زىكىرشىلەر تۋرالى مۋفتياتتىڭ ءپاتۋاسى
بۇل ءپاتۋا قازاقتىڭ اسا ءىرى اقىنى، ويشىل شاكارىم قۇدايبەردىۇلى مەن اتاقتى اۋليە قوجا احمەت ياسساۋي اتتارىن جامىلعان، «زىكىر نامازدىڭ ورنىن باسادى» دەپ ادامداردى مەشىتكە كەلۋدەن قايتارىپ جۇرگەن توپ تۋراسىندا.
بۇكىل الەمنىڭ راببىسى اللا تاعالاعا سانسىز ماقتاۋ، پايعامبارلاردىڭ ەڭ ۇلىعى، اۋەلگىلەر مەن سوڭعىلاردىڭ مىرزاسى، ادامدارعا تەندەسىز ءدىن-شاريعاتتى ۇيرەتكەن مۇحاممەد پايعامبارىمىزعا جانە ونىڭ وتباسى مەن ساحابالارعا سالاۋات پەن ەسەندىك بولسىن.
قازىرگى داۋىردە كوپ توپتار بوي كورسەتە باستادى. ءبىلىمسىز ءپاتۋا بەرىپ وزدەرىمەن قوسا وزگە ادامداردى دا اداستىرۋدا. ال ءپاتۋانى بەرەتىن ءوز مامانى بار.
مىسالى قوجا احمەت ياسساۋي سىندى اۋليەلەر مەن شاكارىم قۇدايبەردىۇلى سياقتى ۇلىق كىسىلەردىڭ جولىندامىز دەگەن توپ شىقتى. ۇلىلارىمىزدىڭ ۇستانىمى ولاردان بولەك. ال ول توپ دۇنيەلىك ماقساتقا قول جەتكىزۋ ءۇشىن عۇلامالارىمىزدىڭ ەسىمىن جابۋ رەتىندە قولدانىپ ءجۇر.
اللا تاعالا مانساپقورلارعا بىلاي دەيدى: « (ەي، مۇحاممەد!) ولارعا ايتىپ قوي: «دۇنيەنىڭ پايداسى از. اللادان قورقاتىندار (تاقۋالار) ءۇشىن اقىرەت قايىرلى. سەندەرگە وندا تيتتەي دە ناقاقتىق ىستەلىنبەيدى» (قاسيەتتى قۇران كارىم، نيسا سۇرەسى 77-ايات)
سونداي-اق، ولار اللا تاعالا قۇران كارىمدە بەس ۋاقىت نامازدى پارىز ەتپەگەن. سوندىقتان نامازدى وقىماي-اق ورنىنا زىكىر سالۋعا بولادى دەگەن سياقتى سوزدەرمەن ادامداردى مەشىتكە كەلىپ ناماز وقۋدان قايتارىپ ءجۇر. بۇنىسى قالاي؟
بۇل ءپاتۋا قازاقتىڭ اسا ءىرى اقىنى، ويشىل شاكارىم قۇدايبەردىۇلى مەن اتاقتى اۋليە قوجا احمەت ياسساۋي اتتارىن جامىلعان، «زىكىر نامازدىڭ ورنىن باسادى» دەپ ادامداردى مەشىتكە كەلۋدەن قايتارىپ جۇرگەن توپ تۋراسىندا.
بۇكىل الەمنىڭ راببىسى اللا تاعالاعا سانسىز ماقتاۋ، پايعامبارلاردىڭ ەڭ ۇلىعى، اۋەلگىلەر مەن سوڭعىلاردىڭ مىرزاسى، ادامدارعا تەندەسىز ءدىن-شاريعاتتى ۇيرەتكەن مۇحاممەد پايعامبارىمىزعا جانە ونىڭ وتباسى مەن ساحابالارعا سالاۋات پەن ەسەندىك بولسىن.
قازىرگى داۋىردە كوپ توپتار بوي كورسەتە باستادى. ءبىلىمسىز ءپاتۋا بەرىپ وزدەرىمەن قوسا وزگە ادامداردى دا اداستىرۋدا. ال ءپاتۋانى بەرەتىن ءوز مامانى بار.
مىسالى قوجا احمەت ياسساۋي سىندى اۋليەلەر مەن شاكارىم قۇدايبەردىۇلى سياقتى ۇلىق كىسىلەردىڭ جولىندامىز دەگەن توپ شىقتى. ۇلىلارىمىزدىڭ ۇستانىمى ولاردان بولەك. ال ول توپ دۇنيەلىك ماقساتقا قول جەتكىزۋ ءۇشىن عۇلامالارىمىزدىڭ ەسىمىن جابۋ رەتىندە قولدانىپ ءجۇر.
اللا تاعالا مانساپقورلارعا بىلاي دەيدى: « (ەي، مۇحاممەد!) ولارعا ايتىپ قوي: «دۇنيەنىڭ پايداسى از. اللادان قورقاتىندار (تاقۋالار) ءۇشىن اقىرەت قايىرلى. سەندەرگە وندا تيتتەي دە ناقاقتىق ىستەلىنبەيدى» (قاسيەتتى قۇران كارىم، نيسا سۇرەسى 77-ايات)
سونداي-اق، ولار اللا تاعالا قۇران كارىمدە بەس ۋاقىت نامازدى پارىز ەتپەگەن. سوندىقتان نامازدى وقىماي-اق ورنىنا زىكىر سالۋعا بولادى دەگەن سياقتى سوزدەرمەن ادامداردى مەشىتكە كەلىپ ناماز وقۋدان قايتارىپ ءجۇر. بۇنىسى قالاي؟
بۇعان جاۋاپ بەرەر بولساق (تۋرالىق پەن دۇرىستىقتى لايىعىمەن ءبىلۋشى اللا):
اللا تاعالا مۇسىلماندارعا ءبىر كۇندە بەس ۋاقىت ناماز وقۋدى پارىز ەتتى. قاسيەتتى قۇران كارىمدە بىلاي دەلىنگەن: «ەندەشە تۇنەگەن مەزگىلدە ءارى تاڭ اتىرعان ۋاقىتتا اللانى پاكتەڭدەر. كوكتەر مەن جەردە، كەشكە جانە تۇسكى ۋاقىتقا كىرگەندە، بارلىق ماقتاۋ اللاعا لايىق» (رۋم سۇرەسى-17-18 ايات). ەكى يمامنىن -جالالۋددين ءاس-سۋيۋتي مەن جالالالۋددين ءال-ماھاللي- قۇران كارىمگە جازعان تاپسىرلەرىندە اياتتاعى «پاكتەڭدەر» سوزىنە «ناماز» دەپ، «تۇنەگەن مەزگىلدە» دەگەنگە اقشام مەن قۇپتان نامازدارىنىڭ، «ءارى تاڭ اتقان ۋاقىتتا» دەگەن سوزگە تاڭعى نامازدىڭ وقىلاتىن ۋاقىتتارى دەپ تۇسىنىك بەرگەن. «كوكتەر مەن جەردە ماقتاۋ اللاعا لايىق» دەگەن سوزگە اسپانداعىلار مەن جەردەگىلەردىڭ ماقتاۋى اللاعا ءتان، «كەشكى جانە تۇسكى ۋاقىتقا كىرگەندە» دەگەن سوزگە ەكىنتى جانە بەسىن نامازىنىڭ ۋاقىتى دەلىنگەن. جوعارىداعى ايات بەس ۋاقىت نامازدى قامتىعان. جانە وندا باسقا عيباداتتار ەمەس، ناماز ەرەكشە اتالىپ وتكەن. ويتكەنى ناماز ءدىننىڭ تىرەگى. بۇل جايىندا پايعامبارىمىز (س.ا.ۋ.)بىلاي دەيدى: «ناماز ءدىننىڭ تىرەگى. كىم نامازدى وقىسا ءدىنىن تىكتەگەنى. كىم ونى وقىماسا ءدىنىن بۇزعانى».
وسى ناماز ۋاقىتتارى قۇران كارىمنىڭ نيسا سۇرەسى 103 -اياتىندا اللا تاعالانىڭ ايتقانىداي: «ناماز مۇميندەرگە بەلگىلى ۋاقىتتا پارىز ەتىلدى.» ياعني، ناماز ۋاقىتتارى قۇران كارىمنىڭ بەكىتۋىمەن تاعايىندالدى.
شىنىندا، اللا تاعالا قۇراننىن بىرنەشە جەرىندە ناماز ۋاقىتتارىن ايتىپ كەتكەن. اللا تاعالا بىلاي دەيدى: « كۇندىزدىڭ ەكى جاعىندا ، ءتۇننىڭ كۇندىزگە تاياۋ كەزىندە، ناماز وقى. شىنىندا جاقسىلىقتار، جاماندىقتاردى جويادى. بۇل تۇسىنۋشىلەر ءۇشىن ءبىر ناسيحات.» (ھۋد سۇرەسى-114 ايات). يمام حاسان (ر.ا), «كۇندىزدىڭ ەكى جاعىندا» دەگەن جەرىن تاڭ جانە ەكىنتى نامازى، ال «ءتۇننىڭ كۇندىزگە تاياۋ كەزىندە» دەگەندى اقشام، قۇپتان نامازدارى دەپ تاپسىرلەگەن.
جانە دە يسرا سۇرەسى 78-اياتتا: «ءتۇس قيعاننان، ءتۇننىڭ قاراڭعىلىعىنا دەيىن ناماز وقى. ءارى تاڭ نامازىن وقى. كۇدىكسىز تاڭ نامازىنا پەرىشتەلەر دە قاتىناسادى» دەنىلگەن. «ءتۇس قيعاننان» ياعني ءتۇس اۋعاندا، ول كەزدە بەسىن نامازى وقىلادى. «ءتۇننىڭ قاراڭعىلىعىنا دەيىن» ياعني قاراڭعى بولعانعا دەيىن. بۇل ۋاقىتتا ەكىنتى مەن اقشام جانە قۇپتان نامازدارى ۋاقىتتارى كىرەدى. ايات سوڭىندا «ءارى تاڭ نامازىن وقى. كۇدىكسىز تاڭ نامازىنا پەرىشتەلەردە قاتىناسادى» ياعني كۇندىزگى پەرىشتەلەرى مەن تۇنگى پەرىشتەلەر قاتىناسادى.
تاھا سۇرەسى 13-اياتتا اللا تاعالا بىلاي دەيدى: «كۇن شىعۋدان بۇرىندا، باتۋدان بۇرىندا راببىڭدى ماقتاي پاكتە. كەش مەزگىلدەرىندە جانە كۇندىزدىڭ اينالاسىندا دا پاكتە. مۇمكىن ريزالىققا بولەنەرسىڭ». «كۇن شىعۋدان بۇرىن» ياعني تاڭ نامازى. «باتۋدان بۇرىن» ياعني ەكىنتى نامازى. بۇنىمەن قاتار بۇحاري جانە ءمۇسليم (ر.ا) ساحيحتەرىندە جابير بين ابدۋللاھ ءال-باجلي بىلاي دەيدى:
«بىزپايعامبارىمىزدىڭ جانىندا وتىر ەدىك. ول تولعان ايعا قاراپ: «سەندەر راببىلارىڭدى مىنا ايدى كورىپ تۇرعانداي كورەسىڭدەر. ونى كورگەندە رەنجىمەيسىڭدەر. شامالارىڭ كەلسە، كۇن شىعۋدان ءبۇرىندا، باتۋدان بۇرىن دا نامازدى قازا ەتپەڭدەر. وقىڭدار.» ارتىنان:كۇن شىعۋدان بۇرىن دا، باتۋدان بۇرىندا راببىڭدى ماقتاي پاكتە- دەگەن اياتتى وقىدى.» وسى دا قۇرانداعى ناماز ۋاقىتتارىنا نۇسقاپ وتىر.
پايعامبارىمىزدىڭ (س.ا.ۋ.) حاديستەرىندە ايتىلعان ناماز ۋاقىتتارى:
ابدۋللا بين وماردان (ر.ا): «راسۋلۋللا (س.ا.ۋ.): بەسىن ۋاقىتى كۇن تالتۇستەن اۋىپ، ەكىنتى ۋاقىتىسى كىرمەي كىسىنىڭ كولەڭكەسى ءوزىنىڭ بويىنا دەيىن بولعاندا. ەكىنتى ۋاقىتى كۇن سارعايماي، اقشام ۋاقىتى شاپاق كەتكەنشە، قۇپتان ۋاقىتى ءتۇننىڭ جارىمىنا دەيىن. تاڭ نامازىنىڭ ۋاقىتى تاڭ اتقاننان كۇن شىققانشا. ەگەر كۇن شىقسا، نامازدى توقتاتىڭدار. ويتكەنى ول شايتاننىڭ ەكى ءمۇيزىنىڭ اراسىنان شىعادى.» دەلىنگەن. ء(مۇسليم)
جابير بين ابدۋللا (ر.ا.) بىلاي دەيدى: «پايعامبارىمىزعا جابرەيل (ا.س.) كەلىپ: «ورنىڭنان تۇردا ناماز وقى!» دەدى. سول كەزدە كۇن تۇستەن اۋعاندا بەسىندى وقىدى. كەيىن ەكىنتى ۋاقىتى كىرگەندە ول كەلىپ: «تۇر دا ناماز وقى!» دەدى. پايعامبارىمىز ءار زاتتىن كولەنكىسىنىڭ بويى وزىندەي بولعاندا ەكىنتى نامازىن وقىدى.كەيىن اقشام دا كەلدى. پەرىشتە: «تۇر نامازىڭدى وقى» دەدى. اسپاندا كۇن شاپاعى كەتكەندە «تۇر نامازىڭدى وقى» دەگەندە پايعامبارىمىز (س.ا.ۋ.) قۇپتان نامازىن وقىدى. كەيىن تاڭ اتقان ساتتە كەلىپ: «تاڭ نامازىن وقى» دەدى. سوسىن ەرتەسى كۇنگى بەسىندە «تۇرىپ نامازىڭدى وقى» دەدى پەرىشتە. ول (ا.س) بەسىن نامازىن ءار دەنەنىڭ كولەڭكەسى ءوز بويىنداي بولا باستاعاندا وقىدى. كەيىن ەكىنتىگە كەلىپ:»تۇردا نامازىڭدا وقى» دەگەندە پايعامبارىمىز ەكىنتىنى ءار زاتتىڭ بويىنىڭ كولەڭكەسى ءوزىنىڭ بويىنان ەكى ەسە ۇزاعاندا وقىدى. كەيىن اقشامعا بۇرىنعى كۇنگى ۋاقىتتا كەلدى. كەيىن ءتۇننىڭ جارىمىندا نە ۇشتەن بىرىندە قۇپتان نامازى كىردى. قۇپتاندى وقىدى. كۇن جاقسىلاپ قىلان بەرگەندە پەرىشتە «تۇر ناماز وقى» دەدى. پايعامبارىمىز بامدات نامازىن وقىدى. كەيىن پەرىشتە: وسى ەكى ۋاقىت اراسىندا ۋاقىت جوق.- دەدى. (احمەد، نيساي، جانە تيرميزي ر.ا. ريۆاۋات ەتكەن.) يمام بۇحاري : «ول ناماز ۋاقىتىسىنىڭ ەڭ تۋراسى.» ءجابرايل پەرىشتەنىڭ يمامدىعىن ايتىپ وتىر.
ال ەندى جوعارىدا ايتىپ كەتكەن توپتاردىڭ ادامداردى مەشىتكە بارۋدان تيىپ جۇرگەندەرىنە توقتالار بولساق اللا تاعالا بىلاي دەيدى: «اللانىڭ مەشىتتەرىندە ونىڭ اتى زىكىر ەتىلۋىنە تيىم سالعاننان ءارى مەشىتتى بۇزۋعا تىرىسقاننان كىم زالىم؟ ولاردىڭ مەشىتكە قورىققان تۇردە عانا كىرۋلەرى كەرەك ەدى. ولار ءۇشىن دۇنيەدە قورلىق، احيرەتتە زور ازاپ بار.» (باقارا سۇرەسى 114-ايات) . بۇل ايات تاتۋس بين ياسانۋس ءار-رۋمي جانە ونىڭ جولداستارى جايىندا تۇسكەن. ولار ءباني يسرايل اۋلەتىمەن سوعىسىپ، ولاردىڭ جاۋىنگەرلەرىن ولتىرەدى. ايەل-بالاشاعالارىن قۇلدىققا ايداپ كەتەدى.تاۋرات كىتابىن ورتەپ، ءبايت ءال-ماقديستى جەرمەن جەكسەن ەتەدى. ۇڭگىر قازىپ، ولىكتەردى سوعان تاستايدى. ونىڭ ىشىنە دوڭىزداردى سويادى. ءسويتىپ ول جەر ومار بين حاتتابتىڭ (ر.ا.) زامانىندا مۇسىلماندار بارىپ قايتا تۇرعىزعانعا دەيىن قاراۋسىز قالادى. اتا بين ابباستىڭ (ر.ا.) ريۋايات ەتۋىنە قاراعاندا بۇل ايات: اراب مۇشرىكتەرى جونىندە تۇسكەن. ولار حارام مەشىتىنە بارۋدان، ول جەردە بولۋعا كەدەرگى جاسايتىن ەدى. اياتتىڭ ماعىناسى بارلىق مەشىتكە بارۋعا كەدەرگى جاسايتىنداردى قامتيدى. ول مۇسىلمان بولا ما، كاپىر بولا ما ءبارى ءبىر. ولار ءۇشىن دۇنيەدە قورلىق، احيرەتتە زور ازاپ بار.
(رۋحۋل ماعاني في تافسيريل قۇرانيل-ازىم. ۋا ءاس-سابعي الماساني. 343 بەت.)
اياتتىڭ ماعىناسى: ناماز وقۋ جانە باسقا دا قۇلشىلىقتاردى ورىنداۋ ءۇشىن مەشىتتەرگە بارۋدان كەدەرگى جاساعان ادامنان ارتىق زالىم جانە كۇناھار جوق. بۇل ۇكىم وسى اركەتتى جاساعان بارلىق ادامدى قامتيدى. ولار ءپىل يەلەرى سياقتى جانە پايعامبارىمىزدى مەككەگە كىرۋدەن توسقان قۇرايش ىسپەتتەس، ءبايت ءال-ماقديستى قيراتقان حريستياندار ت.ب. زالىمدار ىسپەتتى. ادامداردى مەشىتكە بارۋدان تيعاندار اللا جانە پايعامبارىمىزبەن سوعىسۋشىلار. ەگەر ولار تاۋبە ەتپەسە، دۇنيەدە ءارى احيرەتتە ازاپقا دۇشار بولاتىندىعى حاق.
سوپىلىق
سوپىلىق - يسلامدا جوك ءدىني-ساياسي قوزعالىس. سوپىلىقتى ۋاعىزدايتىن ءتالىمدى «تاساۋف» دەپ اتايدى.العاشقىدا ءناپسى تاربيەسىنە ۇمتىلعان سوپىلاردىڭ كوبى كەيىندەۋ تاقليد (ياعني، بۇرىنعىلار ۇستانعان قۇران مەن سۋننەت) جولىمەن ەمەس، بىرتە-بىرتە وزدەرىن ءۇندى، پارسى، گرەك سياقتى حريستياندىق اڭىز-ءافسانا ارالاسقان فيلوسوفيا ارقىلى تاربيەلەۋگە، اللانى تانۋعا ۇمتىلىپ، سونىڭ سالدارىنان يسلام شاريعاتىنان اۋىتقىدى.
ءابۋ ءال-قاسيم ءال-جۋنايد يراقتىق بەلگىلى عالىم ءال-حاريس ءال-مۋحاسابيدەن: «اللاعا جاقىندىق نەمەسە تاقۋالىق ماقساتىمەن شاريعي امالداردى ورىندامايتىن سوپىلار تۋرالى سۇرادى. ول: «شاريعات امالدارىن ورىنداماۋعا بولادى دەۋشىدەن، ۇرلىق، ءتىپتى زينا جاساعان ادام ارتىق»،- دەپ جاۋاپ بەرىپتى.
يراقتىق ءابۋ يازيد ءال-باستامي اكەسى زاراتۋسترا ءدىنىن ۇستانعانىمەن ياعني، وتقا تابىنعانىمەن ءوزى يسلامدى قابىلداپ، تاقۋالىعىمەن ايگىلى عالىم بولعان. بىردە ول ءبىر اۋليە سانالعان كىسىنى زيارات ەتىپ بارعاندا، ول اۋليەنىڭ قىبلاعا قاراي تۇكىرىپ وتىرعانىن كورەدى دە وعان سالەم دە بەرمەي كەرى قايتادى. سوندا ودان مۇنىڭ سەبەبىن سۇراعاندا سوپى ءال-باستامي: «پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) ادەبىن ۇستاي الماعان ادام ءوزىن قالاي تاقۋا سانايدى؟!»،-دەگەن ەكەن.
يراقتاعى ۋاسيت ەلدى مەكەنىندە تۋىپ وسكەن ءابۋ مۋعيس بين حۋساين ال-حاللاج (244-309 ھ) اتاسى زاراتۋسترا دىنىندە بولعانمەن كەزىندە سوپىلاردىڭ ەڭ اتاقتىلارىنىڭ ءبىرى بولدى. وعان تومەندەگى ءتورت كىنا تاعىلىپ ولىمگە كەسىلدى.
يسلامداعى بۇزىق كاراميتتەر اعىمىمەن بايلانىسى بار;
ءوزىن ء(انال-حاق) ياعني مەن دە اللامىن دەگەن;
ءىزباسارلارى ونى تاڭىرلىككە كوتەرگەن;
قاجىلىقتى بەس پارىزدىڭ ءبىرى دەپ ساناماعان.
يراندىق شيحاب ءاد-دين - سۋحراۋارديا تاريقاتىنىڭ نەگىزىن قالادى. «حيكمات ال-يشراق»، «حاياكيل ان-نۋر»، «تالۋيحات ارشيا»، «ماقامات» كىتاپتارىنىڭ اۆتورى. ءوزى نەگىزىن سالعان اعىمدى زاراستريزممەن (وتقا تابىنۋشىلىق) شاتاستىرىپ العان ول ءسالاحيديننىڭ بۇيرىعىمەن ولىمگە كەسىلدى.سوپىلىق مەكتەپتەرى:
زۋحد مەكتەبى: بۇل مەكتەپتىڭ وكىلدەرى رابيا ال-اداۋيا، يبراحيم بين ادحام، سۋفيان اس-ساۋري.
كاشف جانە ماعريفات مەكتەبى: بۇل مەكتەپتىڭ يدەولوگياسى بويىنشا اقىل جالعىز ءوزى اللانى تانۋعا جانە بولمىستىڭ اقيقاتتارىن جەتە بىلۋگە جەتكىلىكسىز. پەندە رۋحاني دامۋى ارقىلى جۇرەگىنىڭ جانارى اشىلىپ، اقيقاتتى بۇركەپ تۇرعان پەندەشىلىگى اشىلادى دەيدى. بۇل مەكتەپتىڭ نەگىزىن سالۋشى يمام ءابۋ حاميد ءال-عاززالي.
ۋاحداتۋل-ۋجۋد مەكتەبى: بۇل مەكتەپتىڭ نەگىزىن سالۋشى مۋحيددين بين ال-ارابي. ونىڭ سوڭعى ءىزباسارلارىنىڭ ءبىرى جامال ءاد-دين ءال-اۋعاني بۇل مەكتەپتىڭ نەگىزگى ۇستانىمى: «اللا بارلىق نارسەدە، ول بارلىق نارسە. سوندىقتان بۇل الەمدەگى بارلىق نارسە قاسيەتتەۋگە جانە ۇلىقتاۋعا لايىق» دەپ سانايدى. يبن ال-ارابي «اقيقاتشىلار ايتقانداي بۇل بولمىستا اللادان وزگە نارسە جوق، ءبىزدىڭ بار بولۋىمىز اللانىڭ قالاۋىمەن، بۇل عالامدا تىرشىلىك يەسىنىڭ بارلىعى تەك ونىڭ تىرشىلىگى سەبەپتى، بولمىسى تەك ول، تەك قانا ول بار وعان تەڭ نارسە جوق. ونىمەن قوسا باسقا دا ءبىر تىرشىلىك نە ۇقساس نارسە بار دەۋ دۇرىس ەمەس» دەيدى.
يت-تيحاد جانە حۋلۋل مەكتەبى: نەگىزىن سالۋشى ال-حاللاج. بۇل مەكتەپتىڭ يدەولوگياسىنا ءۇندى جانە حريستيان سوپىلىعى اسەر ەتكەن. ولاردىڭ سەنىمىندە «سوپىنىڭ بويىنا اللا ەنىپ سوپى جاراتقانمەن ءبىر ماتەريا بولادى» دەيدى ولاردىڭ سوزدەرىنىڭ ءبىرى «ءانا ءال-حاق» ياعني (مەن اللاھپىن) جانە «ما في جۋببا يللا اللاھ» ياعني، «بۇل كيىمنىڭ ىشىندە تەك اللاھ بار وزدەرى جايلى وسىلاي ايتادى. بۇعان قوسا وزدەرى پايدالاناتىن شاراپتارىن ىشكەندە ايتقان سۇم سوزدەرى تاعى بار.
سوپىلىقتىڭ اداسۋلارى:
سوپىلاردىڭ كەيبىرەۋلەرى ارۋاقتارعا سىيىنسا، بىرەۋلەرى سيقىر جانە ساۋەگويلىك جولىنا ءتۇستى. كەسەنە تۇرعىزۋعا، اۋليەلەردىڭ قابىرلەرىن كوتەرۋگە جانە ولاردى زيارات ەتۋگە، زيارات ەتۋ بارىسىندا سيپاۋ سەكىلدى قۇراندا ەشبىر مالىمەت جوق جايتتاردى ىستەپ، بيدعات جولىنا ءتۇستى.
كەيبىرەۋلەرى اۋليەلەر قۇلشىلىق ەتپەسە دە بولادى، ويتكەنى ولار بەلگىلى ماقامعا جەتكەندە عيباداتقا مۇقتاجدىق قالمايدى دەيدى. سەبەبى ول (اۋليە) شاريعي مىندەتتەرمەن اينالىسسا جۇرەگىندەگى قۇزىردى جوعالتىپ الادى دەپ ايتادى. عازاليدەن: عۋرۋر-كوكىرەكتىگى تاسىپ، مەنمەنسىپ كەتكەن ادامداردى سىناپ، ولاردى مىنا تۇرلەرگە بولگەن: 1.كيىمىمەن، كورىنىسىمەن، سوزىمەن الدانۋشىلار. 2. بىلەمىز، حاقتى كورەمىز، مارتەبەمىز جوعارى دەپ داۋلاۋشىلار. 3. حالال مەن حارامدى اجىراتپايتىن، شاريعاتتى اياق استى ەتۋشىلەر.
ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى امال جاساۋدىڭ ەشبىر سالماعى جوق. نەگىزگى ماسەلە جۇرەكتە، ءبىزدىڭ جۇرەگىمىزدەگى اللاعا دەگەن ماحاببات اللاعا دەگەن تانىمدىلىققا جەتەلەيدى. قولىمىز دۇنيەگە باتقانىمەن جۇرەگىمىز اللادا، سونداي-اق، ءبىزدىڭ سىرتىمىز شاحۋاتپەن بولعانىمەن جۇرەگىمىزدە ونىڭ اسەرى جوق. سوپىلار پىرلەرىنە «عاۋس جانە عياس» دەگەن، قازاقشاسى «قۇتقارۋشى، كومەكشى»، ءسوزدى قولدانادى.
ءاربىر تاريقاتتىڭ ءوزىنىڭ ايتاتىن زىكىرى بار. مىسالى: ناقشيبانديا تاريقاتىندا «اللا» دەگەن ءسوز، شازيليادا «ءلا يلاحا يللا اللا» ءسوزى، مۇنان باسقا، يستيعفار جانە پايعامبارىمىزعا سالاۋات ايتۋ دا قوسىلعان. كەيبىرەۋلەرى زىكىرگە قاتتى كىرىسىپ كەتكەن كەزدەرىندە تەك «حۋا، حۋا» دەپ تە ايتادى. سونداي-اق، كەيبىر تاريقات «زىكىر جاھريا»-داۋىستاپ ايتىلاتىن زىكىردى قابىلداسا، كەيبىرى «زىكىر ماحفيا» - «ىشتەن ايتاتىن زىكىردى»، كەيبىرى مۇلدەم شاريعاتتا كورسەتىلمەگەن زىكىردىڭ ءتۇرىن قابىلدايدى،ايكىن دالەل-يسماتۋللاشىلار.سوپىلاردىڭ «حۋلۋل جانە يتتيحاد» - «اللانىڭ كەلۋى مەن پەندەمەن بىرىگۋى» سەنىمىنە بەت الىپ كەتۋى، تاريقات جولى دەنەنى قيناۋدان تۇرادى دەۋى سياقتى يسلامعا جات امالدارى دا كوپ، ال ونداي امالدار سوپىلىققا ۇندىلەردەن، گرەك فيلوسوفياسىنان، حريستياندىقتان ەنگەن.
ءاي مۇسىلمان جۇرتشىلىق وسى اللانىڭ ۇكىمى. ادامداردىڭ مەشىتكە بارۋىنا كەدەرگى جاساماڭدار! اللانىڭ اشۋىنان قورقىڭدار. كوك پەن جەردە وعاڭ ەشتەڭە جاسىرىن ەمەس. اياتتا ايتىلعانداي اقىرەتتىڭ ەڭ اۋىر ازابىمەن ازاپتانۋدان الدىن جانە دۇنيەدە قورلىق جەتپەي تۇرىپ اللاعا تاۋبە ەتىڭدەر. قۇرمەتتى مۇسىلمان باۋىرلار! ءبىلىپ قويىڭدار قانداي تاريقات بولماسىن ۇلىق شاريعاتىمىزعا قارسى بولسا وندا ول - انىق اداسۋ. اقيقات سىرلارىنا تەك قانا پايعامبارىمىزدىڭ (س.ا.ۋ.) كورسەتۋىمەن قۇرىلعان امالداردى بەكەم ەتۋمەن عانا جەتۋ مۇمكىن بولادى. سەبەبى، نە قۇران كارىمدە نە حاديس شاريپتە كورسەتىلمەگەن ارقانداي ءىس-ارەكەت ول - كۇپىرلىك. وتكەن اۋليەلەردىڭ جولىندا ءجۇرمىن دەگەن ادامعا ساحيح جولدى ۇستانۋى، بيدعات ىستەر جاساماۋى ءۋاجىپ بولادى. ال ادامدىق السىزدىگىن مويىنداماي، ۇلىق شاريعاتىمىزعا تەرىس ىستەرىمەن تاريقات سىرلارىنا جەتكەندىگىن داۋلاسا قاتەلەسىپتى. ول كىسى ەندى قايتا يمان كەلتىرمەيىنشە، تاۋبەلەردى قابىل ەتۋشى، راقىمدى اللا تاعالا ونىڭ تاۋبەسىن قابىل ەتپەيىنشە باقي دۇنيەگە كەتكەنشە ياعني كوز جۇمعانشا جەر بەتىندە اداسۋشىلىق باتپاعىنا باتىپ، پەندەشىلىككە سالىنىپ، شايتانداردىڭ ارباۋىندا بولادى. كامىل مۇسىلمانعا پايعامبارىمىزدىڭ جولىمەن جانە ساحابا تابيعي جولىمەن ءجۇرۋ كەرەك. ول جول دۇنيەقورلىقتان ۇزاق، ادەپتىلىكتى تولىقتىرۋ، جۇرەكتىڭ تازالىعى، ەمى، جاراقاتتاردىڭ ەمى، تەرىستىكتى جويۋ ت.ب. اريف (كوكىرەك كوزى وياۋ) ادامداردىڭ جولدارى. وسى جول - اللاعا جانە احيرەتكە باستايدى. وسى جول اللانى تانۋشىلاردىڭ جانە وعان جونەلۋشىلەردىڭ جولى. مۇسىلمانعا تۇسكەن مىندەت وسىلارعا كوڭىل اۋدارۋ اۋدارۋ. اللانىڭ قاسىندا جاراتىلىستاردىڭ ەڭ ۇلىعى - ەڭ تاقۋالارى. اللا تاعالا بىلاي دەيدى: «شىنىندا اللانىڭ قاسىندا ەڭ ارداقتىلارىڭ ەڭ تاقۋالارىڭ.» (حۋجۋرات-12 ايات)سۇيەنىشىم دە، ارقا سۇيەرىمدە ۇلى اللا.
www.muftyat.kz
