پايعامبارلار - اللا تاعالانىڭ حالىق اراسىنان تاڭداپ الىپ، ادامداردىڭ وزiنە جiبەرگەن ەلشiلەرi. ارينە، پايعامبارلار كۇنادەن، كەمشiلiكتەن جانە ولقىلىقتاردان تازا ەكەندiگi ايقىندالعان جاندار. ولاردىڭ ءار باسقان قادامى مەن iزi بۇكiل ادامزات ءۇشiن جوعارى قاسيەتتiڭ، اسا جاعىمدى مiنەز-قۇلىقتىڭ ۇلگi-ونەگەسi. پايعامبارلار - ادامزاتقا اللا تاعالانىڭ دiنiن جەتكiزۋ ارقىلى ولاردى جامان iستەردەن ساقتاندىرىپ، جاقسى iستەر iستەۋگە شاقىرۋ ءۇشiن جiبەرiلگەن. اللا تاعالا بۇل جونiندە بىلاي دەدi: "راسىندا ءار ۇممەتكە: "اللاھقا قۇلشىلىق قىلىڭدار، بۇزىقتىقتان اۋلاق بولىڭدار" دەيتiن ەلشi جiبەردiك" /1/. مۇحاممەد اللا تاعالا تاراپىنان ادامدارعا يسلامدى جەتكiزۋ ارقىلى بۇرىنعى دiندەردi اياقتاعان ەڭ داڭقتى پايعامبار.

ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ مۇحاممەد پايعامبارىمىز تۋرالى جازىلعان «حاياتباقشى»، «پايعامباردىڭ دۇنيەدەن ءوتۋى»  داستاندارى، «پايعامباردىڭ اقتىق ءۇنى»،  «مۇحاممەد پايعامبار تۋرالى» ولەڭدەرى - اللا ەلشىسىنىڭ ءوتىنىس تىرشىلىگى، ءومىر بايانى، جەتىمدىگى مەن قيىنشىلىقتارى، باقيعا اتتانارداعى كوڭىل-كۇيىن جانە ونىڭ جانىنداعىلاردىڭ حال-احۋالىن ەپيكالىق تىنىسپەن جىرلاعان تۋىندىلار بار. سونىمەن بىرگە ءماشھۇر ءجۇسىپ ءار شىعارماسىن: «ءبىسمىللا-ر-راحماني-ر-راحيم! اسا قامقور، ەرەكشە مەيىرىمدى الللانىڭ اتىمەن باستايمىن»- دەگەن قاسيەتتى سوزبەن باستاپ وتىرعان.

پايعامبارلار - اللا تاعالانىڭ حالىق اراسىنان تاڭداپ الىپ، ادامداردىڭ وزiنە جiبەرگەن ەلشiلەرi. ارينە، پايعامبارلار كۇنادەن، كەمشiلiكتەن جانە ولقىلىقتاردان تازا ەكەندiگi ايقىندالعان جاندار. ولاردىڭ ءار باسقان قادامى مەن iزi بۇكiل ادامزات ءۇشiن جوعارى قاسيەتتiڭ، اسا جاعىمدى مiنەز-قۇلىقتىڭ ۇلگi-ونەگەسi. پايعامبارلار - ادامزاتقا اللا تاعالانىڭ دiنiن جەتكiزۋ ارقىلى ولاردى جامان iستەردەن ساقتاندىرىپ، جاقسى iستەر iستەۋگە شاقىرۋ ءۇشiن جiبەرiلگەن. اللا تاعالا بۇل جونiندە بىلاي دەدi: "راسىندا ءار ۇممەتكە: "اللاھقا قۇلشىلىق قىلىڭدار، بۇزىقتىقتان اۋلاق بولىڭدار" دەيتiن ەلشi جiبەردiك" /1/. مۇحاممەد اللا تاعالا تاراپىنان ادامدارعا يسلامدى جەتكiزۋ ارقىلى بۇرىنعى دiندەردi اياقتاعان ەڭ داڭقتى پايعامبار.

ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ مۇحاممەد پايعامبارىمىز تۋرالى جازىلعان «حاياتباقشى»، «پايعامباردىڭ دۇنيەدەن ءوتۋى»  داستاندارى، «پايعامباردىڭ اقتىق ءۇنى»،  «مۇحاممەد پايعامبار تۋرالى» ولەڭدەرى - اللا ەلشىسىنىڭ ءوتىنىس تىرشىلىگى، ءومىر بايانى، جەتىمدىگى مەن قيىنشىلىقتارى، باقيعا اتتانارداعى كوڭىل-كۇيىن جانە ونىڭ جانىنداعىلاردىڭ حال-احۋالىن ەپيكالىق تىنىسپەن جىرلاعان تۋىندىلار بار. سونىمەن بىرگە ءماشھۇر ءجۇسىپ ءار شىعارماسىن: «ءبىسمىللا-ر-راحماني-ر-راحيم! اسا قامقور، ەرەكشە مەيىرىمدى الللانىڭ اتىمەن باستايمىن»- دەگەن قاسيەتتى سوزبەن باستاپ وتىرعان.

ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيۇلى ءوز شىعارمالارىندا مۇحاممەد پايعامباردىڭ ءومىرى تۇلعالىق بينەسى تۋرالى دەرەكتەر ءجيى كەزدەسەدى. اسىرەسە مۇحاممەد پايعامباردىڭ ومىرگە كەلگەن ۋاقىتتان باستاپ، قايتقان كۇنىنە دەيىنگى ارالىقتا بولعان وقيعالار شىنايى بينەلەنگەن. پايعامبارىمىزدىڭ ءبىز ءتارىزدى ادام بالاسى ەكەنىن بايانداي كەلە، قۇران-اللانىڭ كالامى ەكەنىن اشىپ كورسەتۋگە تىرىسقان.

ءماشھۇر ءجۇسىپ: «پايعامبارىمىز مۇحاممەد مۇستافا سالياللا تاعالا

عالياوسسالام 570 جىلىندا 27 اپرەلدە 12 ءىنشى ابيعلاۋىندا دۇيسەنبى تاڭ اتا دۇنيەگە كەلمىش ءدۇر» /2/, دەپ قۇندى ماعلۇمات كەلتىرەدى. بىراق كوپتەگەن ادەبيەتتەردە پايعامبارىمىزدىڭ دۇنيەگە كەلگەن جىلى مەن كۇنى ءار ءتۇرلى كورسەتىلەدى دە، ايى مەن اپتاسى ءماشھۇر ءجۇسىپ جازباسىنداعى كوكەكتەم جانە دۇيسەنبiگە ساي كەلەدى.

پايعامبارىمىزدىڭ اناسىنىڭ اتى - ۋاحاب قىزى ءامينا. ول قۇرايش رۋىنىڭ iشiندەگi قۇرمەتتi ادامنىڭ قىزى بولعان. راسۋلدىڭ اكەسi ابدۋللا بiردە ياسريبكە (قازiرگi ءمادينا قالاسى) كەرۋەن تارتىپ، ساۋدا جاساي بارعاندا، كەنەتتەن قايتىس بولادى دا، سول جەرگە جەرلەنەدi. بۇل كەزدە پايعامبارىمىز ءالi جارىق دۇنيەگە كەلمەگەن، اناسىنىڭ قۇرساعىندا ەدi. ءماشھۇر ءجۇسىپ:

عابدوللا ءامينا اتتى قاتىن الدى،

يبراھيم ماتيىمەن نەكەلەندى.

اۋەلگى جولىققاندا، عابدوللادان

ءراسۋلدىڭ اميناعا نۇرى باردى.

التى ايدا عابدوللاعا اجال جەتتى،

پايعامبار تۋماي تۇرىپ ءوتىپ كەتتى.

ءبىر قۇداي مۇحاممەدتەي سۇيەر دوسىن

قارنىندا اناسىنىڭ جەتىم ەتتى /3/,- دەپ مۇحاممەد پايعامباردىڭ جەتىم قالعانىن جىرعا قوسىپ، جەتىم بالانىڭ جاراتۋشىمىزدىڭ قاناتىنىڭ استىندا بولعانىن ەسكەرتەدى.

ءماشھۇر ءجۇسىپ «پايعامباردىڭ نۇرى» دەگەن شىعارماسىندا: «ءمۇتاللاپ-پاراساتتى، بولدى دانا.... اللانىڭ بەرۋىمەن ءمۇتاللاپتان، ون ۇعلى پايدا بولىپ، تۋدى بالا» /3, 296 ب./, -دەپ  مۇحاممەد پايعامباردىڭ اتا بابالارى تۋرالى ماعلۇمات بەرە كەلە ابدۋللانىڭ ون اعايىندى بولعانىن باياندايدى.  پايعامبارىمىزدىڭ اكەسى دە جاي ادام بولماسا كەرەك. سەبەبى ءماشھۇر ءجۇسىپ:

عابدوللا سۇلۋ ەدى، ارتىق ءتۇرى،

بار ەدى ماڭدايىندا راسۋل نۇرى /3, 296 ب./, - دەپ جازادى.

ءماشھۇر ءجۇسىپ: «سول ۋاقىتتا پايدا بولدى كوپ عالامات، سياردا ءبارىن بىردەي ايتادى جات»، - دەپ مۇحاممەد پايعامبا دۇنيەگە كەلگەن تۇستا، بىرنەشە عالاماتتار ورىن السا كەرەك. سول تاڭدا بولعان ەلەۋلى وقيعالار بىلاي جازىلعان: «اللاھتىڭ ەلشىسى تۋىلعان كۇنى كيسرا سارايىندا ون ءتورت ۇستىنى قۇلادى. ماجۋسيلەردىڭ (وتقا تابىنۋشىلار) ءومىرى وشپەگەن وتتارى ءسونىپ، ساۋا كولى قۇرىدى». بۇكىل الەم ۇزاقتان بەرى ساعىنا كۇتكەن مۇحاممەد (ساللاللاھۋ الايھي ۋا ءساللام) دۇنيەگە كەلەدى. ەندى بىردە ءماشھۇر ءجۇسىپ:

«تۋدى ەندى كوك پەن جەرگە شاعىپ نۇرىن، كەنەلدى كەڭسىرىگى اشىق مۇرىن» /4/, - دەپ جاقسىلىققا جوريدى. جاماندىقپەن جاقسىلىقتىڭ قاتار جۇرەرى حاق. سوندىقتان دا جەتىم بولسا دا اكەسىنىڭ كوزى رەتىندە، تۋعان تۋىسقاندارىنىڭ شاپاعاتىندا بولدى.
اراب حالقىندا سالتى بويىنشا جاڭا تۋعان بالانى ءوز اناسىنان باسقا ءسۇت انانىڭ تاربيەسىنە بەرەتىن بولعان. مۇنداعى ماقسات - جاس سابيلەردiڭ تازا اۋادا دەنi ساۋ بولىپ، زەيiن-زەردەسiنiڭ كiرشiكسiز تولىسىپ ەركiن وسۋiنە جاعداي جاساۋ ەدi. پايعامبارىمىز بەس جاسقا كەلگەنشە حاليما انامىزدىڭ تاربيەسىندە بولادى. ول پايعامبارىمىزدى ءوز تاربيەسiنە العاندا، تۇرمىسى وتە ناشار، iشiپ-جەمi كەم، كەمباعال ادام بولعان ەكەن. پايعامبارىمىزدى قاراماعىنا العاننان كەيiن كوپ ۇزاماي بەرەكە-بايلىق بiتiپ، بiرتە-بiرتە دەنساۋلىعى دا جاقسارىپ، وڭالا باستايدى. ول پايعامبارىمىزدى بەس جاسقا كەلگەنشە تاربيەلەيدi. بەسكە تولعان سوڭ ونى اناسى ءامينا ءوز قولىنا الادى.

تۋعان تۋىسقاندارىنا دەگەن ساعىنىشتىڭ سۇيرەۋىمەن ءامينا انامىز ۇلىمەن بىرگە

ياسريب قالاسىنداعى ناعاشى جۇرتىنا بارىپ، ءارi سوندا جەرلەنگەن ەرiنiڭ باسىنا زيارات ەتiپ قايتپاقشى بولادى. وسى ساپارى بارىسىندا ءامينا انامىز ءمادينادا بولىپ، مەككەگە

بارۋدى ءجون كورىەدى. بىراق ەكi قالانىڭ ورتاسىنداعى ءال-ابۋا دەگەن جەرگە كەلگەندە كەنەتتەن قاتتى اۋىرىپ، قايتىس بولىپ، سول جەرگە جەرلەنەدى. ءماشھۇر ءجۇسىپ:

قانشا قايعى كەلسە دە، قايعى بىلمەي،

ءسىڭىپ كەتە بەرىپتى قارا جەردەي، - دەپ مۇحاممەد پايعامبارىمىزدىڭ بالالىق شاعى قايعى مۇڭعا تولى بولعانىن اڭعارتادى. دەگەنمەن دە بالا مۇحاممەد مويىمادى،  جەتىم بولعانىمەن دە اللانىڭ قامقورىندا بولدى. بۇل تۋرالى ءماشھۇر ءجۇسىپ:

مىنە، قارا-قۇدايدىڭ سۇيگەن قۇلىن،

ءوزى بىلەن قۇلىنىڭ قادىر پۇلىن.

تايعا تاڭبا باسقانداي بەلگىلى قىپ،

جەتىمدىكپەن جارالاپ قويدى ءدۇلىن.

قالاي قىلسا ەركى بار ءتاڭىرىم ءوزى،

ايتىپ، كانە، وتەدى كىمنىڭ ءسوزى؟!

جەتىمدىكتىڭ توزاڭى جۇزىنە ۇرىپ،

ىشتەيىنەن ۇيرەندى جاسقا كوزى.

قاشان جەتىم كوركەيگەن كوڭىلى ءوسىپ،

كۇندە ءزاۋلى باسىنا اسپان ءتۇسىپ.

پەرىشتەلەر اۋزىندا ءسوز بولىپتى،

قىلىسقاندا اڭگىمە: «جەتىم!» دەسىپ.

جەتىمدىكتى قۇدايىم عازيز قىلدى،

قايعى عامعا كوپ سالماق سۇيگەن قۇلدى.

ءار نە قىلعان ىسىنە بولىپ ريزا،

پەندە قىسقا ۇستاسا كەرەك ءتىلدى.

ءتاڭىرىم ايتتى:

-ارقاشان باسىڭدامىن.

جەتىم قىلدىم دوسىمدى جاسىندا مەن.

كىمدە كىمنىڭ بوپ جۇرسە كوڭىلى سىنىق،

انە، سونىڭ كۇندىز ءتۇن قاسىندامىن!

جەتكىزبەي اق قويىڭدار سەندەر ماقتاپ،

پەرىشتەلەر، سەندەر دە سويلە شاقتاپ.

جاي جەتىم ەمەس دوستىم، ءدۇر جەتىم،

ءالى اق ادام قىلامىن ءوزىم ساقتاپ /4, 130 ب./,-دەپ پايعامبارىمىز جەتىم قالۋىنىڭ ءوزىن: «كورسەتىپ تۇر قۇدىرەتىن شىن قۇدايلىق»، دەي كەلە، اللانىڭ پەشەنەسىنە جازعانى سولاي ەكەنىن اڭعارتادى. ءسويتiپ، مۇحاممەد پايعامبار التى جاسىندا اناسىنان ايىرىلىپ، جەتiم قالادى. بiراق بۇل كەزدە پايعامبارىمىزدىڭ اكەسiنiڭ اكەسi ابدۋل-ءمۇتاليب  تiرi ەدi. سودان باستاپ ابدۋل-ءمۇتاليب  نەمەرەسiن ءوز قولىنا الادى. دەگەنمەن دە تاعدىر تالكەگىنىڭ كەمەسى ءبىر جاعادا تۇرعان با؟ ەكى جىلدان كەيىن كارىلىكتىڭ سالدارىنان ابدۋل-مۇتاليبتە كوز جۇمادى. ءماشھۇر ءجۇسىپ: «سەگىز جاستا سەرگەلدەڭ كۇيگە تۇسكەن، مۇحاممەدتەي بار ما ەكەن بولعان جەتىم؟!»، -دەپ، ءالi بۋىنى بەكiپ بۇعاناسى قاتپاعان سەگiز جاسار بالانىڭ تازە جەتىم قالعانىن ايتادى /4, 135 ب./.

ءوز - وزىنەن جۇرگەن ءدى وت بوپ جانىپ،

كۇىپ-ءپىسىپ، سوندا دا بىزدەي نالىپ!

اكەسىمەن ءوزىنىڭ ءبىر تۋىسقان،

ەندى قولعا الىپتى ءابۋتالىپ.

قۋىنداي  بوپ شاقپاقتىڭ وت الىپتى،

قاسىرەت وتى ىشىندە تۇتانىپتى.

«ەكى دۇنيە شىراعى» - حاق مۇستافا-

«ءابۋتالىم جەتىمى» - اتانىپتى /4, 135 ب./, دەپ ءماشھۇر ءجۇسىپ پايعامبارىمىز ءابۋتالىپتىڭ قاراماعىنا كوشكەنىن باياندايدى.  ءابۋتالىپ وتە قاراپايىم، اقىلدى ادام بولسا كەرەك. سەبەبى كەدەي بولسادا، پايعامبارىمىزدى ءوز بالاسىنداي كورىپ، قامقورىنا الادى.

پايعامبارىمىز وننان اسقان شاعىندا شارۋاشىلىققا ارالاسىپ، تۋعان تۋىسقاندارىنىڭ كوڭىلىنەن شىعا باستايدى. ءتىپتى ءابۋتالىپ ونى شام ەلiنە ساپارعا الىپ شىعادى. كەلەڭسىز وقيعالاردان كەيىن پايعامبارىمىز بۇدان كەيىن ەش قايدا ساپارعا شىقپاعان.

بۇكتەمەدە بۇ ءسوزدىڭ كوبى كەتتى.

ءار جاسىندا ءبىرتۇرلى تاماشا ەتتى.

بەس جىل بۇرىن ءجۇرىپتى قويدى باعىپ،

ءويتىپ-ءبۇيتىپ جيىرما جاسقا جەتتى /4, 136 ب./,-دەپ ءماشھۇر ءجۇسىپ پايعامبارىمىزدىڭ جاستىق شاعى تۋرالى قىسقا دا نۇسقا ماعلۇمات بەرەدى.  جيىرما جاسىندا مۇحاممەد پايعامبار العاش رەت ازامات رەتىندە كوزگە تۇسەدى. سول ۋاقىتتا مەككە مەن تايف قالاسىنىڭ ارالىعىنداعى ناحلاتۋم دەگەن جەردە قۇرايش جانە قايىس رۋلارىنىڭ اراسىندا سوعىس ءورشي تۇسكەن بولاتىن. جاستىعىنا قاراماستان پايعامبارىمىز ەكى رۋدى تاتۋلاستىرۋ ءۇشىن بار كۇش جۇگەرىن سالىپ، ەكi ارادا بولعان بiتiم شارتىنا قاتىسادى. وسى وقيعادان كەيىن ادالدىعىمەن، شىنشىلدىعىمەن، اق كوڭىلدىلىگىمەن ەلگە تانىلعان پايعامبارىمىز جيىرما بەس جاسقا كەلگەندە، شام (سيريا) ەلiنە ەكiنشi رەت ساپارعا اتتانادى. ءماشھۇر ءجۇسىپ:

سانى جوق تاكىر پۇلدىڭ جيعان تامعا،

جەيتىن ۋىز تابىلماق تەگىن نانعا.

بوزبالانى اي كەسىپ جالداپ جاتىر.

جۇك جونەلتىپ كۇنبە كۇن مىسىر، شامعا /4, 139 ب./,-دەپ پايعامبارىمىزدىڭ العاشقى كەرۋەنى تۋرالى جىرلاسا، ەندى بىردە: «حاديشانىڭ جالداۋعا كەرۋەنىنە» وسى جولىندا بولاشاق حاديشا انامىزدىڭ ساۋدا كەرۋەنiن باستاپ بارعانىن پاش ەتەدى. پايعامبارىمىزدىڭ العاشقى ساپارى ءساتتى بولىپ، كەرۋەن ەلگە ولجالى قايتادى.

كوپ ۇزاماي مۇحاممەد پايعامبار مەن حاديشا انامىز نەكەلەسىپ، وتباسىن قۇرادى. پايعابارىمىزدىڭ قايىرىمدى ىستەرىنىڭ كۋاگەرى بولعان جۇرت  مۇحاممەد ءامين دەپ اتاپ كەتەدi. بۇعان قاعبانىڭ داۋى سەبەپ بولسا كەرەك. دەرەكتەرگە كوز جۇگىرتەر بولساق قاعبانىڭ قابىرعاسىن جوندەپ، قارا تاستى ءوز ورنىنا قويار كەزدە اراب رۋلارىنىڭ اراسىندا داۋ جانجال شىعىپ، پايعامبارىمىزدىڭ ادىلدىگىنىڭ ارقاسىندا شەشىمىن تاپقان ەكەن. «مۇحاممەد-ءامين»، ياعني «سەنىمدى مۇحاممەد» دەگەن ماعىنا بەرەدى. ول ادامداردىڭ ىشىندەگى ەڭ جومارتى ەدى. ءبىر نارسە سۇراعان ادامدى بوس جىبەرمەيتىن. «مەن تەك قانا تاراتۋشىمىن، بەرىپ تۇرعان اللاھ» دەيتىن. بىراق قايىر سۇراعاندى جەك كورەتىن. ودان قۇتىلۋ ءۇشىن ەڭبەكتەنىپ، اقشا تابۋدىڭ جولدارىن كورسەتەتىن.

اتالمىش وقيعادان كەيىن پايعامبارىمىزدىڭ ابىرويى ءوسىپ، اراب رۋلارىنىڭ اراسىندا ونى جاقتاۋشىلار سانى ارتا باستايدى. دەگەنمەندە قوعامداعى باقتالاس پەن كوپ پۇتقا تابىنۋشىلىقتان بويىن اۋلاق سالىپ، قاراڭعىلىقتان شىعار جول ىزدەي باستايدى. تۇسىندە كورگەن نارسەلەردىڭ وڭىندە ورىندالىپ جاتقانىنا مويىن بۇرماي، ايتەۋىر ءبىر جاراتۋشىنىڭ بار ەكەنىن سەزەدى. قاسىنداعىلاردىڭ اق پەن قاراعا ءبولىنىپ داۋلاسىپ جاتقانىن كورىپ، وڭاشا بولۋدى ويلايدى. ول حيرا تاۋىنداعى ۇڭگiرگە بارىپ تۇنەپ جۇرەدi. كەيدە سول جەردە تiپتi ايلاپ جاتىپ قالاتىن كەزدەرi بولعان.  سول ۋاقىتتا اللا تاعالا مۇحاممەد پايعامبارعا ءبىرىنشى ۋاحي تۇسىرەدى. ادامزاتقا تۋرا جول نۇسقاۋشى، اق پەن قارانى ايىرۋشى ەتىپ جىبەرىلگەن  قۇران كارىمنىڭ ەڭ  العاشقى اياتى «وقى» امىرىمەن باستالعان-دى. ياعني، پايعامبارىمىز مۇحاممەدكە (س.ع.س.) جابىرەيىل (ع.س) پەرىشتە كەلىپ:  "وقى، جاراتقان يەنiڭ اتىمەن وقى! ادامدى ول ۇيىعان قاننان جاراتتى. وقى! سەنiڭ ءتاڭiرiڭ - ەڭ جومارت! (ول) قالاممەن (جازۋ) ۇيرەتتi. ادامدارعا بiلمەگەنiن بiلدiردi", دەگەن.  كوپ ۇزاماي ەكىنشى رەت اللا تاعالا جۇرتقا يباداتتى جاسىرىن وقۋعا شاقىرۋدى بۇيىرادى. مۇحاممەدكە 610 جىلعى رامازان ايىنىڭ ءبىر تۇنىندە جەبىرەيىل پەرىشتە كەلىپ، ايان بەرەدى. ول اسپانداعى اللا تاعالادا ساقتالعان قۇران كىتابىنىڭ بەتتەرىن اشا باستايدى. وسىدان كەيىن بارىپ پايعامبارىمىز يسلام  ءدىنىن ۋاعىزداي باستايدى. ءماشھۇر ءجۇسىپ دەرەكتەرىنە كوز جۇگىرتەر بولساق، مۇحاممەدكە قىرىق جاسىندا پايعامبارلىق بەرىلىپ، يسلام دiنiن قابىلداعان ەڭ بiرiنشi ادام -حاديشا انامىز بولسا كەرەك. «....سول ۋاقىتتا مەككە حالقىن 12 جىلداي يمانعا شاقىرىپ، 40 كىسىدەن ارتىق جار، دوس تابا الماي، 53 جىل اقىرىندا مەدينەگە، مۇناررە كوشىپ بۇل ھيجرەت ءميلادىنىڭ 613 جىلدارىنا كەلەدى» /5/. كەيiن باسقا دا كوپتەگەن ادامدار وسى دiندi قابىلدادى. ارادا كوپ ۋاقىت وتپەي-اق، بۇل حابار جالپاق ەلگە تاراي باستادى.

يسلام دiنiن جاسىرىن ۋاعىزداۋ تۇپ-تۋرا ءۇش جىلعا سوزىلدى. ءتورتiنشi جىلى اللا تاعالا پايعامبارىمىزعا يسلام دiنiن اشىق ناسيحاتتاۋدى بۇيىردى.

يسلام دiنiنە دەيiن اراب حالىقتارى تۇگەلدەي پۇتتارعا، ءتۇرلi مۇسiندەرگە تابىناتىن. مۇنداي تاس قۇدايلار سيىنۋشىلارعا پايدا دا، زيان دا كەلتiرە المايتىن جاي جانسىز نارسەلەر ەدi. بiراق ىقىلىم زامانداردان بەرi اتا-بابالارى تابىنىپ كەلە جاتقان سەنiمنەن باس تارتۋ كiمگە بولسا دا وڭاي بولماسى بەلگiلi. پايعامبارىمىزدىڭ پۇتتار مەن مۇسiندەرگە بۇتiندەي قارسى بولىپ، جۇرتتى يسلام دiنiنە ۋاعىزداۋى جالپى اراب حالىقتارىنا، ونىڭ iشiندە قۇرايش رۋىنا قاتتى تيدi. ولار پايعامباردى رايىنان قايتارۋ ءۇشiن ءتۇرلi ارەكەتتەر جاساپ باقتى. بiراق ول ارەكەتتەرiنەن ەشتەڭە شىعا قويمادى. پايعامبارىمىز جۇرتتىڭ پۇتتارعا جالبارىنۋدان قايتىپ، اللاعاا يمان كەلتiرۋگە، اللانىڭ جەردەگi ەلشiسi - وزiنە بوي ۇسىنۋعا شاقىردى. اللاھ تاعالا سۇيىكتى ەلشىسى مۇحاممەد (س.ا.س.) ارقىلى دۇنيەگە جاڭا ءومىر بەردى. ول نەگىزىن قالاپ، جۇرەكتەرگە ورىن تەپكىزگەن يمان (سەنىم) ساۋلەسىنىڭ ارقاسىندا قاتە، جالعان سەنىمدەر جويىلدى.
مۇحاممەد پايعامباردىڭ شاپاعاتى الەمدەگى ەكى ميللياردقا جۋىق مۇسىلمان قاۋىمىنا عانا ەمەس، بۇكىل ادامزاتقا تيەسىلى. ولاي دەيتىنىمىز، ول نەگىزىن سالعان يسلام ءدىنىنىڭ قاسيەتتى قاعيدالارى ادامزات قاۋىمىن ادالدىققا، دوستىققا، مەيىرىمدىلىككە، بەيبىت ومىرگە، قايى-رىمدىلىققا شاقىرىپ، ىزگىلىك اتاۋلىمەن ۇندەسىپ تۇر. يسلام ءسوزىنىڭ بالاماسى - بەيبىتشىلىك. ونىڭ ۇلى مۇراتى - يبالى ادام، يماندى قوعام. يسلام تۋىنىڭ ءتۇسى - جاسىل. جاسىل ءتۇس - اسپان-اتانىڭ تازارعان، جەر-انانىڭ جاسارعان شاعىنداعى رەڭك. كوڭىلگە نۇر، ومىرگە ساۋلە قۇياتىن قاسيەتتى قۇران اياتتارىنىڭ بىرىندە: "اللا جالعىزدىقتى سۇيمەيدى", دەپ جازىلعان. وسىدان-اق يسلامنىڭ يماندىلىققا باستايتىن ۇلى مۇراتىن اڭعارۋ قيىن ەمەس.

پايدالانعان ادەبيەتتەر:

1. ناحىل 16:36.
2. م.ج.كوپەيۇلى. شىعارمالارى. 11-توم، پاۆلودار: «ەكو» عوف، -2007 جىل. 227 ب.
3. م.ج.كوپەيۇلى. شىعارمالارى. 4-توم، پاۆلودار: «ەكو» عوف، -2004 جىل. 296 ب.
4. م.ج.كوپەيۇلى. شىعارمالارى. 3-توم، پاۆلودار: «ەكو» عوف، -2003 جىل.  129 ب.
5. م.ج.كوپەيۇلى. شىعارمالارى. 12-توم، پاۆلودار: «ەكو» عوف، -2008 جىل. 153 ب.