قۋاندىق شاماحايۇلى. «پاتشا – جالاڭاش!» دەپ ايعايلاي الاسىڭ با؟
قازاقستان جۋرناليستەرىنىڭ كاسىبي مەرەكەسى كۇندەرى وسىنداي سۇراق كوكەيدەن كەتپەي قوياتىنى بار. «ءتورتىنشى بيلىك»، «قوعامدىق پىكىردى قالىپتاستىرۋشى»! تىزە بەرسەك، ادەمى اتاۋدان كەندە قالمايدى ەكەنبىز. سوندا ءوزى، شىنىمەن ءتورتىنشى بيلىك بولساق، ونى نەگە بۇكىل الەم تىرناقشانىڭ ىشىنە الىپ ايتادى، كەكەتكەنى مە، الدە، كەمسىتكەن، ازىلدەگەن تۇرلەرى مە؟ ال، قوعامدى پىكىردى قالاي قالىپتاستىرىپ، بيلىككە قالاي ىقپال ەتىپ ءجۇرمىز؟
وسى ورايدا، الەم زيالىلارى مەن كوزى قاراقتى وقىرماندارىنا ەجەلدەن ءمالىم اڭگىمەنى ەسكە سالا كەتەيىك. ءبىر ەلدىڭ پاتشاسى سانقويلىقتىڭ سوڭىنا ءتۇسىپ اقىرى الاياقتاردىڭ ارباۋىنا تۇسەدى. الاياقتار پاتشا مەن ساراي ماڭىنداعىلاردىڭ اۋىزدارىن ۇرىپ، قازىنادان قىرۋار قارجى الىپ جالعان «كيىم تىگەدى». ەگەر ول كيىم الدەكىمنىڭ كوزىنە كورىنبەسە ول ادامنىڭ ميسىز ءارى اقىماقتىعىنان ەكەن. جوق نارسەنى كىم كورۋشى ەدى. سوعان قاراماستان پاتشانىڭ ءوزى دە، اينالاسىنداعىلاردىڭ ءبارى جوق كيىمدى كورگەنسيدى. ۋازىرلەرى جاپپاي جاعىمپازدانىپ، پاتشاعا كەرەمەت جاراسىپ تۇرعان ايتىپ، اۋىزدارىنىڭ سۋى قۇريدى. وعان سەنگەن پاتشا تىر جاڭالاش كۇيىندە حالىقتىڭ الدىنا شىعىپ ماساقارا بولادى. سوندا توپ ىشىنەن بەس جاسار قارشاداي بالا عانا «پاتشا - جالاڭاش!» دەپ ايعاي سالادى. كەيىن دەموكراتيالىق ءباسپاسوزدى زيالى قاۋىم سول بەس جاسار بالانىڭ ورنىنا قوياتىن بولعان ەدى.
قازاقستان جۋرناليستەرىنىڭ كاسىبي مەرەكەسى كۇندەرى وسىنداي سۇراق كوكەيدەن كەتپەي قوياتىنى بار. «ءتورتىنشى بيلىك»، «قوعامدىق پىكىردى قالىپتاستىرۋشى»! تىزە بەرسەك، ادەمى اتاۋدان كەندە قالمايدى ەكەنبىز. سوندا ءوزى، شىنىمەن ءتورتىنشى بيلىك بولساق، ونى نەگە بۇكىل الەم تىرناقشانىڭ ىشىنە الىپ ايتادى، كەكەتكەنى مە، الدە، كەمسىتكەن، ازىلدەگەن تۇرلەرى مە؟ ال، قوعامدى پىكىردى قالاي قالىپتاستىرىپ، بيلىككە قالاي ىقپال ەتىپ ءجۇرمىز؟
وسى ورايدا، الەم زيالىلارى مەن كوزى قاراقتى وقىرماندارىنا ەجەلدەن ءمالىم اڭگىمەنى ەسكە سالا كەتەيىك. ءبىر ەلدىڭ پاتشاسى سانقويلىقتىڭ سوڭىنا ءتۇسىپ اقىرى الاياقتاردىڭ ارباۋىنا تۇسەدى. الاياقتار پاتشا مەن ساراي ماڭىنداعىلاردىڭ اۋىزدارىن ۇرىپ، قازىنادان قىرۋار قارجى الىپ جالعان «كيىم تىگەدى». ەگەر ول كيىم الدەكىمنىڭ كوزىنە كورىنبەسە ول ادامنىڭ ميسىز ءارى اقىماقتىعىنان ەكەن. جوق نارسەنى كىم كورۋشى ەدى. سوعان قاراماستان پاتشانىڭ ءوزى دە، اينالاسىنداعىلاردىڭ ءبارى جوق كيىمدى كورگەنسيدى. ۋازىرلەرى جاپپاي جاعىمپازدانىپ، پاتشاعا كەرەمەت جاراسىپ تۇرعان ايتىپ، اۋىزدارىنىڭ سۋى قۇريدى. وعان سەنگەن پاتشا تىر جاڭالاش كۇيىندە حالىقتىڭ الدىنا شىعىپ ماساقارا بولادى. سوندا توپ ىشىنەن بەس جاسار قارشاداي بالا عانا «پاتشا - جالاڭاش!» دەپ ايعاي سالادى. كەيىن دەموكراتيالىق ءباسپاسوزدى زيالى قاۋىم سول بەس جاسار بالانىڭ ورنىنا قوياتىن بولعان ەدى.
باق جۇيەسى - ءارتۇرلى عىلىمدار مەن تاجىريبەلىك قىزمەتتەردىڭ سيپاتتارىن ءوز بويىنا سىڭىرگەن قوعامدىق ەرەكشە ينستيتۋت. سونىمەن قاتار ول قوعامدىق پىكىر قالىپتاستىراتىندىعىمەن، وقيعا، كورىنىستەردى جان-جاقتى قاراستىراتىن جانە ەركىن كوزقاراستىڭ اشىق الاڭى بولاتىندىعىمەن ەرەكشەلەنىپ وتىر دەپ كوسىلە بەرۋگە بولار.
شىندىعىنا كەلسەك، بۇگىندە قازاقستانداعى بارلىق ساياسي قوزعالىستار مەن پارتيالار، جەكەلەگەن توپتار ءوز ورگاندارى رەتىندە گازەت، باسىلىمدار شىعارۋعا، ەلەكتروندىق اقپارات قۇرالدارىنا يەلىك ەتۋگە مۇددەلىلىك تانىتىپ، ءوز ساياساتتارىمەن باق ارقىلى حالىققا ىقپال ەتۋدى، سايلاۋدا باسىم داۋىسقا يە بولۋدى كوزدەيتىن بولدى. رەسمي مالىمەت بويىنشا ەلدەگى تەك ءدىني باسىلىمداردىڭ سانى بۇگىندە 30-عا جەتكەن. ونىڭ سىرتىندا مەملەكەتتىك بيلىك، اتقارۋشى ۇكىمەت تە وزدەرىنىڭ ساياسي ءيميدجىن قالاسا دا، قالاماسا دا باق ارقىلى عانا قالىپتاستىرا الادى. سول سياقتى وپپوزيتسيالىق توپتار دا ءوز مىنبەرىن ىزدەيتىنى بەلگىلى. وسىنىڭ وزىنەن-اق، جۋرناليستيكا ينستيتۋتىنسىز ساياسي، الەۋمەتتىك قاي قىزمەتتىڭ دە قالىپتىلىعىن، تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ مۇمكىن ەمەس ەكەندىگىن كورۋگە بولادى.
قوعامدىق ينستيتۋتتار سونىڭ ىشىندە جۋرناليستيكا سالاسى تەك ازاماتتىق اشىق قوعام جاعدايىندا عانا پىكىرالۋاندىعىن نەگىزگە العان دەموكراتيالىق -قۇقىقتىق قوعامنىڭ قاعيداسىنا ساي دامۋعا، ءىس قىزمەتىن جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك تابادى. جالپى ازاماتتىق قوعام دەگەنىمىزدىڭ ءوزى مەملەكەتى ازاماتتارىنىڭ جەكە تۇلعا رەتىندەگى بوستاندىقتارىن مويىندايتىن، ۇكىمەتتىك ۇيىمداردى دەموكراتيالىق-قۇقىقتىق جولمەن قۇراتىن، ونىڭ ءىس-قىزمەتتەرىن حالقى باقىلاي الاتىن قوعامدىق جۇيە جانە ءومىردىڭ ءدال وسىنداي نورماسىنىڭ قالىپتاسۋى. ولاي بولسا، ءارتۇرلى ساياسي كوزقاراستار مەن تۇجىرىمدامالاردىڭ، قوعامدىق-ساياسي، ازاماتتىق وي-پىكىرلەردىڭ بارشا حالىققا جول تارتاتىن، ەل نازارىنا جەتكىزەتىن، سول ارقىلى كەرى بايلانىس ورناتىپ، تارازىلانىپ، تالقىلاناتىن ەڭ نەگىزگى مىنبەرلەرىنىڭ ءبىرى - باق بولماعىنا ەشكىم داۋ ايتپاس. وسى ورايدا، ەركىن وي مەن پىكىر الۋاندىعى، ساياسي پىكىرتالاستار اعىنى ءاربىر جەكەلەگەن توپتاردىڭ اقپارات قۇرالدارى، ءباسپاسوزى ارقىلى كورىنىس تابا ما، الدە، سونىڭ ءبارىن ەركىن جاريالايتىن جالپىۇلتتىق دەربەس ءارى بەيتاراپ تاۋەلسىز گازەتتەر نەمەسە قوعامدىق تەلەارنالار مەن راديوحابارلار كەرەك پە؟ - دەگەن زاڭدى ساۋال تۋىندايدى. دەموكراتيالىق ۇردىستەر قالىپتاسىپ، تەرەڭدەپ دامىعاندا، مادەنيەتتى دە سالاۋاتتى ساياسي وي، پىكىرتالاستىڭ كەڭ ورىستەپ، قۇلاش جايعان كەزەڭىندە اتالمىش ماسەلە دە ءوز شەشىمىن تابۋعا ءتيىس.
جالپى قازاق باسپاسوزىندە ساياسي سانانى قالىپتاستىرۋ ءداستۇرى بولدى ما؟ دەگەن ساۋال وسى ورايدا نازار اۋدارتادى. حح عاسىردىڭ باسىندا، ياعني قازاق ءباسپاسوزىنىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭىندە ەلىمىزدىڭ قوعامدىق-ساياسي ساناسىنىڭ دەڭگەيىن ءبىلۋ ءۇشىن «قازاق» گازەتى مەن «ايقاپ» جۋرنالىنا جۇگىنۋىمىزگە تۋرا كەلەدى. مىسالى، «قازاق» گازەتى مەملەكەتتىك دۋمادا بولىپ جاتقان ساياسي ماڭىزى بار ماسەلەلەرگە نازار اۋدارىپ، وندا قابىلدانعان شەشىمدەردىڭ قازاق تاعدىرىنا قاتىستىلىعىن ەكشەپ، ءتۇسىندىرىپ وتىرعانى تاريحتان ءمالىم. ال، «ايقاپ» جۋرنالى ۇلت ماسەلەسىن باستى نىساناعا اينالدىرىپ، ەل بولاشاعىنىڭ قامىن ويلاعاندىعىمەن ەرەكشەلەندى. اتالمىش باسىلىمداردا قىزمەت ەتكەن الاش كوسەمدەرى ساياسات تاقىرىبىنداعى ويلى ماقالالارى ارقىلى قازاق باسپاسوزىندە ەركىن ويدىڭ نەگىزىن قالادى، ءداستۇرىن قالىپتاستىردى.
«ايقاپ» جۋرنالىندا ءبىر-بىرىنە قاراما قارسى پىكىرلەردى قاتار بەرگەنىن، وسى ارقىلى پليۋراليزمگە، بالاما اقپارات تاراتۋعا كەڭ ءورىس اشقانىن، قىسقاسى، دەموكراتيالىق جۋرناليستيكانىڭ قاعيدالارىن ۇستانعاندىعىنا كۋا بولامىز. مىسالى، ءبىر ماقالادا «ەندى مۇنان بىلاي بالالارىڭىزدى ورىسشا، مۇسىلمانشا بىردەي وقىتىپ، ءدىنى مەن كۇندەرىنە بىردەي يە بولاتىنداي قىلىپ تاربيەلەي كورىڭىزدەر» - دەگەن وي بىلدىرىلسە، «قۇداي ساقتاسىن، گازەت-جۋرنال ءھام جاڭا شىققان كىتاپتار بولسا، الىپ وقىماق تۇگىل قولدارىڭىزعا دا ۇستاماڭىزدار جانە قۇداي ساقتاسىن، توتە وقىتاتىن مۇعالىمدەر ۇستاپ بالالارىڭىزدى بۇزىپ الىپ جۇرمەڭىزدەر، ودان قايتا نادان بولىپ قالعانى ارتىق» - دەپ كەلەسى ماقالادا قارسى پىكىر ايتىلادى. وسىلايشا، شىندىققا جەتۋدىڭ جولى، ءباسپاسوز وبەكتيۆتىلىگىنىڭ ءبىر كريتەريى رەتىندە دە بالاما اقپارات بەرۋدى، قارسى پىكىرلەردىڭ گازەت بەتىندە قاتار جاريالانۋىن ورىندى ساناعان.
ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋ ءۇشىن تاۋەلسىزدىك بارىنەن ماڭىزدى ەكەندىگىن سول كەزەڭنىڭ وزىندە ۇلت زيالىلارى باسىنا تونگەن قاتەردەن قورىقپاي، وتارشىلاردىڭ سۇستارىنان سەسكەنبەي باتىل ايتا العان. تۇرىك حالىقتارىنىڭ تۇتاستىعىن، بىرلىگىن كوزدەگەن مۇستافا شوقاي: «وسى ەلدىڭ قۇرامىنداعى قازاقستاندا ۇلتتىق تاۋەلسىزدىك ماسەلەسى تۇگىل، ساياسي جانە ۇلتتىق بوستاندىقتىڭ ەڭ قاراپايىم نىشاندارى ءسوز بولۋى مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى قاشان دا ورىس سولداتىنىڭ سوڭىنان ورىس مۇجىعى ىلەسىپ وتىرادى. باسىپ الىنعان جەردە ورىس بيلىگى ورناعان سوڭ-اق، ءپۇشايمان حالىقتىڭ جەرى تارتىلىپ الىنا باستايدى. سول سەبەپتى دە وسىنداي جولمەن بىرىكتىرىلگەن مەملەكەت ىشىندە ۇلتتاردىڭ ەرىكتى تۇردەگى تەڭ قۇقىقتى وداعىن قۇرۋعا ەشقانداي ورىن قالمايدى» - دەپ مالىمدەگەن.
ماركسيزم-لەنينيزم ادىستەمە اياسىنداعى سىڭارجاق ساياسي كوزقاراس كۇشتەپ تاڭىلعانعا دەيىن قازاق باسپاسوزىندە پىكىر الۋاندىعى مەن ءسوز بوستاندىعى بولعاندىعىن، ەركىن ويدىڭ جاريالانۋىنا كەدەرگى جاسالماعانىن جوعارىدان كەلتىرىلگەن مىسالداردان كورۋگە بولادى.
ال، تاۋەلسىزدىك العان كەزدەن باستاپ جۋرناليستيكادا ەركىن سوزگە جول اشىلدى. جوعارىعا جالتاقتاماي بەلگىلى دارەجەدە ايتايىن دەگەنىن ايتاتىن، جازايىن دەگەنىن جازاتىن جاعداي تۋىپ، ءبىر يدەولوگيانىڭ قاساڭ قاعيداسىنا نەگىزدەلگەن ۇراننان ءوربيتىن سىلدىر ءسوزدىڭ ۋاقىتى كەلمەسكە كەتكەنىمەن «پاتشا - جالاڭاش!» دەپ ايعايلاي الاتىنداردى ساۋساقپەن ساناساق، نەشەۋىن بۇگەر ەكەنبىز؟!
ينتەرنەتتىڭ الەمدىك اقپارات جۇيەسىنە ىقپالىنىڭ ارتىپ بارا جاتقانىن ايتپاعاننىڭ وزىندە، جاڭا اقپاراتتىق، ەلەكتروندىق تەحنولوگيالار جەدەل جانە سەنىمدى تۇردە دامىپ، الەمنىڭ دامىعان جانە دامۋشى ەلدەرىندە ونى پايدالانۋشىلار قاتارى كۇن سايىن ءوسىپ، گەوگرافيالىق اۋقىمىن دا ۇلعايتىپ بارا جاتقانى بەلگىلى. ينتەرنەت جۇيەسىندەگى اقپارات كوزدەرىنىڭ مولدىعى مەن ءار الۋاندىلىعى كادىمگى ءداستۇرلى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىن تىقسىرىپ بارا جاتقانداي كورىنەتىنى راس. الايدا، گازەت-جۋرنال-راديو-تەلەۆيزيا پايدا بولعان كەزدە دە وسى تاقىلەتتەس ماسەلەلەر تۋىنداعىنىمەن كەيىن ولاردىڭ قوعامدىق-ساياسي ومىردە ءوز ورىندارىنىڭ بار ەكەندىگى، ءوزارا ساباقتاسا وتىرىپ، ءبىر-ءبىرىن تولىقتىرا تۇسەتىنى بەلگىلى بولعان.
«جۋرناليستيكا - ءتورتىنشى بيلىك» دەگەنگە كەلسەك، ونى دەربەس قوعامدىق ينستيتۋت تۇرعىسىنان قاراستىرۋىمىز ورىندى بولادى. جۋرناليستيكا قوعامدىق ەرەكشە ينستيتۋت بولا وتىرىپ، قوعام ءومىرىنىڭ بارلىق اياسىندا «بيلىك قۇقىن» جۇرىزۋگە كەڭ مۇمكىندىك الادى . سەبەبى، اقپارات بولعان جەردە باسقارۋ، ۇيلەستىرۋ قىزمەتتەرى بەلگىلى دارەجەدە جۇزەگە اسىرىلادى جانە بارلىق سالاعا ىقپال ەتە الادى. سونىمەن قاتار بيلىك باق-تىڭ نىسانىنا، ساياساتىنا ساي كورىنىس تابادى. ايتالىق، تومەندەگىدەي:
بىرىنشىدەن، ەگەر باق مەملەكەتتىڭ نەمەسە الدە ءبىر مەكەمەنىڭ ورگانى بولسا، سولاردىڭ ساياساتىنا بەلگىلى دەڭگەيدە باعىنادى جانە ونىڭ بيلىگى دە قۇرىلتايشى ءامىرىنىڭ جالعاسى ىسپەتتى ايقىندالادى.
ەكىنشىدەن، مەملەكەتتىك ەمەس ينستيتۋتتاردىڭ باق-تارى ءوز ساياساتتارىن جەتكىزۋمەن قاتار حالىققا جانە مەملەكەتتىك ۇيىمدارعا ىقپال ەتۋگە قىزمەتتەرىن باعىتتايدى.
ۇشىنشىدەن، دەربەس باق-تاردىڭ قىزمەتى نەگىزىنەن ەكىنشىدە ايتىلعاندارمەن ۇقساس بولىپ كەلەدى. دەگەنمەن دە، دەربەس تاۋەلسىز قاي ءباسپاسوزدىڭ بولسىن ارتىندا ءارتۇرلى قوعامدىق ينستيتۋتتاردىڭ، بەلگىلى توپتاردىڭ نەمەسە اقپاراتتى تۇتىنۋشىلاردىڭ پىكىرلەرى، كوزقاراستارى مىندەتتى تۇردە تۇرادى. سول اقپارات قۇرالىنىڭ شەكسىز ەركىندىگىنە تۇساۋ سالاتىن دا وسىلار بولىپ تابىلادى. كەيبىر تۇستارى عانا بولماسا، بۇلاردان وراسان زور ايىرماشىلىقتى كورىپ وتىرعان جوقپىز. قۇرىلتايشىلاردىڭ ىشكى ەرەجەلەرىنە باعىنۋ، سولاردىڭ تاپسىرىستارى بويىنشا ماتەريالدار ازىرلەپ جاريالاۋ سەكىلدى ازىن-اۋلاق وزگەشەلىكتەرى عانا بار. باسقا جاعىنان نەگىزىنەن بىردەي دەۋگە بولادى. ارقايسىسى ءوزىنىڭ بەدەلىمەن، ىقپالدىلىعىمەن قوعامدىق قۇرىلىمنىڭ ەلەمەنتتەرىنە ەلەۋلى اسەر ەتە الادى. ايتالىق، سايلاۋ الدىنداعى كامپانيالاردا، بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋمداردا، قوعامدىق-ساياسي اسا ماڭىزدى قۇجاتتاردىڭ جوبالارىن تالقىلاۋدا بەلگىلى ءبىر توپتاردى قولداۋ نەمەسە سىناۋ ارقىلى كورىنەدى.
كەي جاعدايدا كونستيتۋتسيانىڭ نورمالارىنا ساي الدە ءبىر قۇقىقتىق اكتىلەردى وزگەرتۋگە دە ىقپال ەتۋى عاجاپ ەمەس. مۇنىڭ ءبارى جۋرناليستيكا بيلىكتەرىنىڭ كورىنىسى دەۋگە بولادى. دەگەنمەن، ونى تۋرا ماعىناداعى ءتورتىنشى بيلىك دەپ ەسەپتەۋگە كەلىڭكىرەمەيدى. سەبەبى، مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ جالپى سيپاتى - زاڭنىڭ اياسىندا مىندەتتى تۇردە ورىندالۋعا ءتيىس شەشىمدەر قابىلدايدى. ونى ورىنداماعان نەمەسە بۇزعان جاعدايدا جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەۋگە ءتىپتى قىلمىستىق ءىس قوزعاتۋعا دەيىن شارا قولدانا الاتىن مۇمكىندىكپەن قامتاماسىز ەتىلەدى.
ال، جۋرناليستيكادا ونداي ماجبۇرلەۋ مۇمكىندىكتىڭ جوقتىعى ءمالىم. سوندىقتان، باق بەلگىلى ءبىر پروبلەما جونىندە قوعامعا ىقپال ەتە العانىمەن ءوز شەشىمىن مىندەتتى تۇردە ورىنداتۋعا ەشكىمدى ماجبۇرلەي المايدى. بىراق، جۋرناليستيكانىڭ ىقپالىمەن ۇكىمەتتىڭ ءوزى تاقتان تايىپ كەتەتىن كەزدەردىڭ بولاتىنىن تاعى ەرەكشە اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك.
قازىرگى تاڭدا جۋرناليستيكا مەنەدجمەنتىن ءۇش دەڭگەيدەن كورۋگە بولادى:
- كونستيتۋتسيا جانە وزگە قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ اياسىندا مەملەكەت تاراپىنان باق-تاردىڭ قىزمەتتەرى ۇيلەستىرىلۋدە;
- رەداكتسيالاردا ءوز باسقارۋشىلارى، قۇرىلتايشىلارى بار;
- ءباسپاسوز ورىندارىنىڭ باعىتتارى، باعدارلامالارى بويىنشا ىنتىماقتاسقان جۋرناليستەردىڭ، ولاردىڭ ۇجىمدارىنىڭ ساياسي كوزقاراستارى.
وسىلاردان جۋرناليستيكا دەگەنىمىزدىڭ ءوزى باسقارۋ قۇرالى بولۋىمەن قاتار قوعامدىق اقپاراتتىڭ ءىرى ارناسى ەكەنىن ايقىن اڭعارۋعا بولادى. باق - جوعارى بيلىك تاراپىنان قابىلدانعان باسقارۋعا، ۇيىمداستىرۋعا باعىتتالعان جالپىعا ورتاق شەشىمدەردى حالىققا جەتكىزەدى. سول شەشىمدەردى جۇرشىلىقتىڭ قالاي قارسى الىپ جاتقانىن جانە كەرى حابارلايدى. وسىنداي كەرى بايلانىستىڭ ناتيجەسىندە جوعارى بيلىك يەلەرى ءوز شەشىمدەرىنىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىن قالاي ۇيىمداستىرۋدى نەمەسە ونى جوندەپ جەتىلدىرۋدى، ناتيجەگە جەتكەن كۇننىڭ وزىندە الداعى جوسپارلارىن، ستراتەگيالارىن انىقتاۋدى قولعا الادى. باسقارۋدىڭ وبەكتىسى مەن سۋبەكتىسىنەن العان اقپاراتتارىن پايدالانا وتىرىپ، باق ءتيىمدى جولداردى، ىسكەرلىك باستامالاردى ۇسىنۋى دا ابدەن مۇمكىن. وسى ماعىناسىنا ساي جۋرناليستيكا - باسقارۋشىلىق فۋنكتسياسىن اتقارادى جانە وسى ءۇردىستىڭ اياسىندا نەنى كورسە سونى جازسا، باردى بار، جوقتى جوق دەپ شىنايى تۇردە جەتكىزسە - «پاتشانىڭ جالاڭاش تۇرعانىن» جاسىرماعانى بولماق.
ال، سەن قىزمەتىڭنەن ايىرىلۋدان قورىقپاي، بيلىكتىڭ قاھارىنان قايمىقپاي «پاتشا - جالاڭاش!» دەپ ايعايلاي الاسىڭ با؟
"اباي-اقپارات"
