«دۋمان» وقيعاسىنان 10 كۇن وتكەننەن كەيىن عانا رەسمي بيلىك مالىمدەمە جاسادى: زاڭسىز ارەكەتكە بارعانى ءۇشىن 259 ادام ىشكى ىستەر بولىمدەرىنە جەتكىزىلگەن، 71 ادامعا اكىمشىلىك حاتتاما تولتىرىلعان، شەرۋدە بەلسەندىلىك تانىتقان 56 ادام اكىمشىلىك تارتىپپەن قاماۋعا الىنىپ، 7 ادامعا ايىپپۇل سالىنعان. مۇنى ءىىم اكىمشىلىك پوليتسياسى كوميتەتىنىڭ توراعاسى قايرات تىنىبەكوۆ 11 مامىر كۇنى وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا حابارلادى. بىراق، ادەتتەگىدەي، بۇل جولى دا شەرۋ كەزىندە سويىلعا جىعىلعان، اۋرۋحاناعا تۇسكەن، جازىقسىز جاپا شەككەن بىردە-ءبىر ادام تۋرالى مالىمەت ايتىلعان جوق.

«دۋمانداعى» شۋ ءبىر قاراعاندا دۋ ەتىپ، قايتا سونگەن جالىنعا ۇقسايدى. بۇگىنگى بيلىكتىڭ جەر ساياساتىنا قارسى جۇرت امالسىز بوس جاتقان جەردى باسىپ الدى. باسپانانىڭ زارى، اقىرى، وسىنداي قادام جاساۋعا جەتكىزدى. ال ونى بيلىكتىڭ ايتقانىن اسىرا ورىندايتىن كۇشتىك قۇرىلىمدار ءبىر ءتۇننىڭ ىشىندە ويران-توپىرىن شىعارىپ، تاراتىپ تىندى. وسىمەن جالىن سونگەن سياقتى. شىندىعىندا، سولاي ما؟

اڭداساڭىز، «دۋمان» وقيعاسىنىڭ وتى ءالى بىقسىپ جاتىر. اسىرا سىلتەۋ - جۇرتتى جانىنان ءتۇڭىلدىردى. قوساق اراسىندا كەتىپ، جازىقسىز جاپا شەككەندەر ادىلدىكتى قايدان ىزدەرىن بىلمەي دىلگىرىپ ءجۇر. سويىلعا جىعىلىپ، تەپكىنىڭ استىندا قالعانداردىڭ جانىندا جارا، دەنەسىندە وشپەيتىن داق قالدى.

«دۋمان» وقيعاسىنان 10 كۇن وتكەننەن كەيىن عانا رەسمي بيلىك مالىمدەمە جاسادى: زاڭسىز ارەكەتكە بارعانى ءۇشىن 259 ادام ىشكى ىستەر بولىمدەرىنە جەتكىزىلگەن، 71 ادامعا اكىمشىلىك حاتتاما تولتىرىلعان، شەرۋدە بەلسەندىلىك تانىتقان 56 ادام اكىمشىلىك تارتىپپەن قاماۋعا الىنىپ، 7 ادامعا ايىپپۇل سالىنعان. مۇنى ءىىم اكىمشىلىك پوليتسياسى كوميتەتىنىڭ توراعاسى قايرات تىنىبەكوۆ 11 مامىر كۇنى وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا حابارلادى. بىراق، ادەتتەگىدەي، بۇل جولى دا شەرۋ كەزىندە سويىلعا جىعىلعان، اۋرۋحاناعا تۇسكەن، جازىقسىز جاپا شەككەن بىردە-ءبىر ادام تۋرالى مالىمەت ايتىلعان جوق.

«دۋمانداعى» شۋ ءبىر قاراعاندا دۋ ەتىپ، قايتا سونگەن جالىنعا ۇقسايدى. بۇگىنگى بيلىكتىڭ جەر ساياساتىنا قارسى جۇرت امالسىز بوس جاتقان جەردى باسىپ الدى. باسپانانىڭ زارى، اقىرى، وسىنداي قادام جاساۋعا جەتكىزدى. ال ونى بيلىكتىڭ ايتقانىن اسىرا ورىندايتىن كۇشتىك قۇرىلىمدار ءبىر ءتۇننىڭ ىشىندە ويران-توپىرىن شىعارىپ، تاراتىپ تىندى. وسىمەن جالىن سونگەن سياقتى. شىندىعىندا، سولاي ما؟

اڭداساڭىز، «دۋمان» وقيعاسىنىڭ وتى ءالى بىقسىپ جاتىر. اسىرا سىلتەۋ - جۇرتتى جانىنان ءتۇڭىلدىردى. قوساق اراسىندا كەتىپ، جازىقسىز جاپا شەككەندەر ادىلدىكتى قايدان ىزدەرىن بىلمەي دىلگىرىپ ءجۇر. سويىلعا جىعىلىپ، تەپكىنىڭ استىندا قالعانداردىڭ جانىندا جارا، دەنەسىندە وشپەيتىن داق قالدى.

ماسەلەن، باقىتجان مەرگەنباەۆ جيىنعا جەر ىزدەپ ەمەس، شەرۋشىلەرگە كۇش قولدانىلاتىنىن ەستىگەننەن كەيىن بارعان. مۇنى وعان سوبر-داعى ءبىر تانىسى ەسكەرتىپتى. جانە «دۋمانداعى» دۇربەلەڭدە تانىستارى بولسا، تەزدەتىپ الىپ كەتۋىن سۇراعان. ال تانىس دەگەن كوپ قوي، مۇندايدا كىم ەسىڭە تۇسە قويسىن. باقىتجان نە بولسا دا، بارىپ كورمەككە، قولىنان كەلگەنشە كوپكە ارا تۇسپەككە بەكىنگەن ەكەن. بىراق ونى قاماۋعا الۋ تۋرالى بۇيرىقتى سول كۇنگى 1,5 مىڭ اسكەري جاۋىنگەر مەن پوليتسەيگە باسشىلىق ەتكەن، الماتى ءوىىب باسشىلارىنىڭ ءبىرى نۇرلان ءماسىموۆتىڭ ءوزى بەرىپتى. سونىمەن باقىتجان مەرگەنباەۆ 8 كۇن قاماۋدا جاتىپ شىقتى. ودان بەرى 10 كۇنگە جۋىق ۋاقىت وتسە دە، ول ءالى دارىگەرلەردىڭ كومەگىنە جۇگىنۋگە ءماجبۇر. اتىن اتاماۋدى وتىنگەن وبلىستىق اۋرۋحانانىڭ دارىگەرى: «تابانىنان وتكەن سىز ەكى بۇيرەگىنە شاپقان. ونىڭ ۇستىنە، قاپاستاعى العاشقى ءتورت كۇندە باقىتجان اس ىشۋدەن باس تارتىپتى. وسى جايتتار ونىڭ ىشكى اعزاسىنا عانا كەرى اسەر ەتىپ قويماي، جۇيكەسىنە دە سالماق تۇسىرگەن»، - دەپ وتىر.

قوساق اراسىندا كەتكەندەردىڭ ىشىندە شەرۋگە ەش قاتىسى جوق بەيباقتار دا از ەمەس. باقىتجان مەرگەنباەۆتىڭ ايتۋىنشا، تۇندە تۇزگە شىققان «دۋمان» تۇرعىندارىنىڭ دا ءبىرسىپىراسىن ۇستاپ اكەتكەن. شاش ال دەسە، باس الاتىن پوليتسەيلەر اۆتوبۋس جۇرگىزۋشىلەرىنە دە تارپا باس سالعان.

№65 باعىتتىق اۆتوبۋستىڭ بەس جۇرگىزۋشىسى سوڭعى ايالداماعا توقتاعانى ءۇشىن عانا «كىنالى» بولىپ، تۇسكە دەيىن قاماۋدا جاتقان. پەريزات ازانباەۆا - سوبر-دىڭ سويىلىنان ءالى ايىعا الماي جۇرگەن جانداردىڭ ءبىرى. ول باسىنان اشىق جاراقات الىپ، كوپ قان جوعالتقان. جانە ميى شايقالعان. مۇنى دارىگەردىڭ بەرگەن انىقتاماسى كۋالاندىرادى. ءبىر وتباسىنىڭ اسىراۋشىسى سول وقيعادان بەرى ەكى اپتا وتسە دە، جۇمىسقا شىعا الماي، ءالى ۇيىندە وتىر.

وسىدان كەيىن «دۋمانداعى» دۇربەلەڭ بەيبىت جولمەن تارقادى، ەشكىمگە كۇش كورسەتىلگەن جوق دەگەنگە كىم سەنەدى؟ قاراپ وتىرساڭىز، بيلىك بۇل جولى شەرۋدى تەزدەتىپ تاراتىپ قانا قويماي، جۇرتتىڭ ۇرەيىن الىپ، ەسىن شىعارعىسى، قورقىتىپ-ۇركىتكىسى كەلگەن سياقتى. قارا تۇندە قاسقىرشا شابۋ قارەكەتى وسىعان مەڭزەيدى. مۇنى ءبىر دەسەك، ەكىنشىدەن، وقيعا وتە سالا «دۋمانداعى» ۇيلەرگە ءتىنتۋ جۇرگىزىلگەن. ياعني ءار ۇيدە قانشا ادامنىڭ تىركەۋدە تۇرعانى، قانشاسىنىڭ پاتەر جالدايتىنى ەسەپكە الىنعان. ەندى وسى دەرەك بويىنشا پاتەرىن جالعا بەرگەندەر ۇكىمەتكە سالىق تولەمەك. دەمەك، پاتەراقى دا كوتەرىلەتىنى انىق. سوندا بۇل نە؟ بۇل - جايىمەن جۇرمەي جەر باسىپ الماق بولعان «بۇزاقى توپتى» جازالاۋدىڭ تاعى ءبىر ءتۇرى. ايتپەسە «دۋمانداعى» جۇرتتىڭ تەڭ جارتىسى پاتەر جالداپ تۇراتىنىن جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ بۇعان دەيىن بىلمەي كەلۋى مۇمكىن ەمەس. ءاۋ باستان-اق «دۋمان» ىقشاماۋدانى اۋىلدان كەلگەن ءۇيسىز-كۇيسىز اعايىنعا باسپانا بولىپ كەلەدى. راس، قارا قازاقتىڭ كىندىگى بۇل شاعىن اۋدانعا بايلانىپ قالعان جوق. «دۋمانعا» ۇيلىعۋدىڭ ءبىر-اق سەبەبى بار: قالادان گورى، بۇل جەردە پاتەراقى ارزان. ەندى ونىڭ دا قۇنى كوتەرىلەيىن دەپ تۇر.

وسىنىڭ ءبارى، اينالىپ كەلگەندە قاراپايىم جۇرتتىڭ زىعىردانىن قايناتاتىن-اق ماسەلە. ال بيلىك حالىقتىڭ تالاپ-تىلەگىن ازىرگە تەك توقپاقپەن عانا شەشىپ كەلەدى. بىراق ونىڭ ۇزاققا سوزىلۋى ءتىپتى دە مۇمكىن ەمەس. قاشان اۋىلدىڭ جاعدايى كوتەرىلىپ، قالاداعى ءنوپىر ازايعانشا، «جەر تۋرالى» زاڭعا وزگەرىس ەنىپ، قازاققا دا قالا ماڭىنان توقىمداي جەر تيگەنشە، بۇقارانىڭ باس كوتەرگەنى - كوتەرگەن.

پەريزات ازانباەۆا، جابىرلەنۋشى

1 مامىر كۇنى جۇمىستان كەلسەم، ەلدىڭ ءبارى «دۋماننىڭ» جانىنان 4 سوتىقتان جەر بەرىپ جاتىر دەپ شۋلاپ ءجۇر ەكەن. ءتورت بالامدى ءوزىم اسىراپ وتىرعان انامىن. كۇيەۋىمنىڭ دەنساۋلىعى جوق. جۇمىس ىستەمەيدى. باسپانانىڭ زارىن ابدەن تارتقانبىز. مەملەكەتتىك مەكەمەدە جۇمىس ىستەيمىن. ايلىعىم - 20 مىڭ تەڭگە. ول نەگە جەتەدى؟ مىنە، كورىپ وتىرسىزدار، تاۋدىڭ باسىندا پاتەر جالداپ تۇرامىز. سوسىن مەن دە باردىم. كوپشىلىك تۇنىمەن وتىرۋدى قوش كوردى. پوليتسيا: «ءتارتىپ بۇزباساڭدار، وتىرا بەرىڭ-دەر»، - دەگەن. بىراق قايدان، ءتۇننىڭ جارىمىندا جاۋ تيگەندەي قىلدى عوي. جاپاتارماعاي قاشتىق. باسىمنان تيگەن سوققىدان ءسۇرىنىپ قۇلاعانىمدى بىلەم. ەسىمدى جيعان سوڭ، سۇيرەتىلگەن كۇيى اۋرۋحاناعا قاراي جۇرە بەردىم. ءۇستى-باسىمدى قان جۋىپ كەتكەن. ايتەۋىر كورەتىن جارىعىم بار ەكەن، تۋرا اۋرۋحانانىڭ جانىنا جەتكەندە ەسىمنەن تانىپپىن. كەلەسى كۇنى نەيروحيرۋرگيا بولىمىنە اۋىستىردى. باسىمنىڭ جارىلعان جەرىن تىكتى. بىراق ەكى قولىم كوتەرتپەيدى. اياعىمنىڭ كوگەرگەن جەرلەرى ءالى كەتكەن جوق.

باقىتجان مەرگەنباەۆ،

«بەساعاش» اۋىلىنىڭ تۇرعىنى:

مەن «بەساعاش» اۋىلىنىڭ ۋچاسكەلىك پوليتسياسىنىڭ جانىندا تۇرعانمىن. نۇرلان ءماسىموۆتىڭ: «سەن كىمسىڭ؟» دەپ ءوزى سۇرادى. نە بولسا دا، وسىندا قالۋدى ويلاپ: «ءجۋرناليسپىن»، -  دەدىم. «مىنانى تاڭعا دەيىن ۇستاڭدار!» - دەپ ءوزى بۇيرىق بەردى. جالا جاۋىپ وتىرعىزىپ وتىر عوي. حاتتامانى «پوليتسياعا بالاعات ءسوز ايتتى» دەپ تولتىرىپتى. اكىمشىلىك جازاعا تارتىلعان 40 ادامنىڭ ءبىرازى مەنىمەن بىرگە وتىردى. ولاردىڭ كورگەن سۇمدىقتارىن ەستىسەڭ، جاعاڭدى ۇستايسىڭ. بىرەۋىن جانىپ جاتقان وتقا لاقتىرىپ جىبەرگەن. تەپكىنىڭ استىندا قالعاندارى دا بار. 8 كۇننەن كەيىن ءاىىب باستىعىنا كىردىم. «سەندەر قاتاڭ جازا قولداندىڭدار. بەكەر تۇرعان ادامدى اپارىپ قامادىڭدار، بالاعات ءسوز ايتتى دەپ جالا جاپتىڭدار. باس پروكۋراتۋراعا حات جازام»، - دەدىم.

«جازساڭ، جاز. ونى بىراق ەشكىم قارامايدى»، - دەيدى بەتى بۇلك ەتپەي. سونىمەن، نە كەرەك، ەندى رۇقسات ەتىلمەگەن شەرۋگە قاتىسساق، ۇلتارازدىعىن تۋدىراتىن قانداي دا ءبىر شارادان كورىنىپ قالساق، باس بوستاندىعىمىزدان ايىرىلۋىمىز مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتىپ شىعارىپ سالدى عوي. سوندا مەن ەندى ۇيدەن شىقپاي، بۇرىشتا كىتاپ وقىپ قانا وتىرۋىم كەرەك ەكەن. قالاي، ءا، ويلارى!؟

سانسىزباي نۇربابا،

«D»

وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» № 18 (101) 18 مامىر 2011 جىل