عالىم باقىتكەرەيۇلى. ءدىن - ادامگەرشىلىك تىرەگى
اسا قامقور ەرەكشە مەيرىمدى اللانىڭ اتىمەن باستايمىن!
ادام بالاسى ءدىن ارقىلى ءوزىنىڭ تىرلىكتەن قاجيتىن جانىنا تىنىم ىزدەپ، بايانسىز دۇنيەدەن بەرىك تىرەك، ماڭگىلىك تياناق تابۋعا تىرىسادى. بىراق، وكىنىشكە وراي قازىرگى كەزەڭدە ءبىر دىنباسىعا بوي ۇسىنىپ، ءبىر ءدىننىڭ اياسىندا الاڭسىز قۇلشىلىق ەتەتىن زامان كەلمەسكە كەتىپ بارادى. ويتكەنى، جاپپاي ساۋاتتىلىق، «جاپپاي اقىلدىلىققا» جول اشىپ، سونىڭ ناتيجەسىندە، كىم كورىنگەن ءدىن ماسەلەلەرى جونىندە بىلگىشتىك تانىتىپ، «باس-باسىنا بي بولعان وڭكەي قيقىم، بۇزبادى ما مىنەكي «ءدىننىڭ» سيقىن» دەيتىن جاعدايعا تۋىندادى. سونىڭ سالدارىنان ءدىن ءوزىنىڭ مەيرىمدىلىك، سابىرلىلىق، بىرىگۋ، وركەندەۋ، كەمەلدىك ءتارىزدى سيپاتتارىنان ايرىلىپ، وشپەندىلىك، توزىمسىزدىك، ىدىراۋ، توقىراۋ، پەندەشىلىك سيپاتتارىمەن كوبىرەك كورىنىس بەرە باستادى.
اسا قامقور ەرەكشە مەيرىمدى اللانىڭ اتىمەن باستايمىن!
ادام بالاسى ءدىن ارقىلى ءوزىنىڭ تىرلىكتەن قاجيتىن جانىنا تىنىم ىزدەپ، بايانسىز دۇنيەدەن بەرىك تىرەك، ماڭگىلىك تياناق تابۋعا تىرىسادى. بىراق، وكىنىشكە وراي قازىرگى كەزەڭدە ءبىر دىنباسىعا بوي ۇسىنىپ، ءبىر ءدىننىڭ اياسىندا الاڭسىز قۇلشىلىق ەتەتىن زامان كەلمەسكە كەتىپ بارادى. ويتكەنى، جاپپاي ساۋاتتىلىق، «جاپپاي اقىلدىلىققا» جول اشىپ، سونىڭ ناتيجەسىندە، كىم كورىنگەن ءدىن ماسەلەلەرى جونىندە بىلگىشتىك تانىتىپ، «باس-باسىنا بي بولعان وڭكەي قيقىم، بۇزبادى ما مىنەكي «ءدىننىڭ» سيقىن» دەيتىن جاعدايعا تۋىندادى. سونىڭ سالدارىنان ءدىن ءوزىنىڭ مەيرىمدىلىك، سابىرلىلىق، بىرىگۋ، وركەندەۋ، كەمەلدىك ءتارىزدى سيپاتتارىنان ايرىلىپ، وشپەندىلىك، توزىمسىزدىك، ىدىراۋ، توقىراۋ، پەندەشىلىك سيپاتتارىمەن كوبىرەك كورىنىس بەرە باستادى.
مۇنداي جاعدايدا ءدىن ءوزىنىڭ قاراپايىم تارتىمدىلىعىنان دا ايرىلىپ، كوپشىلىك تاراپىنان وعان قاتىستى جاقتىرماۋشىلىقتىڭ، ءتىپتى جەككورىنىش سەزىمدەرىنىڭ پايدا بولۋى زاڭدى. ويتكەنى، سوزدەرى مەن ىستەرى ۇيلەسپەيتىن، كوكەيگە قورقىنىش ۇيالاتىپ، بولاشاققا قاتىستى زور الاڭداۋشىلىق تۋدىراتىن «اقيقاتتى» ۇستاناتىن نەبىر اسىرە توپتاردىڭ ارەكەتتەرىنە قاراساڭ، جالپى دىننەن كوڭىلىڭ سۋيتىنى راس. سول سەبەپتى دە قوعامدا «كويلەك كوك، قارىن توق، قىزىق كوپ مىنا زاماندا ءدىنسىز دە تىم جاقسى ءومىر سۇرۋگە بولادى عوي، وسىلارعا نە جەتپەيدى ەكەن، جۇرتتىڭ مازاسىن الىپ» دەگەن كوڭىل كۇي ورىستەپ، «ءدىن جوق بولسا، ەشقانداي ماسەلە دە جوق» دەگەن دىنگە قارسى پىكىر ورنىعا باستايدى. سونىڭ ناتيجەسىندە دىنسىزدىكتى تۋ ەتكەن «كوممۋنيزم ەلەسىنەن» شاققا ارىلعان حالىق تاعى دا ءبىر ءدىنسىز قوعام قۇرىپ، سول ارقىلى تاعى ءبىر «جارقىن بولاشاققا اتتانباق» بولادى.
بىراق، شىندىعىنا كەلگەندە ادام بالاسى ءۇشىن ءدىنسىز قوعام قۇرماق تۇگەل، دىننەن تىس ءومىر ءسۇرۋى دە مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى، ءدىني ۇعىم بويىنشا اللا بار، ول بىرەۋ، ول جاراتىلىس يەسى، جانە دە ءبارى دە سونىڭ قولىندا. جانە بۇل اقيقات ۇعىم بولىپ تابىلادى. ولاي بولسا، ادام بالاسى قالاسا دا، قالاماسا دا، مويىنداسا دا، مويىنداماسا دا وسى اقيقاتتىڭ اياسىندا، باسقاشا ايتقاندا ءدىننىڭ اياسىندا ءومىر سۇرەدى. بىراق، كەيبىر جاندار ءدىن جونىندە قاتە تۇسىنىكتە بولۋى سەبەپتى «قۇدايعا سەنبەسەم، بەلگىلى ءبىر ءدىندى ۇستانباسام بولدى مەن دىننەن اۋلاق بولامىن» دەپ ويلايدى.
بىراق، ادام بۇل دۇنيەگە بەلگىلى ءبىر مەرزىمگە كەلەدى، جانە جاقسىلىق پەن جاماندىق اراسىندا تاڭداۋ جاساپ ءومىر سۇرەدى، جانە اقيرەت كۇنى سول ءومىرىنىڭ قورتىندىسى شىعارىلىپ ول ءوز ىستەرىنىڭ تۇپكىلىكتى باعاسىن الاتىن بولادى. سوندىقتان دا ونىڭ «ءدىندى ۇستانباسام بولدى مەن دىننەن تىس بولامىن» دەگەن تۇسىنىگى قاتە تۇسىنىك بولىپ تابىلادى. ول قالاي بولعاندا دا اقيقات بولىپ تابىلاتىن ءدىننىڭ اياسىندا ءومىر ءسۇرىپ، ودان ەشقايدا دا قاشىپ قۇتىلا المايدى. بۇل دۇنيەدە قانشا جەردەن شىندىقتان جالتارسا دا، اقيرەت كۇنى ول ءدىننىڭ اقيقات، ال، اقيقاتتىڭ ءدىن ەكەنىن تۇپكىلىكتى مويىندايتىن بولادى.
ءدىن ءوزىنىڭ اقيقات بولمىسىمەن جاقسىلىق جونىندەگى شىم- شىتىرىق تۇسىنىكتەردى ءبىر ىزگە سالىپ، ونى بىردەن-ءبىر تۋرا جولعا اينالدىراتىن كەمەل ىلىمگە اينالسا، اقيقات وزىنىڭ ءدىن رەتىندەگى كورىنىسىمەن ادام جانىنا كىر شالدىرماي، ونى ۇزدىكسىز تازارتىپ وتىراتىن، ونىڭ ماڭگىلىك تابيعاتىن جالعاندىق قوسپالاردان ارشىپ، ونى نۇرلاندىراتىن ناقتى امالعا اينالادى.
ءدىن- سانامەن تانىعاندا اقيقات بولسا، جۇرەكپەن تانىعاندا ول ماحابباتقا اينالادى. وسى دۇنيەمەن عانا شەكتەلگەن ادامزات ساناسىنا اقيقاتتى تانۋ قيىنعا سوعادى. ويتكەنى، ول كوبىنەسە يگەرگەن بىلىمدەرى مەن اشىلعان جاڭالىقتاردىڭ اۋانىمەن ۇنەمى قۇبىلىپ، بۇگىن اقيقات دەگەن نارسەسىنەن ەرتەڭ كۇماندانىپ، باس تارتىپ وتىرادى.
ول بىلىمگە تاۋەلدى بولىپ، ءبىلىم ارقىلى دۇنيەدەن قيسىن ىزدەيدى. ال، ساناسى شەكتەۋلى بولعان سوڭ، ونىڭ الاتىن ءبىلىمىنىڭ دە اۋقىمى شەكتەۋلى. سول سەبەپتى دە قانداي دۇنيەتانىمنان بولماسىن بەلگىلى ءبىر قيسىنسىزدىق تابۋعا بولادى. سوندىقتان دا تەك بىلىمگە عانا تاۋەلدى بولعان ادام اداسۋعا بەيىم تۇرادى. سوندىقتان دا ءدىندار ادام يمانىن بىلىمگە تاۋەلدى ەتپەي، يماندى باسشىلىققا الا وتىرىپ قانا ءوز تانىمىن كەڭەيتۋگە ءتيىستى. يماني نەگىزدەگى ىزدەنىستەر عانا اداسپاۋدىڭ كەپىلى.
ءبىلىم ارقىلى ادامنىڭ يمانىن جويىپ، ونى اقيقاتتان اداستىرۋ ارەكەتتەرى جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلۋدە. بىراق، كەزىندە يماندى جوققا شىعارعان تالاي ىلىمدەر مەن بىلىمدەر ۋاقىت وتە كەلە كونەرىپ جايىنا قالدى. ال، يمان بولسا ءالى جاس، ءالى قۋاتتى، ءالى ومىرشەڭ.
مۇنداي جاعداي قاشاندا دا بولعان، جانە اقيرەتكە دەيىن سولاي بولا بەرەدى. نەبىر كوكەيگە قونىمدى ءىلىم-بىلىمدەر الدىدان شىعىپ، جولدى كەسىپ، ادامنىڭ يمانىن ۇزدىكسىز سىناۋمەن بولادى. ولارعا الدانىپ جولدان تايعان ادام بولسا سول ءىلىم-بىلىمدەرمەن بىرگە كونەرىپ، سولاردىڭ قوقىستارىنىڭ استىندا تۇنشىعىپ قالا بەرەتىن بولادى.
ال، ءدىننان اجىراماي، دىنگە بەرىك تابان تىرەگەن ادام قۇلشىنا قۇلشىلىق ەتەدى. ال، قۇلشىنا قۇلشىلىق ەتكەن جاننىڭ جۇرەگىندە اللاعا دەگەن ماحاببات وتى جانىپ تۇراتىن بولادى. ونداي جان ءدىندى ماحاببات دەپ جۇرەگىمەن تۇسىنەدى. ونداي جانعا كۇماندانىپ تايعاقتىق تانىتۋ جات مىنەز. سەبەبى، اللانىڭ بارلىعىنا دا، ءدىننىڭ حاقتىعىنا دا ونىڭ جۇرەگىندەگى ماحاببات كۋا. ونداي جان جان-جۇرەگىن نۇرلاندىرعان اللاعا دەگەن ماحابباتىن ەشقاشاندا، ەشنارسەگە دە ايىرباستاۋى مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى، ونداي نارسە بۇل دۇنيەدە جوق!
بىراق، دىنگە ىشىنەن ەمەس سىرتىنان كوز سالىپ، سول سەبەپتى دە ونىڭ ىشكى ءمانىن تۇسىنە الماعان كەيبىر جاندار ءدىن جايىنداعى وزدەرىنىڭ ءۇستىرت تە شالا تانىمدارىنىڭ قۇلى بولۋدا. وسىنداي جانداردىڭ قاتارىنداعى نەبىر عالىمدار ءدىندى جالعان ءىلىم دەپ دالەلدەۋمەن كەلسە، نەبىر ويشىلدار ونى الماستىراتىن ىلىمدەردى جەتىلدىرۋدە. ال، قوعامنىڭ بەتكە ۇستار ازاماتتارى بولسا سونداي ىلىمدەردى ۇستانا وتىرىپ، سوزدەرىمەن دە ىستەرىمەن دە ولاردى قىزۋ ناسيحاتتاۋدا. سول سەبەپتى دە ولارعا سەنىم ارتقان قاراپايىم كوپشىلىك دىندى نادان حالىقتى بيلەۋ ءۇشىن ويلاپ تابىلعان، وركەنيەتتى جاڭا زامانعا ىلەسە الماي اياققا وراتىلعان جالعان ءىلىم دەپ تۇسىنۋدە.
«ەگەر ءدىن جالعان بولسا، وندا جۇماق پەن توزاقتىڭ دا جوق بولعانى، دەمەك، ءومىر بويىنا تالعاجاۋ بولاتىن جۇماق ءۇمىتى پەن سانانى بۋاتىن توزاق ۇرەيىنىڭ دە بەكەر بولعانى. ەندەشە، ەسكىلىكتىڭ قالدىعى بولعان تىيىمدار مەن شەكتەۋلەردى سەرپىپ تاستاپ، ەركىن دە اشىق تۇردە جاڭا زامانعا لايىق جارقىن ءومىر ءسۇرۋ كەرەك.» مىنە، وسىنداي شولاق قورتىندىعا كەلگەن ءار ادامنىڭ دا كوڭىلىنە جەلىك كىرىپ، ول ءوزىنىڭ كەمشىلىكتەرى مەن السىزدىكتەرىنە بوي الدىرىپ، الاڭسىز ازعىنداي باستايدى.
شىندىعىنا كەلگەندە اللانى ەسكەرۋسىز تاستاپ، ونىڭ ءدىنىن دە اينالىپ ءوتىپ، بار ماسەلەنى ولاردىڭ قاتىسىنسىز-اق شەشۋدى ۇسىناتىن مۇنداي ءىلىم-بىلىمدەر ادامداردى اقيقاتقا جولاتپاي، ولاردى قاڭعىرتىپ قوياتىن جالعان ءىلىم-بىلىمدەر بولىپ تابىلادى. وسىنداي جالعان باعىتتاردا ءسوز ساپىرىپ، ماسەلەلەردى شەشىلمەيتىن قىرلارىنان شەكسىز تالقىلاپ ءجۇرىپ-اق ابىروي-اتاق جيناپ، ءتىپتى كەمەڭگەر اتانۋعا دا بولادى. جانە، وسىنداي «كەمەڭگەرلەردى» ءپىر تۇتىپ سوڭىنا ىلەسەتىندەر دە كوپتەپ تابىلىپ وتىرادى. ويتكەنى، اقيقاتتى جانى قالامايتىن جانداردىڭ باسقا تاڭداۋلارى جوق!
مۇنداي جالعان ءىلىم-بىلىمدەردىڭ قاي-قايسىسى بولماسىن قاشاندا ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى بەتكە ۇستانادى. بىراق، شىن مانىندە، ادامگەرشىلىك ماسەلەسىنە دىننەن تىس قاراپ، ونى ءدىني تانىمسىز وركەندەتۋ ارەكەتى ءتيىستى ناتيجە بەرمەيتىن بوس اۋرەشىلىك. عاسىرلار بويىنا نەبىر ويشىلدار ادامشىلىق جايىندا ۇلى سوزدەر ايتىپ، سونى نەگىزگە العان نەبىر جارقىن ىلىمدەر ويلاپ تاپتى. بىراق، ولار ءسوز جۇزىندە عانا وربىگەن ادامگەرشىلىكتىڭ نەبىر اسقاق كورىنىستەرىن جاساعانمەن ءىس جۇزىندە، قاراپايىم ومىردە ول ىلىمدەرگە سۇرانىس بولماي، تىرلىك قيسىنى ءوز دەگەنىن ىستەپ، پەندەشىلىكتىڭ تاسى جوعارى ورلەۋمەن بولدى.
ونىڭ باستى سەبەبى، كۇيكى تىرلىكتە تۇرمىس قامىن، باس قىزىعىن ويلاپ، ودان ارىگە كوپ بويلاي قويمايتىن كوپشىلىك ءۇشىن «ادال بول، ار-ۇياتىڭدى ساقتا، ادامگەرشىلىك پارىزدارىڭدى ۇمىتپا» دەگەن قۇرعاق ۋاعىز «ءبىر قۇلاقتان كىرىپ، ەكىنشى قۇلاقتان شىعىپ كەتەتىن»، ءتىپتى كەكەسىن تۋدىراتىن جالتىر سوزدەر عانا بولىپ قابىلدانادى.
مۇنداي اسەم دە اسقاق سوزدەرگە ەلىگىپ، وزدەرىن وسى ادامگەرشىلىك تاعلىمعا لايىق ۇستاماق بولعان جاندار بولسا ومىردە قوسىمشا قيىندىقتارعا دۋشار بولىپ، وزدەرىنىڭ لايىقتى ىستەرىنە قايتارىم كورمەي، ادىلدىكتەن ءتۇڭىلىپ ساعى سىنۋمەن بولادى. ولاي بولسا، ادامگەرشىلىكتى قۇرعاق ناسيحاتتايتىن مۇنداي ىلىمدەر، شىن مانىندە، ادامداردى ىزگىلىككە تاربيەلەيتىن ىلىمدەردەن كورى ولاردى ادىلدىكتەن ءتۇڭىلدىرىپ، ادامگەرشىلىكتەن جەرىندىرەتىن ىلىمدەر بولىپ تابىلادى.
بىراق، كوپتەگەن جاندار ناقتى، ءارى قاتاڭ تالاپ ەتىلەتىن، ناپسىگە وتە اۋىر تيەتىن مىندەتتىلىكتەرى مەن تيىمدارى كوپ اقيقي دىننەن كورى وسىنداي جالعان ىلىمدەردى ۇستانعاندى ءجون كورسە، پيعىلى جامان ەكىجۇزدى جاندار ءۇشىن ونداي ىلىمدەردىڭ بۇرمالاپ، ءوڭىن اينالدىرۋعا قولايلىلىعى وتە ءتيىمدى. سول سەبەپتى دە مۇنداي ىلىمدەر حالىق اراسىندا بەلگىلى ءبىر سۇرانىسقا يە بولا وتىرىپ، تالاپ-تىيىمدارى مول دىندەرگە باسەكەلەس رەتىندە ولاردى قوعام تىرشىلىگىنەن ىعىستىرۋشىلار مىندەتىن اتقارۋمەن كەلەدى.
مۇنداي بىرنەشە ىلىمدەر ءبىر-بىرىمەن باسەكەگە ءتۇسىپ، كوپشىلىك نازارىن ءوز ارتىقشىلىقتارىمەن اۋلاۋعا تىرىسقان كەزدە، ءدىن قاجەتسىز بولىپ، قوعام ءومىرىنىڭ ءبىر تۇكپىرىنە ىعىسۋعا ءماجبۇر بولادى. سەبەبى، ونداي ىلىمدەر حالىقتى جاقسى تۇرمىسپەن قامتاماسىز ەتىپ، دۇنيە قىزىقتارىن تاماشالاۋعا جاعداي جاساۋعا ۋادە بەرەدى. جانە وسى باعىتتاعى ناقتى ىستەرمەن اينالىسادى. سول سەبەپتى دە مۇنداي ىلىمدەرمەن سالىستىرعاندا، ساناسىن تۇرمىس بيلەپ، جەڭىل ءومىردىڭ قىزىقتارىن اڭساعان كوپشىلىك ءۇشىن تالاپتارى اۋىر، تيىمدارى كوپ ءدىننىڭ سۇرقايى، ءتىپتى سۇمپايى دا بولىپ كورىنەتىنى ءسوزسىز.
بىراق، دىننەن تايعان قوعام بىرتە-بىرتە ادامشىلىق بەت بەينەسىن دە جويادى. ويتكەنى، ءدىنسىز قوعامدا ادامگەرشىلىكتىڭ ءوڭى اينالدىرىلىپ، ادامگەرشىلىك ۇعىمى ازعىندىقپەن استاسىپ كەتەدى. ويتكەنى، ادامگەرشىلىك ىلىمىندە ادامنىڭ ءناپسىسىن تيۋعا شەشۋشى ىقپال ەتەتىن اقيرەت ەسەبى مەن توزاق ۇعىمى جوق. جانە ول ادامعا «ادامدى الداساڭ دا اللانى الداي المايسىڭ» دەگەن سەنىم بەرمەيدى. سول سەبەپتى دە ادامدار «ىستەگەن ىستەرىم مەن ىشتەگى سىرلارىمدى ادامدار بىلمەسە بولدى» دەپ ىشكى جان-دۇنيەسىنە كوڭىل بولمەي، بىرىڭعاي سىرت كوز ءۇشىن قۇبىلىپ ەكىجۇزدىلىككە بوي الدىرادى. سونىڭ ناتيجەسىندە ادامگەرشىلىك ۇرانىن بەتكە ۇستاپ، ار-ۇياتى كۇشتى ادال ادام بولىپ كورىنۋگە تىرىساتىن، بىراق، پيعىلدارى جامان، ىستەرى ازعىن ەكىجۇزدى جاندار كوبەيىپ، سونداي جاندار قوعامدى بيلەپ، ادامزاتتى ازدىرا باستايدى.
مۇنداي ءىرىپ-ءشىري باستاعان قوعامدا ادامداردى ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ تۇگەل، ول تۋرالى اۋىز اشۋ دا ىڭعايسىز بولا باستايدى. ويتكەنى، ادامگەرشىلىك، ار-ۇيات قاستەرلەنبەيتىن جەردە ونى ۇستانۋ دا، ناسيحاتتاۋ دا ابىرويسىز ءىس بولىپ تابىلاتىن بولادى. ويتكەنى، دۇنيە قىزىعىنا تويىمسىزدىق تانىتىپ، بەتىمەن كەتكەن جەڭىلتەك جانداردى بەرەتىن تۇك قىزىعى جوق جاداعاي، جەتىم ادامگەرشىلىك ءىلىمى ەش قىزىقتىرمايدى. سوندىقتان دا ادامگەرشىلىكتى جانى ءسۇيىپ، ونىڭ جوعىن جوقتايتىن جاندار كۇندەردىڭ كۇنىندە شاراسىزدىقتا سالىنىپ، تورىعا باستايتىن بولادى. قانشا ايقايلاسا دا «باياعى جارتاس ءبىر جارتاس» بولىپ، قۇرعاق ايقاي ءسوزى دە، ادال بولعان وزىدە وتپەي ابدەن سىلەسى قاتاتىن ونداي جاندار، اقىر اياعىندا ادامگەرشىلىكتەن وزدەرى دە ءتۇڭىلىپ، وزدەرى دە وعان تۇكىرەتىن بولادى.
شىن مانىندە، ءدىنسىز ادامگەرشىلىك تانىم بىرتە-بىرتە جاماندىقتىڭ بەت پەردەسى، ونىڭ قالقانى مەن قارۋىنا اينالىپ كەتەدى. سوندىقتان دا قۇرعاق ادامگەرشىلىكتى سايلاپ، ونى جاماندىققا قارسى قامداپ، جاماندىقتىڭ بەتىن تويتارام دەپ جۇرگەن ادام انشەيىن كۇرەستىڭ كورىنىسىن جاساپ جۇرگەن زىميان، نەمەسە، بار كۇشىن بوسقا سارىپ ەتىپ بەينەتكە قالىپ جۇرەتىن قيالي ادام. كىم قانداي ءۋاج ايتسا دا جاقسىلىق پەن جاماندىقتى، حالال مەن حارامدى اجىراتىپ، قانداي ماسەلەنى بولماسىن اقيقات تۇرعىسىنان توتە جولمەن شەشەتىن دىننەن باس تارتۋ، شىن مانىندە، ادامشىلىقتان باس تارتۋ بولىپ تابىلادى.
ءبارىن دە ءبىلىپ، ءبارىن دە كورىپ، ءبارىن دە ەستىپ تۇراتىن شەكسىز قۇدىرەت يەسى اللاعا دەگەن سەنىمى جوق، جان-جاقتى جۇيەلەنىپ، ناقتى بەكىتىلگەن شاريعي زاڭدارى دا جوق، جانە ادامداردى قىزىقتىرىپ، ءارى قورقىتاتىن جۇماق پەن توزاق ءتارىزدى اسەرلى تەتىكتەرى دە جوق، «ۇزىن ارقان، كەڭ تۇساۋ» ادامگەرشىلىك ءىلىمى، شىن مانىندە، ادامداردى دىننەن تايدىرىپ، بىرتە-بىرتە ازعىندىقتىڭ قۇشاعىنا سالاتىن وتپەلى كەزەڭدىك ءىلىم بولىپ تابىلادى. ونى ۇستانعان ادامدار ونىڭ تايعاق نەگىزدەرىندە ۇزاق ۋاقىت تۇراقتاي الماي نە ازعىندىققا اۋىپ كەتەدى، نە دىننەن پانا ىزدەيدى.
ادامگەرشىلىك تانىمنىڭ ءدىني تانىم نەگىزىندە قالىپتاسىپ، قاشاندا دىننەن ءنار الىپ وتىراتىنىن تۇسىنەتىن ۋاقىت جەتتى. قازىرگى «وركەنيەتتى» زاماندا دىننەن اجىراتىلعان ادامگەرشىلىك ۇعىمى ءوزىنىڭ رۋحاني تازالىق، ار-ۇيات پەن ادالدىق مانىنەن ايىرىلىپ، تەك ادام قۇقىعىن قورعاۋ ماعىناسىندا عانا قولدانىلا باستادى. ال، ادام قۇقىعىن قورعاۋ بولسا ءوز كەزەگىندە رۋحاني تازالىقتى، ار-ۇيات پەن ادالدىقتى اياۋسىز تاپاپ جاتقان ازعىندىقتى قورعاۋعا اينالا باستادى. بۇل دىننەن اجىراعان ادامگەرشىلىك تانىمنىڭ اداسىپ ءوزىنىڭ شىنايى مانىنەن وڭاي ايىرىلىپ قالاتىندىعىنىڭ ايقىن دالەلى.
شىن مانىندە، رۋحاني تازالىقتىڭ، ار-ۇيات پەن ادالدىقتىڭ مىزعىماس تىرەگى ءدىن. سوندىقتان دا يماندىلىق پەن ادامگەرشىلىكتى ءبىر ۇعىم دەپ بىلگەن ءجون. ول ەكەۋىن اجىراتىپ، ادامگەرشىلىكتى جەكە دارا ءىلىم ەتىپ، ونى دىنگە باسەكەلەس ەتىپ، سول ارقىلى ءدىندى ءومىر ساحناسىنان الاستاۋ ارەكەتى نە ناداندىق، نە بولماسا ادامزاتقا جاسالىپ جاتقان زور قاستاندىق بولىپ تابىلادى.
عالىم باقىتكەرەيۇلى
