ەلىمىز ەگەمەندىك العالى الەمدىك ارەنالاردا وزىندىك بەت-بەينەسىن قالىپتاستىرا ءبىلدى. الەم الدىندا بەيبىتشىلىكتى سۇيەتىن ەل رەتىندە تانىلدىق. بۇل باعىتتا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ قابىلداعان بىرقاتار باتىل شارالار وڭ اسەرىن تيگىزدى. جاس مەملەكەت بولعانىمىزعا قاراماستان حالىقارالىق ساياساتتا سالماعى بار ەل رەتىندە قازاقستان اتى ءجيى اتالىپ ءجۇردى. بۇعان ەلىمىزدە ءوتىپ جاتاتىن ءتۇرلى دەڭگەيدەگى ءىرى حالىقارالىق كەلىسسوزدەر مەن سامميتتەردى ايتۋعا بولادى.

«الەم ءبىزدى قارا التىنمەن نەمەسە سىرتقى ساياساتتاعى ءىرى باس­تا­مالارىمىزبەن عانا ەمەس، مادەني جەتىستىكتەرىمىزبەن دە تانۋى كە­رەك» دەگەن ەلباسىنىڭ وسى ءسوزى قازاق قوعامى ءۇشىن بۇگىندە ۇلكەن مانگە يە بولىپ وتىر. وسى ويدىڭ قولداۋشىسى «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىنداعى: «جا­ھان­داعى زاماناۋي قازاقستاندىق مادە­نيەت» جوباسىن ىسكە قوسىلدى. اتالعان باعدارلاما بويىنشا، مادەني-تاريحي قا­زى­نالارىمىزدى الەم جۇرتشىلىعىنا تانىستىرۋدىڭ جاڭا تاسىلدەرىن ويلاستىرۋدىڭ جاۋاپتى كەزەڭى كەلىپ تۋعانى ايقىن سەزىلەدى. ال قازاقستاننىڭ وركەنيەتتى دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلۋى تىكەلەي وسى جوبانىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىنا بايلانىستى ەكەنى ءسوزسىز.

قوعام دامۋىنىڭ باستى كورسەتكىشى بولىپ ءاردايىم ونىڭ مادەني جەتىستەرى بولدى.  سول سەبەپتەن، بۇل جەتىستىكتەردى الەمدىك دەڭگەيدە تانىتۋ قاجەت. «جاھاندىق ومىردەگى زاماناۋي قازاقستان مادەنيەتى» ارنايى جوباسىنىڭ ارقاسىندا وتاندىق مادەنيەتتىڭ زاماناۋي جەتىستىگىمەن بارشا حالىقتىڭ تانىسۋ مۇمكىندىگى تۋادى.

سونىمەن قاتار، كەز-كەلگەن باسەكەگە قابىلەتتى قىزمەت ءتۇرى سياقتى مادەنيەت تە ءجىتى ويلانىپ بارىپ ومىرگە بەيىمدەلگىش بولۋى قاجەت. بۇل ءبولىم سۋرەتشىلەر، وتاندىق ارتىستەر مەن شىعارماشىلىق ۇجىمدار، جازۋشىلار جانە باسقا دا مادەنيەت قايراتكەرلەرى، كوركەم سۋرەت، ادەبيەت جايىنداعى بارلىق شىعارمالاردى قامتيدى.  بولىمنىڭ مۋلتيمەديالىق بولىگىندە فوتو،- ۆيدەو ماتەريالدار،  وتاندىق ارتىستەردىڭ ورىنداۋىنداعى بەينەلەردى كورۋگە، سونىمەن قاتار وتاندىق ارتىستەردىڭ قازاقستانداعى جانە شەتەلدە وتەتىن مادەني ءىس-شارالارى تۋرالى اقپاراتتار الا الادى. بۇعان قوسا «قازىرگى زامانعى قازاقستاندىق مادەنيەت جاھاندىق الەمدە» جوباسى زاماناۋي قازاقستاندىق مادەنيەتتى جاھاندىق الەمگە تانىستىرۋ ءۇشىن ادەبيەت، گۋمانيتارلىق عىلىم سالاسىنداعى قازاقستاندىق ۇزدىك تۋىندىلارىن، كىتاپتار، پەسالار، مۇسىندەر، مۋزىكالىق شىعارمالار، عىلىمي شىعارماشىلىق جۇمىستارىن ىلگەرىلەتۋدىڭ ارنايى ادىستەرى ارقىلى جاعداي جاساۋ.

جەر بەتىندەگى بىردە-ءبىر ەل قاقپا-تەرەزەسىن تارس جاۋىپ، توماعا-تۇيىق ءومىر سۇرمەيدى. سول سياقتى قازاقستاننىڭ مادەني كوشى دە دامىعان ەلدەرمەن تىعىز قارىم-قاتىناس جاساسۋعا باعىت­تال­عان دەۋگە تولىق نەگىز بار.  بۇل رەتتە ەلباسى ەڭ الدىمەن، ماقا­لادا باسەكەلەستىككە قابىلەتتى بولۋ ءما­سەلەسىنە ايرىقشا كوڭىل بولگى­زەدى. قازاق قوعامى ءۇشىن بۇل قازىرگى تاڭداعى ماڭىزدى شارت-تالاپ­تار­دىڭ ءبىرى ەكەنىنە ءمان بەرگىزەدى. ياع­ني، مادەنيەت جاڭا باعىتقا بۇرى­لىپ، وركەنيەت كوكجيەگىنە بەت تۇزەپ بارادى، دەگەن ويعا تابان تىرە­تەدى. قازاقستاننىڭ الەمدىك دەڭگەي­دى باعىندىرعان جەكەلەگەن ءوز تۇل­عالارى از ەمەس، ارينە. جىل سايىن وتەتىن حالىقارالىق ونەر بايقاۋ­لارىندا ولجا سالمايتىن قازاقتىڭ بالاسى كەمدە-كەم. بىراق وكىنىشكە قاراي، كلاسسيكالىق مۋزىكالىق اسپاپتاردا ورىنداۋشىلار اراسىندا، وپەرا، بالەت ونەرى بويىنشا وتكەن حالىقارالىق ءىرى بايقاۋلاردا «جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار» شىققان دۇلدۇلدەرىمىزدى جىعا تاني قويمايتىنىمىز جابىرقاتادى.

قازاقتىڭ ءداستۇرلى ءانى مەن كۇيىنەن كلاسسيكا مەن دجازعا دەيىنگى سان ءتۇرلى جانر. وتكەن جىلى قازاقستاندىق ارتىستەر شەتەلدىك كورەرمەندەرگە ارناپ ۇيىمداستىرعان 50-دەن استام قويىلىم وسىنداي جان-جاقتى ءارى ەرەكشە بولدى. باستاما «جاھاندىق الەمدەگى زاماناۋي قازاقستاندىق مادەنيەت» جوباسى اياسىندا جۇزەگە استى. قازاقستاندىق ارتيستەردىڭ بۇعان دەيىنگى كونتسەرتتەرى شەتەلدىك ونەر سۇيەر قاۋىمدى شىنايى اسەرگە بولەدى. بەلارۋس، ءۇندىستان، شۆەيتساريا جانە كورەيا رەسپۋبليكاسى، تاعى باسقا  مەملەكەتتەردىڭ تۇرعىندارى قازاق حالقىنىڭ وتكەنىنەن سىر شەرتىپ، بۇگىنىن باياندايتىن  قويىلىمدارعا قول سوقتى.

بۇدان بولەك، وتكەن جىلدارى ءما­دەنيەت سالاسىندا بيىل قانشاما ايتۋلى وقيعالار ءوتتى. ماسەلەن ەكسپو كورمە­سى ايا­سىندا باستاۋ العان دۇنيە­جۇ­زى­لىك «استانا» تەاترلار فەستي­ۆالى، پلا­سيدو دومينگونىڭ «وپە­را­ليا» حالىق­ارالىق بايقاۋى، «ساح­نادان سالەم» حالىقارالىق تەاتر فەس­تي­ۆا­لى، «ەۋرازيا» كينوفەستيۆالى ءتارىز­دى ءىرى جوبالاردى ايرىقشا اتاپ ايتۋعا بولادى. قازاق مادەنيەتىن، ۇلت­تىق قۇندىلىقتاردى الەم جۇرت­­شى­لىعىنا پاش ەتۋدىڭ جاڭا ۇلگىسى دە­گەنىمىز مىنە، وسىنداي قۇن­دىلىق­تاردى باعالاي ءبىلۋ جانە دامىتۋ بولسا كەرەك. قازىر «جا­ھ­انعا جاريا ەتۋگە تۇراتىن قان­داي مادەني جاۋ­ھار­لارىمىز بار، ولاردىڭ نازارى­نا الدىمەن قاي­سى­لارىن ۇسىنعانى­مىز ابزال، جالپى، قازىر قاي سالاعا كو­بىرەك ءمان بەرگەن ءجون» دەپ، سان-سا­پاتتىق تۇرعىدان سارالاپ، باعام­داۋعا كوڭىل بولىنۋدە. تاعىلىمى مول تاريحي جانە ەرتە زاماننان ار­قاۋى ۇزىلمەگەن ۇلتتىق سالت-ءداستۇر­لەرگە نەگىزدەلگەن اسىل مۇرالاردى جاھانعا تانىتۋعا مۇمكىندىك بەرگەن ءىرى جوبالار ەلدەگى رەفورمالاردىڭ جالعاسى ىسپەتتى اسەر ەتۋدە.

مادەني جەتىستىكتەر قوعام دامۋىنىڭ ءبىر كورىنىسى ەكەنى شىن. جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتى بولۋ ءۇشىن ءوز مادەنيەتىمىز قالىپتاسۋ كەرەك. ءبىزدىڭ قالىپتاسقان مادەنيەتىمىز ەمەس، قازىر ءجۇرىپ جاتقان، ىرگەسى قالانىپ جاتقان مادەنيەتتى ۇسىنا ءبىلۋى كەرەك.

بۇعان قوسا، مادەنيەتتى كىتاپ نە قاعاز تۇرىندە عانا تانىستىرۋ ەمەس، ءتۇرلى مۋلتيمەديالىق تۇرعىسىنان دا كورسەتە ءبىلۋ كەرەك. سەبەبى قازىر زامان بارىنشا وقۋدان گورى كوزبەن كورۋگە ىڭعايلى سمارت زاتتارعا نازار اۋدارا باستادى.

جوبادا سۋرەتشىلەر، وتاندىق ارتىستەر مەن شىعارماشىلىق ۇجىمدار، جازۋشىلار جانە باسقا دا مادەنيەت قايراتكەرلەرى، كوركەم سۋرەت، ادەبيەت جايىنداعى بارلىق شىعارمالارى قامتىلدى. سوعان وراي 4 ءتۇرلى باعىت ايقىندالدى:

- ادەبيەت
- كلاسسيكالىق جانە ءداستۇرلى مۋزىكا
- تەاتر، كينو جانە حورەوگرافيا
- بەينەلەۋ ونەرى

ەلىمىزدىڭ ماقتانار مادەنيەتى كوپ. ونى ءوزىمىز عانا ءبىلىپ قويعانىمىز جەتكىلىكسىز. سەبەبى ەلدى ەل تانۋ ءۇشىن ونىڭ مادەنيەتىن تانۋ كەرەك. سوندىقتان الداعى جىلدارى جاسالاتىن جۇمىستاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى زور بولادى. جاھاندىق داۋىردە ەڭ باستى سىن-تەگەۋرىن مەن قاتەرلەردى ۇعىناتىن جاڭا ۇرپاقتى قالىپتاستىرۋ وتە ماڭىزدى. سول ءۇشىن باستى قۇرال – ءبىلىم بولىپ تابىلادى.

Abai.kz