ادامزات تاريحىنداعى پروگرەسس عىلىمنىڭ دامۋىمەن ولشەنەتىنى بەلگىلى. عىلىمنىڭ دامۋىنداعى نەگىزگى سيپاتتامالار مەن زاڭدىلىقتار الەۋمەتتىك-مادەني كونتەكستە قاراستىرىلىپ، عىلىمنىڭ ماقساتى، الىنعان ناتيجەلەرىنىڭ ماڭىزدىلىعى انىقتالادى. قوعام جانە ونىڭ مادەني جاعدايى عىلىمي-زەرتتەۋشىلىك پروتسەستەرگە باعىنىشتى. دارىندىلار شىعارماشىلىعى الەمدىك مادەنيەتتىڭ دامۋى، جەتىستىكتەر شىڭىنىڭ ءاربىر تاريحي پروگرەسىنىڭ ولشەمى بولىپ تابىلادى. وسى شىعارماشىلىقتا بارلىق قۇندى جانە ماڭىزدى، ادامزاتتىڭ عىلىمداعى، ونەردەگى، تاجىريبەلىك قىزمەتتەگى جەتىستىكتەرى كورىنىس تابادى. ولاردىڭ يدەيالارى، ونەر تۋىندىلارى، ازاماتتاردىڭ ۇمتىلىستارىن ءبىلۋ ارقىلى، ءبىز ولاردىڭ سول داۋىردەگى دۇنيەتانىمىن تانيمىز. ءوز ءداۋىرىنىڭ تانىمال تۇلعالارى قالىپتاستىرعان شىعارماشىلىق ەڭبەكتەرى ءوزى ءومىر سۇرگەن كەزەڭنىڭ بەينەسىن بەرەدى. ال، عىلىم - جاڭا يدەيالاردى العا جىلجىتۋشى عالىمدار قىزمەتىنىڭ ناتيجەسى بولىپ تابىلادى. ولاردىڭ ماقساتى بىرەۋ عانا، ول - عىلىمي جاڭالىق اشۋ. ولار قوعامعا قاجەتتى ەرەكشە ءونىم، ياعني، جاڭا عىلىمي بىلىمدەر قالىپتاستىرادى.

ادامزات تاريحىنداعى پروگرەسس عىلىمنىڭ دامۋىمەن ولشەنەتىنى بەلگىلى. عىلىمنىڭ دامۋىنداعى نەگىزگى سيپاتتامالار مەن زاڭدىلىقتار الەۋمەتتىك-مادەني كونتەكستە قاراستىرىلىپ، عىلىمنىڭ ماقساتى، الىنعان ناتيجەلەرىنىڭ ماڭىزدىلىعى انىقتالادى. قوعام جانە ونىڭ مادەني جاعدايى عىلىمي-زەرتتەۋشىلىك پروتسەستەرگە باعىنىشتى. دارىندىلار شىعارماشىلىعى الەمدىك مادەنيەتتىڭ دامۋى، جەتىستىكتەر شىڭىنىڭ ءاربىر تاريحي پروگرەسىنىڭ ولشەمى بولىپ تابىلادى. وسى شىعارماشىلىقتا بارلىق قۇندى جانە ماڭىزدى، ادامزاتتىڭ عىلىمداعى، ونەردەگى، تاجىريبەلىك قىزمەتتەگى جەتىستىكتەرى كورىنىس تابادى. ولاردىڭ يدەيالارى، ونەر تۋىندىلارى، ازاماتتاردىڭ ۇمتىلىستارىن ءبىلۋ ارقىلى، ءبىز ولاردىڭ سول داۋىردەگى دۇنيەتانىمىن تانيمىز. ءوز ءداۋىرىنىڭ تانىمال تۇلعالارى قالىپتاستىرعان شىعارماشىلىق ەڭبەكتەرى ءوزى ءومىر سۇرگەن كەزەڭنىڭ بەينەسىن بەرەدى. ال، عىلىم - جاڭا يدەيالاردى العا جىلجىتۋشى عالىمدار قىزمەتىنىڭ ناتيجەسى بولىپ تابىلادى. ولاردىڭ ماقساتى بىرەۋ عانا، ول - عىلىمي جاڭالىق اشۋ. ولار قوعامعا قاجەتتى ەرەكشە ءونىم، ياعني، جاڭا عىلىمي بىلىمدەر قالىپتاستىرادى.

ءال-ءفارابيدىڭ عىلىمي مۇراسى ادامزاتتىڭ ساياسي ويلارىنىڭ دامۋىنا ۇلكەن اسەرىن تيگىزدى. الەمنىڭ ەكىنشى ۇستازى سانالاتىن عالىم اراب، لاتىن، يۆريت جانە باسقا دا تىلدەردە جۇزدەن اسا ەڭبەگى قازىرگى قوعامعا مۇرا بولىپ قالدى. جالپى عۇلامانىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى توم5ندەگىدەي مالىمەتتەر بار: يبن-ناديم «ادەبيەتتەر ءتىزىمى» كىتابىندا فارابي ەڭبەكتەرىنىڭ جەتەۋىن كورسەتسە، سايد ءال-ءاندالۋسي ءوزىنىڭ «ۇلىستار» ەڭبەگىنە ومىڭ ءتورت كىتابىن ەنگىزگەن. ال، ءال-قيفتي «بيلەۋشىلەر تاريحى» اتتى ەڭبەگىندە ءفارابيدىڭ 74 شىعارماسىن اتاسا، يبن ءابي ۋسەيبا 113 ەڭبەگى بار ەكەنىن «تاۋىپتەر جايلى دەرەك كوزدەر» اتتى كىتابىندا جازادى.

عۇلاما عالىم بار مۇمكىنشىلىكتەرىن ءوز زەرتتەۋلەرىن جاڭالاپ وتىرۋعا ارناعاندىقتان بولار، ءوز كەزەگىندە بۇل عىلىمي مۇرالار شىعىس پەن باتىس عىلىمى مەن مادەنيەتىنىڭ دامۋىنا زور ىقپالىن تيگىزدى. يبن-بادجا، يبن-تۋفايل، يبن-رۋشد، ءال-بيرۋني، يبن-سينا، و. حايام، ر. بەكون، ف. اكۆينسكي سەكىلدى وزگە دە ويشىلدار ءوز شىعارماشىلىعىندا ءال-فارابي ەڭبەكتەرىنە سۇيەندى.

ەگەر عالىمدى وتكەن مەن بولاشاقتى بىرىكتىرەتىن، ماتەريالدى جانە رۋحاني مادەنيەتتى جاڭعىرتاتىن جاڭا بىلىمدەردىڭ قاينار كوزىن دامىتۋشى رەتىندە قاراستىرساق، ول دۇنيەدەن وتكەننەن كەيىنگى كەزەڭگە باعا بەرۋ ارقىلى ونىڭ دارالىعىن تۇسىنە الامىز. بىرىنشىدەن، كەيىنگى بۋىن عالىمدارىنىڭ ەڭبەكتەرىنە ىقپالىن ايقىندايمىز; ەكىنشىدەن، عالىمنىڭ عىلىمي ەڭبەكتەرى تاجىريبەدە قاي سالادا قولدانىلاتىنىن انىقتايمىز; ۇشىنشىدەن، ءار كەزەڭدەردەگى ونىڭ عىلىمي مۇراسىنا قاتىناسىن تۇسىنەمىز. ناتيجەسىندە ونىڭ ەڭبەگىنىڭ بولاشاقتاعى ورنىنىڭ قانداي ەكەندىگىن باعالاي الامىز. جالپى عىلىمدا ۋاقىت پەن سول كەزەڭ مۇشەلەرى اراسىندا بايلانىس بار. بۇگىنگى كۇندە بولاشاقتى بولجاۋ مەن جوسپارلاۋ عىلىم مەن تەحنيكانىڭ دامۋى مەن جەتىستىكتەرىمەن تىعىز بايلانىستى.

ءال-فارابي «قايىرىمدى قالا» اتتى ەڭبەگىندە «ادامدار شىنايى باقىتقا تەك قايىرىمدى قالادا عانا قولى جەتەدى» دەپ تۇجىرىمداي كەلىپ، قايىرىمدى قالانىڭ كەلبەتىن اشا ءتۇسۋ ماقساتىندا ادامدار قوعامداستىعى شوعىرلانعان قالالاردى كلاسسيفيكاتسيالاپ بولەدى. قايىرىمدى قالادا الدارىنا ءىس-ارەكەتتىڭ ءوزارا جاردەم كورسەتە ءبىلۋ ماقساتىن قويعان قوعامداستىعى بار قالا حالقى عانا باقىتقا جەتە الادى. ءال-فارابي شىنايى باقىت جولىندا ىنتىماقتاستىق جولى ەرەكشە دەيدى [1, 3 ب.].

قازىرگى قوعامدا ىنتىماقتاستىقتى قالىپتاستىرۋدىڭ نەگىزگى فاكتورى رەتىندە ساياسي تۇراقتىلىقتى اتاي الامىز. ساياسي تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ساياسي ينستيتۋتتاردىڭ ماڭىزدى قىزمەتى بولىپ تابىلادى. وسى ماقساتتاردى ورىنداۋدا بيلىك ورىندارى ءتۇرلى ساياسي مەحانيزمدەردى قولدانادى. تۇراقتىلىق تۇسىنىگىن ساياسي جۇيەدە قولدانۋ بارىسىندا ول ىشكى جانە سىرتقى وزگەرىستەر شارتتارىندا ءوز قۇرىلىمىن ساقتاپ، ءتيىمدى قىزمەت پەن دامۋعا جول اشاتىن ۇعىمدى بىلدىرەدى. تەورياعا سايكەس، تۇراقتى ساياسي قۇرىلىم قوعامنىڭ كوپ بولىگى سول جۇيەنى قولداۋدا جوعارى دەڭگەي تانىتۋمەن قاتار، بيلىك پەن حالىق اراسىنداعى قاتىناستاردىڭ كەلىسىمدىك تۇردە جۇرگىزىلۋىن ايشىقتايدى.

قوعامدىق وزگەرىستەر مەن تۇراقتىلىقتىڭ اراقاتىناسى ماسەلەسى ساياسي عىلىمدارداعى وزەكتىلەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. ساياسي جانە الەۋمەتتىك تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ رەفورمالاردى بۇقارانىڭ تولىق قولداۋى ارقىلى ورىن الادى. كەز كەلگەن جۇيەنىڭ ءابسوليۋتتى تۇردە تۇراقتىلىعى عىلىمي جانە تاجىريبەلىك تۇرعىدا دايەكتەلمەگەندىكتەن، ول مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان ونى قۇرايتىن ەلەمەنتتەرىنىڭ تولىق قوزعالىسىنا كەدەرگى كەلتىرۋمەن بىرگە، سىرتقى ىقپالداردان اجىرايدى. دەگەنمەن، قازىرگى ساياسي عىلىمداردا تۇراقتىلىقتىڭ جوعارى دارەجەدەگى جۇيەلەرى دە ايقىندالعان.

عالىمنىڭ «مەملەكەتتىك قايراتكەردىڭ ناقىل سوزدەرى» اتتى تراكتاتىندا قالالاردى قالاي باسقارۋ كەرەكتىگى تۋرالى، ولاردىڭ كوركەيۋىنە، ونداعى تۇرعىندار تۇرمىسىنىڭ جاقسارۋىنا كومەكتەسۋ، ولاردى باقىت جولىنا باعىتتاپ وتىرۋعا قاتىستى ەرتە زامان ويشىلدارى ايتقان كوپتەگەن نەگىزگى قاعيدالارى قامتيتىن ناقىل سوزدەر بەرىلگەن.

ىزگى قالا بەس ءتۇرلى ادامداردان قۇرالادى: ەڭ قۇرمەتتى ادامداردان، شەشەندەردەن، ولشەۋشىلەردەن، جاۋىنگەرلەردەن جانە بايلاردان. ەڭ قۇرمەتتى ادامدار ساناتىنا دانالار، پايىمداعىش ادامدار، ماڭىزدى ىستەردە بەدەلدى بولاتىن ادامدار جاتادى. ولاردان كەيىن ءدىني قىزمەتكەرلەر مەن شەشەندەر، اتاپ ايتقاندا، ءدىن ۋاعىزشىلارى، ءسوز شەبەرلەرى، اقىندار، مۋزىكانتتار، حاتشىلار جانە سولار سياقتىلار دا سولاردىڭ توبىنا جاتادى. (137-بەت). ولشەۋشىلەر دەگەنىمىز - ەسەپشىلەر، گەومەترلەر، دارىگەرلەر، استرولوگتار جانە باسقا سوندايلار. جاۋىنگەرلەر دەگەنىمىز - جاساقشىلار، ساقشىلار جانە سولارعا ۇقساستار سولاردىڭ توبىنا جاتادى. بايلار دەگەنىمىز - قالادا بايلىق تاباتىندار: ەگىنشىلەر، مال وسىرۋشىلەر، ساۋداگەرلەر جانە باسقا سوندايلار [2, 177 ب.].

ساياسي جۇيەنىڭ دامۋىنا كوپتەگەن فاكتورلار ىقپال ەتەتىنى بەلگىلى. ولاردىڭ اراسىندا جەتكىلىكتى تۇردە ينتەگراتسيا مەن تۇراقتىلىقتىڭ جوعارعى دەڭگەيىنە جەتكىزەتىن، قوعامدا قالىپتاسقان جالپى ساياسي ءبىلىم مەن قۇندىلىقتاردى رەتتەيتىن ينديۆيدتەردى الەۋمەتتەندىرۋدىڭ ورنى ەرەكشە. ساياسي عىلىمداردا الەۋمەتتەندىرۋ تۇسىنىگى كوپ جاعدايدا ەكى اسپەكتتە زەرتتەلەدى. بىرىنشىدەن، ساياسي الەۋمەتتەندىرۋ تەورياسى ساياسي ورتاداعى ينديۆيدتەردى الەۋمەتتەندىرۋدى سۋرەتتەيدى جانە تۇسىنىگىن بەرەدى. ەكىنشىدەن، ساياسي تەوريادا ساياسي الەۋمەتتەندىرۋ عىلىمي نەگىزدە تولىق قالىپتاسقان ۇعىم. كوپتەگەن ساياساتتانۋشىلار ءبىرىنشى تۇسىنىكتى قولداي كەلە، ساياسي الەۋمەتتەندىرۋ تەرمينىن ساياسي كوزقاراستار، يدەيالار مەن نورمالار پروتسەسى ۇرپاقتان ۇرپاققا جالعاسادى دەپ تۇسىندىرەدى.

ىزگى پوليتيا دەگەنىمىز - اكىم قايىرىمدىلىققا جەتكەندە باسقاشا جولمەن ەمەس، ءدال سول پوليتيانىڭ كومەگىمەن جەتەدى; بۇل ادامزاتتىڭ قولى جەتەتىن ىزگىلىكتەردىڭ ەڭ ۇلىسى. باسقارىلاتىندار ارقىلى عانا جەتۋگە بولاتىن ىزگىلىكتەرگە بۇل دۇنيە مەن و دۇنيەلىك ومىردە جەتەدى. بۇل دۇنيەلىك ومىردە ولاردىڭ دەنەنى ارقايسىسىنىڭ جاراتىلىسىنا سايكەس مۇمكىن بولعان دارەجەدە تاماشا سىندارلى كەلەدى، ال ولاردىڭ جانى سول جانداردىڭ ارقايسىسىنىڭ جاراتىلىسىنا جانە ولاردىڭ ول دۇنيەدەگى راقات ءومىرىنىڭ سەبەبى بولاتىن قايىرىمدىلىققا جەتۋ قابىلەتىنە قاراي مۇمكىن بولعان دارەجەدە تاماشا، جاقسى قالپىندا بولادى. ولاردىڭ ءومىرى - قانداي دا بولسىن باسقا ومىردەن، باسقا ادامداردىڭ ومىرىنەن الدەقايدا جاقسى ءومىر [2, 196 ب.].

«قايىرىمدى قالانىڭ تۇرعىندارىنىڭ كوزقاراستار جايىنداعى» تراكتاتىندا ءال-فارابي ءبىرىنشى تۇلعاعا تومەندەگىدەي سيپاتتاما بەرەدى:          «... بارلىق جەكە بىتكەننىڭ ءومىر ءسۇرۋىنىڭ باستاپقى سەبەبى. [جالعىز] سول عانا كەمشىلىكتەن ادا: باسقا جان بىتكەننىڭ بارىندە - ودان باسقاسىندا - ەڭ بولماعاندا ءبىر كەمشىلىك نەمەسە بىرنەشە [كەمشىلىك] بار. ال ءبىرىنشىنى الاتىن بولساق، ول مۇنداي كەمشىلىكتىڭ بارىنەن ادا، ويتكەنى ونىڭ تىرشىلىگى كامىل جانە بولمىسىندا باسقاسىنىڭ بارىنەن وزىق...»  [3, 220 ب.].

وسىدان ليدەرلىك فەنومەنىنە قىزىعۋشىلىق تۋىندايدى. الەۋمەتتىك پروتسەستەگى باسشى، ليدەردىڭ ورنى مەن ءرولى، تاريحتاعى وبەكتيۆتى جانە سۋبەكتيۆتى فاكتورلار ديالەكتيكاسى مەن قوعامدىق ءومىر ديالەكتيكاسىن ايقىنداۋ ءال-ءفارابيدىڭ زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىن وقىعاننان كەيىن ورىن الادى. قازىرگى الەمدەگى قوعامدىق دامۋدىڭ ماڭىزدى ماسەلەسى رەتىندە ساياسي ليدەرلىكتى ءتۇسىنۋ بولىپ تابىلادى. ساياسات وزىندىك قاجەتتىلىكتەرى مەن مۇددەلەرى، يدەالدارى، بىلىمدەرى، تاجىريبەسى، قۇندىلىقتارى، ەموتسيالارى مەن مادەنيەتى بار سۋبەكتىلەر مەن وبەكتىلەردەن قۇرالادى. ساياسي ليدەرلىكتىڭ ماسەلەسى ناقتى ساياسي شارتتار مەن بوستاندىقتار قالىپتاسقاندا عانا تۋىندايدى. ونىڭ اجىراماس نەگىزگى العىشارتتارى رەتىندە قازىرگى قوعام ساياسي پليۋراليزم، كوپپارتيالىق، پارتيا ىشىلىك جانە پارتيانىڭ سىرتقى قىزمەتىن تانيدى.

بۇگىنگى كۇندە ليدەرلىك ماسەلەسى بارلىق عىلىمداردا تولىققاندى زەرتتەلۋدە. ماسەلەن، پسيحولوگيا ليدەردىڭ تۇلعالىق ەرەكشەلىكتەرىن زەرتتەيدى. الەۋمەتتانۋ ليدەرلىكتى الەۋمەتتىك جۇيەنىڭ نەگىزىندە قاراستىرادى. الەۋمەتتىك پسيحولوگيا ليدەرلىكتى الەۋمەتتىك جانە پسيحولوگيالىق فاكتورلاردىڭ ءوزارا قىزمەتتىك پروتسەسى رەتىندە زەرتتەيدى.

ال ساياساتتانۋ ساياسي ليدەرلىكتى بيلىك فەنومەنى رەتىندە قاراستىرا كەلە، ونىڭ تابيعاتىن، قىزمەت ەتۋ مەحانيزمدەرىن، قوعامعا ىقپالىن زەرتتەيدى. سونىمەن بىرگە، ءتيىمدى باسقارۋدىڭ ادىستەرى مەن تاجىريبەلىك ۇسىنىستارى ايقىندالا تۇسەدى.

عالىمنىڭ پىكىرىنشە، ءوز بويىندا تۋا بىتكەن قاسيەتتەردى ۇشتاستىراتىن ادام عانا قايىرىمدى حالىقتىڭ باسشىسى بولا الادى: «بۇل ادامنىڭ مۇشەلەرى مۇلدەم ءمىنسىز بولۋى ءتيىس، بۇل مۇشەلەردىڭ كۇشى وزدەرى اتقارۋعا ءتيىستى قىزمەتتى اياقتاپ شىعۋ ءۇشىن مەيلىنشە جاقسى بەيىمدەلگەن بولۋى كەرەك; جاراتىلىسىنان وزىنە ايتىلعاننىڭ ءبارىن جەتە تۇسىنەتىن، ايتىلعان ءسوزدى سويلەۋشىسىنە ويىنداعىسىن جانە ءىستىڭ جاي-جاعدايىنا سايكەس ۇعىپ الاتىن بولۋى كەرەك; ءوزى تۇسىنگەن، كورگەن، ەسىتكەن جانە اڭعارعان نارسەلەردىڭ ءبارىن جادىندا جاقسى ساقتايتىن، بۇلاردى ەشنارسەنى ۇمىتپايتىن بولۋى كەرەك; ايتەۋىر، ءبىر زاتتىڭ كىشكەنە عانا بەلگىسىن بايقاعان زاماتتا سول بەلگىنىڭ يشاراتىن ءىلىپ اكەتەرلىكتەي العىر دا اڭعارىمپاز اقىل يەسى بولۋ شارت; وتكىر ءسوز يەسى جانە ويىنا تۇيگەننىڭ ءبارىن ايدان-انىق ايتىپ بەرە الاتىن ءتىلمار بولۋ شارت; ونەر-بىلىمگە قۇشتار بولۋ، وقىپ ۇيرەنۋدەن شارشاپ شالدىقپاي، وسىعان جۇمسالاتىن ەڭبەكتەن قينالىپ ازاپتانباي، بۇعان وڭاي جەتەتىن بولۋ كەرەك; تاعامنىڭ، ىشىمدىك ىشۋگە، سۇق-سۇبقات قۇرۋعا كەلگەندە قاناعاتشىل بولۋ كەرەك، جاراتىلىسىنان ساۋىققۇمارلىقتان اۋلاق بولىپ، بۇدان الاتىن لاززاتقا جيرەنە قاراۋى شارت; شىندىق پەن شىنشىل ادامداردى ءسۇيىپ، وتىرىك-جالعان مەن سۋايتتاردى جەك كورۋ كەرەك; جانىن اسقاق جانە ار-نامىسىن ارداقتايتىن بولۋى شارت; ونىڭ جانى جاراتىلىسىنان پاسىق ىستەردىڭ بارىنەن جوعارى بولىپ، جاراتىلىسىنان يگى ىستەرگە ىنتىزار بولۋعا ءتيىس; ديرحام، دينار اتاۋلىعا، جالعان دۇنيەنىڭ باسقا دا اتريبۋتتارىنا جيرەنە قاراۋ كەرەك; جاراتىلىسىنان ادىلەتتىلىك پەن ادىلەتتىلەردى ءسۇيىپ، ادىلەتسىزدىك پەن وزبىرلىق جانە وسىلاردىڭ يەلەرىن جەك كورۋ كەرەك; جاقىندارىنا دا جات ادامدارعا دا ءادىل بولىپ، جۇرتتى ادىلەتتىلىككە باۋلىپ، ادىلەتسىزدىكتەن زارداپ شەككەندەردىڭ زالالىن وتەپ، جۇرتتىڭ بارىنە ءوز بىلىگىنشە جاقسىلىق پەن ىزگىلىك كورسەتىپ وتىرۋى قاجەت; ءادىل بولۋ كەرەك، بىراق قىڭىر بولماۋ كەرەك، ادىلەتتىلىك الدىندا نويىس مىنەز كورسەتىپ قاسارىسپاۋ كەرەك، بىراق ادىلەتسىزدىك پەن پاسىقتىق اتاۋلىعا مۇلدەم راقىمسىز بولۋ شارت; ءوزى قاجەت دەپ تاپقان ءىستى جۇزەگە اسىرعاندا شەشىمپازدىق كورسەتىپ، بۇل رەتتە قورقىنىش پەن جاسقانۋ دەگەندى بىلمەيتىن باتىل، ەرجۇرەك بولۋ كەرەك» [3, 335-337 بب.].

جالپى ليدەرلىك ساياسي سالادا ساياسي باسقارۋ نەگىزىندە تۇسىنىلەدى. قايىرىمدى حالىقتىڭ باسشىسى بولۋ ءۇشىن تەك ليدەرلىك قاسيەت قانا ەمەس، مەملەكەت تە كوشباسشىلىق قاسيەت تانىتۋى ءتيىس. مەملەكەت، ۇلتتىڭ ليدەرلىگى قازىرگى تەوريادا جەكە قاراستىراتىن نىسان بولىپ تابىلمايدى. وسى تۇسىنىككە سيپاتتاما بەرۋدە ليدەرلىكتى ۇستاپ قالۋ جانە يەلەنۋدەگى زاڭدىلىقتاردى ايقىندايمىز. ال جالپى مەملەكەت ليدەرلىگىن زەرتتەۋدە الەمدىك ۇيىمداستىرۋشىلىق-قىزمەت قۇرىلىمىن، ونىڭ تەندەنتسيالارىن، الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ تۇراقتى دامۋىنا قاتەر تۋعىزاتىن جاعدايلارىن قاراستىرامىز.

الەمدىك تاجىريبە كورسەتكەندەي، كەز كەلگەن وزگەرىستەر جوعارىدان جۇرگىزىلىپ، ساياسات پەن ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتارىنىڭ ءوزارا بايلانىسىن تالاپ ەتەدى. فارابي ساياسات پەن مورال ماسەلەسىنە ەرەكشە نازار اۋدارىپ، «قايىرىمدى قالانىڭ» «ءبىرىنشى تۇلعاسىنا» كوپتەگەن الەۋمەتتىك-ساياسي، ەتيكالىق تالاپتار قويعاندىعىن تۇسىنەمىز. قورىتا كەلە، قازىرگى ساياسي عىلىمداردى جاڭا يدەيالارمەن تولىقتىرۋدا ەكىنشى ۇستاز ەڭبەكتەرىن كەڭ دارەجەدە پايدالانا الامىز جانە ونىڭ ورنى ەرەكشە.

ادەبيەتتەر:

1. مەكەجانوۆ ب.ۋ. ءال-ءفارابيدىڭ ادامدار قوعامداستىعى جايىنداعى كلاسسيفيكاتسياسى // «ءال-ءفارابيدىڭ شىعىس حالىقتارىنىڭ مادەنيەتى مەن عىلىمي تاريحىنداعى ورنى» اتتى حالىقارالىق عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيانىڭ ماتەريالدارى. - الماتى، 1994. - 3 ب.

2. الەمدىك فيلوسوفيالىق مۇرا. جيىرما تومدىق. 4 - توم. ءال-فارابي مەن يبن-سينا فيلوسوفياسى. - الماتى: جازۋشى، 2005. - 177 ب.

3. ءال-فارابي. فيلوسوفيالىق تراكتاتتار. - الماتى: عىلىم، 1973. - 220 ب.

مۇرات ورلەنبايۇلى ناسيموۆ،
ساياسي عىلىمدارىنىڭ كانديداتى،
قىزىلوردا «بولاشاق» ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ
تاريح جانە فيلولوگيا كافەدراسى مەڭگەرۋشىسى

"اباي-اقپارات"