«قازاق ادەبيەتى» اپتالىعىنىڭ 2015 جىلعى 6-12 ناۋرىزداعى №9 (3438) نومىرىندە «زەرە – مەيىرىم، ۇلجان – دانالىق» دەگەن ماقالا جارىق كوردى. ءامينا قۇرمانعاليقىزى اتالعان ەڭبەگىندە مۇحتار اۋەزوۆ «اباي جولى» ەپوپەياسىندا قازاق ايەلدەرىنىڭ عاجايىپ گالەرەياسىن جاساعانىن ايتا كەلىپ، ۇلت ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى سومداعان بەينەلەرگە «تاڭشولپان – ەرلىك، سارى اپاڭ – ادۋىندىق، زەرە – مەيىرىم، ۇلجان – دانالىق، مانىكە – تاكاپپارلىق، قاراجان – دۇنيەقوڭىزدىق، توعجان – سۇلۋلىق، ايگەرىم – ونەر، ءۇمىت – ماحاببات، كەرىمبالا – نامىس پەن قايرات، جۇزتايلاق – اسقان ايلا مەن مەكەرلىك...» دەگەن باعا بەرەدى. ءبىر دەممەن جازىلعان شىعارمانى تۇشىنا وقىپ شىققاننان كەيىن، وسىنشاما كەسەك وي مەن كەستەلى ءسوزدىڭ اۆتورى ابايعا بوزبالا كەزىنەن جان سەرىك بولىپ، تاعدىرىن قوساقتاعان ايەلدىڭ جان دۇنيەسىنە بويلاماعانىنا، «ءدىلدا – شىدامدىلىق» دەپ ايتا الماعانىنا قىنجىلىپ-اق قالدىم...

ارادا ءبىراز ۋاقىت ءوتىپ، ساناداعى ماقالا مازمۇنى كومەسكىلەنە دە باستاعان-دى. تاياۋدا عالامتوردان اسان وماروۆ دەگەن زەرتتەۋشىنىڭ «اباي جانە ايگەرىم» دەگەن ماقالاسىنا ۇشىراسىپ قالعان سوڭ، ۇمىتىلۋعا اينالعان تاقىرىپ قايتادان كولدەلەڭ تارتىلدى. زەرتتەۋشىنىڭ ايتۋىنشا، اباي مەن ايگەرىمنىڭ اراسىندا كەستەلى سەزىم، كەرەمەت جاراستىق بولعان. ءتىپتى، اۆتور: «ابايدىڭ ايگەرىمگە ۇيلەنۋى ونىڭ ومىرىنە ەلەۋلى وزگەرىستەر اكەلدى... «اباي جولىنان» ايان، اباي مەن ايگەرىم – ءمولدىر ماحاببات يەلەرى. بەرەكەلى، باقىتتى عۇمىر كەشتى. بىراق، ونداعان جىلدار وتكەندە ارالارىندا بىرلىك كەمىپ، قامىرىق پەن تۇسىنبەۋشىلىك ارالاسقانى وتىرىك ەمەس. نەگە؟ سەبەبى، ومىردەگى ايگەرىم – وتە مالساق ادام بولعان... – دەپ، سولارمەن قاتار جۇرگەن زامانداس، قۇربى سياقتى شالقىپ كەتەتىن كەزدەرى بار.

تەك، اقسۇيەك ءبيدىڭ تۇقىمى ءدىلدانىڭ ىڭعايىمەن قايىن جۇرتى ايگەرىمدى «توقال» دەپ كەمسىتىپ اتاعان ەكەن. سوندا، شىنىمەن-اق، ءدىلدا – بوكي، ايگەرىم پەرىشتە جان بولعان با؟ ءسوزدى ۇلى مۇحاڭنىڭ، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ وزىنە بەرەيىك: «بۇلار كەلگەن كۇننىڭ ەرتەڭىندە ەربول عانا بارىپ، دىلداعا امانداسىپ، ءجۇز كورىسىپ قايتتى. قالىڭدىقتىڭ ءتۇسىن، وتىرىسىن ەربول ايتقىسى كەپ ەدى. ول ءوزى اجارىنا قاتتى ىرزا بوپ، ءسۇيسىنىپ كەلگەن» (اۋەزوۆ م. شىعارمالارىنىڭ ەلۋ تومدىق تولىق جيناعى. الماتى: «ءداۋىر»، «جىبەك جولى»، 2014. 22 توم: 1-كىتاپ: اباي جولى: رومان-ەپوپەيا. 257 ب.).

«ابايلار ءدىلدانىڭ بويىن عانا كوردى. ول كەبىسىن شەشىپ جاتقاندا سىرت سىمباتى تالدىرماش، بىراق اسا سۇڭعاق بويلى، بيىك كورىندى» (سوندا. 259 ب.).

«ايرىلىسار كەزدە اباي مەن ءدىلدا ءبىر-بىرىنە ۇيرەنىسكەن بولاتىن، وقتا-تەكتە قالجىڭداپ تا وتىرىسادى. ءدىلدا ابايعا سۇيكىمدى، سۇلۋ كورىندى...» (سوندا. 263 ب.). بۇل – 1-ءشى كىتاپتاعى ءدىلدا. ءارى قاراي كەتتىك. قۇنانبايدى مەككەگە، قاجىلىق ساپارعا شىعارىپ سالاتىن جول ۇستىندە، اباي اپاسى ماكىش ەكەۋى ءبىر كۇيمەدە كەلە جاتىپ ءوز ولەڭدەرىن، سونىڭ ىشىندە «جارق ەتپەس قارا كوڭىلىم نە قىلسا دا» دەگەن شىعارماسىن ايتاتىنى بار عوي. «...ەكى ىنتىق. ەكەۋىن دە جالىن ورتەيدى. بىراق شاراسىزدىق – قاتال تاعدىرداي. سونىڭ سوڭعى كەزدەردە كوڭىلگە كوپ ورالىپ جۇرگەن ءبىر تىنىسى وسى ءتارىزدى.

بىراق ماكىش بۇنى ۇققان جوق. ول بۇرىن ءوزى ەستىپ كورمەگەن، جاڭاعىداي توسىن سوزدەردەن ءبىر عانا «جار» دەگەندى اڭعارىپ، توقتاپ قالدى دا، ابايدان سۇرادى:

– ۇقپادىم. بۇنداعى جار دەگەنىڭ كىمىڭ ءوزى؟

اباي اپاسىنا ونشالىق شەشىلمەك ەمەس.

– جار دەگەنىم كۇيىك سالعان ءبىر جان دا. جار دەگەندى بىلمەۋشىمەڭ؟

– بىلسەم، جار دەپ كىسى ءۇي جولداسىن ايتات تا!

اباي سەلت ەتىپ، جالت قارادى.

– ءدىلدا دەمەكسىڭ بە؟

– ءيا. ءدىلدا بولسا قايتۋشى ەدى؟

جاس جىگىت بۇل جەرگە جەتكەندە ايتقانىنا وكىنگەندەي بوپ، شۇعىل اينالىپ بۇرىلىپ قالدى. كۇيىپ، قينالىپ كەتىپ:

– ويباي، جاراتقان، ماكىش-اي، ءدىلداڭ نە؟ نە دەپ كەتتىڭ.

ماكىش ءوزىنىڭ ابايعا قاتتى باتقان سوزىنەن قىسىلىپ قالدى. ىڭعايسىزدانىپ كۇلدى دە:

– ياپىراي، ءسوزىم ساعان تۇرپىدەي ءتيدى-اۋ، اباي. ءدىلدا بايعۇستىڭ نە جازىعى بار ەدى؟

– راس، ءدىلدانىڭ جازىعى جوق. بىراق وعان ىنتىققان ارمان ولەڭىن ايتار مەنىڭ دە جازىعىم جوق. ءتورت بالا تاپقان ءدىلدانى ايتقانىڭ نە؟

– ە، بالا تاۋىپ بەرگەنىنە جازىقتى ما، ساعان؟

– جازىعى جوق. قايتا بالالارى جاقسى. ول – بالالارىمنىڭ اناسى. اتا مەن انا قوسقان جولداسىم. بار بولعانى سول عانا. ال جۇرەك جالىن، ىنتىق دوستىق دەسەڭ، ونداي وتتىڭ ءبارى دە ول كەۋدەدە وشكەن. بولعان شاعىندا دا، سونشالىق مازداعان شىراق جوق ەدى. كوڭىلى ەرتەرەك بىتەۋ تارتىپ، ەرتە سۋىنعان جان عوي ول! – دەدى دە، اباي ەندى بۇدان ارى سويلەگىسى كەلمەي، توقتاپ قالدى» (23 توم: 2-كىتاپ: 21-22 بەتتەر).

ەپوپەيانىڭ العاشقى كىتابىندا كەرەمەت جان رەتىندە كەسكىندەلگەن ءدىلدا تۋراسىندا مۇقاڭا ابايدىڭ اۋزىمەن سونشالىق اۋىر ۇكىم ايتقىزعان نە؟ ارينە، وتارلىق كىرىپتارلىق جاعداي، كەڭەستىك كەرىتارتپا يدەولوگيانىڭ ىزبارى. بار بولعانى توپاس، تۇسىنىگى تار سالپىەتەك قاتىن بەينەسىندەگى ءدىلدا روماندا بۇدان سوڭ نۇرلى شۇعىلا شاشىپ ءبىر-اق مارتە كورىنەتىن ءساتى بار: «ءدىلدا وسى كەلىستە ءابىشتى ءوز قاسىنان جىبەرمەي، ەكى كۇندەي قوناق ەتتى. ءۇشىنشى كۇنى بالالارى اتتارىن ەرتتەپ، اكە قاسىنا قايتا كەتپەك بولعان جەردە، ءابىشتىڭ قاسىنا جابىسا جاقىن وتىرىپ، شەشەسى ويداعى ءبىر ارمانىن ايتتى... انالىق ارىز ەتتى.

بۇل جايىن ماعاشقا الدىن الا بىلدىرگەن بولۋ كەرەك. ول دا شەشەسىنىڭ ەندىگى ءسوزىن ۇلكەن ىقىلاسپەن قۋاتتاپ، تىڭداپ وتىر.

– ساۋلەم، – دەپ، ءابىشتىڭ جىڭىشكە قولىن ءوز قولىنا الدى. – كەشەگى وتكەن ەنەدەن مەنىڭ دە ۇققان وسيەتىم بار-دى. باياعىدا، سەندەر جاس شاقتا، اباي قالاعا وقۋعا كەتەم دەگەندە «تالابىنا تىلەك قوس، تىزگىنىن الماي، وڭ شىرايىڭمەن ۇزات. ءبىلىم ىزدەپ بارادى. ادام بولام دەپ اتتانىپ وتىر. ول سەنىڭ دە، مىنا كىشكەنتاي كۇشىكتەرىڭنىڭ دە ىرىسى» دەگەن ەدى. سەنىڭ ۇزاق شىرقاپ جۇرگەن ءجۇرىسىڭدى سولاي ۇعىنعام. ءالى دە جولىڭ بولسىن، – دەپ كوزىنە جاس الدى. ورامالىمەن بەتىن دە باستى. قيماستىق شەرگە تولى ساعىنىشتى انا كوڭىلى زورعا شىداپ جۇرگەنىن سەزدىرەدى» (24 توم. 3-كىتاپ: 179 ب.). «– زورلىق جوق، جانىم! بۇگىن ۇيلەنىپ كەت دەپ تە ايتپايمىن. جالعىز-اق ماعان كەلىنىڭ، قۇداي قوسسا، مىناۋ بولادى دەپ ۇناتقان جانىڭدى اتاپ كەت. بيىل ايتتىرىپ قوي دا، جولىڭا جۇرە بەر. سونىڭ بارى دا جۇبانىش. وزىڭنەن سوڭعى قۋانىشىم، ءۇمىتىم بولادى دا وتىرا بەرەدى! – دەدى.

... – ءوزىڭ كورەسىڭ. كوڭىلىڭ ۇناتسا عانا قۇپ دەرسىڭ. مەنىڭ وزدىگىمنەن ساعان ايتار كىسىم دە بار. مىناۋ نوعاي ماحمۇتتىڭ ۇيىندە، ماعريپا دەگەن، سونداي اسىل زات، جاقسى بويجەتكەن بار. سونى ءبىر كورشى، ساۋلەم! كورىپ تۇرىپ ماعان جاۋاپ ايتشى. مەن سەنەن ءازىر باسقا سەرت سۇرامايىن. وسىنىما ۋادە بەرەسىڭ بە؟ – دەدى (سوندا. 180 ب.). مۇقاڭ ءوزى ۇسىنعان كوركەم تۋىندىنى زامانا اعىمىنا قانشا لايىقتاسا دا، كەيبىر تاريحي اقيقاتتى اينالىپ وتە الماعان ءتارىزدى. ءدىلدانىڭ ادام تانىعىش سۇڭعىلالىعىن ەرىكسىز اڭعارتىپ كەتەدى. انا كوڭىلى قالاعان ارۋدى كورگەن ساتتە ءابىشتىڭ دە جۇرەگى لۇپىلدەپ قويا بەرەتىنىن قايتەرسىز.

«اباي جولىندا» مۇحاڭ ۇسىنعان كوركەم شىندىق پەن ناعىز تاريحي شىندىقتىڭ  ارا جىگىن اشىپ الۋ ءۇشىن، ەپوپەيانىڭ جارىققا شىققانىنا 70 جىل تولۋىنا وراي سابينا زاكىرجانقىزىنىڭ پروفەسسور تۇرسىن جۇرتبايمەن جۇرگىزگەن «قازاق ادەبيەتى «اباي جولى» رومانىنسىز قالار ەدى» جانە «جەتپىس جىل جۇرتىن سۋسىنداتقان سۇلۋ ءسوز» دەگەن سۇحباتتاردى («اباي» پورتالىندا جارىق كورگەن) شولىپ شىعۋ ارتىقشىلىق ەتپەيدى.

«... – ءيا، ءبىرىنشى كىتاپتا جاعىمدى بەينەدە سيپاتتالاتىن ءدىلدانىڭ ورنىن ەكىنشى كىتاپتا ايگەرىم باسادى. سونداي-اق اۋەلدە ءوز اتىمەن بەرىلگەن شاكارىم ەسىمى وزگەرتىلدى. ونىڭ ورنىنا بيوگرافيالىق تاريحى بەلگىسىز، جازۋشىنىڭ قيالىنان تۋعان دارمەن اتتى دانەكەر بەينە پايدا بولدى. بازارالى مەن ابايدىڭ تارتىستارى، قۇنانباي مەن اباي اراسىنداعى سىيلاسىمدىق كەرى سيپات الدى. بازارالى مەن ايگەرىم جاعىمدى وبرازداردىڭ قاتارىنا قوسىلىپ، بوجەي جانە باسقا دا قۇنانباي باستاتقان تۇتقالى كەيىپكەرلەر جاعىمسىز جاققا اۋىستىرىلدى، – دەيدى اباي الەمىنىڭ بىلگىرى، اۋەزوۆتانۋشى تۇرسىن جۇرتباي. – ...ءبىرىنشى كىتاپتا باستالىپ، ەكىنشى كىتاپتا ءوزىنىڭ ىلگەرى دامۋىن كۇتىپ وتىرعان اباي مەن ءدىلدا اراسىنداعى وقيعا دا باسقا مازمۇندا باياندالعان. تالقى كەزىندە «كەدەيدىڭ قىزى جاعىمدى وبراز بولۋى كەرەك» دەگەن ءپرينتسيپتى ۇستانعان قالامگەرلەر. مۇحتارعا: «الشىنبايدىڭ قىزى ءدىلدادان جاعىمدى وبراز شىعارىپ، باسىڭدى داۋعا قالدىرما. ايگەرىم وبرازىن وزگەرت»، – دەگەن ءالجاپپار ابىشەۆتىڭ پىكىرىنە اۋەزوۆ كادىمگىدەي اشۋلانىپ، قاتتى قينالعان. بىراق بۇلاي ەتپەسە، «اباي» رومانىنىڭ جارىق كورمەيتىنىن ءبىلىپ، ابايدى ەرىكسىز ايگەرىمگە عاشىق ەتكەن. ال، ومىردە ايگەرىم مەن ابايدىڭ ورتاسىنداعى جاراسىم وتە كۇردەلى بولعان.  دەگەنمەن، اۆتور ومىرلىك شىندىقتى ساقتاپ، ءۇشىنشى كىتاپتا «اباي مەن ايگەرىمنىڭ اراسىنا ءبىر سالقىندىق كىرىپ ەدى» دەپ جازادى. بىراق ايگەرىمگە ءان ايتقىزۋ ارقىلى سول جاراسىمدى قايتادان ورنىنا كەلتىرگەندەي بولادى.

...روماننىڭ ءبىرىنشى كىتابىندا ابايدىڭ سۇيىكتى جارى رەتىندە ءدىلدا كورسەتىلگەن بولاتىن. ايگەرىم بولسا جاعىمسىز وبراز ساناتىندا كورسەتىلۋى ءتيىس بولاتىن. وسىعان بايلانىستى «ايگەرىم كەدەيدىڭ قىزى. ول جاعىمسىز بولماۋى كەرەك» دەگەن ايتىس باستالادى. وسى ماسەلەنى ءالجاپپار ابىشەۆ باستى تالاپ ەتىپ قويادى. بۇل الجەكەڭنىڭ ەستەلىگىندە دە بار. «ابايدىڭ ماحابباتى كەدەيدىڭ قىزى ايگەرىم بولۋى كەرەك. ونى شىن ءسۇيىپ ۇيلەنگەن جارى ەتىپ جازسا، ابايدىڭ دەموكراتتىعى اشىلادى»، – دەپ رومانداعى كەيىپكەرلەردى سول كەزدەگى تاپتىق پرينتسيپ زاڭدارىنا ءماجبۇرلى تۇردە سايكەستەگەن. ەگەر دە ايگەرىم جاعىمسىز وبراز بولىپ كورىنەتىن بولسا، وندا «اباي جولى» رومانىنىڭ الداعى ۋاقىتتا جاريالانۋىنا توسقاۋىل قويىلاتىن ەدى.

جالپى، شىعارما ءۇش كىتاپپەن اياقتالۋى ءتيىس ەدى. بىراق 1949-1953 جىلدار اراسىندا بىرجاقتى سىندار پايدا بولدى. كپسس ورتالىق كوميتەتىنىڭ مادەنيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسىنىڭ ورىنباسارى پ.پوليكارپوۆ: «ەگەردە ءبارى دە «اباي» رومانىندا سۋرەتتەلگەندەي بولسا، وندا قازاقتار كوممۋنيزمنەن باياعىدا ءوتىپ كەتىپتى، ولارعا كەڭەس وكىمەتىن ورناتىپ كەرەگى جوق كورىنەدى»،– دەگەن سىن ايتتى. مۇنداي سىنداردىڭ باسىندا كپسس ورتالىق كوميتەتىنىڭ سۋسلوۆ باستاتقان حاتشىلارى، «پراۆدانىڭ» قازاقستانداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى چەرنيچەنكو جانە قازاقتان شىققان س.بايىشەۆ، س.نۇرىشەۆ  سەكىلدى بەلسەندىلەر تۇر ەدى. بۇل سىندار م.اۋەزوۆتى شىرعالاڭعا ءتۇسىرىپ، 1951-1953 جىلدارى رومانعا ەش قاتىسى جوق «قارا شىعىن» سەكىلدى تاراۋدى ەنگىزدى. سونىڭ ناتيجەسىندە كىتاپ ءتورت تومعا سوزىلىپ، رومانعا 1954 جىلى 18 اقپان كۇنى نۇكتە قويىلدى».

دالا دانىشپانىنىڭ ءومىربايانىن ناقتى تاريحي دەرەكتەر نەگىزىندە تاڭبالاۋ بارىسىندا مۇحاڭ  بىلاي دەيدى: «اباي ەركەجاندى الماي تۇرعاندا، كوبىنەسە ءدالدانىڭ اۋلىندا بولىپ، كىشى ايەلىنىڭ بالالارىن سول اۋىلدا ءوز قاسىنا الىپ ءجۇرىپ ماعاۋيامەن بىرگە تاربيەلەگەن. ايگەرىمنىڭ قىستاۋى ارالتوبەدە، ول ەركەجان قىستاۋىنان 70 شاقىرىم جەردە بولادى» [م.اۋەزوۆ. جيىرما تومدىق شىعارمالار جيناعى. – الماتى: جازۋشى. – ت. 18. زەرتتەۋلەر، ماقالالار. /جاۋاپتى شىعارۋشى م.مىرزاحمەتوۆ. – 1985. – 448 بەت، 1 پ. سۋرەت، پورت. – (قازاق سسر عىلىم اكادەمياسى م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى), 118 بەت]. مۇحاڭنىڭ سۋرەتتەۋىندە، اباي ايگەرىمسىز ءومىر سۇرە المايتىن عاشىق جانعا سونشا ۇقسامايدى. سوعان قاراعاندا، زەرتتەۋشى ا.وماروۆ ءسال-ءپال اسىرا، اسىعا ءتۇيىن جاساعان سىڭايلى.

ۇمىتپاسام، 2006 جىلى، قازاقتىڭ ۇلى رەجيسسەرلەرىنىڭ ءبىرى بولات اتاباەۆ قاراعاندىعا كەلىپ، اباي شىعارمالارى نەگىزىندە س.سەيفۋللين اتىنداعى قازاق دراما تەاترىندا «جۇمباق جان» دراماسىن قويعان ەدى. ءسويتىپ، ساحناعا بىرنەشە – دانا ابايدى (بۇل بەينەنى ءبىرتۋار تالانت رامازان بايماعانبەتوۆ مارقۇم سومداپ ەدى-اۋ), اقىن ابايدى، قاتىنجاندى ابايدى، جاۋىز ابايدى... شىعارعانى بار.

تەاتر تاريحىندا ايتارلىقتاي قۇبىلىسقا اينالعان قويىلىمنان اركىم وي ورەسىنە، سانا دەڭگەيىنە ساي پىكىر تۇيگەنى حاق. قازىرگى اڭگىمە اقىننىڭ ايەلقۇمارلىعى جايلى. ەركەك كىندىكتىنىڭ كوبىنە ورتاق وسالدىق «قانداي قىزدا ءلاززات بار جان تاتپاعان» دەگەن ابايعا دا ءتان بولىپتى. مۇحاڭا نازار سالايىق:  «اباي – جاس جىگىت كەزىنەن بەرى ۇلعايىپ كەلگەن ۋاقىتىنا شەيىن، ءوز باسىنان ماحابباتتىڭ كوپ روماندارىن كەشىرگەن ادام. سوندا اسىرەسە جاقسى كورگەن ايەلدەرى توعاي بويىنداعى نۇرەكە دەگەننىڭ قىزى بولادى. ونىمەن سەمەيدە، ءتىنىباي ۇيىندە كەزدەسىپ، ءبىر اي بويى بارلىق وزگە ىستەرىن ۇمىتىپ، ءجۇرىپ العان ۋاقىتتارى بولعان. سىبان ىشىندە سوندايلىق جاقسى جاقسى كورىسكەن ايەلى سابىرباي اقىننىڭ قىزى قۋاندىق. بۇل ءوزى دە اقىن قىز بولعان. اقىن اياگوزگە ءبىر توپ كىسىمەن بارا جاتىپ، سول قىزدىڭ اۋلىنا قونادى. ابايدىڭ قاسىندا سۇيىندىك بالاسى اسىلبەك بار ەكەن. ول – قۋاندىقتىڭ جەزدەسى. سول ارقىلى قالجىڭداسىپ وتىرىپ، اقىرى قۋاندىق پەن اباي ايتىسىپ كەتەدى. بۇلاردىڭ ايتىسىن سابىرباي ءۇي سىرتىندا تىڭداپ تۇرادى.

...جاڭاعى ايتىلعان ايەلدەر سياقتى ابايدىڭ جاس كۇنىندە قاتتى قادىرلەس بولعان ايەلىنىڭ ءبىرى مۇرىن تانانىڭ قىزى تۇرجان سۇلۋ ەكەن. بۇل كەيىن سىبان ىشىندەگى بىجى دەگەن وزبەككە ءتيىپ تۇرعاندا، اباي ادەيىلەپ بارىپ امانداسىپ قايتىپ جۇرگەن [م.اۋەزوۆ. جيىرما تومدىق شىعارمالار جيناعى. – الماتى: جازۋشى. – ت. 18. زەرتتەۋلەر، ماقالالار. /جاۋاپتى شىعارۋشى م.مىرزاحمەتوۆ. – 1985. – 448 بەت، 1 پ. سۋرەت، پورت. – (قازاق سسر عىلىم اكادەمياسى م.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى), 79-80 بەتتەر]. ەركەجاندى اباي ولە-ولگەنشە جاقسى كورۋمەن كەتكەن. مۇنى العان سوڭ، وزگە ەكى ايەلىنەن، اسىرەسە، سوڭعى كەزدە كوڭىلى قالعان ايگەرىمنەن الىستاپ كەتەدى. ءدىلدا ەرتە قارتايىپ، بالالارىنىڭ اناسى بولعان قالپىندا ءجاي عانا سىيلاس دوسى بولىپ قالادى. ەندىگى ايەلى وزگە ەكەۋى ەمەس، جالعىز ەركەجان بولعانعا ۇقسايدى... [سوندا، 118 بەت]. «اباي جولىنداعى» كوركەمدىك شەشىمنىڭ ىقپالىمەن كەيبىر اۆتورلار ابايدى ايگەرىمگە ولە-ولگەنشە عاشىق بولىپ وتكەن ادام ەتىپ كورسەتكىسى كەلگەنىنە قاراماستان، ءومىر پروزاسى مۇلدە باسقاشا وربىگەن سىڭايلى. ءسوزىمىز دەرەكتى بولۋى ءۇشىن ىسقاقتىڭ (ابايدىڭ تەتە ءىنىسى) نەمەرەسى ءارحام كاكىتايۇلىنىڭ ەستەلىگىنە دەن قويالىق:

«...بايشورادان شىققان اتقامىنەر پىسىق ايۋبايدىڭ مۇساسى ەلاماننىڭ جۋاندىعىنا، زورلىعىنا كونبەيمىن، يت ۇيالاسىنان قورقا ما دەپ جۇرگەن جىگىت ەكەن. سول مۇسا ابايدى قوناققا شاقىرعان سوڭ، اباي قاسىنا ءۇش-ءتورت جىگىت ەرتىپ بارادى. مۇسانىڭ جاماعايىن اۋىلداسى بەكەي، شەكەي دەگەندەر بار ەكەن. قوناق كۇتىپ، شاي قۇيىپ بەرۋگە بەكەيدىڭ بويجەتكەن قىزىن مۇسا شاقىرتىپ الادى. كەڭ ماڭدايلى، نۇر جايناعان قارا كوزدى، اقشا ءجۇز، القىزىل بەتتى، كۇلكىسى بۇلبۇلدىڭ سايراعانىنداي قىز ەكەن. اتاعى زور بولعانمەن، 30 جاسقا جاڭا كەلگەن جاس ابايدىڭ جالىندى جۇرەگى سۇلۋ قىزعا بوي ۇرماي تۇرا المايدى. تاماق جەپ، ۇيىنە قايتقاننان كەيىن دە كوز الدىنان كەتپەيدى.

ول زاماندا بوزبالاشىلىق ەتەك الىپ تۇرعان كەز. اباي مۇسانىڭ ايەلىنە كىسى جىبەرىپ، سول ارقىلى قىزدى كوندىرىپ، كوڭىل قوسادى. اندا-ساندا جولىعىپ، ماۋقىن باسىپ جۇرەدى. بۇل ەكى ەل پىشەن شابار مەزگىلدە ەكى ايرىلىپ كوشىپ، اۋىل ورتاسى الىستاپ كەتەدى. ەندى كۇز بولىپ، ەل قىستاۋعا قونىپ، قاراشانىڭ قارى جاۋىپ، ەرىپ كەتىپ تۇرعاندا اباي جىلداعى ادەتىمەن بۇركىت سالۋعا شىعىپ، تۇلكى قۋىپ، وردا تاۋىنا بارىپ ءبىر-ەكى تۇلكى الىپ، كەش بولعان سوڭ، كىشى وردانىڭ شىلىكتىكەزەڭ دەيتىن جەرىن قىستايتىن بوكەي اۋلىنا كەلىپ قونادى. بەكەيدىڭ ءۇيى تار، جارىعى شىراعدان، الاكولەڭكە ەكەن. گۇل جايناپ تۇراتىن بەكەيدىڭ سۇلۋ قىزىنىڭ بەتى سۇرلانىپ، اجارى قايتقان، قايعى-قاسىرەت شەككەن ادام سياقتى، كىسى بەتىنە جوندەپ قاراي المايدى. اباي بۇعان قايران قالادى. ەل جاتىپ ۇيىقتاعاننان كەيىن قىزدىڭ قاسىنا بارىپ حال-ءجايىن سۇراسا، جىلاپ وتىرىپ جاۋاپ بەرەدى. وزىڭىزگە ايان، بۇرىن مەن ەركەك كورمەگەن جان ەدىم، اتاستىرعان كۇيەۋىم جاقىن ارادا كەلىپ قول ۇستايمىز دەپتى. مەن ەكىقابات بولىپ قالدىم، بۇرىن كۇيەۋى قالىڭدىق ويناماعان قىزدىڭ وڭ جاقتا وتىرىپ ەكىقابات بولعانى قانداي ماسقارا. كۇيەۋىم مەن ەلىمە نە بەتىمدى ايتامىن؟ مەنەن سورلى جان بار ما، قۇر جىلاۋدان باسقا دارمەنىم جوق دەيدى. اباي مۇنى ەستىگەندە جانى قاتتى تۇشىركەنەدى. ءبىر جاعيف جانعا مۇنداي ءزابىر قيانات ەتكەنىنە وكىنەدى. بىراق لاج جوق، وتكەنگە وكىنگەنمەن نە پايدا، اباي ول اۋىلدان ەرتە اتتانىپ، 5 شاقىرىم جەردەگى مۇسانىڭ اۋلىنا كەلەدى. مۇسا ۇيىندە ەكەن، قالباقتاپ كۇتىپ الادى. اباي مۇسانى وڭاشا الىپ وتكەن ءىستى باياندايدى. سوندا مۇسا:

– اباي سەن نەگە قىسىلاسىڭ؟ اتاڭ وسكەنبايدىڭ بەس قاتىنى بولعان، اكەڭ قۇنانبايدىڭ ءتورت قاتىنى بار. كوپ قاتىن الۋ سەندەردىڭ سالتىڭ ەمەس پە، سول قىزدى ۇناتساڭ، مەن ەرتەڭ ايەلىمدى قوسىپ بەرىپ اۋلىڭا اپارعىزىپ بەرەيىن. قىزدىڭ قاينى بەرگەن مالىن الار، ەل بۇلىنەرلىك تۇك جوق، – دەيدى. ويى ون سانعا ءبولىنىپ وتىرعان ابايعا مۇسانىڭ مىنا ءسوزى قامشى بولىپ، جارايدى دەپ كەلىسەدى. سول كۇنى اباي مۇسانىڭ ۇيىنە قونىپ، بەكەيدىڭ قىزىن شاقىرتىپ الىپ، كيىندىرىپ، مۇسانىڭ ايەلىن قاسىنا ەرتىپ اۋلىنا قايتادى.

ابايدىڭ بايبىشەسى ءدىلدا، كەلىنشەك بولىپ تۇسكەنىنە 14 جىل بولعان. سول جىلداردا التى قۇرساق كوتەرىپ، تۇڭعىش ۇلى اقىلبايدى قۇنانبايدىڭ كىشى ايەلى نۇرعانىم بالا قىلىپ باۋرىنا سالىپ العان. ودان كەيىنگى ۇلى اكىمبايدى ىسقاقتىڭ قاتىنى مانىكە بالا عىپ العان. ەندى قولىندا كۇلاندا، رايقان دەگەن ەكى قىز، عابدىراحمان، ماعاۋيا دەگەن ەكى ۇل. ولاردىڭ الدى 9, ارتى 5 جاستا. جاراتىلىسىنان سۇيەگى بوستاۋ ءدىلدا بالاباستى بولىپ، تەز قارتايۋعا اينالعان. بەتىنە ايعىزدانىپ ءاجىم ءتۇسىپ، ساركىدىر قاتىن بولعان. جاس توقالدىڭ كەلگەنىنە رەنجىگەن جوق. قايتا بارىلداعان جۋان داۋسىمەن: – ابايدىڭ كۇنى-ءتۇنى اعىلىپ كەلىپ جاتقان كوپ قوناعىن كۇتەم دەپ ابدەن سىلەم قاتىپ ەدى، ەندى مىنا توقالى كۇتسىن. بالالارىمدى ەرمەك قىلىپ وتىرا بەرەمىن، – دەپ ىرزالىعىن بىلدىرەدى. اباي جاس سۇلۋ توقال الىپ كەلىپتى، قايىرلى بولسىن ايتامىز دەسىپ كورشىلەرى، تۋعان-تۋىسقاندارى جينالىپ، توي جاساپ جاتقاندا، انەت ماساقپاي دەگەن كىرىپ كەلىپ: – اباي، توقالىڭ قايىرلى بولسىن، ايداي كەرىم ەكەن. كوپشىلىك وعان كۇلىسىپ، ايداي كەرىم دەسىپ، اياعى اكەسى بەكەيدىڭ قويعان اتى قالىپ، ايگەرىم اتانىپ كەتەدى. كەلەر جاز شىققاندا ايگەرىم ماڭدايى مەن مۇرىنى ابايعا تارتقان، ءوڭى، شىرايى وزىنە تارتقان ءبىر ۇل تابادى. اتىن تۇراعۇل قويادى. تۇراعۇل ەمشەكتەن شىققاندا، ءدىلدا ايگەرىمگە: – باي سەنىكى بولسىن، بالا مەنىكى بولسىن، – دەپ تۇراعۇلدى ءوز باۋرىنا سالىپ، بالا عىپ الادى ء(ارحام كاكىتايۇلى. جۇرەگىمنىڭ تۇبىنە تەرەڭ بويلا: (اباي تۋرالى ەستەلىكتەر) – الماتى: جازۋشى، 1995. 91-94 بەتتەر).

وسى تاقىرىپقا بايلانىستى ءدىلدانىڭ شوبەرە باۋىرى، قازداۋىستى قازىبەك بابامىزدىڭ زەرلى شاپانىن ۇزاق جىل ساقتاپ، تۇڭعىش پرەزيدەنت مۇراجايىنا تاپسىرعان التىنشى ۇرپاعى التىن قوجامەتوۆ اقساقال (توقساننىڭ جۋان ىشىنە كەلىپ، بەرتىندە، 2015 جىلى قايتىس بولدى):

– ايگەرىم ەكىقابات بولعانىن بىلگەن اباي بۇنى دىلداعا قالاي ايتۋدىڭ ءجونىن تاپپاي، دوستارى جيرەنشە مەن ەربولدى جۇمساپتى. ولاردى تىڭداپ العان سوڭ ءدىلدا: «شارۋانى جاساعان اباي بولسا، سەن ەكەۋىڭدى نەگە جۇمسايدى؟ ءوزى كەلسىن» دەيدى. اباي كەلگەن سوڭ: «بالا سەنىكى مە؟ سەنىكى بولسا، ال. كوپ قاتىننىڭ الدى دا مەن ەمەس، سوڭى دا مەن ەمەس. بالالارىمدى ەرمەك قىلىپ وتىرا بەرەمىن»، – دەپ، ريزاشىلىعىن بەرگەن ەكەن، – دەگەن ەدى ءبىر ەستەلىگىندە.

اڭعارعانىمىزداي، اباي ايگەرىمگە روماندا سۋرەتتەلەتىندەي عاشىق بولىپ ۇيلەنبەگەن، بوزبالاشىلىعىنىڭ سوڭى ناسىرعا شاپقان سوڭ، ەرىكسىز باس قوسقان ءتارىزدى. تەلەفون مەن تەلەگراف، عالامتور پايدا بولماعان زاماندا ءومىر سۇرگەنىمەن، «ەل قۇلاعى – ەلۋ»، ابايدىڭ بوزبالاشىلىعىن ءدىلدا بىلمەۋى مۇمكىن ەمەس. سويتسە دە، «بۇقا – كوپتىكى، بۇزاۋ – يەسىنىكى» دەگەن قاعيدانى ۇستانعان، ونىڭ ۇستىنە ءوز اتا-بابالارى، اعا-باۋىرلارى دا كوپ قاتىن الىپ جانە سونى قالىپتى جاعداي ساناعان قوعامنىڭ قىزى بولعاندىقتان، ەرىنىڭ وسالدىعىنا كەشىرىممەن قاراپ، تاعدىردىڭ ماڭدايعا جازعانىنا كونبىستىك بىلدىرگەنى حاق.

اباي ايەلدەرىنىڭ ارا قاتىناسى جايلى ەستەلىكتەردە ءدىلدا ايگەرىمدى «توقال» دەپ اتاپ، كەيىن اۋىل-ايماق، تۋعان-تۋىستارى سونىڭ ىڭعايىمەن توقال دەپ كەتىپتى دەگەن وي ايتىلادى. قازاقتىڭ «بايبىشە – قۇداي بۇيرىعى، توقال – ءيتتىڭ قۇيرىعى»، «كەشە كەلگەن توقالدار – ءشومىش الىپ قوقاڭدار» ءتارىزدى ماقال-ماتەلدەرى كىشىلىككە كەلگەن ايەل بەينەسىن جاعىمدى سيپاتتا كورسەتە قويمايدى. دەگەنمەن، دالا قوعامىندا ەكىنشى قاتىن ءاردايىم توقال اتانا بەرمەگەن (ايتالىق، «اباي جولىنىڭ» ونە بويىنان ۇلجاندى نە قۇنانباي، نە قايىن-قايناعالارى «توقال» دەپ ايتقانىن كەزدەستىرە المايسىز). كەمسىتۋشىلىك دەڭگەيىندەگى ونداي اتاۋ كوبىنەسە مىنەزى جايسىز، اعايىن-تۋىس، كورشى-قولاڭعا مازاسىز ايەلدەرگە قاتىستى قولدانىلعان. ايگەرىم وسىنداي قىلىقتارىمەن، ا.وماروۆ ايتقان «مالساقتىعىمەن» (دۇنيەقوڭىزدىق) «توقال» اتانسا كەرەك.

قازاق قوعامىندا ەنە قارتايا كەلە، كۇتىمى كەلىسۋى ءۇشىن كەلىندەرىنىڭ اراسىنان ادامعا مەيىرىمى بارىن، ۇياسى تاتۋ، وتباسى بەرەكەلى، مىنەزى جايلىسىن تاڭدايدى. قۇنانبايدىڭ ءتورت قاتىنى ىشىنەن اناسى زەرە ۇلجاندى قالاپ، سونىڭ قولىندا بولسا، ۇلجاننىڭ كۇش-قۋاتى تايعان كەزدە ونى ءدىلدا كۇتىمىنە الۋى دا كوپ جايدى اڭعارتسا كەرەك. اۋلەت اناسى وتىرعان ءۇي قاشان دا ۇلكەن ءۇي سانالعان. ياعني، ابايدىڭ ۇلكەن ءۇيى – ءدىلدانىڭ شاڭىراعى.

ابايتانۋ تاقىرىبىندا زەردەلى زەرتتەۋلەرىمەن تانىلعان عالىم باۋىرجان ەردەمبەكوۆ بىلاي دەيدى:

«...وسكەنباي مەن شانشار تۇقىمدارى اراسىنداعى قۇدالىق شىن مانىندە مىڭ جىلعا جالعاسقان تۋىستىققا ۇلاسىپ، كەيىن قۇنانباي ابايعا قازىبەك ءبيدىڭ نەمەنەسى ءدىلدانى ايتتىرادى. ءدىلدادان تۋعان اكىمباي دەگەن بالاسى جاستاي دۇنيەدەن ءوتىپ، اتا-انا قابىرعاسىن قايىستىرعان «جاراسى ۇلكەن جاس ءولىم» ۇستىندە اقىننىڭ:

اتا تەگىڭ مۇنداعى –

ورتا ءجۇزدىڭ ۇلىعى;

انا تەگىڭ ونداعى –

وزەن سۋدىڭ تۇنىعى.

ەكى اسىلدان قوسىلعان

سوم التىننىڭ سىنىعى.

ولگەنشە ەستەن قالمايدى

وزگەشە بىتكەن قىلىعى ،-

دەپ جوقتاۋىندا ۇلكەن ءمان جاتىر. اتالعان ەسىمدەر – ابايعا اسا قىمبات جاندار. ءسوزدىڭ قۇدىرەتى دارىعان ۇرپاقتى دانىشپان اقىن سۋدىڭ تۇنىعىنا بالايدى. ابايدىڭ تۋعاندارىنان ايرىلعانداعى قايعىسىن ايتقاندا، جاستاي كەتكەن اكىمباي قازاسى، ونىڭ اقىن جۇرەگىنە قانشالىقتى باتقانى تۋرالى اڭگىمە از ايتىلادى. قاشاندا بايقاعىش اباي اكىمبايدىڭ ءالى بۇرشىك جارا قويماعان ەرەكشە قاسيەتىن تانىپ ۇلگەرگەن ەكەن. دۇنيەدەن وتەر وتكەنشە «يمانىن ايتىپ كەتكەن»، «وزگەشە قىلىقتى» بالانى «ورامدى ءتىلدى اۋىزدىم، اقىلعا جۇيرىك ماڭىزدىم» دەپ اقىن تەكتەن-تەك ولەڭگە قوسپاسا كەرەك. سوم التىننىڭ سىنىعىنا بالانعان جاس ءورىمنىڭ بويىنداعى ونەر شىركىنى «ارتىنا بەلگى قالدىرماي» كوكتەي ورىلدى. اكىمبايدىڭ ءولىمى اقىنعا ۇلكەن قاسىرەت اكەلگەن، جۇرەگىنە سىزات سالعان وكىنىشى زور قايعى بولدى. دەمەك، اباي مەن شانشار اۋلەتىن تەك ناعاشىلى-جيەندى تۋىستىق قانا جاقىنداستىرىپ تۇرعان جوق، ودان الدەقايدا زور وزەن سۋدىڭ تۇنىعى – شانشاردان ابايعا دەيىن جالعاسقان رۋحاني ارنانىڭ تاسقىنى تابىستىرىپ جاتىر (ەردەمبەكوۆ ب.ا. ابايدىڭ ادەبي ورتاسى: مونوگرافيا: – وسكەمەن: س.امانجولوۆ اتىنداعى شقمۋ باسپاسى، 2012 جىل).

دىلداعا قاتىستى ءسوز قوزعالعاندا «سارى تون» اڭگىمەسى ايتىلماي قالمايدى. بۇل اڭگىمەنىڭ بىرنەشە نۇسقاسى بار. بىرىنشىسىندە، ول – ءدىلدانىڭ توركىنىنەن كەلگەن قۇندى جاساۋدىڭ ءبىرى. ەكىنشىسىندە – ءوز قولىنان شىققان بۇيىم.

ب.ەردەمبەكوۆ اتالعان ەڭبەگىندە اقىلبايدىڭ اقىندىق تالانتىن سيپاتتاي كەلىپ: «...اكەسى  اباي بولسا، شەشەسى  ءدىلدا – الشىنباي ءبيدىڭ نەمەرەسى. سوناۋ قارا ءتىلدىڭ ءدىلمارى قازىبەك بيدەن ۇزىلمەگەن ناعاشى جۇرتىن اقىلبايدىڭ سۋىرىپ سالىپ ولەڭ قىلاتىنى دا بار. ءدىلدانىڭ توركىنىمەن بىرگە كەلگەن التىنمەن زەرلەنگەن ادەمى تونعا بالالارىنىڭ كوزى ءتۇسىپ، تالاسقان ەكەن. سوندا ءدىلدا ابايدىڭ ماشىعىنا باسىپ:

– مەنىڭ توركىنىمدى كەلىستىرە ماقتاپ تابان استىندا كەلىستى ولەڭ شىعارعانىڭا بەرەمىن مىنا توندى، – دەگەندە، انشەيىندە سامارقاۋ جۇرەتىن اقىلباي ارعى ناعاشىسى قازىبەك بيدەن باستاپ بەكبولات بي، تىلەنشى بي، الشىنباي، ءدىلدانىڭ اكەسى – ءجۇسىپتى جىرعا قوسىپ، بايگەنى جەڭىپ العان ەكەن. اقىلبايدىڭ شىعارمالارى جاريالانعان ق.مۇحامەدحانۇلىنىڭ «ابايدىڭ اقىن شاكىرتتەرى» ەڭبەگىندە وسى ولەڭنىڭ سوڭعى جاعى ەنبەي قالعان.

...تىلەنشى ودان تۋىپ ەل بيلەگەن،

ارعىنعا ودان قورقىپ جان تيمەگەن.

بيلىكتە بۇيىرعانى عادىل شىعىپ

تەنتەگى مەن تەلىسى زار يلەگەن.

الشىنباي – اتاسىنان سارى قاسقا،

ءبىر ادام ءسوز ايتپاعان ودان باسقا.

بىرەۋدى اعا سۇلتان قويام دەسە

ەشبىر جان ەشقاشان باس شايقاماس  تا.

وزىمە مىرزا ءجۇسىپ – ناعاشى اتا،

سوزىمدە كەشىرىڭىز، بولسا قاتا.

اتاڭدى ارعى-بەرگى تۇگەل ايتتىم

ارۋاعىن ناعاشىمنىڭ تونعا ساتا، – دەپ سوڭىن قالجىڭعا سالىپ جىبەرگەن ەكەن»، – دەگەن ءۇزىندىنى ۇسىنادى.

«جۇرەگىمنىڭ تۇبىنە تەرەڭ بويلا...» كىتابىناعى ەكىنشى نۇسقاسىندا:

«...ءدىلدا ون قارا توقتىنىڭ تەرىسىن يلەپ، شىڭعىس تاۋىنىڭ زەردەي قىزىلسارى قىناسىنا بوياپ، ادام قىزىعارداي تون تىگىپ بولىپ وتىرسا، وعان كوزى تۇسكەن اقىلباي ماعان بەرىڭىز دەپ جاتا جارماسادى. ءوزىن شەشەم دەپ بىلمەيتىن اقىلبايدى پاڭ مىنەز ءدىلدا باۋرىنا تارتۋدى ءمىن سانايتىن. «ءوزىمنىڭ باۋىر بالالارىمنىڭ بىرىنە بەرەم، ساعان تون تابىلماي ما، ارى ءجۇر!» – دەپ توندى بەرمەپتى. سوندا اقىلباي وتىرا قالىپ ولەڭ جازىپ، ونى ابايدىڭ الدىندا وقىپ بەرىپتى:

قازىبەك – ارعى اتاڭ اۋليە وتكەن،

دۇنيەدەن ءفاني جالعان ول دا كەتكەن.

قيىر شەتتەن ءبىر ادام بابام دەسە،

ارۋاعى سول ساعاتتا بارىپ جەتكەن.

بەكبولات تۋىپ قالدى ارتىق زاتتان،

ول-داعى قارعاعانىن دەرەۋ اتقان،

ورتا ءجۇزدى بيلەگەن ابىلاي دا

قايمىعىپ، اقىل العان بەكبولاتتان

(باسقا نۇسقاسىندا:

سۇلتانى ورتا ءجۇزدىڭ ابىلايدى

ءتيدىڭ دەپ قىتىعىما سايداقتاتقان).

تىلەنشى ودان تۋىپ ەل بيلەگەن،

ودان قورقىپ ارعىنعا جاۋ تيمەگەن.

الدىنا بارعان جانعا ءادىل ەكەن،

تەنتەكتى لەبىزىمەن نانشا يلەگەن.

الشىنباي ودان تۋعان، ورنى باسقا،

ەشبىر جان ءسوز سويلەمەس جۇيرىك قاسقا.

بىرەۋدى ەگەر سۇلتان قويام دەسە،

تەرىس دەپ، بۇزا تارتىپ شايقاماس تا.

ودان سوڭ مىرزا ءتۇسىپ ناعاشى اتام،

سوزىمدە، سوكپەڭىزدەر، بولسا قاتام.

ارعى-بەرگى اتاسىن تۇگەل ايتىپ،

اپاما وسى ولەڭدى تونعا ساتام، – دەپتى.

اباي وتىرىپ: «توننىڭ قۇنى جەتەرلىك بولدى، ءدىلدا»، – دەپتى. ءدىلدا كوزىنە جاس الىپ، اقىلبايدى قۇشاقتاپ، ماڭدايىنان يىسكەپ، ءتاۋ ەتىپ، توندى ءوز قولىمەن كيگىزەدى»، – دەپ كەستەلەنگەن ەكەن.

حوش. سونىمەن، ايتپاق اڭگىمەمىزدىڭ ارقاۋى – ءدىلدا. راس، رومانداعى ءدىلدا بەينەسى ماقتاۋعا تۇرارلىق ەمەس. قايتالاپ ايتايىق، بولشەۆيكتىك-فاشيستىك يدەولوگيانىڭ قىلىشىنان قان تامىپ تۇرعاندا اعا سۇلتاننىڭ بالاسى، ءوزى بولىس، ءوزى باي، ناعىز ۇستەم تاپتىڭ وكىلى ابايدى جارىققا الىپ شىعۋ ءۇشىن مۇقاڭ سانالى تۇردە كوپتەگەن قۇرباندىققا باردى. ءسويتىپ، قۇنانبايدى قانشەلەك جاۋىز، مايباساردى داڭعوي، ءدىلدانى قىتىمىر، جابايحانوۆتى (بوكەيحانوۆ ءاليحاننىڭ ءپروتوتيپى) ەسەرسوق ەتىپ، كەرىسىنشە، ءوزىن ساتىپ كەتكەن ەربولدى ادال دوس، قاراقشى بازارالىنى حالىق جوقشىسى، ار ۇيالار ءىس قىلعان قودار مەن قامقانى جازىقسىز قۇرباندار ەتىپ كورسەتۋگە تىرىستى. ارينە، قازاق قوعامىنىڭ كەڭەستىك بيلىككە دەيىنگى كەزەڭىن «اباي جولى» ارقىلى عانا تانيتىن وقىرمانعا بۇلاردىڭ ءبارىن تاپتىشتەپ ءتۇسىندىرۋدىڭ ەشبىر اعاتتىعى جوق. ءتىپتى، بۇل – قاجەتتى، ساۋاپتى ءىس. بىراق، قالام ۇستاپ، ۇلتتىڭ جوعىن جوقتاۋعا ءتيىس اعايىنمەن بۇل تاقىرىپتا ءسوز تالاستىرۋ قاسىرەت دەمەيىك، ۇيات. شىن مانىندە ابايداي الىپتىڭ ادال جارى، وتباسىنىڭ بەرەكەسى بولعان اقىلدى، سابىرلى، مۇحاڭا ابايدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جايلى كوپ قۇندى دەرەكتەر بەرگەن، قارتايعانشا (جاسى سەكسەننەن اسىپ، 1924 جىلى قايتىس بولعان) سىر-سىمباتىن جوعالتپاعان ءدىلدانىڭ ارۋاعى وسىلاي ىستەتۋگە ءماجبۇر ەتىپ وتىر.

ەرمەك بالتاشۇلى، قر مادەنيەت قايراتكەرى   

Abai.kz