ول اياعىن سىلتىپ باسادى. دارىگەرلەردىڭ سوڭعى قويعان دياگنوزى – ارتريت. ارۋجان ء(وز ءوتىنىشى بويىنشا اتى وزگەرتىلدى) وسىدان 4 جىل بۇرىن سالدىرتقان ەكپەنىڭ سالدارىنان ءالى ازاپ تارتىپ كەلە جاتقانىن ايتتى. سودان بەرى اۋرۋحانا مەن ءۇيدىڭ اراسىن توزدىرىپ، ەم-دوم الىپ كەلەدى ەكەن. كەزىندە ونىڭ اۋىرىپ تۇرعان ءحالى ەسكەرىلمەستەن، قاتارلاستارىمەن بىرگە ەكپە ەگىلگەن. دارىگەرلەر مۇنىڭ ۆاكتسينانىڭ اسەرىنەن ەمەس ەكەنىن العا تارتسا دا، سارىعاشقا، ەمدەۋ ورتالىقتارىنا تەگىن جولداما بەرگەن. وسىدان سوڭ بۇل اۋرۋلاردىڭ ەكپە سالدىرعاننان پايدا بولعانىن ءبىلدىم دەيدى ول.

سوڭعى كەزدەرى بۇل ماسەلەگە قاتىستى قوعامنىڭ پىكىرى ەكىگە جارىلدى. عالامتورداعى اقپارات پەن ادامداردىڭ الىپ-قاشپا اڭگىمەسى ەكپە سالدىرۋدان باس تارتاتىنداردىڭ سانىن ارتتىرىپ جىبەردى.

دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، 2014 جىلدان بەرى 14823 ادام ەكپە سالدىرۋدان باس تارتقان. اتاپ ايتساق، 2014 جىلى – 2971, 2015 جىلى – 5412, 2016 جىلى – 1302, 2017 جىلى – 3188, 2018 جىلى 1950 ادام  ۆاكتسيناعا قارسىلىق بىلدىرگەن. باس تارتۋ جاعدايى بويىنشا باسىم ۇلەستى الماتى وبلىسى الىپ وتىر.

ءار اۋماق بويىنشا پايىزدىق ۇلەس

دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، ەلىمىزدە جىل سايىن 5 ميلليونعا جۋىق ادام ەكپە سالدىرسا، ونىڭ 1,3 ميلليونى – بالالار. ۆاكتسينا ەگىلگەندەگى ساتسىزدىك 2018 جىلى جالپى سانعا شاققاندا 0,05%-دى قۇراعان. بۇگىندە قازاقستانعا فرانتسيا، بەلگيا، ءۇندىستان مەن اقش، كورەيا، رەسەي ەلدەرىنەن ددسۇ-نىڭ تالاپتارىنا جاۋاپ بەرەتىن ۆاكتسينالار اكەلىنەدى. دۇنيەجۇزىلىك ستاندارتقا ساي كەلەتىن ۆاكتسينا ءوندىرۋ قوماقتى قارجىنى تالاپ ەتەتىندىكتەن، قازاقستاندا جاساۋ ءىسى الداعى كۇننىڭ ماسەلەسى.

ءدارى-دارمەكتىڭ ءبارى ءدارى مە؟

جەڭىل-جەلپى اۋرۋعا ءدارى-دارمەك ىزدەپ،  ايىعۋعا اسىعاتىندار بارشىلىق. ءتىپتى، باس اۋىرىپ، بالتىر سىزداسا دا دارىحاناعا جۇگىرەتىنىمىز راس. اۋىردىم دەپ ەمحاناعا بارا قالعان جاعدايدا دا ءدارى-دارمەكتى قاجەتىڭشە جازىپ بەرىپ جاتادى. دارىگەر قانداي ءدارى ءىشۋ كەرەكتىگىن ايتىپ بەرمەسە، كوڭىلىمىز بۇتىندەلمەي ەمحانادان كۇپتى كۇيدە شىعامىز. قازىر گەپاتيت، قىزىلشا سىندى جۇقپالى اۋرۋلارعا قارسى ەكپە سالدىرماسا دا، تۇماۋعا قارسى ەككىزىپ جاتاتىندار بار. ال اق حالاتتىلار، كەرىسىنشە، تۇماۋعا شالدىعىپ، باس اۋىرعان جاعدايدا اۋەلى اعزانىڭ ءوزى كۇرەسۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ كەرەكتىگىن العا تارتتى. بۇل تۋرالى ۇلتتىق عىلىمي انا مەن بالا دەنساۋلىعى ورتالىعىنىڭ دارىگەرى، پروفەسسور، يممۋنولوگ رافايل روزەنسون: «ەگەر تۇماۋعا شالدىقساڭىز، ءدارى-دارمەككە جۇگىنۋدىڭ قاجەتى جوق. ورگانيزمگە اۋرۋمەن كۇرەسۋگە مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك. ەگەر اعزا ءوزى كۇرەسسە، كەلەسىدە ول اۋرۋ تۇرىنەن جەڭىل وتەدى»، دەدى. دارىگەر، سونداي-اق، ورىندى-ورىنسىز انتيبيوتيككە جۇگىنۋدىڭ دە زيان ەكەنىن ايتىپ ءوتتى. قۋاتتى دارىلەردى قابىلداعان اعزا، كەلەسىدە ودان دا جاقسى اسەر ەتەتىن ءدارى «ىزدەيدى».

ەكپەدەن سەپ بولماسا كىم كىنالى؟

رافايل روزەنسون ۆاكتسينانىڭ ءجۇز پايىز پايدالى ەكەنىن العا تارتتى.  «سوڭعى ۋاقىتتا ادامدار عالامتوردان وقىپ العان اقپارعا سەنىپ، باس تارتىپ جاتىر. ال شىن مانىندە، ساتسىزدىك ميلليونعا شاققاندا ءبىر ادامنان كەلەدى. بىزگە كەلەتىن ەكپەلەردىڭ ءبارى تەكسەرىستەن وتەدى»، دەدى ول. ال ۆاكتسينا سالدىرعان سوڭ دەمىكپەگە بولعان، ءار ءتۇرلى اۋرۋعا شالدىققان ادامدارعا قاتىستى نە ايتامىز؟ مۇنىڭ باستى سەبەبى – سالۋ بارىسىنداعى سالعىرتتىق. ماماندار اۋىرىپ تۇرعان نە جاقىن ارادا ايىققان ادامعا ەگىلۋگە بولمايتىنىن باسا ايتتى.

ەكپەگە التەرناتيۆا بار ما؟

ادامداردىڭ كوبى كوك ءتۇتىن بۋداقتاعان قالاعا اعىلعان، ۇزاق كۇن كەڭسەدە وتىراتىن قازىرگى زاماندا جۇقپالى اۋرۋمەن ۆاكتسيناسىز كۇرەسۋ قيىن دەيدى ماماندار. ءبىر ەكپە 20 كۇندىك فيزيكالىق جاتتىعۋدىڭ اسەرىندەي ەكەن. وكىنىشكە وراي، جەڭىلدىڭ استىمەن، اۋىردىڭ ۇستىمەن ءجۇرىپ، كۇندەلىكتى جاتتىعۋمەن اينالىسۋدان گورى، دەرتتەن ءدارى ارقىلى ەمدەلگىمىز كەلىپ تۇراتىنى بار. ءتىپتى، بۇگىندە ارىقتاۋ ءۇشىن دە ءتۇرلى پرەپارات پايدالاناتىنداردى كورىپ ءجۇرمىز. تازا سۋ مەن تابيعي ءونىم – اۋرۋعا شالدىقپاۋدىڭ بىردەن-ءبىر كەپىلى. دەمەك، ىشەر اس پەن دەنە جاتتىعۋلارىنا جەتكىلىكتى مولشەردە كوڭىل ءبولۋ – ەمحانا ەسىگىن قاقپاۋدىڭ نەگىزگى جولى. وسى ورايدا «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرمايتىن جول ىزدە» دەگەن بابالارىمىزدىڭ وسيەتىن قاپەردە ۇستاساق، ۇتىلماسپىز.

ءدىن مەن ەكپەنىڭ قاتىسى قانشا؟

قوعامدا «ءدىن ۇستاناتىن مۇسىلماندار ەكپەگە قارسى» دەگەن كەرەعار پىكىر قالىپتاسقان. قمدب ءپاتۋا ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى سانسىزباي قۇربانۇلى ءدىن ۇستانبايتىنداردىڭ اراسىندا دا قارسىلاردىڭ كوپتىگىن، باس تارتقانداردىڭ ءوز ارگۋمەنتى بار ەكەنىن ايتتى. «ءبارىن دىنگە اپارىپ تەلۋدىڭ قاجەتى جوق. باس تارتىپ جاتسا، اركىمنىڭ ءوز دالەلى بار. ءدىن عىلىمعا قارسى ەمەس»، دەدى ول. وسىعان قاتىستى مەشىت جاماعاتىنا ساۋالناما جۇرگىزگەنىمىزدە قولداعاندار دا، قارسى پىكىر بىلدىرگەندەر دە ۇشىراستى. قارسىلاردىڭ نەگىزگى «دالەلى» ەگىلگەن سوڭ اۋرۋعا شالدىققان تانىستار مەن عالامتور ارقىلى العان مالىمەت بولىپ شىقتى.

دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتى  بويىنشا ەكپەدەن باس تارتقانداردىڭ سەبەبى (%)

الپاۋىتتاردان الارىمىز بار ما؟

گەرمانيا سىندى دامىعان ەلدەردە ەكپەنى مەملەكەتتىڭ مىندەتتەۋىمەن ەمەس، ادامدار ساتىپ الىپ ەگۋگە ءماجبۇر. ەكپە داۋى ۋشىققان دەموكراتيالىق قوعامدا تاڭداۋدى حالىققا جاساتقان دۇرىس تا شىعار، بالكىم. كىم ءبىلسىن؟!

سالتانات ءشىنادىل

Abai.kz