اراگىدىك ورىس ءتىلدى قانداستارىمىزدىڭ جوق جەردەن «جاۋ تاباتىن ارەكەتىن» قازنەتتەن ۇشىراتىپ قالعان شاعىمىزدا ادەبيەت الىبى عابيدەن ءمۇستافيننىڭ: «بۇرىن ۇلتشىلدىقپەن كۇرەسۋشى ەدىك، ەندى ۇلتسىزدىقپەن كۇرەسەتىن بولدىق» دەگەن اتالى ءسوزى ويعا ورالادى. وسى جولى جۇرتتى دۇرلىكتىرگەن ەركين سارسەنباەۆتىڭ «وتكۋدا ۆ كازاحستانە پوشەل ناتسيوناليزم؟» اتتى ماقالاسى بولدى. 

ماقالا اۆتورى ەشتەڭەنىڭ بايىبىنا بارماي جاھانداستىرۋ كەربالىعىنا جۇتىلىپ كەتپەۋى ءۇشىن ءار ۇلتتىڭ ءوز ورنى مەن تاريحىن تۇگەندەۋىن ۇلتشىلدىققا بالايدى ەكەن. ءوز باسىم ەڭ قازاقى قالا قىزىلوردادا تۇرسام دا وسىدان 15 جىل بۇرىن ورىستان بولەك باسقا ۇلتتاردى دا كەم-قور كورمەيتىن قازاقستاندا ۇلتشىلدىق مۇلدەم بولعان جوق ەدى. ەندى ۇلتشىلدىقتىڭ جۇقپالى اۋرۋى «قازاقستان قازاقتار ءۇشىن» دەگەن ۇراندى تۋدىردى دەگەن اۆتور ءوز ومىرىنەن مىنانداي ۇزىكتى مىسال كەلتىرەدى:

"وتكۋدا جە توگدا پوشلا ەتا زارازا - كازاحستان دليا كازاحوۆ؟

منوگو چەگو گوۆوريات نا ەتۋ تەمۋ. نۋ ا يا ۆسپومينايۋ كاك منوگو لەت نازاد مى س رودستۆەننيكامي سموترەلي پو تەليكۋ كاك ۆ ودنوي ۆوستوچنوەۆروپەيسكوي سترانە رۋشات پامياتنيكي سوۆەتسكيم ۆوينام-وسۆوبوديتەليام وت فاشيزما.

رودستۆەننيكي پومنيۋ توگدا سيلنو ۆوزمۋششاليس - ناشي دەدى يح وسۆوبوجدالي، جيزني زا نيح كلالي، ا وني ۆوت چتو دەلايۋت. كاك تاك موجنو؟

يا ۆ تو ۆرەميا بىل دەموكراتوم ي گوۆوريل رودستۆەننيكام - يح سترانا، چتو حوتيات تو ي پۋست دەلايۋت.

ي ۆوت پروشلو نە وچەن منوگو ۆرەمەني ي موي ستارشيە رودستۆەننيكي ۆدرۋگ ستالي زاكورەنەلىمي ناتسيوناليستامي. ستالي ۆسپومينات و گولودومورە، و توم، چتو كازاحوۆ نا ۋبوي پوسىلالي ۆ ۆەليكۋيۋ وتەچەستۆەننۋيۋ ي ستالينسكيح رەپرەسسياح.

كاك بۋدتو چەرەز ەتو ودني تولكو كازاحي پروشلي!

نا موي پوپىتكي وبياسنيت، چتو ۆرەميا تاكوە بىلو ي نيكتو سپەتسيالنو يمەننو كازاحوۆ نە ۋنيچتوجال رودنيا مەنيا وبزىۆالا "اق قۇلاقوم" (تو بيش رۋسسكيم) ي يا بولشە نە پىتالسيا.

ا تەپەر تولكو يا ي پونيال، كوگدا ۋ موەي رودني ي ناچالسيا ەتوت يستەريچنىي ناتسيوناليزم" دەگەن ءوز تۇيىندەۋىن جاسايدى.

ەركىن سارسەنباەۆتىڭ پىكىرىنە دەن قوياتىن بولساق، ەكى بىردەي قاندى قىرعىنعا ۇشىراعان ۇلتىمىزدىڭ جوعىن جوقتاۋشىلار اۋزىنان كوبىك اققان جارىمەس ميلەتشىلەر بولىپ شىعا كەلەدى ەكەن.

كسرو-داعى بارلىق ۇلتتى ءتۇرلى دەڭگەيدە اشتىققا ۇرىندىرىپ، سونىڭ ىشىندە الاشتىڭ 70 پايىزىنىڭ باسىن جالماعان ءستاليننىڭ قىلمىستى رەجىمى اۋەلى گيتلەرمەن اۋىز جالاسىپ، كەيىن الەمدى شارپىعان سوعىستا ءبىر جاۋدى قۇرتۋدا 10-15 ساربازدى شەيىت ەتكىزۋ ارقىلى ورىنسىز توگىلگەن سولدات قانىمەن، تىلدا اشقۇرساق 9-10 جاسار بالالار ەڭبەگىن قۇلدانىپ جەڭىسكە قول جەتكىزدى. ۇلتتىق ءفاشيزمنىڭ ورنىن تاپتىق فاشيزممەن الماستىرعانىن شىعىس ەۋروپا حالقى قالاعان جوق. «فاشيزم – ءتاندى ولتىرسە، كوممۋنيزم – جاندى ولتىرەدى» دەگەن ناقىلدى ومىرگە اكەلگەن دە سول ەلدەردىڭ زيالىلارى. كەڭەس اسكەرى گيتلەردى جەڭگەن سوڭ، ءبىزدىڭ ايماقتان ءوز شەكاراسىنا ءبىرجولا كەتەدى دەگەن پىكىرمەن «جالعان ازات ەتۋشىلەردى» قۇشاق جايا قارسى الدى. ۇمىتتەرى الدانعان اتالارى ءۇشىن بۇگىنگى شىعىس ەۋروپا حالقى باسقىنشى ەلدىڭ اسكەرىنىڭ زيراتتارىن كەرەكسىز ەتۋدە. وعان كىنالى بۇگىنگى رف ۇستانعان باعىتى. جاۋلاۋشىلىق ساياساتى.

شىعىس ەۋروپا حالقى ەش كىناسىز سولدات مۇردەسىن قورلاۋدى ويعا الىپ جاتقان جوق، تەك ولاردى وسى قاندى قاساپقا تۇسىرگەن ستالين مەن گيتلەرگە قارسى تاريحي رەۆانشيستىك ساياسي قارسىلىعىن تانىتىپ جاتىر. جالعان ساياسي ۇراننىڭ جەتەگىندە كەتىپ بەيكۇنا زەڭبەرەك جەمى بولعاندار جانە ادامزاتتىڭ زۇلىمى اتانىپ سوعىس وتىن تۇتاۋشى اتانعاندار ەكى بولەك نارسە. قانداسىمىزدىڭ وسىنى تۇسىنبەي رف اقپاراتتىق لاعىندىعىنىڭ جەتەگىندە كەتۋى كوڭىلدى كۇپتى ەتەدى. ورىس ءتىلدى قازاقتى قازاق ءتىلدى قازاققا ايداپ سالۋدان تەك بۇرىنعى وتارشىل ەل عانا ۇتادى.

ينتەرنەت كەڭىستىگىندە اسىرەسە «اشارشىلىق» تاقىرىبىنا قاتىستى رەسەي مۇددەسىن كوزدەپ قازاققا تاس اتۋشىلاردى جاۋاپقا تارتاتىن كەز كەلدى. بىراق بۇعان بۇگىنگى بيلىك قۇلىقسىز.

ءابىل-سەرىك الياكپار

Abai.kz