قارا ورمان حالقىنىڭ كوكەيىندەگى ويىن ايتىپ، جوعىن ىزدەۋدەن تانبايتىن، قالامى مەن قازاق ءسوزىن قاتار ۇستاپ،  ۇنەمى سەرگەك جۇرەتىن ايگىلى جازۋشى،  ادەبي ورتا مەن جالپى وقىرمان  ىقىلاسىنا بولەنگەن شىعارمالاردىڭ اۆتورى دۋلات يسابەكوۆ كونفەرەنتسيامىزدىڭ كەزەكتى قوناعى بولا وتىرىپ، وقىرماندار ساۋالىنا جاۋاپ بەرۋىن اياقتادى.

«اباي-اقپارات»

ءومىر بايان

يسابەكوۆ دۋلات 1942 جىلى 20 جەلتوقساندا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، سايرام اۋدانىندا تۋعان. جازۋشى، دراماتۋرگ. قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن (1966). قازاق كسر تەلەۆيزيا جانە راديوحابار جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميتەتىندە اعا رەداكتور (1967-1968), قازاق سوۆەت ەنتسيكلوپەدياسى باس رەداكتسياسىندا اعا عىلىمي رەداكتور (1968-1970), «جۇلدىز» جۋرنالىندا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى (1971-1976), «جالىن» باسپاسىندا رەداكتسيا مەڭگەرۋشىسى (1976-1980), قازاق كسر مادەنيەت مينيسترلىگى رەپەرتۋارلىق-رەداكتسيالىق كوللەگيانىڭ باس رەداكتورى (1980-1988), قازاق تەلەديدارىنىڭ باس ديرەكتورى (1988-1992), «جازۋشى» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى، (1992-1995) قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ حاتشىسى بولىپ ىستەگەن.

قارا ورمان حالقىنىڭ كوكەيىندەگى ويىن ايتىپ، جوعىن ىزدەۋدەن تانبايتىن، قالامى مەن قازاق ءسوزىن قاتار ۇستاپ،  ۇنەمى سەرگەك جۇرەتىن ايگىلى جازۋشى،  ادەبي ورتا مەن جالپى وقىرمان  ىقىلاسىنا بولەنگەن شىعارمالاردىڭ اۆتورى دۋلات يسابەكوۆ كونفەرەنتسيامىزدىڭ كەزەكتى قوناعى بولا وتىرىپ، وقىرماندار ساۋالىنا جاۋاپ بەرۋىن اياقتادى.

«اباي-اقپارات»

ءومىر بايان

يسابەكوۆ دۋلات 1942 جىلى 20 جەلتوقساندا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، سايرام اۋدانىندا تۋعان. جازۋشى، دراماتۋرگ. قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن (1966). قازاق كسر تەلەۆيزيا جانە راديوحابار جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميتەتىندە اعا رەداكتور (1967-1968), قازاق سوۆەت ەنتسيكلوپەدياسى باس رەداكتسياسىندا اعا عىلىمي رەداكتور (1968-1970), «جۇلدىز» جۋرنالىندا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى (1971-1976), «جالىن» باسپاسىندا رەداكتسيا مەڭگەرۋشىسى (1976-1980), قازاق كسر مادەنيەت مينيسترلىگى رەپەرتۋارلىق-رەداكتسيالىق كوللەگيانىڭ باس رەداكتورى (1980-1988), قازاق تەلەديدارىنىڭ باس ديرەكتورى (1988-1992), «جازۋشى» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى، (1992-1995) قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ حاتشىسى بولىپ ىستەگەن.

العاشقى اڭگىمەسى «جولدا»، «زامانداستار» اتتى جيناقتا 1963 جىلى جاريالاندى. كەيىن «بەكەت» (1966), «اششى بال» (1969), «مازاسىز كۇندەر» (1970), «قارا شاڭىراق» (1973), «تىرشىلك» (1975) پوۆەستەر مەن اڭگىمەلەر جيناقتارى، «قارعىن» (1980) رومانى باسىلدى. تاڭدامالى پوۆەستەرى «ەكى جيىرما» (1983) دەگەن اتپەن جارىق كوردى. بىرقاتار شىعارمالارى ورىس تىلىندە اۋدارىلىپ، «پولىن» (1978), «وتچي دوم» (1979), «سمياتەنيە» (1986) دەگەن اتپەن باسىلدى. جەكەلەگەن تۋىندىلارى ۆەنگر، نەمىس، پولياك، چەح تىلدەرىندە جاريالاندى.

«رەكتوردىڭ قابىلداۋ كۇندەرى» (1975), «اپكە» (1977), «ەرتەڭدى كۇتۋ» (1979), «مۇراگەرلەر» (1982), «الىستان كەلگەن اناناس» (1984), «كىشكەنتاي اۋىل» (1986), «اناسىن اڭساعان قىز»، «ەسكەرتكىش وپەراتسياسى»، «ەسكى ۇيدەگى ەكى كەزدەسۋ»، ت.ب. پەسالارى رەسپۋبليكالىق، وبلىستىق تەاتر ساحنالارىندا قويىلدى. تاڭداۋلى پەسالار جيناعى «جەتى جەلكەن» دەگەن اتپەن 1987 جىلى جارىق كوردى. جەكەلەگەن تۋىندىلارى بويىنشا «گاۋھار تاس»، «دەرمەنە»، «تاۋقىمەت» كوركەم فيلمدەرى ءتۇسىرىلدى.

- اعا، ءسىز ەمەس پە ەدىڭىز، «جەر ساتىلماسىن» دەپ ۇرانداتتىنىز دا ارتىنان ساتىلسىن دەپ تۋرا شاپقان. ەندى كوردىڭىز بە, قارا قازاققا ۇلتاراقتاي جەر جوق. ءبارى بايلار مەن بايشىكەشتەرگە ساتىلىپ كەتكەن. اتا-بابالارىمىزدان قالعان جەر ءۇشىن قارا قازاق قىرىلىپ جاتىر. سول 68 پايىز قازاق 11 ميلليون عانا ەكەن. سولارعا نەگە جەر بەرمەسكە?! باسقالارى ساتىپ السىن, ال قازاق تاريحي وتانىنان ەشكايدا قاشقان جوق، باسقالار قۇساپ تەنتىرەپ كەلگەن جوق. قارا كوز قازاقتاردى تاعى مۇزداي قارۋلانعان ساربازدار باس سالىپ ساباپ جاتىر. 86 جىلعى جەلتوقساندى جاساعان گورباچەۆ دەگەنگە سەنبەيمىن. ءوز قازاقتارىمىز از قازاقتى تاعى قىرعىلارى كەلىپ كوزدەرى قانتالاپ وتىر. سولارعا جانىنىز اشي ما، ءتۇن ۇيقىنىز تىنىش پا؟! قارىنداسىنىز راۋشان جاۋاپ بەرۋىڭىزدى ءوتىنىپ سۇرايمىن.

- جەردىڭ ساتىلىپ-ساتىلماۋى جايلى سول كەزدە ايتىس-تارتىس ءورشىپ، ءار ءتۇرلى پىكىر قاۋلاپ تۇردى عوي. مەن الدىندا جەردىڭ ساتىلۋىنا ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى پىكىر ءبىلدىردىم. مەنىڭ ول پىكىرىمدى وزگەرتكەن بيلىك باسىنداعىلار ەمەس، بيزنەس الەمىندەگى بەلگىلى ادامدار، ۇلتقا جاناشىرلىق تانىتىپ جۇرگەن ايگىلى ازاماتتار، قالا بەردى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى بىلىكتى ماماندار. ولاردىڭ ارالارىندا ءومىرىن جەر ەرروزياسىنا قارسى كۇرەسۋگە ارناپ جۇرگەن عالىمدار. ولار نە دەدى دەيسىز عوي. «جەر مەملەكەتتىكى بوپ تۇرا بەرسە، ول توزىپ بىتەدى. قاراپ جاتقان جەردى وكىمەت كۇتە المايدى، جانە شەتەلدەرمەن قارىم-قاتىناس كەزىندە بيلىك باسىندا وتىرعان كەيبىر شەنەۋنىكتەر باس پايداسى ءۇشىن سول جەرلەردى شەتەلدىكتەرگە ساتىپ جىبەرۋلەرى مۇمكىن. ال، جەكە مەنشىك بولسا ونداي جەردى باسقا ەلدىڭ ازاماتتارى ساتىپ الا المايدى. ونىڭ ۇستىنە، سول جەردى يەمدەنگەن شارۋا ونى كەپىلدىككە قويىپ كەڭ كولەمدە نەسيە الا الادى. قىسقاسى، جەر بانك اينالىمىنا تۇسپەي جەكە شارۋا وڭالمايدى» دەگەن سياقتى تولىپ جاتقان دالەلدەر ايتقان سوڭ، مەن، شىنىندا ويلانىپ قالدىم. سول كەزدە ءبىر گازەتكە «جەردىڭ ساتىلۋى شارۋاعا پايدالى ەكەن. ول حالىقتىڭ تۇرمىسىن جوندەۋگە اپارار بىردەن ءبىر توتە جول ەكەن. داليىپ جاتقان دالامىز جەكە مەنشىككە ءوتىپ، بانك اينالىمىنا تۇسسە قارا حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى كوتەرىلمەك ەكەن» دەپ پىكىر ءبىلدىرىپ ەدىم. كەيىننەن ءبارىنىڭ اياعى اسپاننان كەلدى. قولىندا بيلىگى بار ادامداردىڭ ارعى پيعىلى تىم تەرەڭدە جاتقانىن جەر ساتىلا باستاعاندا ءبىر-اق بىلدىك. ءبىزدى الداپتى. ءبىز وڭباي الدانىپپىز. سول كەزدەگى كۋپوندارىمىز دا ءىز-ءتۇزسىز كەتتى. ونى داۋلاپ جاتقان ەشكىم جوق. بيلىك باسىنداعىلار مەن سولارعا جاقىن جۇرگەن پىسىقاي كاسىپكەرلەر كوپتەگەن كاسىپورىندار مەن زاۆود-فابريكالاردى سول كۋپونداردىڭ ەسەبىنەن ساتىپ الدى دا، شارۋالارى جونگە تۇسكەن سوڭ باياعى فيرمالارى مەن دۇرىلدەتىپ اشقان قورلارىنىڭ اتتارىن وزگەرتىپ، جۇرتتىڭ ءبارىن اداستىرىپ كەتتى. ەندى سولاردى ىزدەپ كور!

ەندى ويلايمىن، جەردى ساتۋعا مەن تۇگىلى بۇكىل ەل بولىپ قارسىلىق بىلدىرسەك تە بيلىك ءوز دەگەنىن جۇزەگە اسىرماي تىنبايدى ەكەن.

مەنىڭ پىكىرىم - ۇزاق جىلدار بويى سالىق تولەنبەي يگەرۋسىز جاتقان جەر رەسۋرستارىن جەكە ادامدارعا ءبولىپ بەرۋ كەرەك.

- اسسالاۋمالەيكۋم! دۋلات اعا! ءسىزدىڭ شىعارمالارىڭىزدى وقىپ وستىك. ادەبيەت الەمى دە، تەاترعا بارساقتا ءسىزدىڭ دۇنيەلەرىڭىز جارقىلداپ الدىمىزدان شىعادى. اللا سىزگە شىعارماشىلىقپەن ءارى قاراي اينالىسۋعا دەنساۋلىق پەن شابىت بەرسىن دەمەكپىن. ال ەندى سۇراقتارىم مىناداي:

«قارعىن» تۋىندىڭىزدا ماحاببات، ليريكالىق باعىتتا سيپاتتالعان. ال مەنىڭ تۇسىنبەگەنىم جاپ-جاس بويجەتكەن قىز بالا وزىنەن بىرنەشە جاس ۇلكەن اعاسىنا عاشىق بولادى. ءيا، ەڭ الدىندا تۋىندىلارىن ءسۇيىپ، كەيىن ەكەۋى وڭاشا قالۋعا دەيىن بارادى. ءسىز قالاي ويلايسىز وسى شىعارمانى وقىعان جاس بويجەتكەندەر شىعارماسىن عانا باعالاپ جۇرگەن، وتباسىلى اعالارىنىڭ ومىرىنە، ياعني شاڭىراعىن شايقالتۋعا دەيىن بارۋىنا سەبەپ بولماي ما؟ ءسىز ماحاببات جاسقا قارامايدى دەپ تە ايتاسىز. ولاي بولسا، بۇل شىعارماداعىداي ەكى بالاسى بار ەركەككە عاشىق بولۋدى قالاي تۇسىنە الامىز؟

2. ءبىر سۇحباتىڭىزدا «جالپى دىنگە رەفورما جاساۋ» كەرەك دەدىڭىز؟ وسىنىڭ ءمانىن اشىپ بەرسەڭىز؟ رەفورما دەگەن سىزدىڭشە زاڭ وزگەرتكەندەي، ءدىندى دە وزگەرتۋ مە؟ الدە باسقاشا ماعىنادا ايتتىڭىز با؟

3. سوسىن تاعىدا ءدىن ماسەلەسىندە: «مەيلى مۇسىلمان، مەيلى حريستيان، مەيلى بۋدا ءدىنىن ۇستانايىق، ەڭ باستىسى مادەنيەتىمىزدى، ءتىلىمىزدى جوعالتپاساق بولدى» دەپسىز. سوندا سىزدىڭشە، قاي دىندە بولساق تا ءبارىبىر مە؟ ءوزىڭىزدىڭ يسلام دىنىنە دەگەن كوزقاراسىڭىز قالاي؟

- «قارعىن» رومانىن وقىعان قىزدار وزىنەن ۇلكەن ادامعا عاشىق بولىپ، جامان ادەتكە بوي الدىرماي ما» دەگەن سياقتى سۇراق قويىپتى  ەرنار دەگەن ازامات. ەرنار-اۋ، رومانداعى باس كەيىپكەر جاسىن - 31-32-لەر شاماسىندا. باعيلا بولسا رومان باستالعاندا ون سەگىزدە بولاتىن. سوندا، 12-13 جاس ۇلكەن جىگىت 18-دەگى قىز ءۇشىن كارىلىك قىلا ما؟ قازىر اينالاڭا قاراپ  كورشى. 40-45 جاس ۇلكەن كىسىلەرمەن وتاسىپ، باقىتتى تۇرمىس قۇرىپ جاتقاندار از با؟ ونىڭ ۇستىنە روماندا ول ەكەۋى قوسىلمايدى. يدەيا - ادامدى ءسۇيۋ. ماحاببات دەگەن سەزىمدى ايالاي ءبىلۋ، قاستەرلەي ءبىلۋ. جانە جازۋشى دەگەن قانداي كاتەگورياداعى تۇلعا؟ ونىڭ وزگەلەردەن ەرەكشەلىگى نەدە؟

رومان سول ءۇشىن جازىلىپ ەدى. ادام جانىنداعى تىلسىم سەزىمدەردى تىم تومەندەتىپ قاراۋدىڭ قاجەتى جوق.

«دىنگە رەفورما جاساۋ كەرەك» دەپ قاي ماقالادا ايتتىم ەكەن؟ ەسىمدە جوق. ەسىمدە بارى: «ەگەر بەس ۋاقىت ناماز ەكى ۋاقىتقا وزگەرسە الەمنىڭ تەڭ جارتىسى يسلام دىنىنە وتەر ەدى» دەگەن پىكىرىم بولدى-اۋ دەيمىن. ويلانىپ قاراڭىز. يسلام دىنىنە الەمنىڭ تەڭ جارتىسى ەنىپ جاتسا ودان ءدىن زيان شەگەر مە ەدى. بارلىق ءدىني تۇجىرىمدار مەن تانىمدارعا فيلوسوفيالىق تۇرعىدان قاراۋ كەرەك سياقتى. بىراق، وزىمەن ءوزى قىرقىسىپ جاتقان قازىرگى يسلام الەمى ءارتۇرلى اعىمداردى ارالارىنا ەنگىزىپ الىپ، مەملەكەتتىڭ نەگىزىن شايقالتىپ جاتقانى ءبارىمىزدى ساقتاندىرۋى ءتيىس. ءبىزدىڭ ەلدە جۇگەنسىز كەتكەن، ەركىمەن كەتكەن ءارتۇرلى اعىمدار ادامداردىڭ اراسىنا الاۋىزدىق تۋدىرىپ، جاستاردى تۋرا جولدان تايدىرىپ بارا جاتىر. وعان قارسى كۇرەسىپ جاتقان ەشكىم جوق. ارەكەتسىزدىك ۇلكەن قاتەرگە اپارىپ سوقتىرۋى مۇمكىن.

- دۋلات اعا، ەلىمىزدە ورامال داۋى ءورشىپ تۇر. ورامال اللانىڭ ۇكىمى ەكەنىن بىلەسىز. «جابايى باتىس» يسلاممەن كۇرەسىپ جاتىر، ءبىز كىممەن كۇرەسىپ ءجۇرمىز؟

- «ورامال-اللانىڭ ۇكىمى» دەگەندى ەستىگەم جوق. بىراق، ورامال دەگەندى قاي ماعىنادا تۇسىنەمىز؟ حيدجاب پا، الدە ايەلدەردىڭ جاي ورامالى ما؟ حيدجاب بولسا - وعان قارسىمىن. قازاق ايەلى بەتىن ەشقاشان تۇمشالاماعان. حيدجاب - اراب ۇلتىنىڭ كيىمى. ءبىز اراب ەمەسپىز، قازاقپىز. ءبىزدىڭ ءوز ۇلتتىق كيىمدەرىمىز جەتىپ-ارتىلادى. ال، ورامال دەگەنگە كەلەتىن بولساق - ول ايەل ادامعا ينابات پەن نازىكتىك بەرەدى. ول جاراسىمدى كيىم.

- دۋلات اعا، ءسىزدى ءبىرشاما قۇرمەتتەيمىز، تەك كەيدە بيلىككە تىم جاقىن بوپ كەتەتىنىڭىز بولماسا عوي، شىركىن!

ءسىز ءبىزدىڭ ساياسي وپپوزيتسياعا ءبىرشاما دا جاقىنسىز. ارالاساتىن سياقتىسىز. سولاردىڭ ىشىندە قازاقىلىعى، بولاشاعى بار دەپ كىمدى ايتار ەدىڭىز؟ ويتكەنى بولاشاق ءبارابىر قازاقى ساياساتكەرلەردىڭ قولىندا عوي.

نە جازىپ ءجۇرسىز قازىر؟

اتىراۋلىق اداي باۋىرىڭىز

«ءسىزدى ءبىرشاما قۇرمەتتەيمىز، بىراق بيلىككە جاقىن بوپ كەتەسىز» دەپ اتىراۋلىق ءبىر اداي باۋىرىم سۇراقتى توتەسىنەن قويىپتى. ايتايىن. مەن بيلىككە تىم جاقىن جۇرگەن جان ەمەسپىن. ەل تىزگىنى ازىرگە بيلىك باسىندا وتىرعانداردىڭ قولىندا بولعاندىقتان ولاردان تىس، بەيتاراپ ءومىر سۇرە المايسىڭ. بىراق، قايدا جۇرسەم دە مەن ءوز پرينتسيپتەرىمنەن اۋىتقىعان ادام ەمەسپىن. ول ءۇشىن كەزىندە تالاي تەپەرىش تە كورگەنمىن. وسى كەزگە شەيىن ويىمدى بۇكپەسىز ايتىپ  كەلدىم. ەلدەگى كۇردەلى ماسەلەلەردى كوتەرۋ جونىندەگى ءىس-شارالاردىڭ ءبىر دە بىرەۋىنەن تىس قالعان ەمەسپىن. مەنىڭ تاڭ قالاتىنىم بيلىكتىڭ سويىلىن سوعىپ، سولاردىڭ شىلاۋىندا جۇرگەن، پوەما، ولەڭدەر جازىپ، ادەبيەتتىڭ قۇنىن ءتۇسىرىپ جۇرگەن قالامگەرلەر تولىپ جاتىر. سىزدەر سولاردى كورمەي اندا-ساندا بيلىك باسىنداعى كىسىلەرمەن سويلەسە قالعانىمدى تەلەديداردان نەمەسە، گازەت بەتتەرىنەن كورە ساپ «ويباي، دۋلات يسابەكوۆ بيلىكپەن اۋىز جالاسىپ كەتتى» دەپ شۋ كوتەرۋگە دايىن تۇراسىزدار. ول كىسىلەرمەن جولىققاندا قانداي ماسەلەلەر جايلى ءسوز قوزعادىق، ەلدىڭ ەرتەڭى جايلى، مەملەكەتتىڭ بولاشاعى جايلى ايتقان ويلارىما كوڭىل اۋدارعان ءجون شىعار. بيلىك باسىندا وتىرعانداردىڭ ءبارى بىردەي ويسىز ادامدار ەمەس، ولاردىڭ اراسىندا ۇلتتىق رۋحى مىقتى، ەلدىڭ بولاشاعىن ويلايتىن ازاماتتار از ەمەس. مەن ولارمەن كىشىك بولىپ ەمەس، تەرەزەسى تەڭ ادام رەتىندە سويلەسەم. داۋىس كوتەرىپ، ايتىسىپ تا قالاتىن كەزدەرىمىز بولادى. سول كەزدەسۋلەردىڭ ءبىر دە بىرىندە مەن قارا باسىمنىڭ قامىن ءسوز ەتكەن ەمەسپىن. كەيبىر ساياسي، ەكونوميكالىق ماسەلەلەردە قاتەلەسسەم قاتەلەسكەن شىعارمىن، بىراق ازاماتتىق پوزيتسيامنان تايعان ەمەسپىن.

- دۋلات اعا، «حابار» اگەنتتىگىنە جانە ونىڭ جۇمىسىنا دەگەن كوزقاراسىڭىز قالاي؟ «قازاقستان» مەن «حاباردىڭ» ۇلتتىق ناسيحات مەن پاتريوتتىق تاربيە ماسەلەسىندەگى كوتەرىپ جۇرگەنىنە قانداي باعا بەرە الاسىز؟ قادىرجان

- «حابار»، «قازاقستان» تەلەارنالارىنا شىعارماشىلىق ىزدەنىستەر جەتىسپەيدى. ولار ءالى رەسەيدىڭ شىلاۋىندا. ولاردىڭ ءتول باعدارلامالارى جوق. ۇلتتىڭ رۋحتارى تومەن. ءبىر كانالدى تۇگەلدەي قازاقشا سويلەتە الماي جۇرگەنىمىز ۇيات-اق! كىمنەن، نەدەن جاسقانامىز؟ تۇسىنىكسىز.

- مەن بەيىمبەت مايلين، ساتتار ەرۋباەۆ جانە دۋلات يسابەكوۆ دەگەن جازۋشىلاردى عانا وقيمىن. قالعاندارى ءىشىمدى پىستىرىپ جىبەرەدى. ەسەنبەرلينمەن اۋەزوۆتى قول بوستا وقىماساق، مىنا زاماندا ولاردى وقۋ قيىن. دۋلات اعا، جازۋشى بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك. ءوزىڭىز قانداي كىتاپتاردى وقيسىز. شىعارما جازۋعا قاي ۋاقىتتا وتىراسىز(شىعارماشىلىق ادامدار ونىڭ ىشىندە جازۋشىلار ءتۇن قوينىنا ەنەتىنىن ءسىز اينالىپ وتپەيتىن شىعارسىز).

«ءۇش جازۋشىنى عانا وقيمىن، سونىڭ ىشىندە ءسىز بارسىز» دەگەنىڭ ءۇشىن راحمەت. شىعارمانى جاي كۇندەرى تۇندە، دەمالىس كۇندەرى كۇندىز جازا بەرەمىن. بىزدە ۋاقىت تاڭداپ وتىراتىن جاعداي جوق. شىعارما جازۋ ستولىما دەيىن دايىن بولۋى كەرەك. باسىڭدا دىم جوق بولسا ستولعا وتىرا كەتكەننەن پايدا جوق. ول دەگەنىڭىز قۇرساعىندا بالاسى جوق ايەلدىڭ جاساندى تولعاعىنداي بولادى.

- دۋلات اعا، اسسالاۋماعالەيكۋم! جازۋشى مەن اقىندار ءبىر-بىرىنە «تۋىس» قوي. قازىرگى جاس اقىنداردى وقىسام تۇسىنە المايمىن. الدە ءبىزدىڭ ورەمىز جەتپەي مە؟! بىلمەيمىن. وسى جاس بۋىنىنڭ اياق الىسى تۋرالى نە دەر ەدىڭىز؟!

- ولەڭنىڭ كوپتىگى جاقسى-اۋ، بىراق، ول كوبەيگەن سايىن ساناسى تومەندەپ بارادى. كەزەكشى وي، كەزەكشى ۇيقاس، شۇبالاڭقىلىق پوەزيانىڭ قادىرىن  كەتىرىپ بارادى. ءبىر ءسوزدى ءبىر جول عىپ ولەڭ جازۋ موداعا اينالىپ بارادى. مەن دە ءوزىڭ سياقتى وندايدى قابىلداي المايمىن.

- دۋلات اعا، 1) «باقىت جولى» دەگەن شىعارماڭىزدى دراماتۋرگيانىڭ تالاپتارىنا ساي كەلەتىن تۋىندى دەپ ەسەپتەيسىز بە؟ مەن وسى سپەكتاكلدى كوردىم. ويىڭىزدى بىلەيىن دەگەنمىن. ۇنەمى قازاقتى تۇقىرتىپ كەلەتىن اسسامبلەياعا دۇرىس قارايسىز-اۋ دەيمىن. 2) مىرزاتاي كوكەمىز ءسىز ايتقانداي لينكومنان كەيىن اۋىرىپ، سىرقاتتانىپ قالعان جوق. ءسىز دە سويتكەن جوقسىز. نەگە؟ قانداي ايىرماشىلىعىڭىز بار؟ 3) حالىق پەن بيلىكتىڭ اراسى الشاقتاپ كەتتى عوي. قاي جاقتاسىز؟ ەگەر حالىق جاعىندا بولساڭىز، قازىرگى پرەزيدەنت ايتقان بولاشاق پرەزيدەنتتىڭ كىم بولماعىن ايتارسىز. ايتپايتىن بولساڭىز، انا جاقتىكى ەكەنىڭىزدى بىلەتىن بولامىز. اسقار ازات.

-«باقىت جولىن» كوردىم، ءسىز سونى ءساتتى تۋىندى دەپ ويلايسىز با؟» دەپ سۇراپتى اسقار ازات دەگەن ازامات. بىرىنشىدەن شىعارمانىڭ اتى «باقىت جولى» ەمەس، «باقىت قۇسى». ەكىنشىدەن ونى ساحنالاعان اسسامبلەيا دەپۋتاتتارى ەمەس، جاڭا قۇرىلىپ جاتقان «ۇلت تەاترى». ول اسسامبلەيانىڭ تەاترى ما، پارلامەنتتىڭ تەاترى ما، وندا مەنىڭ شارۋام جوق. ماعان تەاتر قاجەت. ەڭ العاشقى پەسانى جازىپ بەرىڭىز دەپ ءوتىنىش بىلدىرگەندەرى ءۇشىن ولارعا راحمەتتەن باسقا ايتارىم جوق. سپەكتاكلدىڭ العاشقى قويىلىمىنا ريزا بولمادىم. سونان سوڭ رەجيسسەردى دا، باستى رولدەگى اكتريسانى دا اۋىستىرىپ، قايتا قويعىزدىق. العاشقى نۇسقاسىن قاتتى سىنعا الدىم. سونان سوڭ ولار كۇنى-ءتۇنى جۇمىس ىستەپ، تازالاپ، قىسقارعان جەرىن قايتا قوسىپ ەكىنشى رەت كورسەتتى (الماتىدا). لىق تولى زال (وڭكەي ستۋدەنت-جاستار) وۆاتسيا جاساپ تۇرىپ الدى. ءساۋىر ايىنىڭ سوڭىندا فەستيۆال شەڭبەرىندە استانادا كورسەتىپتى. مەن بارا المادىم. ونى بارىپ كورگەن كىسىلەر ماعان تەلەفون سوعىپ قۇتتىقتاپ جاتتى. مينيستر مۇحتار قۇلمۇحاممەد مىرزا ارنايى حابارلاسىپ، ول شىعارمانى ەكرانعا شىعارۋ جونىندە ۇسىنىس ايتتى.

سوعان قاراعاندا، جامان ەمەس سياقتى.

- ءسىز ءبىر سوزىڭىزدە يسلام دىنىنە قارسى ءۋاج ايتتى دەگەن قاۋەسەت بار، سول شىن با ەكەن؟ قازاق ەلىندە زيالى دەگەن قاۋىم بار ما؟ بولسا كىمدەردى اتار ەدىڭىز، وزىڭىزدەن باسقا. ادامنىن مۇراتى نە دەپ ويلايسىز؟

-يسلام-مەملەكەتىمىزدىڭ باستى ءدىنى. «ءبىر كەزدە ءسىزدى يسلام دىنىنە قارسى شىعىپتى» دەگەن قاۋەسەت بار، سول راس پا؟» دەپ ونىڭ قاۋەسەت ەكەنىن ءوزىڭىز مويىنداپ وتىرسىز. ءوز كوزىڭىزبەن وقىماعان نارسەگە ەلەڭدەي سالۋدان اۋلاق جۇرگەن ءجون شىعار.

زيالىلاردىڭ ءبارىن تىزە بەرسەم كوپ ورىن الىپ كەتەر. ونى ءوزىڭىز دە شامالاپ جۇرگەن بولارسىز دەپ ويلايمىن.

ادامنىڭ مۇراتى - ادىلدىك پەن ادالدىق پرينتسيپتەرىنە ادال بولۋ. ءومىر ءسۇرۋدىڭ باسقا تۋرا جولى جوق.

- نۇرلان ءورازاليندى كلاسسيك دەپ اتاي الاسىز با، جوق حالتۋرششيك پە؟ ونىڭ شىعارمالارى شىنىمەن مەملەكەتتىك سىيلىقققا لايىق پا ەدى؟ ول جالپى ءسىزدىڭ ويىڭىزشا قانداي اقىن؟ ايتەۋىر كلاسسيك ەمەس ەكەنى ايداي اقيقات!

- نۇرلان ءورازاليندى «كلاسسيك» دەپ اتاي الاسىز با، الدە ول حالتۋرششيك پە دەپ سۇراپتى ءبىر ازامات. حالتۋرششيك دەپ ايتۋعا اۋزىم بارمايدى. ال، «كلاسسيك» پە، «كلاسسيك» ەمەس پە دەپ ماسەلە قويۋدىڭ ءوزى بىلمەستىك. نۇرلان سياقتى ورتانقول اقىندار قازاقتا تولىپ جاتىر. مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ ءوزىن ول ق. قايسەنوۆ پەن ءا. نۇرشايىقوۆقا ارىز جازدىرىپ ءجۇرىپ ارەڭ الدى. كوميسسيانىڭ شەشىمى شىعىپ كەتكەن سوڭ. ار جاعىن ءوزىڭ تۇسىنە بەر. «ايتەۋىر كلاسسيك ەمەس ەكەنى» انىق دەپ ءوزىڭ دە انىعىن ايتىپسىڭ عوي.

- ماڭگىلىك توراعا دەگەن نەمەنە؟ سوندا نۇرلان ورازالين جازۋىشلار وداعىن ولە-ولگەنشە بيلەي مە؟ نەگە جازۋشىلار وداعىن تالانتى شامالى ادامدار بيلەيدى، نەگە مەملەكتتىك سىيلىقتى حالتۋرششيكتەر الادى؟ تۇك تۇسىنسەم بۇيىرماسىن! سونى ءتۇسىندىرىپ بەرىڭىزشى؟

- «ماڭگىلىك توراعا» دەگەن نەمەنە؟ سوندا نۇرلان ورازالين جازۋشىلار وداعىن ولە-ولگەنشە باسقارا ما؟» - دەپ كۇيىنىپسىز. قازىر زامان سولاي. وتىرعان ورىننان ولە-ولگەنشە ايىرىلماۋ كەرەك. بالكىم، نۇرلان ورازالين قازاقستان جازۋشىلار وداعىن ەڭ ۇزاق باسقارۋدا گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا ەنگەلى جۇرگەن شىعار. گ. موپاسساننىڭ مىناداي ءسوزى بار: «بۋدۋششەە پرينادلەجيت پرويدوحام» دەگەن. بالكىم، سول زامان بىزگە جەتكەن شىعار.

-دۇكە، جازۋشىلار وداعىنىڭ ماڭگىدىك توراعاسىنان قاشان قۇتىلاسىزدار؟

-جازۋشى اعايىندار دا ۇندەمەس بولىپ الدى. وداق باسشىلىعىنىڭ ىعىنا جىعىلا بەرەتىن جاڭا مۇشەلەر، ىڭعايپاز اعا وكىلدەرى «شاتاقتان اۋلاق جۇرگىسى» كەلەدى دە، جازۋشىلار وداعىنىڭ ەل اراسىنداعى بەدەلىن ابدەن ءتۇسىرىپ بولدى. ولار ۇلتتىق مۇددەگە بايلانىستى بىردە-ءبىر جيىن وتكىزىپ كورگەن جوق، باسقا جاقتا ءوتىپ جاتقان ونداي جيىنداردان دا اۋلاق جۇرەدى. قارا باستىڭ قامى عوي باياعى. جاقىندى جاعالاپ، اعانى ساعالاپ، ەشكىمگە قارسى كەلمەي تىنىش جۇرگەنگە نە جەتسىن! سوندا باس تا امان، قۇلاق تا تىنىش، قارىن دا توق، ۋايىم جوق. ۇلتتىق مۇددە مەن ۇلتتىڭ ۋايىمى ءوز بەتىنشە ءومىر سۇرە بەرسىن!..

- دۋلات اعا، ءسىزدىڭ زامانداستارىڭىزدىڭ ءبىرازى زاماناۋي تەحنولوگيالاردى مەڭگەرىپ، عالامتوردا وزدەرىنىڭ ۆەب-سايتتارىن اشىپ جاتىر. ءسىزدىڭ ءوز سايتىڭىز بار ما؟ ءسىزدىڭ شىعارمالارىڭىزدى ينتەرنەتتەن تابۋعا بولا ما؟

- مەنىڭ ءوزى ۆەب-سايتىم جوق. اشۋ كەرەك ەدى. ونى قولعا الىپ كورەرمىن.

- اتىڭىزدى نەگە دۋلات قويعان؟ م.شاحانوۆتىڭ قايراتكەرلىگىن قالاي باعالايسىز؟ ءبىر دەپۋتات-جازۋشىنىڭ اتىن مەملەكەتتىك سىيلىق العاندا عانا بىلگەن ەدىڭىز، ونى كورسەڭىز قازىر سول پىكىردەسىز بە؟

- اتىمدى «دۋلات» دەپ مەنىڭ مولدا اتام ماۋلەن دەگەن كىسى قويعان. ول كىسى ءبارىمىزدىڭ اتىمىزدى كىتاپقا قاراپ قويعان ەكەن دە، ماعان كەلگەندە ول ۇردىسىنەن تايىپ: «دۋلات رۋىنىڭ اراسىنا كەپ تۋىلدى. بۇل دا ۇلكەن ەل. اتىن «دۋلات» دەپ قويسىن» دەپ سىردىڭ ار جاعىندا وتىرسا دا اتتى كىسى جىبەرىپ قويدىرعان ەكەن. ال، شاحانوۆتىڭ اقىندىعىن دا، ازاماتتىعىن دا جوعارى باعالايمىن.

- اسسالاۋماعالەيكۇم، دۋلات اعا! قاجىعۇمار اتامىزدىڭ تاعدىرى تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز. قارتتى ەلگە الدىرا الماۋىمىز ەلدىگىمىزگە سىن بولعان جوق پا؟ سوندا قازاق جەرىنىڭ بارلىق جەر استى بايلىعىنىڭ 30 پايىزىن قىتايلارعا نەسىنە بەردىك؟ اتامىزدىڭ سۇيەگىن قىتايدا قالدىرۋ ءۇشىن بە؟ «مالىم - جانىمنىڭ ساداعاسى، جانىم - ارىمنىڭ ساداعاسى» ەمەس پە ەدى. قازاق حالقىندا ونىڭ جەرىنىڭ بارلىق جەر استى مۇنايى مەن گازىنان دا، تەمىرى مەن كومىرىنەن دە، بارلىق قورداعى تەڭگەسىنەن دە، ءتىپتى حالىقتىڭ ءومىرى مەن ولىمىنەن دە قىمبات بايلىق بار ەكەنىن مويىندايسىز با، ول - حالىقتىڭ ار-نامىسى. «قىلمىس» كوپ قوي. ەڭ ۇلكەن «قىلمىس» مىناۋ جارىق دۇنيەگە كەلگەندە «قازاق» بولىپ تۋعانىڭ ەكەن.

- قاجىقۇمار اعامىزدىڭ ەلگە جەتە الماي ارماندا كوز جۇمعانى وكىنىشتى. ءبىز ول كىسىنى ەلگە الىپ كەلە المادىق. بۇل - ءبىر. ەكىنشىدەن «قازاق بولىپ تۋعانىڭ ءۇشىن وكىنبە.  ول «قىلمىس» ەمەس. بالكىم، بۇكىل ءومىرىڭ كۇرەسپەن وتەتىن قىزىق ۇلتتىڭ وكىلى شىعارسىڭ. اسقار سۇلەيمەنوۆ ايتقان ەدى -«نە حوچۋ بىت نەمتسەم. تام نيكاكوي پروبلەمى نەت. ا ۋ ناس كرومە پروبلەمى نيچەگو نەت. بىت كازاحوم وچەن ينتەرەسنو» دەپ (نەمىس عالىمىمەن سويلەسكەن كەزىمىزدە ايتقان سوزىنەن).

سوڭى

«اباي-اقپارات»