وتكەن اپتادا وبلىسىمىزعا ەلىمىزدىڭ پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى گۇلشارا ابدىقالىقوۆا باستاعان، قۇرامىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ەلجان ءبىرتانوۆ، ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى كۇلاش ءشامشيدينوۆا مەن ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى بەردىبەك ساپارباەۆ بار ۇكىمەت دەلەگاتسياسى بولىپ قايتتى. شىنىن ايتسام، ادەتتە مەن وڭىرلەردى جۇمىس ساپارىمەن ارالاپ جۇرەتىن بيىك لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ بىردەڭە تىندىراتىنىنا ۇلكەن كۇمانمەن قارايتىنمىن.

مۇندا كەلگەندەگى مارشرۋتتارى بەلگىلى. الدىمەن وسىنداعى اتى دارداي «سارىارقااۆتوپروم» دەپ اتالاتىن ماشينا قۇراستىرۋ زاۋىتىندا بولادى. سوسىن ىرگەمىزدەگى رۋدنىي قالاسىنداعى بەلگىلى وليگارح ماشكەۆيچتىڭ مەنشىگىندەگى سوكولوۆ-سارىباي كەن بايىتۋ كومبيناتىن ارالايدى. بۇدان سوڭ وبلىس اكىمى ارحيمەد مۇقانبەتوۆ ولاردى مىندەتتى تۇردە ءوزىنىڭ ماقتانىشى سانايتىن ەكونوميكالىق ايماق دەگەن جەرگە اپارىپ، بوس عيماراتتارمەن تانىستىرادى. وبلىس ەكونوميكاسىمەن ءاتۇستى، جەڭىل-جەلپى تانىسقان سوڭ، وبلىس اكتيۆىن جيناپ ءبىراز اقىل ايتىپ، نوتاتسيا وقيدى. سونىمەن ءبىتتى. ۇلكەن ءبىر شارۋا تىندىرعانداي، كەرەمەت ءبىر پارىزىن اتقارعانداي ىلە-شالا استاناعا اتتانىپ كەتە بارادى. فرانتسۋزشا ايتقاندا «اديۋ».

جوق، بۇل جولعىسى ولاي بولمادى. ۆيتسە-مينيستر باستاعان توپ بىردەن بىلەك سىبانا ىسكە كىرىسىپ كەتتى. گۇلشارا ابدىقالىقوۆا سالعاننان-اق: «ءبىز پروبلەمالارىڭىزبەن تانىسىپ، ورتاق ىسكە سەپتىگىمىزدى تيگىزۋگە كەلدىك» دەپ ساپارىنىڭ باستى ماقساتىن اشىپ ايتتى. وبالى نە، بۇل توپ ايتقان ۋادەلەرىندە تۇرىپ، وبلىسىمىزدا قوردالانىپ قالعان، ءالى دە شەشۋىن تابا الماي جۇرگەن جايتتاردى اسىقپاي زەردەلەپ، الدىمىزعا جايىپ سالدى. ماسەلەن، ۆيتسە-مينيستر جۇمىسشىلارمەن كەزدەسۋ بارىسىندا ەلىمىزدە جۇمىسسىزدار تۋرالى مالىمەتتەردىڭ ۇلكەن كۇمان تۋعىزاتىنىن، ويتكەنى وبلىستاردان كەلەتىن تسيفرلار مينيسترلىك پەن ساتاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتتەرىمەن قابىسپاي جاتاتىنىنا توقتالدى. سونداي ءبىزدىڭ وبلىسىمىزدا ەلدىڭ شاعىن كرەديت الىپ، ءوز شارۋاسىن دوڭگەلەتۋگە ەشبىر قولداۋ كورسەتىلمەيتىنىن، سونىڭ سالدارىنان مۇنداي جانداردىڭ مۇلدەم ازدىعىن دا جاسىرمادى.

ال دەنساۋلىق ءمينيسترى بولسا، وبلىسىمىزداعى فەدوروۆ اۋدانىنا ارنايى بارىپ، سونداعى اۋرۋحانانىڭ جاعدايىمەن جەتە تانىستى. دارىگەرگە كورىنۋگە كەلىپ، كەزەكتە وتىرعاندارمەن سويلەسىپ، مۇنداعى جۇرتتىڭ دارىگەرلەردىڭ قابىلداۋىنا كىرۋ ءۇشىن بىرنەشە ساعاتتاپ كۇتەتەتىنىنە كوز جەتكىزدى. سونىمەن قاتار مۇنداعى كەيبىر دارىگەرلەردىڭ جۇمىسى تىم كوپ، ال الاتىن ايلىعى تىم از ەكەنىن دە ەستىپ ءبىلدى. سول جەردە اۋرۋحانانىڭ دارىگەرىنە بۇل جاعدايدى دۇرىستاۋدى تاپسىردى.

تالاي بيلىكتى تىزگىندەگەن، بۇل سالانى ءبىر ەمەس ەكى رەت باسقارعان ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى بەردىبەك ساپارباەۆ بىردەن-اق جۇرتتىڭ نازارىن تابىسى ماردىمسىز كوپ بالالى وتباسىلاردىڭ جاعدايىنا اۋداردى. ونىڭ ايتۋىنا قاراعاندا الگىندەي وتباسىلار ەڭبەك ەتەتىن 38 كاسىپورىن تەكسەرىلگەن. ونداعى جۇمىس ىستەيتىن 187 قىزمەتكەردىڭ 134-ءىنىڭ مۇلدەم باسپاناسى جوق كورىنەدى. ولار كومەككە وتە مۇقتاج.

مىنە، ۇكىمەت دەلەگاتسياسىنىڭ تىندىرعان يگىلىكتى ىستەرى وسىنداي. ولارعا راحمەتتەن باسقا ايتارىمىز جوق. الايدا بۇل جەردە جاڭا ءبىر، وزەكتى ماسەلە بىردەن كوزگە ۇراتىنى بايقالادى. مۇنداي قانى سورعالاپ تۇرعان پروبلەمالار مينيسترلەر كەلىپ، كوزگە شۇقىماسا، «جابۋلى قازان جابۋلى كۇيىندە» قالا بەرە مە؟ قولىندا ولشەۋسىز بيلىگى بار، وڭىرىمىزدەگى 16 اۋدان مەن 4 قالا اكىمدەرى اۋىزىنا قاراپ وتىرعان، قاراماعىندا سانداعان باسقارما مەن دەپارتامەنتەر بار، «اق دەگەنى العىس، قارا دەگەنى قارعىسقا» اينالعان وبلىس اكىمى ارحيمەد مۇقانبەتوۆ قايدا قاراپ وتىرعان؟ سوندا بۇل كىسى ءوزى باسقاراتىن وبلىستا جۇمىسسىزدار سانىنىڭ قانشا ەكەنىنەن، دارىگەرلەردەردىڭ جەتىسپەگەنىنەن قاراپايىم جۇرتتىڭ كەزەك كۇتىپ سارسىلىپ وتىراتىنىنان مۇلدەم حابارسىز با؟ ال باس قالامىز نۇر-سۇلتاندا بەس بىردەي ءسابيدىڭ ءورتتىڭ كەسىرىنەن اجال قۇشۋىنىڭ سالدارىنان، وسىنداي كوپ بالالى وتباسىلاردىڭ ماسەلەسىن شەشە الماعاندىقتان بۇكىل ۇكىمەتتىڭ وتستاۆكاعا كەتكەنى بۇل پروبلەماعا ەرەكشە نازار اۋدارۋدى قاجەت ەكەنىن ءتۇسىنۋدىڭ قانشا قيىندىعى بار ەدى؟ الدە «سەن تيمەسەڭ، مەن تيمەن بادىراق كوز» دەگەن ساياساتتى ۇستانىپ، «باس سىنسا بورىك ىشىندە، قول سىنسا جەڭ ىشىندە» دەپ ەشتەڭەنى بايقاماعان بولىپ وتىرا بەرسە، بار ماسەلەلەر وزىنەن ءوزى شەشىلىپ، وبلىسىمىزدا قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان زامان ورناي ما ەكەن؟

جالپى، ءبىزدىڭ ارحيمەدتىڭ وزىندىك، ەشكىمگە ۇقسامايتىن تاماشا ءبىر جۇمىس ءستيلى بار. ول — وبلىسىمىزدا قانداي دا ءبىر كەمشىلىك بايقالىپ قالسا، دەرەۋ جينالىس وتكىزىپ، ءوزىن سۋدان تازا، سۇتتەن اق ساناپ، بار جاۋاپكەرشىلىكتى وزگەلەرگە يتەرۋ سالۋ سەكىلدى تاپتىرماس ءادىس. ءبىز بىلتىرعى جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا ارحيمەدتىڭ پاتەر يەلەرىنە كىلتتەردى سالتاناتتى تۇردە تاپسىرعانىن، الايدا بۇل ۇيلەردىڭ ازىناعان سۋىعىنا شىداماعان پاتەر يەلەرى تۋعان-تۋىستارىن جاعالاپ، تەنتىرەپ كەتكەنىن جازعان ەدىك. بۇل جاعداي وزگە پورتالداردا دا ۇلكەن دۇربەلەڭ تۋعىزدى. مۇنى سەزگەن اكىمىمىز دەرەۋ جينالىس وتكىزىپ جىبەرىپ، ءوزىنىڭ ەش كىناسى جوقتىعىن، بۇل كىلتتەردى قالا باسشىلىرىنىڭ وتىنىشىمەن تاپسىرعانىن ايتىپ اقتالىپ باقتى. ياعني بۇعان ەشكىم دە جاۋاپتى ەمەس. جۋرناليستەر عوي، شالا ءبۇلىنىپ جۇرگەن.

اكىمىز بۇل جولى دا وسى ۇردىستەن اجىراعان جوق. ۇكىمەت دەلەگاتسياسى كەتىسىمەن، دەرەۋ جينالىس اشىپ، كوپ بالالى وتباسىلاردىڭ جاعدايىن قاراعان بولدى. مۇنىسى وزىنە تاياق بولىپ ءتيىپ، كوپتەگەن بىلىقتى ايعاقتاپ بەردى. ماسەلەن، وبلىستىق جۇمىسپەن قامتۋدى ۇيلەستىرۋ مەن الەۋمەتتىك باعدارلامالار باسقارماسىنىڭ باسشىسى گۇلنار ابەنوۆانىڭ ايتۋىنا قاراعاندا وڭىرىمىزدە تورتتەن دە كوپ بالاسى بار، پاتەرگە مۇقتاج وتباسىلاردىڭ سانى 5 مىڭنان اسىپ كەتكەن. ال مۇنىڭ 477-ءى عانا ءۇي كەزەگىنە تۇرعان ەكەن. ءبىر قىزىعى، سوڭعى ءبىر اي ىشىندە عانا ءۇي كەزەگىنە تۇرعانداردىڭ سانى بىردەن 80 پايىزعا كوبەيگەن. باسشىنىڭ پايىمداۋىنشا مۇنىڭ سەبەبى — الگىندەي وتباسىلار وزدەرىنىڭ قۇقىعىنان مۇلدەم حابارسىز بولىپتى. اۋ، سوندا وبلىستىڭ اكىمدىگى قايدا قاراعان؟ پاتەردى قالاي الۋعا بواتىنى جايلى كەڭ كولەمدى تۇسىنىك جۇمىسىن كىم جۇرگىزەدى؟ الدە ولاردىڭ ەشتەڭە بىلمەي وتىرا بەرگەنى قولايلى ما؟ ال ەندى ۇكىمەت مۇشەلەرى كەلىپ، بۇل ماسەلەگە كوڭىل اۋدارماسا، ەشكىمنىڭ دە وعان باسى اۋىرماي ما؟

مىنەكەي، ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ كەلىپ-كەتكەن سوڭعى بوي كوتەرگەن ماسەلەلەردىڭ ءبىر پاراسى وسىنداي. الايدا ءبىزدىڭ كوڭىلىمىزگە قىجىل ۇيالاتقان ەكى بىردەي جاعدايدى ايتا كەتپەسەك، ماقالامىز تولىق بولا قويماس. ونىڭ ءبىرىنشىسى، سوناۋ نۇر-سۇلتاننان ارنايى كەلگەن بۇل دەلەگاتسيا قالا ماڭىن اينالسوقتاماي، اناۋ وبلىس ورتالىعىنان 600 شاقىرىم قاشىقتا جاتقان، قازاقتىڭ قايماعى بۇزىلماعان امانكەلدى مەن جانكەلدين سەكىلدى اۋداندارىن ارالاعانى ءجون ەدى. ولار الىستا جاتقاندىقتان جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ مۇڭ-زارى نۇر-سۇلتان تۇگىلى، وبلىس باسشىلىعىنىڭ قۇلاعىنا دا جەتە بەرمەيدى. مۇمكىن، سوندا مينيسترلەر تالاي جايتقا قانىعىپ، تالاي تۇيتكىلدى دۇنيەگە كوزى جەتەر مە ەدى؟

ەكىنشى ءبىر ماسەلە، الەۋمەتتىك جاعدايعا دەگەن وبلىس اكىمىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى حاقىندا بولماق. وسىندا ارنايى كەلىپ، تالاي كەمشىلىكتى كوزگە شۇقىپ كورسەتكەن ۇكىمەت مۇشەلەرى وبلىسىمىزدىڭ باسشىلىعىنا قانداي باعا بەرمەك؟ الدە «ءبىز ايتارىمىزدى ايتتىق، مىندەتىمىزدەن قۇتىلدىق» دەپ توقمەيىلسىپ جۇرە بەرە مە؟ ەگەر مۇنان دۇرىس قورىتىندى شىقپاسا، استانادان ارنايى ات بولدىرىپ، بيۋدجەت قارجىسىن شىعىنداپ، اۋرە بولۋدىڭ قاجەتى نە؟

قوستاناي حالقى مىنە، وسى ماسەلەلەرگە الاڭداپ وتىر.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz