بۇگىندە الەمدىك دارەجەدەگى العاشقى قازاق ءانشىسى اتانىپ جۇرگەن ديماش قۇدايبەرگەننىڭ حالىقارالىق دەڭگەيگە كوتەرىلگەنىنە ەكى جىلدان ارتىق ۋاقىت وتسە دە، ول تۋرالى اقىن وڭايگۇل تۇرجانوۆانىڭ كىتاپشاسىنان باسقا تەرەڭنەن قۋزاعان تياناقتى دۇنيە، ءتىپتى قازاقستان كولەمىندە مۋزىكاتانۋشىلىق ماقالا جازىلا قويعان جوق. ەسسەيست جازۋشى ماقسات ءتاج-مۇرات وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ ماقساتىندا «ديماش. كوگدا جاجدۋت كريكا» اتتى كىتاپ جازىپ ءبىتىردى. ءبىز وقىرمان نازارىنا سول كىتاپتىڭ قازاق تىلىنە اۋدارىلعان «جەر الەمدى شارلاعان قازاق ءانى» دەيتىن تاراۋىن ۇسىنۋدى جالعاستىرامىز. 

(جالعاسى. باسى مىنا سىلتەمەلەردە: «باعى بارمەن تالاسپا», تەڭىز تۇپتەن تەبىرەنەدى،ديماشتىڭ داۋىسى جانە الەمنىڭ 47 ەلىندەگى بەيتانىس تانىستار), ديماشتىڭ ديناميكالىق كونسەرۆاتيزمى، «قىر بالاسى قول سوزادى اسپانعا»، ديماش جانە قازاق مادەنيەتىنىڭ ينتەگراتيۆتىك مودەلى، تاۋداي تالاپتان – بارماقتاي باق، ورىنسىز ءسوز قان قىزدىرادى، ديماش جانە ءححى عاسىردىڭ «جىرتقىشتارى»...

ديماشتىڭ اتاعى اسپانداي باستاعان 2017 جىلدىڭ كوكتەمىندە رينات زايىتوۆ ءبىر راديوحابارعا قاتىسىپ وتىرىپ، جۇرگىزۋشىنىڭ وتىنىشىمەن ديماشقا ارناپ ەفيردەن ولەڭ وقىپ، كوڭىلىنەن جىرتىس بەرگەندەي بولىپ ەدى. «امان ءجۇر» دەگەن ىڭعايداعى ءبىر شۋماق تىلەك. تالانتتى مويىنداۋ بەكزاتتىقتىڭ بەلگىسى عوي، «جاڭىلمايتىن جاق جوق، ريناتقا وي تۇسكەن ەكەن» دەپ قۋانىپ قالدى الگى حاباردى «ۆيدوستان» تىڭداعان كوپشىلىك. الايدا اراعا بىرەر اي سالىپ، رەكەڭ باياعى «وتتاۋبايىنا» قايىرا باسقاندا «وۋ، بۇل جىگىتتىڭ ىلگەرىدەگى كەشىرىم ءراۋىشتى اق تىلەگى قايدا!؟» دەپ، قايتا اڭتارىلدى. اڭتارىلدى دا، «بۇل ءوزى كورە الماۋشىلىقتىڭ تۋما تالانتى ەكەن» دەگەن تۇجىرىمعا كەلدى.

ادەتتە كەيبىر شىعارماشىلىق ادامدارىنا ءتان بولىپ كەلەتىن سىنشىل، ءمىنشىل مىنەز بەن كورەالماۋشىلىقتان تۋاتىن سىنشىلدىقتىڭ، مىنشىلدىكتىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىق قانداي ياكي بۇل ەكەۋىنىڭ ورتاسىندا ءمور باسىلعان شەكارا بار ما؟ جالپى كورەالماۋشىلىق، دارىندى موويىندامايتىن دارىنسىزدىڭ قارا قىزعانىشى نەدەن تۋادى؟ گومەردىڭ ءزويلى، موتسارتتىڭ سالەريى، پۋشكيننىڭ بەنكەندورفى، شاگالدىڭ مالەۆيچى... بولعانى سياقتى، ريناتتى ديماشقا قاتىستى تۇردە وسى تاريحي تاندەمدەردىڭ قاتارىنا نە نارسە اپارىپ قويۋى مۇمكىن؟

كوركەمونەردىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى — وعان اپاراتىن ەسىكتەردى كۇزەتىپ، قاشاندا بوساعاسىندا قىزىل ءتىلىن سالاقتاتىپ، ارىستانعا ەلىكتەپ ءبىر پالكاندار جاتادى. بۇل بايلاۋلى توبەتتەر — جازۋشى، مۋزىكانت، سۋرەتشى... بولعىسى كەپ الماي قالعاندار، سول وزدەرىن ەسىگىنەن قاراتپاعان سالادا رەتىن تاۋىپ، قانداي دا ءبىر قىزمەتتى يەلەنىپ الادى دا، الگى سالانىڭ حاننان دا قاتال قاقپاشىلارىنا اينالادى، ءسويتىپ بۇرىن ابىز بولىپ جىراۋدىڭ، ساراي سۇرقىلتايى بولىپ مۋزىكانتتىڭ، جاندارم جەندەتى بولىپ اقىننىڭ، باسپا رەداكتورى بولىپ جازۋشىنىڭ... «جانازاسىن» شىعارىپ، ۇكىم ايتقان. زامان وزگەردى، قازىر سولار «قارىمدى قالامگەر» رەتىندە فەيسبۋككە يەلىك ەتەدى، سۋرەت گالەرەيالارىندا كورمە كۋراتورى بولىپ، تالانتتارعا قالاي سۋرەت سالۋدى ۇيرەتەدى، ەسترادا بويىنشا مۋزىكالىق پروديۋسەر، مۋزىكا سىنشىسى اتانىپ، كونكۋرستاردىڭ جيۋري مۇشەسى رەتىندە قانداي ءاندى قالاي ايتۋ كەرەك ەكەندىگىنە مىيلاندىرادى. ياعني سۋرەتشىنىڭ ناتيۋرمورتقا تاۋىقتىڭ سۇبە سانىن، نە ءبالىش بەينەسىن سالۋدان بۇرىن ءوزىنىڭ تابەت-ارانىن بەينەلەيتىنى سياقتى، «شىركىن-اي، مەن دارىندى ءانشى (ۆاريانت: جازۋشى، سۋرەتشى،...) بولعانىمدا بار عوي، بۇيتەر ەدىم، سۇيتەر ەدىم» دەپ كەلەتىن ءوزىنىڭ ويىنداعى قوشقار ءمۇيىزدى العا توسادى، ءوزى باس سۇعا الماعان ەسىككە تالانت-قابىلەتىنىڭ ارقاسىندا ەركىندەي ەنىپ، ءوز ورنىن يەلەنگەن دارىن يەلەرىن الگى «قوشقار مۇيىزىنە» يلىكتىرىپ، كوندىرمەك بولادى، وعان كونبەسە بۇكىل پالكاندار بولىپ جابىلىپ تالاي باستايدى، ءسويتىپ «تولماعان تولستويلار، شالا شەكسپيرلەر» باعى مەن بابى قاتار شاپقان تالانتتاردان وزدەرىنىڭ جولى بولماعان، ورىندالماعان ارماندارىنىڭ ءوشىن الادى. رينات تا ءدال وسىلاي، ءبىر كەزدە وزىنە ارمان بولعان، بىراق يىعىنا قونباي، باسقا جاققا ۇشىپ كەتكەن شىن ونەر قۇسىنىڭ ەسەسىن — جاس كەزىندە ءانشى، ودان سوڭ رەپەر بولا الماي قالىپ، ەندى مادەنيەتتىڭ ءوتىپ كەتكەن ساتىلارىن قالپىنا كەلتىرۋ جولىنداعى ارحايك ايتىستى، توي-انشىلەرگە ورتاڭقول ءماتىن جازۋدى قاناعات ەتۋگە ءماجبۇر قازىرگى كۇيىنىڭ ىزاسىن ديماش سياقتى تالانتتاردان الماقشى. «نەگە جۇرەك ءبىر ءسات تىنبايدى؟! / نەگە مازالايدى بۇل قايعى؟! / نەگە، نەگە كۇلكىمدى ۇرلايدى؟! /نەگە ادامدى ءۇمىت الدايدى؟!. قول جەتپەس ارمان - / اق قۇسىمسىڭ، الىستا قالعان...» (اۆتورى — رينات زايىتوۆ).

وسىلايشا رينات ۋاقىت وتە كەلە ءبىر كەزدە «ساز الەمىندە» ايتقان سوزدەرىنەن قايتۋىن قايتقانىمەن، جانىن سارى ماساداي تالاپ كەتپەي جاتقان وزىنە كوڭىل تولماۋشىلىق، ومىردەن ۇلەستى ورىن الا الماي قالعان وكىنىش سەبەبىمەن جۇرەكتەگى قىڭىرلىعىن تولىق جويا الماعان. بۇل امبيتسيا كىسىنىڭ جۇدىرىقتاي بۇرقانىن ۇنەمى قارايتىپ تۇراتىندىقتان ادام الگى قۋىپ جۇرگەن سالاسى ءۇشىن ءوزىنىڭ ورتاڭقول بىرەۋ ەكەندىگى تۋرالى ويمەن استە بىتىسكىسى كەلمەيدى. ونەردە تالانتسىزدىق قيىن ەمەس، ونەردە شىن تالانتتان وزىنە ونتولوگيالىق جاۋ جاسايتىن قارابايىر ورتا قولدىق قيىن. سالەري ءوز كەزەڭى ءۇشىن ءتاپ-ءتاۋىر مۋزىكانت بولعان، بىراق ول موتسارت سياقتى عاجايىپ تالانتتىڭ دەڭگەيىنە ولسە دە جەتە المايتىنىن سەزىپ، ىشتەي جامان قورلانعان، سەبەبى سالەريدىڭ بۇكىل ارمانى موتسارتتىق تالانت دەڭگەيى ەدى. موتسارتتىڭ قارىمدى بيوگرافتارىنىڭ ءبىرى، اۆستريالىق الفرەد ەينشتەين وسى ورايدا موتسارت — سالەري مىسالىندا ادامدارعا ءسۇرسانا دەڭگەيىندە ءتان بولىپ كەلەتىن قىزعانىش — ورتاشا دارىندى ونەر يەسىنىڭ ۇلكەن تالانتتى كورە الماۋى ادامدى ەڭ اۋىر ازاپقا سالاتىن قىزعانىش ەكەندىگىن دالەلدەپ بەردى. اربەردەسىن سالەري موتسارتقا ۋ بەرمەگەنى كەيىن ەكسگۋماتسيا ارقىلى دالەلدەندى عوي، سويتسە-داعى ۇلى كومپوزيتوردى كورگە ۋاقىتىنان بۇرىن سالعان ءبىر ۋىتسىز ۋ بار ەدى، ول ۋدىڭ اتى — دەگەنىنە جەتە الماعان جاننىڭ دەگەنىنە جەتكەن جاندى كورەالماۋشىلىعى.

بۇگىنگى زاماننىڭ سونداي زويلدارى مەن سالەريلەرىنىڭ عالامتورداعى اتى — حەيتەر.

بۇل نيۋفاگ اعىلشىن تىلىندە hater, ياعني «جەككورۋشى، جاۋ، كۇنشىل، جالا جابۋشى، قىزعانشاق» ۇعىمدارىن بىلدىرەدى. حەيتەردىڭ سيپاتتى باستى ەرەكشەلىكتى — سىندارسىز بىرەۋدى «جاپتىم جالا، جاقتىم كۇيەمەن» نەگىزسىز، ەموتسيامەن ۇناتپاۋ. وعان ءۇش نارسە سەبەپ بولۋى مۇمكىن: ۇنەمى جۇرت نازارىندا ءجۇرۋ تىلەگى، - حەيتەر قابىلەت-قارىمى شەكتەۋلى ادام بولعاندىقتان ول ءۇشىن اتىن شىعارۋدىڭ باسقا امالى جوق; ەكىنشىدەن، حەيتەرلىككە شىعارماشىلىعىنىڭ نە شەبەرلىگىنىڭ زارۋلىگى تومەندەپ اتى جۇرتتىڭ ەسىنەن شىعا باستاعاندار بارادى، پسيحولوگيادا مۇنداي ادامدار «ۇشاعى قۇلاعان ۇشقىشتار» دەپ اتالادى; كەلەسى سانات — ومىردە وزدەرىنىڭ العا قويعان ماقساتتارىنا جەتە الماي، ومىرلىك جوسپارلارىن جۇزەگە اسىرا الماي قالعاندار، -مۇندايلار ءسىز جەتكەن بيىك مەنىڭ شىعار بيىگىم بولۋى كەرەك ەدى دەپ سانايدى جانە وسى ورايدا بويلارىنداعى اگرەسسيا ارقىلى ءوز ساتسىزدىكتەرىنىڭ ورنىن تولتىرۋعا تىرىسادى، ءسويتىپ ءوز باعاسىن ءوزى كوتەرەدى. ريناتتىڭ ءىس-ارەكەتىنىڭ ءتۇپ تەرەڭىنەن وسى ايتىلعانداردىڭ ۇشەۋىن دە كورۋگە بولادى، ءبىر ەرەكشەلىگى، ول كوپتەگەن حەيتەرلەر سياقتى نيم استىنا جاسىرىنبايدى، ايتارىن اشىق ايتادى، بۇل قالپىمەن ونى ءانونيمدى ەمەس حەيتەر دەۋگە بولادى نەمەسە جۇرە-بارا حەيتەرلىك سيپات الىپ كەتكەن انتاگونيست، ياعني نە نارسەنى دە تەرىستەمەسە، جوققا شىعارماسا تۇرا المايتىن، ومىرگە تەك قارا كوزىلدىرىكپەن قارايتىن ادامداردىڭ ساناتىنان. دەگەنىنەن قايتپايتىن مۇنداي تيپ «حەيتەرس گوننا حەيت» دەپ اتالادى، ياعني ديماش ءاندى فرەددي مەركيۋري سياقتى، نەمەسە مەدەت شوتاباەۆ، ەرلان رىسقالي سياقتى ايتسا دا حەيتەر ءوز سوزىنەن ءبارىبىر قايتپايدى، قالاي سىنادى، سولاي سىناي بەرمەك. ونىڭ ۇستىنە رينات ورتاسىندا جۇرگەن قازىرگى ايتىسكەرلەر، مەنىڭ اۋزى دۋالى كۋرستاسىم، بەلگىلى جۋرناليست ءنازيرا جارىمبەتوۆا ايتاتىنداي، سوزگە توقتاۋ دەگەندى بىلمەيدى. ءسويتىپ حەيتەرلەردىڭ بۇل ءتۇرى ديماش سياقتى بۇگىننىڭ ترەندىنە اينالىپ تۇرعان تالانتتاردىڭ اتىنا ينتەرنەت ارقىلى سىن ايتۋدى، ۇنەمى مۇيىزدەپ وتىرۋدى، «اشكەرەلەۋدى» ءوز الدىنا ءبىر ترەندكە، ياعني حايپقا اينالدىرادى. حايپ جاساۋ — ۇنەمى ۇرىس-كەرىس، جانجالدىڭ ورتاسىنان تابىلىپ، وقىس ارەكەتتەرگە بارىپ، وزىنە جۇرتتىڭ نازارىن اۋدارۋ، وسىنداي قۇيتىرقى «مونسترۋوزدىق» جولدارمەن، ياعني ارسىزدىقپەن ءوز رەيتينگىن كوتەرۋگە تىرىسۋ. ءبىزدىڭ قوعامىمىزدا سونداي لاس ادىستەرمەن تانىمالدىلىققا جەتۋ، ونىمەن بىرگە اقشا جاساۋعا ۇمتىلۋ قازىر بۇرىن بولماعان سىني شاماعا جەتىپ تۇر. بۇگىندە بىزدەگى «جۇلدىز» قاتارىنداعىلاردىڭ بەينەارنالارىنا جازىلۋشىلاردىڭ سانى ولاردىڭ ونەرىنە ءتانتى بولۋشىلاردىڭ سانىنان الدەقايدا كوپ. ال YouTube-تە مونەتيزاتسيا قارالىمدار بويىنشا جۇرەدى، ياعني قارالىم مولشەرى توپ دەڭگەيگە -ميلليونعا جەتكەندە، سوعان سايكەس كوممەنتاريلەر مولايعاندا ونداي كانالعا جارناما بەرۋشىلەر نازار اۋدارا باستايدى، ونىڭ سىرتىندا گۋگل كومپانياسىنىڭ ءوزى تولەيتىن سىياقى جانە بار. ساراپشىلىق تالداۋعا قاراعاندا، بىزدە حايپ ارقىلى جازىلۋشى جينايتىنداردىڭ قاتارىن «يۋفرەيم» ۆاينەرلەر كومانداسى باستاپ تۇر (2017 جىلعى مالىمەت بويىنشا جازىلۋشىلار سانى 3,1 ملن-عا جەتكەن), ودان كەيىنگى ورىندى بايان الاگوزوۆا يەلەنگەن (2,9), بۇدان سوڭ قايرات نۇرتاس پەن اشا ماتاي (بۇل ەكەۋىنىڭ اككاۋنتىنا 2,7 ملن ادام جازىلعان). ەندى رينات زايىتوۆتى شاشباۋلاۋ ارقىلى حايپ جاساپ وتىرعان بەينەارنالاردىڭ قانى جەرگە تامباي تۇرعان «ديماش» تاقىرىبى ارقىلى كورەرمەن جيناۋ ديناميكاسىنا كوز سالايىق: 2018 جىلى 27 جەلتوقسان — 2019 جىلعى 11 قاڭتار ارالىعىندا، ياعني جارتى ايدىڭ ىشىندە ريناتتىڭ امان تاسىعانمەن سۇحباتىن Talk Like ارناسى ارقىلى 713 مىڭ 258 ادام قاراعان جانە سونىڭ 7090-ى كوممەنتاري جازعان، ءدال سول ينتەرۆيۋدى رينات زايىتوۆتىڭ جەكە يۋتۋب ارناسىنان 555 مىڭ 371 ادام قاراعان جانە سونىڭ 3977-ءسى ءوز ويلارىن ايتقان جانە «جا» كانالى بويىنشا تيىسىنشە 5300×704 تسيفرى تىركەلگەن. وسىلايشا ون بەس كۇندە بارلىعى 1 ملن 300 مىڭداي ادام ديماش ارقىلى زايىتوۆقا جانە ونىڭ جاندايشاپ ارنالارىنا نازار سالعان. ءارى اتاق، ءارى اقشا — تاماشا ەمەس پە؟!.

التىن تاۋدىڭ وزدەرىنە شىعۋ ءناسىپ ەتىلمەگەن شىڭىن كوزدەپ نايزا لاقتىرۋشىلار قاشاندا بولعان — جەتسە جەتكەنى، جەتپەسە سول قۇلاعان جەرىنە دوكىر ۇشىمەن سىزات سالىپ ۇلگەرەدى. رينات كەزەكتى، جەلتوقسان سۇحباتىندا ديماشتىڭ قىتايعا كەتۋىنە جول بەرىپ، قىتاي ساياساتىنىڭ قۇربانىنا اينالدىرعانى ءۇشىن «باسى ىستەمەيتىن مينيسترلىكتى» ايىپتاي كەلىپ، «ونى وزىمىزدە ۇستاپ، وپەرانىڭ پاسپورتى رەتىندە كەرىسىنشە قويۋ كەرەك ەدى» دەپ قالدى. وسىنداعى ورىس تىلىنەن ينتەرفەرەنتسيامەن بارىمتالانعانداي بولىپ تۇرعان «كەرىسىنشە قويۋ» تىركەسىن قازاقشا قيسىنداپ كورسەك، ماسەلەنىڭ قويىلىسى ديماشتى قازىرگى جۇرگەن ەسترادا سالاسىنا جىبەرمەي، وپەرا تەاترىنىڭ ءانشىسى رەتىندە پايدالانۋ توڭىرەگىندە بولىپ وتىرعان سياقتى. توركىنى تۇسىنىكتى — ولاي ەتسە، ياعني ديماشتى تازا كلاسسيكالىق ۆوكالمەن بايلاپ قويسا، مۇنىڭ ءوزى الدىمەن «فانەراشىل» توي انشىلەرىنە مايداي جاعار ەدى، ءبىر عانا ءانشىنىڭ بەدەلى بۇلاردى باسىپ تۇرماس-تى، ديماش سياقتى فونوگرامماسىز ايتاتىن جانە ءاندى وزدەرىنەن اسىرىپ سالاتىن كەيىنگى بۋىن انشىلەر ءوسىپ شىعىپ، جۇرت نازارى سولارعا قاراي اۋىپ كەتپەس ەدى. وسىنى، ديماش كورسەتىپ وتىرعان «ناشار ۇلگىنى» توقتاتۋدىڭ جايىن توي انشىلەرى جينالىپ كەلىپ ريناتتىڭ قۇلاعىنا سىبىرلادى دەمەيمىز، سەبەبى، بۇل ءوزى كوپتەن اۋەزە بولىپ كەلە جاتقان اڭگىمە، ءتىپتى ديماش ۇلكەن ساحناعا ىلكى قادام باسقاندا ونى «استانا وپەراعا» قاراي يكەمدەۋشىلەر بولعان، بىراق ءانشى ءوزىنىڭ ونەر جولىن كوز الدىنا ەسترادادا، سونىڭ ىشىندە كلاسسيكالىق ۆوكال مەن ەسترادالىق ۆوكالدىڭ قوسىندىسى تۇرىندە، ياعني popera رەتىندە ەلەستەتەتىنىن ايتىپ، «وپەرا پاسپورتى» بولۋ ۇسىنىسىنان باس تارتقان-دى. سوڭىرا ديماشتىڭ اتاعى اۋەلەي باستاعاندا ءبىزدىڭ ەسترادا «جۇلدىزدارىمىزدىڭ» بىرقاتارى وعان شەتتە جۇرە بەرۋ ۇسىنىسىن دا تاستاعان، بىراق ويتسە الەمدىك مەگاجۇلدىزعا اينالىپ كەتۋ قاۋپى بار ەكەنى انىققا شىققاننان كەيىن مىنا «وپەرانىڭ پاسپورتى» دەگەندى قىلتيتتى. ءوزى دە وسى توي-بيزنەستىڭ كورنەكتى وكىلى جانە ونىڭ گۇلدەنۋىنە توي اندەردىڭ ءسوزىن جازۋ، تويلاردا تامادا بولۋ ارقىلى كەسەك ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان رينات ديماشتى كومەيگە كەسە-كولدەنەڭ تۇرعان سۇيەكتەي كورەتىن ءوز ورتالارىنداعى وسى ىڭعايدى ءيىنى كەلگەندە تامىزدىق قىپ تاستاپ وتىر. ەندەشە زايىتوۆ جاي حەيتەر ەمەس، سونىڭ ىشىندە بىربەتكەي «حەيتەرس گوننا حەيت» قانا ەمەس، بەلگىلى ءبىر توپتىڭ يدەولوگياسىن جۇرگىزەتىن جانە وسى جولدا جەمتىگىنە قارسى شاباتىن الامان اندەردوگ حەيتەر.

وسى جەردە كەيىپكەرىمىزدىڭ ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان سيپاتى ۇلتشىلدىقپەن قاتتى شالاپتالعانىن ايتۋ ءجون. الەۋمەتتىك جەلىلەردە ايتىسمەننىڭ ارعى تەگى ۇيعىر ەكەندىگى، وعان تاتار قانى ارالاسقاندىعى، ت.ب. نەشە ءتۇرلى قاۋەسەت جازىلىپ ءجۇر. ءبىزدىڭ بۇل شەتىن ماسەلەدە ءتىپتى دە شاتاعىمىز جوق. ريناتتىڭ ءوزى ايتقانداي، باسقا ۇلتتان شىقسا دا قازاقتىڭ ورتاسىندا ءوسىپ-ءونىپ، «جەتى اتاسىنان بەرمەن قازاقتىڭ تاربيەسىمەن، قازاق بولىپ وسكەن ادام» ءبىزدىڭ تاريحىمىزدا از ەمەس. باسقا حالىقتاردا دا ونداي مىسال كوپ. ال سولاردىڭ قاي-قايسىسىن دا الابوتەن ايرىقشالاپ تۇرار ءبىر قاسيەت سول وزدەرى تۋىپ-وسكەن بوتەن ورتا، باسقا ۇلتتىڭ سويىلىن سوعۋعا كەلگەندە شەكتەن تىس بەلسەندى بولىپ كەتەتىندىگى. ماسەلەن، ارعى تەگى فالاش پۋشكين ورىس ادەبي ءتىلىن جاسادى، پومور لومونوسوۆ ورىس عىلىمىنىڭ نەگىزىن سالدى، تۇركى تەكتىلەردەن كارامزين ورىس تاريحىن جازدى، اكساكوۆ پانسلاۆيانشىلدىقتىڭ، ترۋبەتسكوي سلاۆيانشىل ەۋرازياشىلدىقتىڭ كورنەكتى وكىلدەرىنە اينالدى، گرۋزين ستالين ورىس ناتسيونال-بولشەۆيزمى نەگىزىندە رەسەيدى قۋاتتى دەرجاۆاعا اينالدىردى. گرۋزين سەرگو وردجونيكيدزە كاۆكازعا بارعان كەزىندە ورىس ءشوۆينيزمىن شەكتەن شىعارىپ جىبەرگەنى سونشا، لەنين مۇنى «ۇلىدەرجاۆالىق دەرجيموردا» اتاپ قاتتى اشۋلانعانى ءمالىم. ياعني، باسقا ۇلتتان شىققاندار ەلدىڭ نەگىزىن قۇراپ وتىرعان حالىققا ءسىڭىسۋ ويىمەن سول حالىقتىڭ قامىن جەۋدى ولاردىڭ وزىنەن دە اسىرىپ، قامشىنى قاتتىراق سىلتەيتىنىنە تاريح تۋراشى. ايتالىق ديماش جايىندا اڭگىمە بولا قالسا ريناتتىڭ ءوز جەرلەستەرى ەرلان رىسقالي مەن مەدەت شوتاباەۆتى باعاسىن الا الماي جۇرگەن حالىقارالىق تالانتتار رەتىندە اڭگىمەسىنە تۇزدىق ەتە بەرەتىنىن سونداي شەكتەن شىققان ۇلتشىلدىقپەن بايلانىستىرماسقا لاج جوق. ءوزىنىڭ قازاققا كىرمە ەمەس ەكەندىگىن، تاربيەسى بويىنشا «جەتى اتاسىنان بەرمەن قازاق» ەكەندىگىن دالەلدەۋ ءۇشىن دە ريناتقا بۇل انشىلەردى ايتۋ كەرەك بولعان شىعار، بىراق ديماشتىڭ تالانتىن باعالاۋ ءۇشىن بىزدەگى باسقا انشىلەردى كەمسىتۋ ياكي سىناپ-مىنەۋ قانشالىقتى قاجەت بولماسا، باسقا انشىلەردى ۇلىقتاۋ ءۇشىن دە ديماشتى كەمسىتىپ، سىناپ-مىنەۋ دە سونشالىقتى قاجەتسىز. ءوز باسىم ارقا انشىلىك ءداستۇرىن ابىرويمەن جالعاستىرىپ كەلە جاتقان تاماشا ءانشى، ىزدەنگىش مۋلتينسترۋمەنتالشى ەرلان رىسقالي دا، باي وبەرتوندى وپەرالىق تەنور داۋىستىڭ يەسى مەدەت شوتاباەۆ تا رينات زايىتوۆتىڭ ادۆوكاتتىعىنا مۇقتاج ەمەس دەپ ويلايمىن. ءبارىن ايت تا ءبىرىن ايت، ريناتتىڭ ديماشقا قاراي باعىتتاپ جۇرگەن سوققىلارىنىڭ ىشىندەگى باستى سوققىنىڭ باعىتى دا وسى — ءوزىنىڭ سۇيەگى بوگدە بولعانىمەن، ەتى قازاق ەكەندىگىن ءولىپ-ءتىرىلىپ دالەلدەۋدەن تۋاتىن جەرشىلدىك. جيىركەنىشتى جەرشىلدىك. «بۇل ىسكە كىم ۆينوۆات / يا سەمەيدىڭ قالاسى؟ / يا قازاقتىڭ الاسى؟» (سۇراقتىڭ اۆتورى اباي).

(جالعاسى بار)

ماقسات ءتاج-مۇرات

Abai.kz