سايلاۋ تۋرالى جازباق تا قيىنداپ كەلەدى. ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنا سوڭعى ۇمىتكەرلەر قۇجات تاپسىرىپ، انە-مىنە كانديدات اتانعالى جاتىر. ەندى ولار نەمەسە ولاردى ۇسىنعان ۇيىمدار تۋرالى سىن جازۋ – ونىڭ قارسىلاستارىنا قولداۋ بىلدىرگەنمەن پارا-پار بولادى. ياعني، سەن وبەكتيۆتىلىكتى ساقتاماعان بولىپ، سەنىڭ جازعانىڭ بىرجاقتى شيماي-شاتپاق دەپ سوگەدى، وسىنداعى جۇرت. ەندى قايتپەك كەرەك...

رەسمي تۇردە ۇمىتكەرلەردىڭ ۇگىت-ناسيحاتى 11 مامىردان باستالادى. جازىپ ۇلگەرەيىك. جازعاندا دا ۇمىتكەرلەر مەن ولاردى ۇسىنعان ۇيىمداردىڭ سەزدەرى تۋرالى از-كەم ءسوز شىعارايىق.

نۇر وتان سەزى

بۇل بيلىكتەگى دومينانت پارتيا عوي. ەكى بىردەي پرەزيدەنت مۇشە. قازاقستاننىڭ قازىرگى ۋاقتاعى «زاپاسنوي پرەزيدەنتى» دە وسى پارتيانىڭ ادامى. سيىرقۇيمىشاقتاتپاي تۋراسىن ايتساق، كەزەكتى رەت كەزەكتەن تىس وتەتىن سايلاۋدىڭ باستى ءفاۆوريتى دە وسى پارتيانىڭ ادامى.

پارتيا سەزد وتكىزدى. نۇر وتاننىڭ الاۋلاتقان-جالاۋلاتقان سەزدەرىنىڭ سيقى بەلگىلى عوي. وسىعان دەيىن سونداي سەزدىڭ نەشەسى ءوتتى. ءبارىن دە كورىپ-ءبىلىپ جۇرسىزدەر. جاتتاندى بولعان ستسەناري. سول ستسەناريدىڭ جالپى سۇلباسى مىنە:

توردە توراعا مەن ونىڭ ماڭايىنداعى، وزدەرىن بيلىكتەگى ەليتالىق توپقا جاتقىزاتىن ادامدار وتىردى. ونىڭ اينالاسىنا كىل ىعايلار مەن سىعايلار جايعاستى. ءانشى، كۇيشى-بيشىلەردىڭ ءبارى وسىندا. ارتقى فوندا جاۋىر بولعان جاتتاندى سوزدەردى جامىراعان كۇيى جاتقا ايتىپ تۇرعان جاستار.

سەزگە كەلگەندەر كەزەك-كەزەك ءسوز الىپ، نۇرەكەڭنىڭ وتىز جىلداعى جاساعان جاقسىلىعىن اسىرا ايتىپ،  اسپەتتەپ سويلەدى. ءتىپتى، ەسكى پرەزيدەنتتىڭ ابىرويىن ابىلاي حاننان اسىرىپ جىبەرگەندەر دە تابىلدى. ۇزىن-سونار جيىننىڭ سوڭىندا نازارباەۆ توراعا رەتىندە توقاەۆتىڭ كانديداتۋراسىن ۇسىندى. قالعاندارى قولدادى. شارۋانىڭ شەتىن قايرعان سوڭ، دەپۋتات ءانشى بەكبولات قانايۇلى باستاپ، قالعاندارى قوشتاپ ءان سالدى. ءاننىڭ ەموتسيونالدى بولعانى سونشالىق، باسقالاردى قويىپ، نۇرەكەڭنىڭ ءوزى دە كوز جاسىنا ىرىق بەردى. وسىمەن ءبىتتى.

ءسويتىپ، ءساۋىردىڭ سوڭىنا قاراي وتكەن سەزدە باس پارتيا باسشى بولۋعا لايىق تۇلعا دەپ – قاسەكەڭنىڭ، قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ كانديداتۋراسىن شىعاردى.

1. قاسىم-جومارت توقاەۆ

قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ بۇل سايلاۋدىڭ باستى ءفاۆوريتى. ساياساتتى ىشىنەن دە، سىرتىنان دا بىلەتىندەردىڭ بولجاۋىنشا جەڭىمپاز ادام. ونىڭ اكىمشىلىك رەسۋرسى بار. ول بيلىك پارتياسىنىڭ وكىلى. ول ەل بيلىگىنىڭ ءتۇرلى ساتىسىنان وتكەن ادام. ول نازارباەۆتىڭ قاسىندا وتىز جىلدان بەرى جۇرگەن ادام. ىشكى ساياساتتى دا، سىرتقى ساياساتتى دا ءجىتى تۇسىنەتىن، تىسقاققان ساياساتكەر. رەسەيدە وقىعان، قىتايدا قىزمەتتە بولعان، بۇۇ-دا باسشىلىق قىزمەت جاساعان تاجىربيەلى ادام.  ونىڭ ەل اراسىندا دا سيمپاتياسى جوق ەمەس. ول تۋرالى بۇرىن دا جازدىق. قايتالاپ جاتپايىق...

سايلاۋ بولعان سوڭ، ۇمىتكەردىڭ قارسىلاستارى بولۋى كەرەك قوي. سوندىقتان دا، قاسەكەڭ، سايلاۋ وتكىزبەس بۇرىن، ەلدەگى ءبىرلى-جارىم پارتيانىڭ باسشىلارىن اقورداعا جيناپ، اقىلداسۋ ءشايىن بەردى. ءبىر-ءبىر ۇمىتكەردەن شىعارۋدى تالاپ قىلدى. سولاي بولدى دا. اقورداعا بارعان پارتيا باسشىلارى سايلاۋعا ۇمىتكەر شىعاراتىندارىن مالىمدەدى.

اق جول سەزى

ءساۋىر بىتە سەزد وتكىزگەن جانە ءبىر پارتيا - اق جول. سەزد استاناداعى، كەشىرىڭىزدەر، نۇر-سۇلتانداعى قىمبات قوناق ۇيلەردىڭ بىرىندە ءوتتى.

سەزگە ايماقتاردان ۇزىن-ىرعاسى 250-دەن اسا دەلەگات كەلدى. شاقىرىلعان قوناقتاردى قوسا ەسەپتەگەندە، 300-گە تارتا ادام قاتىستى. رەسپۋبليكالىق جانە شەتەلدىك اقپارات قۇرالدارى سول جەردەن اقپارات تاراتتى.

ءۇش ساعاتقا سوزىلعان جيىن اۋەلى پرەزيديۋم مۇشەلەرىن سايلادى. ولار توردەگى ورىنعا جايعاستى. ءارى قاراي، اق جولدىڭ ءوڭىر-وڭىردەن كەلگەن دەلەگاتتارىنىڭ ىشىنەن پرەزيدەنتتىك دوداعا تۇسۋگە ماقۇل ادامدار رەت-رەتىمەن مىنبەرگە شىعىپ ءسوز سويلەدى. وزدەرىنىڭ نە ءۇشىن ۇمىتكەرلىككە تۇسكەلى تۇرعاندارىن جەتكىزدى. سونداعى جۇرتتىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋگە تىرىستى.

6 ادام وزدەرىن ۇمىتكەرلىككە ۇسىندى. بۇل التاۋدىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك تىلدە، قازاق تىلىندە ەكى اۋىز ءسوزدىڭ باسىن قۇراي المايتىندار دا بولدى. «بايانداماڭىزدى ورىس تىلىندە جاساپ شىقتىڭىز. ەرتەڭ قازاق تىلىنەن ەمتيحان تاپسىرعاندا قايتپەكسىز» دەپ سۇراعاندارعا: «دا، ەست تاكوە» دەگەن ادامدار دا بولدى. مىنبەرگە شىعىپ بارا جاتىپ، «زدراستۆۋيتە دەگەندى قازاقشا قالاي ايتامىن» دەگەن ادامدار دا بولدى. مىنبەرگە شىعىپ الىپ، نە ايتارىن بىلمەي ەسى ەكەۋ، ءتۇسى تورتەۋ بولعاندار دا تابىلدى. دانيا ەسپاەۆا، تالعات ەرعاليەۆ، سەرىك ەرۋباەۆ سەكىلدى ءسوزى ءتۇزۋ، ساۋاتى جوعارى ادامدار دا جوق ەمەس. نەسىن سۇرايسىز. جارىسسوزدەر قىزۋ ءوتتى. دەلەگاتتار دا، جۋرناليستەر دە سۇراقتارىن اشىق قويدى. جاۋاپتارىن ەستىدى.

وسىدان كەيىن پارتيا توراعاسى ازات پەرۋاشەۆ ءسوز الدى. ءوزىنىڭ ۇمىتكەرلىككە تۇسپەيتىنىن مالىمدەدى.

دەسە دە، سەزد الدىندا وتكەن پلەنۋمدا پارتيانىڭ وڭىرلىك فيليالدارى، تۇركىستان، ماڭعىستاۋ، الماتى وبلىستارىنىڭ، الماتى مەن استانا قالالارىنىڭ فيليالدارى ازەكەڭنىڭ كانديداتۋراسىن قولداعان ەدى. ول كەزدە ازات تۇرلىبەكۇلى، دەموكراتيالىق پرينتسيپتەرگە ساي، وزگە ارىپتەستەرىنىڭ دە ۇمىتكەر بولۋعا قۇقىلى ەكەنىن العا تارتقان. سەزدە ول ءوزىنىڭ پرەزيدەنتتىككە تۇسپەيتىنىن كەسىپ ايتتى.

سونان سوڭ، دەلەگاتتار كورشى بولمەدە 6 ۇمىتكەرگە داۋىس بەردى. جاسىرىن داۋىس بەرۋ ناتيجەسىندە دانيا ەسپاەۆانى 94 ادام، تالعات ەرعاليەۆ دەگەن كاسىپكەردى 30-عا جۋىق ادام قولدادى. قالعاندارى 4-5 داۋىسپەن شەكتەلدى. ءسويتىپ، العاشقى تۋردا 50 پايىز داۋىستى ەشكىم جيناي الماعان سوڭ، سەزد كوش باستاعان ەكى ۇمىتكەرگە اشىق داۋىس بەرۋ تۋرالى شەشىمگە كەلدى. اشىق داۋىس بەرۋدە دانيا ماديقىزى دەلەگاتتاردىڭ 170 داۋىسىنا يە بولدى. ءسويتىپ، اق جولدىڭ ۇمىتكەرى اتاندى. بىرەۋدى اسىرىپ، بىرەۋدى تومەندەتۋ ويىمىزدا جوق. اق جولدىڭ سەزى ازىرگە دەموكراتيالىق تالاپتارعا ساي وتكەن سەزد بولدى. ول شىندىق. جۇرت پوتەنتسيالدى كانديدات دەپ باعالاعان پەرۋاشەۆ ەمەس، ءادىل سايلاۋ ارقىلى ىرىكتەلگەن كانديدات، وندا دا ايەل كانديدات تاڭدالدى. بۇل دا ءوز كەزەگىندە پارتيانىڭ قانداي دا ءبىر ينتريگاسى بارىن بىلدىرەدى.

2. دانيا ەسپاەۆا

دانيا ەسپاەۆا جاسىراتىنى جوق، جارىس ءسوز كەزىندە وزگەلەردەن كوشى ىلگەرى بولدى. قازاقشاسى دا ءتاپ-ءتاۋىر. قويىلعان سۇراقتارعا ىركىلمەي، توسىلماي ناقتى جاۋاپ بەرە الدى.

دانيا ماديقىزى – تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىنداعى پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەر رەتىندە قاتىساتىن تۇڭعىش ايەل ادام. "سايلاۋعا ايەل ازاماتتىڭ قاتىسۋى بولاشاقتا داريعا نازارباەۆانىڭ سايلاۋعا تۇسۋىنە ەلدىڭ پسيحولوگياسىن دايىنداۋ ءۇشىن جاسالىپ وتىرعان ساياسي قادام" دەگەندەر دە بولدى. دانيا ەسپاەۆا پارلامەنت دەپۋتاتى. ول ەكونوميكا سالاسىندا وتىز جىلدان استام ۋاقىت ءتۇرلى قىزمەتتەردى اتقارعان.

قاسىم-جومارت كەمەلۇلى سەكىلدى قاسقىر ساياساتكەرگە، اقوردا سەكىلدى الىپ مەحانيزمگە، ماشيناعا قارسى قاۋقار تانىتار ادام رەتىندە تاڭدالدى. كەي ساياساتكەرلەردىڭ پىكىرىنشە الدىڭعى ۇشتىككە، ءتىپتى رەتى كەلسە ەكىلىككە ەنەتىن ادام.

كومپارتيا سەزى

قازاقستاننىڭ كوممۋنيستەرى دە ماجىلىستە دەپۋتاتى بار پارتيا. اناۋ، ەسىنەسە دە، پىسىناسا دا ەلگە «حيت» بولىپ جۇرەتىن، جاسى سەكسەننەن اسقان كارىسۇيەك كوممۋنيست ۆلاديسلاۆ كوسارەۆ دەيتىن دەپۋتات وسى پارتيانىڭ وكىلى.

كومپارتيا - اقورداداعى جيىنعا شاقىرتۋ العان پارتيا. قاسەكەڭنىڭ قابىلداۋىنا وسى پارتيانىڭ جەتەكشىسى رەتىندە دەپۋتات ايقىن قوڭىروۆ بارىپ قايتقان.

سونان سوڭ حالىققا قايرىلىپ سويلەپ، سايلاۋعا ءسوزسىز قاتىساتىنىن حابارلاعان. ال ۇمىتكەرلىككە ۇمىتكەردىڭ ەسىم-سويىن سەزدە انىقتادى.

قازاقستان كوممۋنيستەرىنىڭ دە جيىنى باس قالاداعى بەيمالىم ءبىر قوناق ءۇيدىڭ شاپ-شاعىن اكت زالىندا (كونفەرەنتس-زال) ءوتتى. قوناق ءۇيدىڭ ءىشى-سىرتى قىپ-قىزىل تۇسكە بويالدى. قۇداي بەتىن ءارى قىلعىر، سابەت ءداۋىرى قايتا تىرىلگەندەي بولدى.

اۋەلدە، ايەكەڭ ءوزى دە پرەزيدەنتتىك جارىسقا تۇسۋگە كەتارى ەمەس ەكەنىن ايتىپ ەدى. سەزدە پارتيالاستارى قولداسا، ۇمىتكەر بولۋعا ساقاداي ساي تۇرعانىن اشىق جەتكىزگەن. كەيىن سەزد اقىلداسا كەلە دەپۋتات جامبىل احمەتبەكوۆتى تاڭداپتى.

3. جامبىل احمەتبەكوۆ

جاكەڭ دەپۋتات قوي. وتكەندە الماتىنىڭ قاق تورىندە دۋمانداتىپ، دۇركىرەتىپ كومسومول تويىن تويلاعانداردىڭ ءبىرى.  سول كەزدە جۇرت الاشتىڭ ءجۇز جىلدىعىن ءسوز قىلدى. الاش ارىستارىن مۇنشالىق اسپەتتەمەگەن جۇرت، قازاقتىڭ 3/1-ءىن قاساقانا ولتىرگەن سابەتتىڭ كرەمل كەرەك ەتپەگەن تويىن تويلايتىنداي نە كورىندى دەدى.  جاكەڭ، شىمىركپەستەن: «وزدەرى تويلاپ الماي ما» دەپ جۋرناليستەرگە جەكىگەنى بار ەدى.

سويتكەن جاكەڭ، ەندى ۇمىتكەر. قازاق ءتىلىنىڭ سىناعىنان دا سۇرىنبەي وتكەن ەكەن. جامبىل احمەتبەكوۆ بۇعان دەيىن دە سايلاۋ كورگەن. اناۋ-مىناۋ ەمەس، نازارباەۆقا قارسىلاس بولدى. 2011 جىلى پرەزيدەنت بولماققا بىلەك سىبانا كىرىسىپ ەدى. بار بولعانى 1,36 پايىز داۋىس جيناعان. جاكەڭ، نازارباەۆتان 8 جىل بۇرىن جەڭىلگەن. ەسىمىزدە.

ەسىمىزدە دەگەننەن شىعادى، كومپارتيا وكىلدەرى وسىعان دەيىنگى سايلاۋلاردىڭ ەشبىرىندە 2 پايىز داۋىس جيناعان جوق.  2005 جىلى ەرالى ابىلقاسىموۆ (اناۋ ءمادينا دەگەن ايدىك ءمينيستردىڭ اكەسى) 0,34 پايىز السا، 2011 جىلى جاكەڭ 1,36 پايىز داۋىس جينادى. 2015 جىلى تۇرعىن سىزدىقوۆ دەيتىن ادام سايلاۋعا ءتۇسىپ، بولعانى 1,61 پايىز داۋىس العان.

جاكەڭنىڭ جاسى 58-دە. وسى جولى ونىڭ كانديداتۋراسىن كوممۋنيستەر ءبىراۋىزدان قولدادى. جاكەڭدى جارىتىپ سويلەدى دەي المايمىز. ول ءوز باعدارلاماسىن تۇسىندىرگەندە سول باياعى نازارباەۆ باستاعان ءىستى جالعايتىنىن مەڭزەگەندەي بولدى. كورشى ەلدەرمەن ەكونوميكالىق بايلانىستى نىعايتاتىنىن، ەاەو-تى، قىتايدىڭ «ءبىر جول، ءبىر بەلدەۋىن»، «نۇرلى جەردى» ايتتى. ساياسي ەمەس، ەكونوميكالىق باعدارلاما ازىرلەيتىنىن تاعى ايتتى. ەلدى دامىتۋ ءۇشىن، كەدەيلىكتى جويۋ ءۇشىن ت.ب. ءبىراز جوسپارى بار ەكەنىن ۇقتىردى.

ايتپاقشى، احمەتبەكوۆ: «اكىمدەردى قازىرگىدەي تاعايىنداۋدى جويىپ، سايلايتىن جۇيە ورناتامىن» دەدى. وسىمەن بولدى.

اۋىل پارتياسىنىڭ سەزى

پارلامەنتتە جوق، بىراق ول جاققا دەپۋتاتتار كىرگىزۋدى كوزدەيتىن تاعى ءبىر پارتيا – اۋىل. پارتيانىڭ توراعاسى ءالي بەكتاەۆ. بەكتاەۆ سەنات دەپۋتاتى. پارلامەنتتە پارتياسى جوق بولعانىمەن، ءوزى بار. سوعان دا شۇكىر. ساياسي بولجاۋشىلار، كەلەسى پارلامەنت سايلاۋىندا كومپارتيانى ىعىستىرىپ شىعارىپ، ماجىلىسكە باراتىن پارتياى وسى اۋىل دەيدى.

4. تولەۋتاي راحىمبەكوۆ

ءساۋىردىڭ 25-ءى كۇنى اۋىلدىقتار دا سەزد وتكىزدى. بۇرىنعى اۋىلشارۋاشىلىعى ۆيتسە-ءمينيسترى تولەۋتاي راحىمبەكوۆتىڭ كانديداتۋراسىن سەزد ءبىراۋىزدان قولدادى. راحىمبەكوۆ مەمقىزمەتتەگى تاجىربيەسى جوعارى ادام.

راحىمبەكوۆ قازاقستان حالقىنىڭ 43 پايىزى اۋىلدا تۇراتىنىن، پرەزيدەنت بولسا، اۋەلى اۋىل حالقىنىڭ ماسەلەسىن، كوپ بالالى انالاردىڭ ماسەلەسىن شەشەتىنىن ايتتى.

تولەۋتاي راحىمبەكوۆ 54 جاستا. ينجينەر-مەحانيك، زاڭگەر، ەكونوميكا عىلىمىنىڭ كانديداتى. جەكە كاسىپكەرلىكپەن دە اينالىسقان. ساتپاەۆتا اكىم، قاراعاندى وبلىسىندا زام-اكىم، اش مينيسترلىگىندە ۆيتسە-مينيستر قىزمەتتەرىن اتقارعان. ويباي، ۇمىتىپ بارادى ەكەنبىز، راحىمبەكوۆ تاعى بلوگەر ەكەن. مارات شيبۇتوۆ دەيتىن ساياساتتانۋشىنىڭ ايتۋىنشا، راحىمبەكوۆ جالپاق جۇرتقا توراعا بەكتاەۆتان گورى تانىس تۇلعا دەيدى. اۋىلشارۋاشىلىعىنىڭ بۇگە-شۇگەسىن بىلەتىن مىقتى مامان-مىس.

ەرمۇرات باپي جانە جسدپ سەزى

جۇرت اۋزىندا سايلاۋدا عانا ءتىرىلىپ، قالعان كەزدە قالعىپ جاتاتىن قازاقستانداعى جالعىز وپپوزيتسيالىق پارتيا جسدپ تۋرالى ءسوز كوپ. ءساۋىر سوڭىندا سەزد وتكىزگەن پارتيالاردىڭ ءبىرى – جسدپ.

جسدپ سەزد الدىندا ساياسي كەڭەس جيىنىن وتكىزگەن. وندا پارتيا اتىنان اعا جۋرناليست، «دات» گازەتتەر جوباسىنىڭ جەتەكشىسى ەرمۇرات باپيدىڭ ۇمىتكەرلىگىن ۇسىنعان.

ەراعاڭ دا سەزد قولداسا، سايلاۋعا تۇسۋگە قارسىلىق بىلدىرمەيتىنىن بىزگە جەتكىزگەن. ءسويتىپ، سەزدى ءبىز دە كۇتتىك. الماتىدا وتكەن جيىنعا كەلگەندەر ەراعاڭدى قولدايتىندىقتارىن ايتتى. بىراق، اقوردا ستسەناريىمەن وتەتىن بۇل سايلاۋعا تۇسۋگە قارسى ەكەندىكتەرىن جەتكىزدى. سەزد مىنبەرىنەن سويلەگەن جۇرتتىڭ بارلىعى دەرلىك وسى اۋانداعى پىكىرلەرىن ايتتى. كۇشتى كەلەسى بولاتىن پارلامەنت سايلاۋىنا ساقتاعاندى ءجون دەپ شەشتى.

سودان نە كەرەك، جسدپ سايلاۋعا قاتىسپايتىن بولدى. ۇمىتكەر شىعارمادى. ەسەسىنە پارتيا توراعاسى جارماحان تۇياقباي پارتيا تىزگىنىن جاستارعا بەرۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، توراعالىققا ەرماۇرات باپيدى سايلادى.

ۇمىتكەرلىككە ۇمىتكەر بولىپ كەلگەن ەراعاڭ، اقىرىندا پارتيا توراعاسى بولىپ شىقتى. وسىعان دەيىن «ءولى» پارتيا بولىپ كەلگەن، جسدپ ەندى ءتىرىلىپ قالار، دەدىك ءبىز.

دەسە دە، ايتايىق، جسدپ-نىڭ بۇل شەشىمى – ۇرىسپاي جاتىپ بەرىلۋ ەمەس پە؟ سايلاۋعا قاتىسپاۋ شىنداپ كەلگەندە – كۇرەسۋگە شاماسى جوقتاردىڭ ايلاسى ەمەس پە؟ جۇرت ءۇشىن سولاي بولعانىمەن، جسدپ ءۇشىن ولاي ەمەس كورىنەدى.

«ۇلت تاعدىرى» قۇرىلتايى

بەلگىلى ساياساتكەر، قوعام قايراتكەرى دوس كوشىم باسقاراتىن «ۇلت تاعدىرى» رەسپۋبليكالىق بىرلەستىگى دە بۇل سايلاۋ دوداسىنا قاتىسۋعا شەشىم قابىلدادى. الماتىدا قۇرىلتاي وتكىزىپ، ساياساتكەر ءامىرجان قوسانوۆتىڭ كانديداتۋراسىن ۇسىندى.

5. ءامىرجان قوسانوۆ

قۇرىلتايدىڭ قالاي وتكەنىن ءبىز بىلمەيمىز. ءامىرجان قوسانوۆتىڭ ايتۋىنشا، 1 عانا ادام قارسى داۋىس بەرگەن. باسىم داۋىس قوسانوۆتىڭ كانديداتۋراسىن قولداعان. قۇرىلتاي اياقتالىسىمەن ءباسپاسوز جيىنىن وتكىزگەن دوس كوشىم مەن ءامىرجان قوسانوۆ جۋرناليستەردىڭ ساۋالدارىنا اشىق جاۋاپ بەردى.

ءامىرجان قوسانوۆتىڭ ەل-حالىقتىڭ ىشىندە سيمپاتياسى جەتەرلىك. ول وسك-عا قۇجاتتارىن تاپسىرىپ، ەمتيحاننان دا سۇرىنبەي ءوتتى. بارەكەلدى دەدىك. قوسانوۆتىڭ وسى جولعى سايلاۋعا قاتىسۋى سايلاۋدىڭ كورىگىن قىزدىرارى انىق-اق!

دەسە دە، ول تۋرالى الەۋمەتتىك جەلىدە ءتۇرلى جاعىمسىز پىكىرلەر ايتىلۋدا. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ بۇل ءبىرىنشى كەزەكتە – وزدەرىن بيلىك وپپوزيتسياسىمىن دەپ تانيتىن كوپ ادامنىڭ اۋىزبىرشىلىگىنىڭ جوقتىعىن كورسەتەدى.

ءيا، ءبىز بيلىكتى «قۋارشاق كانديداتتارمەن» سايلاۋ وتكىزەتىنى ءۇشىن كوپ سىنايمىز. وتىز جىل بولدى. كەشەلى-بەرگى قوسانوۆتىڭ اتىنا ايتىلىپ جاتقان ءارتۇرلى لاس پىكىرلەر – قازاق قوعامىنىڭ ءوز ليدەرىن قولداپ، ساياسات ساحناسىنا شىعارۋعا ءالى دايىن ەمەس ەكەنىن كورسەتتى.

قوسانوۆ وسىعان دەيىن ەلدەگى بارلىق وپپوزيتسيا وكىلدەرى بىرىگىپ، ءبىر كانديدات ۇسىنۋى كەرەكتىگىن ايتقان ەدى. كەرەك بولسا، سولار ۇسىنعان ادامدى قولدايتىنىن دا ايتقان. الايدا جالعىز دەگەن جسدپ السىزدىك تانىتتى ما، الدە ايلاسى قۇرىدى ما، ايتەۋىر سايلاۋعا تۇسپەيتىن بولدى. اقىرى قوسانوۆتىڭ ءوزى سايلاۋعا ۇمىتكەر رەتىندە قاتىسۋعا ماقۇلدىق ايتتى.

كاسىپوداقتار فەدەراتسياسى

تاعى ءبىر كانديداتتى كاسىپوداقتار فەدەراتسياسى شىعاردى. 24 ءساۋىر كۇنى فەدەراتسيا باتىس قازاقستاننىڭ تۋماسى امانگەلدى تاسپيحوۆ دەيتىن ادامدى پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەر بولۋعا لايىق دەپ تاپتى.

6. امانگەلدى تاسپيحوۆ

60 جاستاعى امانگەلدى تاسپيحوۆتى كوپ جۇرت تاني بەرمەيدى ەكەن، راس. باتىس قازاقستاندا تۋعان. ماماندىعى ينجينەر-مەحانيك. الماتى جانە باتىس قازاقستان وبلىستارىندا ءوندىرىس سالاسىندا جۇمىس جاساپتى. كەيىن قر ساۋدا جانە يندۋستريا مينيسترلىگىندە قىزمەت ەتكەن. ءار جىلدارى سەنات پەن ماجىلىستە دەپۋتات بولىپ تا كورىپتى. اياعىندا ءوزى تۋعان وبلىستىڭ ءماسليحاتىنا بارعان.

ايتپاقشى، فەدەراتسيا تاسپيحوۆتىڭ كانديداتۋراسىمەن قاتار بۇرىنعى «بۇزىق» دەپۋتات مۇحتار تىنىكەەۆتى دە ۇسىنعان. تىنىكەەۆ ءوزى باس تارتتى. الەۋمەتتىك جەلىدە ول ءوزىنىڭ قازاق ءتىلىن جەتىك بىلمەيتىنىن ايتىپ، تاسپيحوۆتى قولدادى.

«ۇلى دالا قىراندارى» قوزعالىسى

ءبىز جوعارىدا پارتيالىق پوتەنتسيالدارى بويىنشا ءبىراز كانديداتتىڭ ەسىم-سويىن ەكشەلەپ جازدىق قوي.  وسى جولعى سايلاۋعا ەڭ ءبىرىنشى بولىپ قۇجات وتكىزگەن ادام – سادىبەك تۇگەل.

7. سادىبەك تۇگەل

سادىبەك تۇگەلدى «ۇلى دالا قىراندارى» دەيتىن رەسپۋبليكالىق قوزعالىس ۇسىنىپتى. ءسويتىپ، ول كىسى وسك-عا ەڭ ءبىرىنشى بولىپ قۇجات تاپسىردى. بۇل كەزدە ءتىپتى نۇر وتاننىڭ دا، باسقاسىنىڭ دا سەزدەرى وتپەگەن. نازارباەۆ توقاەۆتىڭ كانديداتۋراسىن ۇسىنباعان.

سادىبەك تۇگەل قازاق ءتىلىنىڭ ەمتيحانىن دا تاپسىردى. الماتىداعى جوعارعى پارتيالىق مەكتەپتىڭ تۇلەگى. شىعىستىڭ تۋماسى. جۋرناليستيكا سالاسىندا ءبىراز جىل قىزمەت ەتكەن. اقمولا وبلىسىندا اكىمنىڭ ءباسپاسوز حىتشىسى بولعان. ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىن قولداۋشى. 2000 جىلى «مەنىڭ قازاقستانىم» قوزعالىسىن باسقارعان.

«حالىق دەموگرافياسى» قب

وسك-عا قۇجات تاپسىرعان تاعى ءبىر ادام – جۇماتاي اليەۆ. ول «حالىق دەموگرافياسى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ اتىنان ءتۇسىپ وتىر.

8. جۇماتاي اليەۆ

اشىق دەرەككوزدەرىندەگى مالىمەتكە سايكەس، جۇماتاي اليەۆ 1952 جىلى جامبىل وبلىسىندا تۋعان. لەنينگراد مەمدەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلوسوفيا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. الماتى حالىق شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىندا دا جوعارى ءبىلىم العان.

ۇزاق جىلدار بويى ۋنيۆەرسيتەتتە ساباق بەرگەن. 1997-2001 جىلدارى ورتالىق ازيا ۋنيۆەرسيتەتىن باسقارعان. 2012-2016 جىلدارى ارالىعىندا پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى بولعان. 2013 جىلى قازاقستان حالقىنىڭ سانىن 20 ميلليونعا جەتكىزۋ ماقساتىندا جاساندى تۇسىك جاساتۋعا تىيىم سالۋ تۋرالى باستاما كوتەرگەن.

وسك-عا قۇجات تاپسىرعان توعىزىنشى ادام – تالعات ەرعاليەۆ

تالعات ەرعاليەۆ اق جولدىڭ وكىلى. پارتيا سەزىندە پارتيا ءوز ىشىندە وتكىزگەن سايلاۋدا دانيا ەسپاەۆاعا جەڭىلگەن ادام. ول «قازاقستان قۇرىلىسشىلارى وداعى» رەسپۋبليكالىق بىرلەستىگىنىڭ اتىنان قۇجات تاپسىردى.

كەيىن تالعات ەرعاليەۆ اق جول پارتياسىنىڭ ءبىراۋىزدان سايلانعان كانديداتى دانيا ەسپاەۆاعا قولداۋ ءبىلدىرىپ، ءوزىنىڭ پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا قاتىسۋ تۋرالى ءوتىنىشىن قايتارىپ الدى.

ناتيجەدە

ناتيجەدە – ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنا قۇجات تاپسىرعان 8 ادام قالدى. 28 ءساۋىر كەشكى ساعات 18:00-دە پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەرلەردى ۇسىنۋ توقتاتىلدى. وسك ەندى وسى ۇسىنعان ادامداردى 11 مامىرعا دەيىن تىركەيدى. ءارى قاراي سايلاۋالدى دودا باستالادى.

سادىبەك تۇگەل – ءتىل ەمتيحانىنان ءوتتى;

قاسىم-جومارت توقاەۆ – ءتىل ەمتيحانىنان ءوتتى;

دانيا ەسپاەۆا – ءتىل ەمتيحانىنان ءوتتى;

تولەۋتاي راحىمبەكوۆ – ءتىل ەمتيحانىنان ءوتتى;

جامبىل احمەتبەكوۆ – ءتىل ەمتيحانىنان ءوتتى;

ءامىرجان قوسانوۆ – ءتىل ەمتيحانىنان ءوتتى;

امانگەلدى تاسپيحوۆ – ءتىل ەمتيحانىنان ءوتتى;

جۇماتاي اليەۆ – وسك-عا قۇجاتتارىن تاپسىردى.

نازارباەۆتىڭ 10 قارسىلاسى جابىلىپ ءجۇرىپ 15 پايىز داۋىس جيناعان جوق

الەۋمەتتىك جەلىدەگى كوپ جۇرت قازاقستانداعى سايلاۋدى ۋكراينا سايلاۋىمەن سالىستىرىپ جازدى. ءبىز دە شاما-شارقىمىزشا ءسوز شىعارىپ، شولۋ جاسادىق. ءارى ايت تا، بەرى ايت، ءبىز ءبارىبىر ۋكرايندەر سەكىلدى سايلاۋ وتكىزە المايمىز. ول انىق. سەبەبى بىزدە ينتريگا جوق. بيلىكتىڭ دە، حالىقتىڭ دا سايلاۋ مادەنيەتى قالىپتاسپاعان. وتىرىك دەسەڭىز، ءوزىڭىز ءبىلىڭىز...

وسىعان دەيىنگى سايلاۋلاردىڭ ناتيجەسىنە تاعى ءبىر ءۇڭىلىپ كورەيىكشى:

1991 جىل. نۇرسۇلتان نازارباەۆ – 98,8 پايىز;

1995 جىل. رەفەرەندۋم. نۇرسۇلتان نازارباەۆ – 95,5 پايىز;

1999 جىل. كەزەكتەن تىس سايلاۋ. نۇرسۇلتان نازارباەۆ – 80 پايىز;

2005 جىل. نۇرسۇلتان نازارباەۆ – 91,15 پايىز;

2011 جىل. نۇرسۇلتان نازارباەۆ – 95,55 پايىز;

2015 جىل. نۇرسۇلتان نازارباەۆ – 97,75 پايىز.

ال نازارباەۆتىڭ ساياسي وپپونەتتەرى نەشە پايىز داۋىس جينادى؟ بىلمەيسىز بە؟ ەسىڭىزگە تۇسىرەيىك، ەندەشە:

1991 جىل. نازارباەۆ جالعىز ءوزى قاتىستى;

1995 جىلى رەفەرەندۋم وتكىزدى;

1999 جىل.

سەرىكبولسىن ءابدىلدين – 11,9 پايىز;

عاني قاسىموۆ – 4,7 پايىز;

ەنگەلس عابباسوۆ – 0,8 پايىز.

2005 جىل.

جارماحان تۇياقباي – 6,61 پايىز;

ءاليحان بايمەنوۆ – 1,61 پايىز;

ەراسىل ابىلقاسىموۆ – 0,34 پايىز;

مەلس ەلەۋسىزوۆ – 0,28 پايىز.

2011 جىل.

عاني قاسىموۆ – 1,94 پايىز;

جامبىل احمەتبەكوۆ – 1,36 پايىز;

مەلس ەلەۋسىزوۆ – 1,15 پايىز.

2015 جىل.

تۇرعىن سىزدىقوۆ – 1,61 پايىز;

ابىلعازى قۇسايىنوۆ – 0,64 پايىز.

تاۋەلسىزدىك العان 1991 جىلدان باستاپ كۇنى بۇگىنگە دەيىن 5 سايلاۋ وتكىزدىك. وسى بەس سايلاۋدا بەس پايىزدان جوعارى داۋىس جيناعان ەكى-اق ادام بولىپتى. قازىرگى وپپوزيتسيانىڭ اقساقالى سەرىكبولسىن قاريا مەن وپپوزيتسيالىق جالعىز پارتيا جسدپ ليدەرى بولعان جارماحان تۇياقباي. ءبىتتى. عاني قاسىموۆتىڭ ستاقان سىندىرىپ ءجۇرىپ ءتورت پايىزدان اسا داۋىس العانىن جانە ءبىر ايتايىق. قالعاندارى ءتىپتى 2 پايىز داۋىس جيناپ كورمەگەن. سەنەسىز بە؟ ماسقارا ما؟ ماسقارا!

وسى 28 جىلدىڭ ىشىندە كورشىلەس جاتقان قىرعىز تۋعاندار بەسىنشى پرەزيدەنتتەرىن اۋىستىردى. كەشە عانا ناعىز دەموكراتيالىق سايلاۋ وتكىزگەن، ءوزىمىز سەكىلدى كەڭەستىڭ كەسىر جۇيەسىنەن شىعىپ، ناعىز ەركىندىككە بەت بۇرعان ۋكرايندەر التىنشى پرەزيدەنتتەرىن سايلادى.

ال بىزدە شە؟ بىزدە بەرىك يماشەۆتار بار. شەتتەرىنەن مىقتىلار، شەتتەرىنەن دانىشپاندار. ۋكرايندەگى سايلاۋدى كورىپ الىپ، «ساياساتتى شوۋعا اينالدىرۋدىڭ قاجەتى جوق» دەپ كوسەمسيدى. ال وزدەرىنىڭ ەسەپتەپ بەرگەن ناتيجەلەرى اناۋ. وسى تسيفرلارعا سىزبەن بىزدە دە، پرەزيدەنتتى دە سەندىردى عوي.

نازارباەۆتىڭ ءابدىلدين مەن تۇياقبايدى ەسەپتەمەگەندەگى 10 قارسىلاسى جابىلىپ ءجۇرىپ 15 پايىز داۋىس جيناي الماپتى دەگەنگە سەنەسىز بە؟ سەنسەڭىز، مەيلىڭىز...

ءتۇيىن. قوش، ۇسىنىلاتىندار ۇسىنىلدى. مەملەكەتتىك تىلدەن ەمتيحاندارىن تاپسىردى. وسك ورتا جولدا اينىماسا، 9 ماۋسىمدا بيۋلەتەننەن وسى سەگىزدىڭ ەسىم-سويىن كورەمىز. ال كىمگە داۋىس بەرەسىز، ول ءسىزدىڭ تاڭداۋىڭىز.

تۇيىندەمەس بۇرىن ءبىر ماسەلەگە نازار اۋدارعاندى ءجون دەپ تاپتىق. سايلاۋعا تۇسەتىندەر دە، باستى فاۆوريتتەر دە بەلگىلى.

وسى سايلاۋ بۇرىنعى سايلاۋدان وزگەشە وتەدى دەپ كۇتەمىز. سەبەبى، بۇل سايلاۋعا نۇرسۇلتان نازارباەۆ قاتىسپايدى. بۇل سايلاۋعا تۇڭعىش رەت ايەل كانديدات تۇسەدى. بۇل سايلاۋعا ەل-حالىقتىڭ ىقىلاسىندا جۇرگەن ءامىرجان قوسانوۆ تۇسەدى.

ءبىز قانشا جەردەن ينتريگا جاساعامىز كەلگەنىمەن، كىمنىڭ جەڭەتىنىن وزدەرىڭىز دە بولجاپ ءبىلىپ وتىرسىزدار. ەندەشە نە ءۇشىن سايلاۋ وتكىزەمىز؟

بيلىك ۇسىنعان كانديدات جەڭەر. تەك ول قانشا پايىز داۋىسپەن جەڭەدى؟ ماسەلە وسىندا. جۇرت 90 پايىز دەگەنگە ەندى سەنبەيدى. سەنبەگەندىكتەن دە، سايلاۋ دەسە جيىركەنە قارايدى. سەنبەگەندىكتەن دە كەشەگى جاستار «شىندىقتان قاشىپ قۇتىلمايسىڭ» دەپ شىقتى كوشەگە.

بۇل سايلاۋ مەملەكەتتىڭ ءيميدجى ءۇشىن دە، قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ ءيميدجى ءۇشىن دە اسا ماڭىزدى.  ال وعان بەرىك يماشەۆ باسقاراتىن وسك مەن اقوردانىڭ، قاسەكەڭنىڭ باس يدەولوگتارى جاۋاپتى بولماق...

ينتريگاسىز جەڭۋى كەرەك بولسا – 9 ماۋسىمداعى ناتيجە بۇرىنعىداي 97,99 پايىز ەمەس، ەڭ كەمى 65/35 بولۋى كەرەك. شىندىقتان قاشىپ قۇتىلمايسىڭ، راس. ۋكرايناداعىداي سايلاۋ وتكىزۋ ءبىز ءۇشىن ەرتەگى. ءبىز جاڭاعى 65/35 دەگەن ناتيجەگە جەتسەك، جارتىلاي جەڭىس سول بولماق. ەندى وسى جەردەن توقتايىق.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz