استانا. 14 مامىر. قازاقپارات. بۇدان بۇرىن حابارلانعانىنداي، 13 مامىردا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «يننوۆاتسيالىق قازاقستان-2020» فورۋمىنا قاتىسىپ، يننوۆاتسيانى دامىتۋ جونىندە كەڭەس وتكىزدى،دەپ حابارلادى قر پرەزيدەنتىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى.

فورۋم الماتى قالاسىنداعى «الاتاۋ» اقپاراتتىق تەحنولوگيالار پاركى» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىنىڭ اۋماعىندا ءوتتى. «الاتاۋ» پاركى نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتىمەن بىرگە يننوۆاتسيانى دامىتۋ جونىندەگى نەگىزگى كلاستەر بولىپ تابىلادى.

پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى -يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار ءمينيسترى اسەت يسەكەشەۆ مەملەكەت باسشىسىنا «يننوۆاتسيالىق قازاقستان -2020» فورۋمىنىڭ تۇجىرىمداماسىن ۇسىندى، سونىڭ اياسىندا يننوۆاتسيالىق ازىرلەمەلەر مەن جوعارى تەحنولوگيالىق ينۆەستيتسيالىق جوبالار كورمەسى ۇيىمداستىرىلادى.

پرەزيدەنتكە نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى، ءبىلىم جانە عىلىم، بايلانىس جانە اقپارات، قورعانىس مينيسترلىكتەرى، «قازمۇنايگاز»، «قازاقستان تەمىر جولى»، «قازاقتەلەكوم» كومپانيالارى مەن وزگە دە ۇلتتىق كومپانيالار ازىرلەگەن 74 يننوۆاتسيالىق جوبا تانىستىرىلدى.

مەملەكەت باسشىسى «تەحنولوگيا دەلتا IT» جشس-ءنىڭ اۆتوماتتى قوندىرعىلار قۇرۋاشىلارى بار ەلەكتروندى باسپا ونىمدەرى ءوندىرىسى جونىندەگى جەلىلەر مەن قورعانىس كەشەنى ءۇشىن راديوەلەكتروندى جابدىقتار شىعارۋ جونىندەگى وندىرىستىك تسەحپەن تانىستى.

استانا. 14 مامىر. قازاقپارات. بۇدان بۇرىن حابارلانعانىنداي، 13 مامىردا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «يننوۆاتسيالىق قازاقستان-2020» فورۋمىنا قاتىسىپ، يننوۆاتسيانى دامىتۋ جونىندە كەڭەس وتكىزدى،دەپ حابارلادى قر پرەزيدەنتىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى.

فورۋم الماتى قالاسىنداعى «الاتاۋ» اقپاراتتىق تەحنولوگيالار پاركى» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىنىڭ اۋماعىندا ءوتتى. «الاتاۋ» پاركى نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتىمەن بىرگە يننوۆاتسيانى دامىتۋ جونىندەگى نەگىزگى كلاستەر بولىپ تابىلادى.

پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى -يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار ءمينيسترى اسەت يسەكەشەۆ مەملەكەت باسشىسىنا «يننوۆاتسيالىق قازاقستان -2020» فورۋمىنىڭ تۇجىرىمداماسىن ۇسىندى، سونىڭ اياسىندا يننوۆاتسيالىق ازىرلەمەلەر مەن جوعارى تەحنولوگيالىق ينۆەستيتسيالىق جوبالار كورمەسى ۇيىمداستىرىلادى.

پرەزيدەنتكە نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى، ءبىلىم جانە عىلىم، بايلانىس جانە اقپارات، قورعانىس مينيسترلىكتەرى، «قازمۇنايگاز»، «قازاقستان تەمىر جولى»، «قازاقتەلەكوم» كومپانيالارى مەن وزگە دە ۇلتتىق كومپانيالار ازىرلەگەن 74 يننوۆاتسيالىق جوبا تانىستىرىلدى.

مەملەكەت باسشىسى «تەحنولوگيا دەلتا IT» جشس-ءنىڭ اۆتوماتتى قوندىرعىلار قۇرۋاشىلارى بار ەلەكتروندى باسپا ونىمدەرى ءوندىرىسى جونىندەگى جەلىلەر مەن قورعانىس كەشەنى ءۇشىن راديوەلەكتروندى جابدىقتار شىعارۋ جونىندەگى وندىرىستىك تسەحپەن تانىستى.

نۇرسۇلتان نازارباەۆقا سونداي-اق اقپاراتتىق تەحنولوگيالار پاركىنىڭ ەكىنشى كەزەڭىنىڭ تۇجىرىمداماسى تانىستىرىلدى. پرەزيدەنت پارك اۋماعىندا ىسكە اسىرىلاتىن «Microsoft»، «Cisco»، «Huawei»، «IBM» ءتارىزدى ءىرى ترانسۇلتتىق كومپانيالار جوسپارلاعان يننوۆاتسيالىق جوبالارمەن، سونداي-اق «Kazakhstan Computer Graphics»، «ماسسات ب.ۆ.» كومپانيالارىنىڭ، «فيزيكا-تەحنيكا ينستيتۋتىنىڭ» جوبالارىمەن تانىسىپ شىقتى.

فورۋم اياسىندا مەملەكەت باسشىسى يننوۆاتسيانى دامىتۋ جونىندە كەڭەس وتكىزدى.

كەڭەسكە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى كارىم ءماسىموۆ، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى اسلان مۋسين، ۇكىمەت مۇشەلەرى، پارلامەنت دەپۋتاتتارى، ورتالىق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ، قارجى ينستيتۋتتارى مەن بانكتەردىڭ، دامۋ ينستيتۋتتارىنىڭ جەتەكشىلەرى، قازاقستاندىق جانە شەت ەلدىك ىسكەر توپتاردىڭ وكىلدەرى قاتىستى.

ءوز سوزىندە پرەزيدەنت يننوۆاتسيا مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق مىندەتى رەتىندە ايقىندالعانىن اتاپ ءوتتى.

- سوڭعى ەكى جىلدا نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق بازا قالىپتاستى. ءبىزدىڭ عىلىمعا دەگەن كوزقاراسىمىزدى مۇلدە وزگەرتەتىن «عىلىم» تۋرالى، «يننوۆاتسيالىق قىزمەتتى مەملەكەتتىك قولداۋ تۋرالى»، «جەكە كاسىپكەرلىك تۋرالى» زاڭدار قابىلدانىپ، جۇمىس ىستەي باستادى. بۇل زاڭدار تەك بيىلعى جىلى عانا كۇشىنە ەنە باستادى، ەندى ولار ءىس جۇزىندە قولدانىلۋى ءتيىس، - دەپ اتاپ ءوتتى پرەزيدەنت.

قازاقستاندا تيىسىنشە يننوۆاتسيالىق ينفراقۇرىلىم جۇمىس ىستەيدى. توعىز تەحنوپارك، بەس ۇلتتىق جانە ون بەس وڭىرلىك زەرتحانا جۇمىس جۇرگىزۋدە، ولار پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا سوڭعى ءۇش جىلدا تۇرعىزىلدى، ياعني ءاربىر وبلىستاعى ۋنيۆەرسيتەتتە زەرتحانا بار، وندا ءوز ازىرلەمەلەرى مەن جاڭالىقتارىن اشۋ ءۇشىن مۇمكىندىكتەر جاسالعان. بۇگىندە توعىز ۆەنچۋرلىق قور، ءۇش كونسترۋكتورلىق بيۋرو قۇرىلعان.

بۇكىلالەمدىك ەكونوميكالىق فورۋم اقپاراتتىق تەحنولوگيالار جونىندەگى ەسەبىندە قازاقستاندى تمد-دا كوشباسشى رەتىندە باعالاعان. الايدا بۇل جۇمىس ءالسىز سيپاتتالۋدا. قازىرگى ۋاقىتتا بازا بارىن، جوبالاردى بەلسەندى جۇزەگە اسىرۋ باستالعانىن اتاپ ءوتۋ كەرەك.

مەملەكەت باسشىسى بۇل جۇمىس يننوۆاتسيانى قولداۋ مەن ىنتالاندىرۋ جۇيەسىن دامىتۋ تەجەلىپ تۇرعانىمەن، عىلىمي-زەرتتەۋ بازاسىنىڭ ساپاسىنىڭ تومەندىگىمەن، بيزنەسكە يكەمدەلۋ دەڭگەيى جەتكىلىكسىزدىگىمەن، مامانداردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىمەن جۇرمەي تۇرعانىن اتاپ ءوتتى. مىنە، وسىنىڭ ءبارى وتكەن جۇيەنىڭ اسەرىنەن ايىقپاعاندىقتان بولىپ وتىر.

كوممەرتسيالىق بانكتەر جۇيەسى يننوۆاتسيانى، اسىرەسە، شاعىن جانە ورتا كاسىپورىنداردى قولداۋعا باعىتتالماعان. ءىس جۇزىندە عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تاجىريبەلىك كونسترۋكتورلىق جۇمىستار دەڭگەيى ءالى دە بولسا تومەن.

- سوندىقتان مەن بارلىق ۇلتتىق كومپانيالاردى، وندىرىستىك ۇجىمداردى يننوۆاتسياعا بەت بۇرۋعا شاقىرىپ وتىرمىن، - دەپ اتاپ ءوتتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.

عىلىمعا دەگەن شىعىستاردىڭ ىشكى جالپى ونىمگە شاققانداعى ۇلەسى قازاقستاندا دامىعان ەلدەردەن 10 ەسەدەن استامعا از. ەكىنشى جاعىنان العاندا، عىلىمعا جۇمسالاتىن بيۋدجەتتىك شىعىستاردى تەحنولوگيالىق يننوۆاتسيالاردىڭ ءوسىمى اقتاماي وتىر. عىلىمعا اقشا ءاردايىم بولىنەدى، الايدا عىلىم زەرتتەۋلەرگە كوبىرەك باعىتتالعان.

مەملەكەت باسشىسى ەگەر بۇل كەمشىلىك تەز ارادا تۇزەلمەسە، وندا قازاقستاننىڭ جاھاندىق باسەكەلەستىككە قاتىسۋى مۇمكىن بولماي قالۋى ىقتيمال ەكەنىن ايتتى. تاياۋ ونجىلدىقتا الەمنىڭ بارلىق ەلدەرى يننوۆاتسيالىق دامۋى بويىنشا ءۇش توپقا بولىنەتىن بولادى.

- ارينە، ءبىزدىڭ ءبارىمىز دە جوعارى يننوۆاتسيالىق-شىعارماشىلىق الەۋەتى بار ءبىرىنشى توپقا قوسىلۋدى قالايمىز. بۇل توپقا ۇمىتكەرلەر ەكىنشى توپتان اۋىسقىلارى كەلەدى، بىراق اۋتسايدەر-ەلدەر از بولمايدى. سوندىقتان وسىنداي باسەكەلەستىك بولاتىندىقتان، ەگەر ءبىز جاقسى جۇمىس ىستەيتىن بولساق، قازاقستان ءۇشىن ءبىرىنشى توپقا قوسىلۋعا مۇمكىندىكتەر پايدا بولادى. مۇنداي مۇمكىندىكتەر بار. ءبىز تەك ۇمىتتەنىپ قانا قويماي، بۇعان سەنۋگە ءتيىسپىز. سوندىقتان بىزگە يننوۆاتسيالىق دامۋدىڭ ۇزاق مەرزىمدى جانە تۇتاس ستراتەگياسى قاجەت. ءبىز سىزدەرمەن بىرگە بۇل ءىستى دە اتقارامىز، - دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى 2020 جىلعى قاراي قازاقستاندا مەملەكەتتە ىسكە قوسىلاتىن يننوۆاتسيالىق ءتۇردىڭ بارلىق نىشاندارى مەن بەلگىلەرى بولۋى تيىستىگىن اتاپ كورسەتتى. ولاردىڭ ءتيىمدى پايدالانۋ ءۇشىن يننوۆاتسيانىڭ نە ەكەندىگى تۋرالى ناقتى تۇسىنىك بولۋى قاجەت.

بۇل - تۇرعىنداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن جاقسارتاتىن جانە بۇرىن قولدانىلعان ەسكى تەحنولوگيامەن سالىستىرعاندا بۇل ساپاعا قول جەتىمدىلىك قۇنىن تومەندەتەتىن جاڭا تەحنولوگيا.

- ەگەر وسىنىڭ ءبارى جۇزەگە اساتىن بولسا، ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى وزگەشە بولاتىنى تۇسىنىكتى. العا قويىلعان باستى ماقسات - يننوۆاتسيا. تۋراسىن ايتساق، يننوۆاتسيا - ول ەكونوميكاعا ايتارلىقتاي ءوسىم بەرەتىن، ەسكىمەن سالىستىرعاندا ءتيىمدى بولاتىن جاڭا تاۋار. ەگەر جاڭا تەحنولوگيانىڭ نەمەسە تاۋاردىڭ تيىمدىلىگى ەسكىگە قاراعاندا، كەمىندە 20 پايىز بولسا، وندا ءبىز يننوۆاتسيانى تاڭدايمىز. سوندىقتان 20 پايىزدان كەم بولماۋى ءتيىس. مىسالى، 100 توننا قانت بولعان، ەندى 105 توننا بولدى. ەگەر 100 ماشينە شىعارىپ كەلسەك، ەندى - 120 شىعارامىز، مىنە، بۇل كوزگە كورىنەتىن ءجايت، - دەدى پرەزيدەنت.

سەرپىندى يننوۆاتسيا تيىمدىلىكتىڭ ءوسىمىن 100-120-عا دەيىن جەتكىزەدى، نەگىزىنەن العاندا - مىڭ پايىزعا. ءابسوليۋتتى يننوۆاتسيانىڭ، ياعني ەش جەردە بولماعان يننوۆاتسيانىڭ ءجون-جوباسى دا وزگەشە بولۋى كەرەك.

-  ءبىز وسىعان ەگجەي-تەگجەيلى قاراپ، نەگىزىنەن العاندا، ۇزدىك ۇلگىنى - ءابسوليۋتتى يننوۆاتسيانى جاساۋعا ۇمتىلۋىمىز كەرەك. ارينە، الەمدە قولعا الىنعان ءىستى بىلمەي تۇرىپ، العا قادام باسۋعا بولمايدى. ەڭ باستىسى، يننوۆاتسيا - ول تەك تەحنولوگيالىق يدەيالار عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە باسقارۋشىلىق جانە گۋمانيتارلىق باستامالار ەكەنىن ەستە ساقتاۋ ماڭىزدى. يننوۆاتسيا ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا، دەنساۋلىق ساقتاۋ ىسىندە، باسقارۋ سالاسىندا بولۋى مۇمكىن، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت ءبىرىنشى توپقا قوسىلۋ ءۇشىن قازاقستاندا قازىرگى كەزدە يننوۆاتسيالىق دامۋدىڭ وزىندىك وتاندىق بازاسىن قۇرۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

- بارىنەن بۇرىن، وسى يدەيانى تۇسىنەتىن، وزىندىك وي-ساناسى قالىپتاسقان ادامداردى-يننوۆاتورلاردى دايارلاۋ قاجەت. ولاردى ىزدەپ تاۋىپ، ءبىر ورتالىققا جيناۋ كەرەك. ماماندار دايارلاۋ ماسەلەسى، ونداي ادامداردىڭ كاسىبي جانە شىعارماشىلىق دەڭگەيىن ارتتىرۋ - يننوۆاتسيادان باسقا، ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىزگە اينالۋى ءتيىس. ءبىز ءوز تارابىمىزدان وسى جۇمىستى باستايمىز. ەرەكشە تۇردەگى 20 زياتكەرلىك مەكتەپ قۇرىلدى. ولاردا ساباقتار وزگەشە جۇرگىزىلەدى، مۇعالىمدەر مەن تالانتتى ادامدار ەرەكشە تاڭداۋدان وتەدى، سوعان ساي اقى تولەنەدى. وسى مەكتەپتەردىڭ تۇلەكتەرى استاناداعى حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتكە، الماتىداعى قبتۋ-نە تۇسە الادى. ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەرىمىز اراسىنان تاعى دا وسى دەڭگەيگە كوتەرىلەتىندەرى بولاتىنىنا سەنەمىن، - دەدى پرەزيدەنت.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ عالىمدار، ماماندار مەن مەنەدجەرلەر ءتارىزدى ترانسفەرت تەحنولوگياسى جۇزەگە اسىرىلاتىنىن اتاپ ءوتتى. وسى ورايدا، وندىرىستە، ءوز تۇرعىندارىنا جەكە مەنشىك تاۋارلارىن ساتۋدا تۇيىقتالىپ قالۋ بولمايتىنى تۇسىنىكتى. قازىرگى زامانعى ولشەممەن العاندا قازاقستاندا رىنوك وتە شاعىن كولەمدە.

- مىقتى دەگەن الەمدىك رىنوكقا شىعىپ، يننوۆاتسيالىق رىنوكقا ارنالعان ورنىقتى ۇستانىمدى قالىپتاستىرىپ، وزىندىك ورنىمىزعا يەلىك ەتۋگە ءتيىسپىز. الەمدىك ۇلكەن رىنوكقا شىقپاستان بۇرىن، وعان بەيىمدەلۋدى ءبىز ءدال قازىرگى كەزدە كەدەن وداعىمەن جۇمىس جۇرگىزۋدەن باستاۋىمىز كەرەك. ياعني، 170 ميلليوننان استام حالقى بار رەسەي، بەلارۋس جانە قازاقستاننىڭ كەڭىستىگى اشىق. وسىنداعى باسەكەلەستىك ورتانى سەزىنىپ، كۇش جيناپ، وي ءتۇيىپ، سودان كەيىن ۇلانعايىر رىنوكقا شىعۋ كەرەك، ۇلكەن رىنوك - جۇزەگە اسىراتىن بۇگىنگى مىندەتىمىز، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت بۇگىنگى تالقىلاۋلاردى ەسكەرە وتىرىپ، بۇل مىندەتتى بىرنەشە باعىتتار بويىنشا ناقتىلاۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.

ءبىرىنشى. ەلىمىزدىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ بازاسى مەن يننوۆاتسيالىق باسقارۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ كەرەك. مەملەكەتتىك عىلىمي ينستيتۋتتاردىڭ ناتيجەلىك جانە تيىمدىلىك جۇيەسىن ارتتىرۋ قاجەت.

- ءبىز «عىلىم تۋرالى» جاڭا زاڭ قابىلدادىق. ونىڭ ءتيىمدى ىسكە اسىرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. زاڭ عىلىمعا جاڭاشا تۇرعىدان كەلەدى. بۇل تۋرالى عىلىمي جۇرتشىلىق كەڭىنەن ءبىلۋ ءۇشىن زاڭدى ءتۇسىندىرۋ كەرەك، - دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.

سالاارالىق عىلىمي-تەحنولوگيالىق جوسپاردىڭ اياسىندا مەملەكەت عالىمدار مەن ءوندىرىستى بىرىكتىرىپ، ونەركاسىپتەن عىلىمعا تىكەلەي تاپسىرىس بەرۋى ءتيىس.

- ەگەر وعان سۇرانىس بولماسا، وندا العا جىلجۋ دا بولمايدى. بۇرىن دا سولاي بولعان. بارلىق ۇلتتىق كومپانيالار، ناقتى ءوندىرىس قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، تاپسىرىس بەرەتىن بولسا، وندا ءىس العا باسادى. پرەمەر-مينيستر جەتەكشىلىك ەتەتىن جوعارى عىلىمي-تەحنيكالىق كوميسسيا ءوز جۇمىسىن ناقتى وسىعان باعىتتاۋى ءتيىس. بىزدە تەحنولوگيالىق ساياسات تۋرالى دا كەڭەس بار. ەكى كوميسسيانىڭ دا قۇرامىنا بيزنەس، عىلىم، ۇلتتىق حولدينگىلەر مەن كومپانيالاردىڭ وكىلدەرى ەنۋلەرى كەرەك. ولاردىڭ ناقتى ءوزارا ءىس-قيمىلىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. ەگەردە ءبىز وسى جۇمىسپەن ۇنەمى اينالىسىپ، كەمشىلىكتەردى كورىپ وتىرساق، تاپسىرىس بولاتىن بولسا، وندا ونى ناقتى ەكونوميكا قولدانا باستايدى جانە پايدالاناتىن بولادى، - دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى تەك وسىنداي، اسىرەسە مەملەكەت، عىلىم مەن ناقتى ەكونوميكا اراسىنداعى سالاارالىق ۇيلەستىرۋ عانا بۇل جۇمىستى العا جىلجىتۋدى قامتاماسىز ەتە الاتىنىن اتاپ ءوتتى.

«پاراسات» حولدينگىسىنىڭ قىزمەتىن قايتا قاراپ شىعىپ، ونى عىلىمي سالاداعى مەملەكەتتىڭ ءتيىمدى وپەراتورىنا باعىتتاۋ كەرەك.

عالىمدارعا يننوۆاتسيالىق جانە زياتكەرلىك مەنشىكتى كوممەرتسيالاندىرۋدى بيۋدجەتتىك قارجىلاندىرۋ اياسىندا قاراستىرۋ مۇمكىندىگىن ۇسىنۋ قاجەت.

سالالارلىق عىلىمي-تەحنولوگيالىق پارك ارقىلى باسىم يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردى، ونىمدەر مەن قىزمەتتەردى تەڭدەستىرۋدى ايقىنداۋ قاجەت.

عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تاجىريبەلىك كونسترۋكتورلىق جۇمىستاردى قارجىلاندىرۋ قۇرىلىمىن حالىقارالىق تاجىريبەگە سايكەستەندىرۋ كەرەك.

پرەزيدەنت يننوۆاتسيا ءۇشىن نەگىزگى ماسەلە - مامانداردى قولداۋ ەكەنىن اتاپ ءوتتى. قارجى جانە ينۆەستيتسيا ءۇشىن كۇرەس بۇگىندە ەكىنشى ورىنعا سىرعىعان، ءبىرىنشى ورىنعا دايارلىعى مىقتى كادرلار - كاسىبي ماماندار شىعىپ وتىر. جىل سايىن قىتاي عىلىمي-تەحنيكالىق ماماندار رەزەرۆىن 500 مىڭ ادامعا، وڭتۇستىك كورەيا - 200 مىڭ ادامعا تولىقتىرادى. قىتاي مەن ءۇندىستاندا بىلىكتى ماماندار الەمدەگى عىلىمي-تەحنيكالىق قىزمەتكەردىڭ جالپى سانىنىڭ ۇشتەن ءبىرىن قۇرايدى. قازاقستاندا ينجەنەرلىك ماماندىقتى بىتىرگەن تۇلەكتەردىڭ ۇشتەن ءبىرى عانا ءوز ماماندىقتارى بويىنشا جۇمىس ىستەيدى.

- مەن قازىرگى ۋاقىتتا ينجەنەرلىك ماماندىقتى تاڭداۋ كەرەكتىگىن ۇنەمى ايتىپ كەلەمىن. ءبارى يۋريسپرۋدەنتسيانى، بيزنەستى، ەكونوميكانى وقۋ ۇستىندە. ال ءبىز قازىر قازاقستاندى يندۋستريالاندىرۋ ءىسىن قولعا الدىق. وتكەن جىلى 152 كاسىپورىن ىسكە قوسىلدى، بيىل جاڭادان 190 كاسىپورىندى ىسكە قوسامىز، ينجەنەرلىك ماماندار قاجەت. بۇل باعىتتا ۇگىت جۇرگىزىلۋى ءتيىس. سەبەبى، ءبىز ولاردى مەملەكەت ەسەبىنەن وقىتامىز، جۇمىسقا ورنالاستىرامىز. ءتىپتى، مەملەكەتتىك گرانتى بويىنشا الەمنىڭ ەڭ ۇزدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرىن «بولاشاقتىقتار» ءبىتىرىپ كەلىپ جاتادى، سىزدەر ولاردىڭ اراسىنان مامانداردى تاڭداپ الماي جۇرسىزدەر. ولاي بولسا، ولاردى نەگە وقىتتىق؟ مەن وەسر-عا مۇشە ەلدەرمەن ۆيزاسىز رەجيمدى پىسىقتاۋ تۋرالى تاپسىرما بەردىم، - دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى شەتەلدىك جانە ءوزىمىزدىڭ جوعارى بىلىكتى ماماندار ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساپ، تىرشىلىك تۇرعىسىنان سۇرانىستارىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق وتاندىق تالانتتار مەن كاسىبي مامانداردى ىنتالاندىرىپ، قولداۋ كورسەتۋ كەرەك.

- مەن جوسپاردى ازىرلەۋگە كەشەندى كوزقاراس تۋرالى ايتقانىمدا، وسىنىڭ ءبارىن ەسكەرۋ كەرەك. بىزگە قازىرگى كەزدە جاڭا بۋىن تەحنوكراتتار قاجەت. ءبىر جاقسىسى، شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ ايتۋىلارىنشا، ولار بىزگە جۇمىس ىستەيتىن جاڭا مامانداردى دايارلاۋدا. مەن شەتەلدىك مۇناي كومپانيالارى وقىتۋ ورتالىقتارىن اشىپ، ءبىر جىل وقىتقان سوڭ ينجەنەر ديپلومىن بەرەتىنى تۋرالى ۇنەمى ايتىپ كەلەمىن. ويتكەنى وندا ەرتەڭ وزدەرى جۇمىس ىستەيتىن - جابدىقتار، بۇرعىلاۋ ستانوكتارى، باقىلاۋ-ولشەۋ قۇرىلعىلارى بار. ولار سوندا وقىپ شىعىپ، بىردەن جۇمىسقا ارالاساتىن بولادى. سەبەبى، ول - ينجەنەر. ال ءبىز ينجەنەر ماماندىعى ءۇشىن بەس جىل بويى ءبىلىم الامىز؟ قازىر ولار قايدا؟ ءبىزدىڭ ءوز جاڭاشىلدارىمىز، كۋليبيندەرىمىز از ەمەس. ستاتيستيكا بويىنشا جاڭالىق اشۋ جونىندە 1500-2000 سۇرانىم تۇسەدى. ونىڭ كوپشىلىگى ونەرتاپقىشتىق ۇسىنىستار. بىراق بۇل ساندار ءبىز ءۇشىن ازدىق ەتەدى. مۇمكىن ەندى ءبىز مۇنىمەن ناقتى اينالىسا باستاعانىمىزدى بىلگەن سوڭ، ادامدار بۇل تۋرالى كوبىرەك ويلانا باستاپ، سۇرانىمدى كوبىرەك بەرەتىن بولار، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ تەحنو- جانە يننوۆاتسيالىق پاركتەر مەن بيزنەس-ينكۋباتورلار جۇمىسى ءۇشىن پەرسپەكتيۆاسى بار ماماندارعا لايىقتى ۇزاق مەرزىمدى گرانتتار بەرۋ ماسەلەسىن ويلاستىرۋ قاجەتتىگىنە نازار اۋداردى. مىسالى، «ءجۇز جاڭا تالانت»، «ءجۇز ۇزدىك يننوۆاتور»، «ءابسوليۋتتى يننوۆاتسيالىق پرەزيدەنتتىك كلۋبى» ءتارىزدى كوپتەگەن باعدارلامالار نەگىزىندە گرانتتار بەرۋدى قاراستىرىپ، ەرەكشە كوزگە تۇسكەندەردى ۇنەمى ىنتالاندىرىپ، قولداپ، گرانتتار تاعايىنداپ وتىرۋ قاجەت.

- مەن تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان جۇزدەگەن يننوۆاتسيالىق جوبالار تۋرالى بۇعان دەيىن دە ايتتىم. ولار كەلەسى 20 جىلعا ارنالعان قازاقستاننىڭ باعدارلاماسىنا اينالۋى ءتيىس. بۇگىنگى جاستار ەرجەتىپ، 2030 جىلى 40 جاسقا كەلەدى، سول ۋاقىتتا ءبىزدىڭ ەلىمىز جاڭا يننوۆاتسيالىق كەزەڭدە ءومىر سۇرەتىن بولادى. مەن 20 جىلدىق تۋرالى باياندامانىڭ ورنىنا قازاقستاننىڭ وسىنداي باعدارلاماسىن ۇسىنعىم كەلەدى. بۇگىن سىزدەر ماعان وسىنداي 70 جوبانى كورسەتتىڭىزدەر، ولاردىڭ جارتىسىن مەن جارامسىز دەگەن بولار ەدىم، ويتكەنى ولار ناعىز يننوۆاتسيا ەمەس. بىراق ءالى دە ۋاقىت بار. بارلىق سالا بويىنشا جۇمىس ىستەيىك. ءاربىر ۇلتتىق كومپانيالار، كاسىپورىن، زاۋىتتا   عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى بولۋ كەرەك. وعان ولار  قارجى ءبولۋى ءتيىس. شەتەلدىك  ينۆەستورلار كەڭەسى بولادى. وندا العاشقى كەزەڭدەرى بارلىق مۇناي، مەتاللۋرگيالىق كومپانيالاردىڭ بۇل ىسكە ءوندىرىستىڭ كەمىندە 1 پايىزى كولەمىندە قارجى ءبولۋىن مىندەتتەۋ كەرەك. ءبىز بۇل تۇرعىدا تاجىريبەسى بار ەلدەردەن كوپ نارسەنى ۇيرەنۋىمىز قاجەت. ترانسفەرت تەحنولوگياسى بولۋى ءتيىس. ونسىز بولمايدى، ودان كەيىن ودان ءارى داميتىن بولامىز. مىسالى، ءبىز نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە وسىنداي زەرتحانى قۇراتىن بولامىز، - دەدى پرەزيدەنت.

ەكىنشى باعىت - يننوۆاتسيانى قارجىلاندىرۋعا جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردى، ءىرى بيزنەسمەندەر مەن ۇلتتىق كومپانيالاردى تارتۋ. ۇلتتىق كومپانيالار وزدەرىنىڭ يننوۆاتسيالىق دامۋ جوسپارلارىن ازىرلەپ، ۇكىمەتپەن كەلىسۋلەرى كەرەك. يننوۆاتسيالىق دامۋ قازاقستاندىق مازمۇندى ارتتىرۋ باعدارلاماسىنا سايكەس بولۋى ءتيىس.

ءۇشىنشى باعىت. يننوۆاتسيانى كەڭىنەن دامىتۋ ءۇشىن شاعىن جانە ورتا بيزنەس سەكتورىنا ەڭ قولايلى جاعداي جاساۋ كەرەك.

پرەزيدەنت يننوۆاتسيالىق قىزمەتتىڭ تاۋەكەلدىك سيپاتىن ەسكەرە وتىرىپ، ۇكىمەت يننوۆاتسيالىق قىزمەتتىڭ وڭتايلى ۇيىمداستىرۋ-زاڭدىق ءتۇرى تۋرالى ماسەلەنى پىسىقتاۋى قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.

ەكونوميكالىق دامۋ جانە ساۋدا مەن قارجى مينيسترلىكتەرى يننوۆاتسيانى فيسكالدىق ىنتالاندىرۋ جانە قولداۋدا حالىقارالىق تاجىريبەنى جان-جاقتى زەرتتەۋلەرى ءتيىس. سونداي-اق، كاسىپورىنداردى نەگىزسىز تەكسەرۋ وسىنداي قولداۋعا جاتادى.

ەلىمىزدەگى ترانسۇلتتىق كورپوراتسيالارلى شيكىزاتتىق ەمەس سەكتورعا تارتۋدى بەلسەندى جۇرگىزۋ كەرەك. قازىر الەمدە تىركەلگەن پاتەنتتەردىڭ 80 پايىزى ترانسۇلتتىق كورپوراتسيالاردىڭ ۇلەسىنە تيەدى. جوعارى عىلىمي تەحنولوگيالاردى قارجىلاندىرۋدا دا ولاردىڭ ۇلەسى 80 پايىزدان اسادى. سينگاپۋردە 7 مىڭنان استام ترانسۇلتتىق كورپوراتسيا جالپى ىشكى ءونىمىنىڭ 30 پايىزىن قامتاماسىز ەتەدى. قازاقستاندا ولاردىڭ ۇلەسى جوق.

جالپى العاندا، يننوۆاتسيالىق قىزمەتتىڭ بارلىق كەزەڭى مەن ءتۇرىن قامتيتىن، يننوۆاتسيانى ىنتالاندىرۋ مەن قولداۋدىڭ كەشەندى پاكەتى كەرەك.

- ۇكىمەتكە «يندۋستريالدىق-يننوۆاتسيالىق قىزمەتتى مەملەكەتتىك قولداۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن ءۇش اي مەرزىمدە ازىرلەۋ ءۇشىن جۇمىس توبىن قۇرۋدى تاپسىرامىن. سەبەبى، ءبىز پارلامەنتتىڭ كۇزگى سەسسياسىندا ونى قابىلداپ، زاڭ كەلەسى جىلدان جۇمىس ىستەۋى ءتيىس، - دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.

ءتورتىنشى باعىت. «بولاشاق يننوۆاتسيانىڭ» سەرپىندى نۇكتەسىن دامىتۋ. ازىرشە قازاقستاندا مۇنداي ءوسىم ايماعىنىڭ ەكى نۇكتەسى انىقتالىپ وتىر. بۇل - استاناداعى نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى مەن اقپاراتتىق تەحنولوگيالار پاركى. ۋنيۆەرسيتەت ەلىمىزدەگى جۇيە قۇراۋشى يننوۆاتسيالىق-زياتكەرلىك كلاستەرگە اينالۋى كەرەك. ونىڭ عىلىمي ورتالىقتارى قازاقستانىڭ جاڭا عىلىمي جۇيەسىنىڭ نەگىزىن قالاۋى ءتيىس.  «الاتاۋ» اقپاراتتىق تەحنولوگيالار پاركى بازاسىندا يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالار پاركى كەشەنى قۇرىلادى.

- مەن بۇگىن تانىستىرىلعان جوبانى قولدايمىن جانە ۇكىمەتكە يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالار پاركىن دامىتۋدىڭ ستراتەگياسىن ازىرلەۋدى تاپسىرامىن. وز كەزەگىندە ءبىز استاناداعى نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى تۋرالى ستراتەگيانى قابىلدادىق. مەن  يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالار پاركىنىڭ قامقورشىلار كەڭەسىنە جەتەكشىلىك ەتىپ، ونىڭ ستراتەگيالىق دامۋىن ايقىنداۋعا اتسالىساتىن بولامىن. ال پرەمەر-مينيستر جەتەكشىلىك جاسايتىن باسقارۋ  كوميتەتى ونى ىسكە اسىراتىن بولادى. ءبىز شەتەلدىك باسقارۋشى كومپانيانى تاڭداۋعا ءتيىسپىز. ونىڭ ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالار پاركى جونىندەگى نورماتيۆتىك-زاڭنامالىق بازانى دا قايتا قاراپ، ەگەر قاجەت بولعان جاعدايدا، وزگەلەر ءتارىزدى، جەكە زاڭ قابىلداۋ كەرەك. كەلەشەكتە جەرگىلىكتى مۇمكىندىكتەردى ەسكەرە وتىرىپ، وزىمىزدەگى بارلىق تەحنوپاركتەر مەن ايماقتارعا يننوۆاتسيالىق سيپات بەرۋگە ءتيىسپىز، - دەدى پرەزيدەنت.

- ءبىز بارلىق ينفراقۇرىلىمدى قۇرۋىمىز كەرەك، فيسكالدىق ماسەلە بويىنشا كەلىستىك، شەشتىك. ولار بارىنەن بوساتىلۋى ءتيىس. شەتەلدىك جانە قازاقستاندىق كومپانيالار قىزىعاتىن ينفراقۇرىلىمدى قۇرىپ، جۇمىس ىستەيتىن كاسىپورىندار مەن جاڭا وندىرىستەر اشىپ، ورتالىققا اينالامىز، مەملەكەتتىڭ بارلىق يننوۆاتسيالىق ساياساتىن ىسكە اسىرامىز. تانىمالدىق، ۇگىت-ناسيحات كەرەك، سوندىقتان ءبىز ەرەكشە تاپسىرما بەرەمىز. جاقسى سىيلىقتار تاعايىنداپ، «التىن ساپا» كونكۋرسى ءتارىزدى ونەرتاپقىشتاردىڭ ۇلتتىق بايقاۋىن وتكىزۋ قاجەت. بۇل قوعام ءۇشىن، جاستاردىڭ يننوۆاتسيالىق رۋحتى سەزىنۋلەرى ءۇشىن قاجەت. بارلىق كاسىپورىندار وسى كورسەتكىش بويىنشا ەسەپ بەرۋلەرى ءتيىس. بارلىق مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ، مينيسترلىكتەردىڭ، ۆەدومستۆولاردىڭ جانە وبلىستار باسشىلارىنىڭ جۇمىسىن ءبىز وسى كوزقاراس تۇرعىسىنان باعالايمىز. ءبىز جاققان الاۋدان بىزدە دە كۋليبيندەر، ەديسسوندار تابىلىپ، الەمنىڭ وزگە دە ەلدەرىنەن شىققانداي ءوز جاڭاشىلدارىمىز شىعاتىن بولادى، - دەپ اتاپ ءوتتى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت بۇل ماسەلەدە قازاقستان رەسەيمەن وتە تىعىز ىنتىماقتاستىقتا بولاتىنىن اتاپ ءوتتى.

- رەسەي پرەزيدەنتىمەن پرەزيدەنتتىك كەلىسىمىمىز بار. ءبىز «سكولكوۆودا» جۇمىس باستالعانىن، رەسەيدە جۇمىس كولەمى كوپ ەكەنىن بىلەمىز. وسى تاجىريبەنى زەرتتەپ، بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك. بىرلەسكەن كەزدە ءىس ءاردايىم ءونىمدى جانە ناتيجەلى بولادى. ويتكەنى ءبىز بىرىڭعاي كەدەن وداعىنىڭ قۇرامىندامىز، كەلىسىمشارت، وداقتاستىق قاتىناستار بار. مەن بەلارۋستەن دا جانە وزگەلەردەن دە الارىمىز بار دەپ ويلايمىن. ارينە، شەتەلدىك تاجيريبە كەرەك. مەن نە بارىن كورىپ وتىرمىن. بۇل وسى جوسپار بويىنشا جاقسى قادامدار بارىن بىلدىرەدى. مەن سىزدەرگە زور تابىستار تىلەيمىن! - دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.