۇنى ايقايعا باسىپ اپتىقتىرۋدىڭ قاجەتى جوق. بارلىق ماسەلە ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى ءوزارا ديپلوماتيالىق جولمەن شەشىلەدى. وعان شىراق الىپ، جول ىزدەگەنسىپ، وتقا ماي قۇيۋدىڭ قاجەتى جوق.

سىرتقى كۇشتەر ارالاسىپ، شارۋاسى شالقايعان ەلدەر تاريحتا بولماعان!

مۇنداي ىستە بىزدەردىڭ (قوعامنىڭ) مىندەتى - ۇسىنىس تىلەكتەرىمىزدى جولدا، جەتكىزۋ. ۇكىمەتتىڭ مىندەتى - ديپلوماتيالىق جولمەن پروبلەمانى رەتتەستىرۋ بولۋى كەرەك.

رۇستەم اشەتاەۆ، ساياساتتانۋشى

Abai.kz