سەرىك ابدىرەشۇلى. قازاقتىڭ قاجىمۇقانى
ۇلى دالانىڭ ەناپات كەڭدىگىندەي، تۇلعاسى القام-سالقام، قازاق دەگەن حالىقتىڭ بارىن الەمگە ءبىر عاسىردان اسا ۋاقىت بۇرىن ايگىلەگەن، استامسىعان ۇلتتار مەن ەلدەردىڭ اپتىعىن الىپ كۇشىمەن باسقان، الپامىستاي ءاپايتوس دەنەلى، قوبىلاندى باتىرداي قىپشاقتىڭ جۇرناعى، كۇش اتاسى - قاجىمۇقان مۇڭايتپاسۇلى 140-قا تولىپ وتىر. وسى ۋاقىتتىڭ ىشىندە ونداي ۇلى تۇلعا قازاق تۇگىلى تۇركىتەكتەس پەندەلەر اراسىندا قايتا تۋىلماپتى! ونىڭ ۇستىڭگى ەرنىنىڭ ۇزىندىعى - 10 سم ەكەن! بۇل - ونىڭ دالاداي ىرىلىگى.
ونىڭ بالۋاندىعىمەن تاپقان ماداق بەلگىلەرىىڭ سانى -56, ءبىر كىسىگە جۇك بولار ماراپات پەن ماداق ءوز الدىنا، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ بىتۋ ءساتىن تەزدەتۋ جولىندا ءوز قارجىسىنا جويعىش ۇشاق جاساتىپ ۇلەس قوسقان ساناۋلى ادامداردىڭ ءبىرى عانا ەمەس، سۇراپىل سوعىسقا شاۋ تارتقان شاعىندا قاتىسۋشى جەتپىس جاسار قارتتىڭ بىرەگەيلىگى ەدى. بۇل - ونىڭ ەكىنشى قىرى.
الگى ۇشاقتىڭ ءبىر جاعىنا امانگەلدى يمانۇلى باتىر ەسىمىن، ءبىر جاعىنا ءوز اتىن جازدىرعان كەڭپەيىل جان بولعان. بۇل - ونىڭ ءۇشىنشى قىرى.
ەكى عاسىردىڭ اۋاسىن جۇتىپ، ءدامىن تاتقان كۇش اتاسى - ۇلتتىڭ تاۋەلسىزدىگى جولىندا ءوز ۇستانىمىن ءبىلدىرىپ، الاش يدەولوگياسىنا دەن قويعان ازاماتتىق ساۋەسىن ايقىن كورسەتىپ، سونىسى ءۇشىن قۋعىن كورگەن ازامات. بۇل - ونىڭ تاۋەلسىز قازاقستانعا الدىن الا ەرەن ەڭبەك ەتكەن ءتورتىنشى قىرى.
ۇلى دالانىڭ ەناپات كەڭدىگىندەي، تۇلعاسى القام-سالقام، قازاق دەگەن حالىقتىڭ بارىن الەمگە ءبىر عاسىردان اسا ۋاقىت بۇرىن ايگىلەگەن، استامسىعان ۇلتتار مەن ەلدەردىڭ اپتىعىن الىپ كۇشىمەن باسقان، الپامىستاي ءاپايتوس دەنەلى، قوبىلاندى باتىرداي قىپشاقتىڭ جۇرناعى، كۇش اتاسى - قاجىمۇقان مۇڭايتپاسۇلى 140-قا تولىپ وتىر. وسى ۋاقىتتىڭ ىشىندە ونداي ۇلى تۇلعا قازاق تۇگىلى تۇركىتەكتەس پەندەلەر اراسىندا قايتا تۋىلماپتى! ونىڭ ۇستىڭگى ەرنىنىڭ ۇزىندىعى - 10 سم ەكەن! بۇل - ونىڭ دالاداي ىرىلىگى.
ونىڭ بالۋاندىعىمەن تاپقان ماداق بەلگىلەرىىڭ سانى -56, ءبىر كىسىگە جۇك بولار ماراپات پەن ماداق ءوز الدىنا، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ بىتۋ ءساتىن تەزدەتۋ جولىندا ءوز قارجىسىنا جويعىش ۇشاق جاساتىپ ۇلەس قوسقان ساناۋلى ادامداردىڭ ءبىرى عانا ەمەس، سۇراپىل سوعىسقا شاۋ تارتقان شاعىندا قاتىسۋشى جەتپىس جاسار قارتتىڭ بىرەگەيلىگى ەدى. بۇل - ونىڭ ەكىنشى قىرى.
الگى ۇشاقتىڭ ءبىر جاعىنا امانگەلدى يمانۇلى باتىر ەسىمىن، ءبىر جاعىنا ءوز اتىن جازدىرعان كەڭپەيىل جان بولعان. بۇل - ونىڭ ءۇشىنشى قىرى.
ەكى عاسىردىڭ اۋاسىن جۇتىپ، ءدامىن تاتقان كۇش اتاسى - ۇلتتىڭ تاۋەلسىزدىگى جولىندا ءوز ۇستانىمىن ءبىلدىرىپ، الاش يدەولوگياسىنا دەن قويعان ازاماتتىق ساۋەسىن ايقىن كورسەتىپ، سونىسى ءۇشىن قۋعىن كورگەن ازامات. بۇل - ونىڭ تاۋەلسىز قازاقستانعا الدىن الا ەرەن ەڭبەك ەتكەن ءتورتىنشى قىرى.
قاجىمۇقان ءتورت ايەلدى جار ەتىپ، ولاردىڭ بارىنەن دە ۇرپاق سۇيگەن، اسىل تەكتى قازاقتىڭ سانىنا سان، ساپاسىنا ساپا قوسقان ناعىز اسىل جار. بۇل - ونىڭ بەسىنشى قىرى.
«قازاق دالاسىنىڭ باتىرى» اتاعىن تۇڭعىش جانە سوڭعى رەت يەلەنۋشى. بۇل - ونىڭ التىنشى قىرى.
قاجىمۇقان ورتاڭعى ازيا حالىقتارىنىڭ ىشىنەن شىققان ەڭ تۇڭعىش الەم چەمپيونى! بۇل - ونىڭ جەتىنشى قىرى.
قاجىمۇقان الەمدى ارالاعان از قازاق جيھانگەزدىڭ ىشىندەگى داڭقتىسى. بۇل - ونىڭ سەگىزىنشى قىرى.
سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى قاجىاتانىڭ مەرەيتويىن حالقى جاسادى. بالۋاندى دۇنيەگە اكەلگەن بۇرىنعى قوسپا كازىرگى قاجىمۇقان اۋىلىنىڭ ءازىمحان ەرسايىنۇلى، دانيار تولەگەنۇلى، جانات ەرمەكۇلى دەگەن كاسىپكەر ازاماتتارىنىڭ كۇشىمەن مادەني-سپورتتىق شارا ۇيىمداستىرلىپ، ءۇش كۇنگە سوزىلدى. قازاق كۇرەسى كىلەم جايىپ، تۇيە بالۋان ىرىكتەدى.
«قازانات» فولكلور-ەتنوگرافيالىق ونەرپاز توبى ساحنانى ساندەدى. وسىنىڭ بارىنە جازۋشى، زەرتتەۋشى، مەتسەنات سادىبەك تۇگەل مىرزا باسشىلىق ەتتى. الىپ دالانىڭ ءاپايتوس ۇلىنىڭ رۋحى ءبىر اۋناپ تۇسكەنىنە كۇمان جوق، ويتكەنى، مەرەكە ناعىز حالىقتىق سيپات الدى.كىربىڭگە ورىن قالمادى.
ءساتى كەلگەندە، سادىبەك اعادان كەيبىر سۇراققا جاۋاپ الۋدىڭ رەتى تاپتىق.
- ۇلتتىق ات سپورتىن دامىتۋدىڭ باسى-قاسىندا ءجۇرسىز عوي. جۋىردا كلاسسيكالىق ات سپورتى فەدەراتسياسىنىڭ سايتىنا كىرىپ، ءبىر دە ءبىر قازاقشا ءسوز تابا المادىق. سايت ورىس جانە اعىلشىنتىلدى بولىپ شىقتى. سالت ات وركەنيەتىن دۇنيەگە كەلتىرگەن حالىقتىڭ ۇرپاعى رەتىندە وسى سالاعا باس قاتىرىپ جۇرگەن ءبىزدىڭ ازاماتتار بار ما؟
- تىلگە بايلانىستى ءسىزدىڭ پىكىرىڭىزگە قوسىلام. كونستيتۋتسيا مەن مەملەكەتتىك ءتىل تالابىنا سايكەس ءبىزدىڭ ەلىمىزدە الگى سايت قازاق تىلىندە اقپارات تاراتۋعا مىندەتتى،ارينە. مەنىمشە، بۇل سايتتى اشىپ وتىرعان ازاماتتار ەسكەرۋگە ءتيىستى. شىن مانىندە، بىزدە كازىر كلاسسيكالىق ات سپورتى فەدەراتسياسىنىڭ باسشىسى - ماشكەەۆيچ الەكساندر اناتولەۆيچ، ونىڭ قولعا الىپ وتىرعانى - نەگىزىنەن وليمپيادالىق ات سپورتىن دامىتۋ.ءبىز ەكى باستان ۇلتتىق ات سپورتىن دامىتۋدى قولعا الىپ ءجۇرمىز.
- قازاق جىگىتتەرىنىڭ ىشىندە سول وليمپيادالىق ات سپورتىنا بارۋدى ويلاپ جۇرگەندەر بار ما؟
- نەگە بولماسىن، بار! جىگىتتەر، جاستار جەتكىلىكتى.كوكشەتاۋدا - مارات قويشيندەر بار. امانجول قاسەنوۆتەر بار. كامىشينسكدەگى «التىن تۇلپار» ات زاۋىتىندا دا بار. ەلدىڭ باسقا جەرلەرىندە دە جەتەدى.
- ەندەشە سول سالانىڭ سايتى نەگە قازاقشا اقپارات بەرمەيتىنى جابىرقاتادى، اعا.
- ەندى ايتتىم عوي، ءتىل ماسەلەسىن دۇرىس قوزعاپ وتىرسىڭدار. ءساتى ءتۇسىپ، سول فەدەراتسيانىڭ مۇشەلەرىمەن كەزدەسىپ جاتساق، بۇل ماسەلەنى مىندەتتى تۇردە ايتىپ جەتكىزەمىز.
- قازاقتا تەكتى جىلقى تۇقىمدارى جەتەدى عوي، قازانات بار، جابى بار، باسقاسى بار دەگەندەي، سولاردىڭ ىشىندە الگى كلاسسيكالىق ات سپورتىنا جارايتىندارى بار ما؟
- جاراعاندا قانداي! قوستاناي زاۋىتىنداعى جىلقىنىڭ ءبارى سول تالاپقا جارايدى.كەزىندە ابسەنتىمىز التىنعا يە بولدى، كەيىن قولا دا الدىق. ارينە، سونىڭ ءبارى ءبىزدىڭ جىلقى تۇقىمدارى. بىراق سوڭعى قىرىق جىلدا ول دارەجەگە جەتە الماي ءجۇرمىز. وعان جەتۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى سول سالاعا حالىق بولىپ كۇش سالۋ. وعان ۇمتىلىپ، شۇعىلدانىپ جۇرگەن قازاق جىگىتتەرى مەن قارا دومالاقتارىمىز بار، اللاعا شۇكىر.
- مىنا شارا جەڭىس كۇنىنە وراي ۇيىمداستىرىلىپ جاتىر ەكەن.وسىعان سايكەس ءبىر ساۋال بار: كەيبىر ازاماتتار جەڭىس كۇنىن «ەرلىك كۇنى» اتاپ، ءبىر عانا سوعىستىڭ ناتيجەسىن ەمەس، بۇكىل قازاق ەرلىگىن پاش ەتۋدى ۇسىنىپ ءجۇر.وسى باستاماعا قالاي قارايسىز؟
- 9 مامىردىڭ تاربيەسىن الىپ وسكەن ۇرپاق رەتىندە جانە اكەلەرىمىز بەن اتالارىمىزدىڭ قان توككەنىن ەسكەرىپ اتاپ ءجۇرمىز عوي. ال، جالپى تاريحتان قوزعاساق، قازاقتىڭ ءار كۇنى - ەرلىك.سونىڭ ءبىر ۇشقىنى رەتىندە بۇگىن قاجىمۇقان مۇڭايتپاسۇلىن الىپ وتىرمىز.بۇل دا - ەرلىك كۇنى.سوندىقتان ونداي جاقسى ۇسىنىستار ءتۇسىپ جاتسا، وشكەنىمىز جانىپ، جوعالعانىمىز تابىلىپ جاتقان تاۋەلسىز ەلدىڭ ازاماتى رەتىندە وعان ەكى قولىممەن قوسىلام!
- راحمەت سىزگە!
استانا - قاجىمۇقان اۋىلى - استانا
