- ءاليحان بايمەنوۆتىڭ «اق جول» پارتياسىن تاستاپ مەملەكەتتىك ىستەر جونىندەگى اگەنتتىكتىڭ توراعاسى بولىپ تاعايىندالۋى جۇرتشىلىق تاراپىنان ءار ءتۇرلى پىكىرلەرگە وزەك بولدى. ماسەلەن بىرەۋلەر الەكەڭدى ساتقىندىق جاسادى دەسە، ەندى ءبىرى تاجىريبەسى مول ونىڭ اگەنتتىكە كەلگەنى دۇرىس دەيدى. «اقجول» پارتياسىنىڭ مۇشەسى رەتىندە ايتىلىپ جاتقان پىكىرلەردىڭ قايسىسىنا باسىمدىق بەرەسىز؟

- قازىرگى كەزدە بارلىق باق ءاليحاندى قۇبىجىق سياقتى ەتىپ جازىپ جاتىر. ءوز باسىم ونىڭ «اقجول» پارتياسىنان كەتكەنىنە قۋاندىم. وسى پارتيانىڭ قاتارىندا ءوزىم سياقتى وزگە دە زيالى قاۋىم وكىلدەرى بولدى. ونداعى ماقساتىمىز - حالىققا پايدامىز تيەدى مە، پارتيا ارقىلى حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن جوعارى جاققا جەتكىزەمىز بە دەگەن نيەت بولاتىن. العاشقى سايلاۋدا «اق جول» پارتياسى باستاپقى ورىنعا يە بولعانى بەلگىلى. بىراق ءبىرپارتيالى جۇيە قالىپتاسۋى كەسىرىنەن «اق جولدى» جانە وزگە دە پارتيالاردى ىعىستىرىپ جىبەرىپ، ءبىر-اق پارتيا جاسادى. ءبىر پارتيانىڭ جەمىس بەرمەگەندىگىن بۇگىنگى تاڭدا كورىپ وتىرمىز. كەزىندە كەڭەس ۇكىمەتى ءبىر پارتيالى بولۋى سالدارىنان ءبىر-اق كۇندە جالپ ەتە قالعان. كوممۋنيستتىك پارتيانىڭ ميلليونداعان مۇشەسى: «بۇل پارتيا نەگە قۇلادى؟» دەپ بىردە بىرەۋى ارەكەت ەتكەن جوق. وسى وقيعا ءبىر پارتيالىق جۇيەنىڭ ۇزاق ءومىر سۇرە المايتىنىن دالەلدەدى.

- ءاليحان بايمەنوۆتىڭ «اق جول» پارتياسىن تاستاپ مەملەكەتتىك ىستەر جونىندەگى اگەنتتىكتىڭ توراعاسى بولىپ تاعايىندالۋى جۇرتشىلىق تاراپىنان ءار ءتۇرلى پىكىرلەرگە وزەك بولدى. ماسەلەن بىرەۋلەر الەكەڭدى ساتقىندىق جاسادى دەسە، ەندى ءبىرى تاجىريبەسى مول ونىڭ اگەنتتىكە كەلگەنى دۇرىس دەيدى. «اقجول» پارتياسىنىڭ مۇشەسى رەتىندە ايتىلىپ جاتقان پىكىرلەردىڭ قايسىسىنا باسىمدىق بەرەسىز؟

- قازىرگى كەزدە بارلىق باق ءاليحاندى قۇبىجىق سياقتى ەتىپ جازىپ جاتىر. ءوز باسىم ونىڭ «اقجول» پارتياسىنان كەتكەنىنە قۋاندىم. وسى پارتيانىڭ قاتارىندا ءوزىم سياقتى وزگە دە زيالى قاۋىم وكىلدەرى بولدى. ونداعى ماقساتىمىز - حالىققا پايدامىز تيەدى مە، پارتيا ارقىلى حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن جوعارى جاققا جەتكىزەمىز بە دەگەن نيەت بولاتىن. العاشقى سايلاۋدا «اق جول» پارتياسى باستاپقى ورىنعا يە بولعانى بەلگىلى. بىراق ءبىرپارتيالى جۇيە قالىپتاسۋى كەسىرىنەن «اق جولدى» جانە وزگە دە پارتيالاردى ىعىستىرىپ جىبەرىپ، ءبىر-اق پارتيا جاسادى. ءبىر پارتيانىڭ جەمىس بەرمەگەندىگىن بۇگىنگى تاڭدا كورىپ وتىرمىز. كەزىندە كەڭەس ۇكىمەتى ءبىر پارتيالى بولۋى سالدارىنان ءبىر-اق كۇندە جالپ ەتە قالعان. كوممۋنيستتىك پارتيانىڭ ميلليونداعان مۇشەسى: «بۇل پارتيا نەگە قۇلادى؟» دەپ بىردە بىرەۋى ارەكەت ەتكەن جوق. وسى وقيعا ءبىر پارتيالىق جۇيەنىڭ ۇزاق ءومىر سۇرە المايتىنىن دالەلدەدى.

پارلامەنتتە قوس پارتيا  بولۋى كەرەك دەگەندە جۇرتشىلىق «اق جولعا» ءۇمىت ارتا باستادى. ويتكەنى «اق جول» بيلىككە بىرىڭعاي كۇيە جاعاتىن نەمەسە ماقتايتىن پارتيالاردىڭ قاتارىنان ەمەس. ءاليحان بايمەنوۆ يەلىك ەتكەن «اق جول» پارتياسى «تەمىرقازىق» كۋلبىن اشىپ، وندا جۇزدەگەن، مىڭداعان ادام وزدەرىنىڭ پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ وتىردى. بۇنىڭ الدىنداعى سايلاۋدا «اق جول» جەڭىسكە جەتەر مە ەدى كىم ءبىلسىن، ءدال سايلاۋدىڭ الدىندا «ادىلەت» پارتياسىن قوسىپ جىبەردى. سوعان قاراماستان ءاليحاننىڭ اينالاسىنا قوعام جانە ونەر قايراتكەرلەرى توپتاستى. بىراق بيلىك تاراپىنان بىزدەرگە قارجىلاي قولداۋ بولعان جوق. بارلىق مۇمكىندىك «نۇر وتان» پارتياسىنا بەرىلدى دە ءبىز وگەي پارتياعا اينالدىق. «اق جول» الداعى سايلاۋعا قاتىسىپ قانشالىقتى دارەجەدە بولسا دا ءوزىنىڭ ورنىن الار ەدى. «اق جول» اتى باردا زاتى جوق وزگە پارتيالاردىڭ قاتارىنان ەمەس. سەبەبى، پارتيانىڭ وبلىستار مەن اۋدانداردا تاماشا جاساقتالعان بولىمشەلەرىن جاقسى ازاماتتار باسقارىپ وتىر ەدى. مىنە، ويدا جوقتا ءاليحان بيلىك جاققا بەت بۇرىپ كەتتى. ىلگەرىدە قوعامدىق وي تۋدىرىپ جۇرگەن ءاليحاندى قولداۋدىڭ ورنىنا ءباسپاسوز كىنالاپ شىعا كەلدى. مەنىڭ ويىمشا، ءاليحان دەل-سال كۇيدە قولداۋ كورمەي جۇرە بەرگەندە، ول ەش نارسە تىندىرا المايتىن ەدى. ويتكەنى ءبىزدىڭ وي پىكىرىمىزدى ايتاتىن جەكە تەلەارنامىزدا جوق. ال ءوز باسىم ءاليحاننىڭ مەملەكەت باسشىسىنا قاتىستى قاتتى سىنىن نەمەسە ءجونسىز كۇيە جاققان كەزىن  كورگەن ەمەسپىن.

- جاڭا ءسىز وبلىستار مەن اۋدانداردا تاماشا جاساقتالعان بولىمشەلەردى جاقسى-جاقسى ازاماتتار باسقارعانىن ايتتىڭىز. وسى جاقسى ازاماتتاردىڭ ءبىرازى ءاليحان بايمەنوۆتىڭ وزدەرىمەن اقىلداسپاي شەشىم قابىلداعانىنا نارازى بولىپ وتىر...

- وبلىستىق فيليالداردا «اق جول» پارتياسىن باسقارا الاتىن ازاماتتار بار ەدى. اشىعىن ايتقاندا، ءاليحاننىڭ بيلىككە كەتكەنىن «اقجولدىقتار» قولداماي وتىر. قاتتى سىن ايتىپ جاتقاندارى دا بارشىلىق. بۇل ارەكەت ءاليحاننىڭ ءوز باسىنان بولىپ جاتقان جوق. مەنىڭ تۇسىنىگىمشە، جوعارى جاقتان اليحانعا ءدۇمپۋ بولدى. ونىڭ الدىندا ەكى جول بولدى: ءبىرى پارتياسىن ساقتاپ اياعىنا دەيىن كۇرەسۋ، ەكىنشىسى، بيلىك جاققا شىعۋ. مەنىڭ ءاليحاندى تۇسىنەتىن سەبەبىم، ول وتە ءبىلىمدى ءھام جىگەرلى، كوپ نارسەگە عىلىمي نەگىزدە قارايتىن قايراتكەر. وسىنداي قايراتكەردى قۇر قارەكەتسىز پارتيانىڭ باسشىسى ەتىپ قويماي، مەملەكەت پايدالانۋى كەرەك. قازىر «نۇر وتاننان» باسقا ەشبىر پارتيا ءرول وينامايدى. وعان بيلىك جاقتان ەش مۇمكىندىك جوق، ويتكەنى جۇيە دۇرىس ەمەس. ءاليحان ۇلتقا قىزمەت ەتەيىن دەپ بيلىك ۇسىنعان قىزمەتتى از نەمەسە كوپ دەمەي بارۋىن ءوز باسىم قۇپتايمىن. ول پارتيا جەتەكشىسى بولىپ 5 نەمەسە 10 جىل جۇرە بەرسە، ونىڭ ءۇنى دە شىقپايدى، ءىسى دە كورىنبەيدى. ءاليحاننىڭ بيلىككە بارۋىن تۇسىنەتىن ادامدار قۇپتايدى، ال قۇپتامايتىنداردىڭ اراسىندا پارتيادان ۇلكەن ءۇمىت كۇتىپ، بولاشاقتا پارلامەنتتەن ورىن العىسى كەلەتىندەر دە بار ەدى. ولاردىڭ بارلىعىنىڭ جولى كەسىلگەندەي بولىپ وتىر. ولار ازات پەرۋاشەۆ باسقارعان پارتيادا ءوزىنىڭ ماقساتىنا جەتە الماۋى مۇمكىن. بىراق ولار ءاليحاننىڭ جەكە باسىنا كىنا تاعا المايدى. ارالارىندا «بيلىككە قارسى كۇرەسپەدى» دەپ رەنجيتىندەرى بولۋى مۇمكىن. ايتسەدە مۇنىڭ ءبارىن ءاليحان اقىلمەن جاسادى. سەبەبى، جالعىز ءوزى كۇرەسكەنمەن ەشتەڭە ونبەيدى. جالپى العاندا بۇل ءاليحاننىڭ باسىنداعى جاعداي ەمەس. بيلىكتىڭ ۇزاق ۋاقىت اۋىسپاۋى وزگە ەل باسقاراتىن ازاماتتارعا قيانات بولىپ تۇر. تۇتاس ءبىر ۇرپاقتىڭ كەزەڭى جوعالىپ بارا جاتىر.

- ەندىگى كەزەكتە ءوزىڭىز ازات پەرۋاشەۆ باسقاراتىن «اق جول» پارتياسىندا قالاسىز با؟

- قازىرگى «اق جولعا» بۇرىنعى پارتيا مۇشەلەرىنىڭ بارۋى ازداۋ بولۋى ءتيىستى. ال ماشكەۆيچتىڭ ادامى پەرۋاشەۆتى كوپ ادامدار بىلمەيدى. بۇدان بىلاي «اق جول» قالتالىلاردىڭ پارتياسى بولعالى تۇر. وندا بىزگە ورىن جوق.

- ءبىر سۇحباتىڭىزدا «استاناعا كەلگەن زيالىلاردىڭ بارلىعى - بيلىكتىڭ ىقپالىمەن جانە سونىڭ ءسوزىن سويلەۋگە كەلگەندەر. كوبىسى بيلىكتىڭ قولشوقپارى بولىپ كەتتى» دەپسىز. سوندا استانادا الاشتىڭ ءسوزىن سويلەتىن قايراتكەر جوق پا؟

- بارلىعى بيلىكتىڭ سويىلىن سوعىپ كەتتى دەپ ايتۋ قيىن. كەزىندە پارلامەنتكە دەپۋتات بولىپ كەلگەندەرگە وسى جۇيەگە قىزمەت ەتۋگە تۋرا كەلدى. استاناعا جەكە-دارا ەڭبەك ەتەيىن نەمەسە قوعامعا قىزمەت ەتەيىن دەپ كەلگەندەر جوقتىڭ قاسى. وبلىس تارقاپ كەتكەننەن كەيىن ءبىزدىڭ تورعايدان استاناعا كۇنىن كورە الماي جۇرگەن اعايىندار كەلدى. ۇلتتىڭ ءسوزىن ايتامىن دەپ ەلورداعا كەلۋگە زيالىلاردىڭ مۇمكىندىگى بولمادى. ماسەلەن، اقمولادا تۋىپ وسكەن تۇرسىنبەك كاكىشەۆ قازىرگى كەزدە تۋعان جەرىنە كەلە الماي وتىر. ويتكەنى ونى قولداپ، سوزىنە ءىلتيپات ەتىپ وتىرعان ەشكىم جوق. نەگىزىنەن زيالىلاردىڭ ءبارى بيلىككە جارامساقتانىپ كەتكەن جوق. اقمولاعا العاشقى شاقىرتۋمەن كەلۋشىلەردىڭ ءبىرى اقسەلەۋ سەيدىمبەك بولاتىن. ول استانانىڭ ۇلتتىق نامىسىن وياتاتىن نەبىر ماقالالار جازدى. ودان كەيىن تولەن ابدىكتى ەرەكشە اتار ەدىم. ول بيلىكتىڭ قاناتىنىڭ استىندا ءجۇرىپ-اق، ۇلتتىڭ ءسوزىن سويلەپ، بيلىكتىڭ نامىسىن وياتىپ ءجۇر. ال قازىرگى كەزدە بيلىكتى ماقتاپ، ءبىر ادامعا تابىنىپ كەتكەن اقىن-جازۋشىلاردى حالىق جەك كورىپ كەتتى. ءتىپتى ولاردىڭ ايتقان ءھام جازعاندارىنا سەنبەيتىن حالگە جەتتى. سەبەبى، قازىر جاعىمپاز بولىپ جۇرگەندەر كەلەسى بيلىكتىڭ دە جاعىمپازى بولادى. بۇگىنگى تاڭدا ۇلتتىڭ ءسوزىن سويلەپ، بيلىككە باتىل پىكىر ايتىپ جۇرگەندەر كۇنى ەرتەڭ ءوز بيىگىندە قالادى. جاعىمپازدىڭ اتى - جاعىمپاز. كەڭەس ۇكىمەتى كەزىندە بيلىكتى ماقتاعان ولار قازىر دە سول اۋەندەرىنەن تانعان جوق.

- ال ەندى ءوزىڭىزدىڭ شىعارماشىلىعىڭىزعا قاراي ويىسساق. ەستۋىمىزشە ۇلى اعارتۋشى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ بوزبالا ماحابباتى جايلى «احمەت - ىڭكار» اتتى داستان جازىپ جاتىر ەكەنسىز...

- ۇلتتىڭ ويىن قوزعاپ، قالعىپ بارا جاتقان نامىسىمىزدى وياتاتىن ولەڭدەر جازىپ جاتىرمىن. اقاڭدى جازۋعا كىرىسكەندەگى سەبەبىم، مەن ول تۋعان اۋىلدا ءوستىم، قان جاعىنان دا، جان جاعىنان دا جاقىندىعىم بار. اقاڭنان قاشىپ قۇتىلا المايمىن. كەزىندە اقاڭنىڭ اتى اتالماي تۇرعاندا اڭگىمەلەرى مەن ولەڭدەرىن ەستىپ رۋحتانعانبىز. ول تۋرالى تورعايداعى قاريالار جاسىرىن بولسا دا ايتىپ وتىراتىن. احمەت بوزبالا كەزىندە ىڭكار دەگەن قىزعا عاشىق بولادى. احمەتتىڭ اتاجۇرتى اقكولمەن ىڭكاردىڭ اۋىلى اققۇمنىڭ اراسى 15-20  شاقىرىم. اقىننىڭ «اققۇمنىڭ ءبىر قىزى بار ىڭكار اتتى» دەپ جىرلاۋى تەگىن ەمەس. بۇگىندە بۇل تۋرالى ءار ءتۇرلى پىكىرلەر ايتىلىپ ءجۇر. بىراق بارلىق گەوگرافيالىق جاعداي جانە تاريحي زەرتتەۋلەر وسىنى ايعاقتايدى. اقاڭ ارعىن بولسا، ىڭكار قىپشاقتىڭ قىزى ەكەن. وزدەرى كوپ كەزدەسپەگەن.

- جۇرتشىلىقتىڭ ءسىزدى  «ارناۋ ولەڭنىڭ الىبى» دەيتىنىنەن حاباردار بولارسىز. ءتىپتى «مەنەن اسىرىپ ارناۋ جازا الاتىن، مەنەن ارتىق ماقتاۋدى كەلىستىرە الاتىن اقىن ىلۋدە بىرەۋ عانا» دەگەن ەكەنسىز. سوعان قارماستان بيلىكتەگى ازاماتتارعا ماقتاپ-ماراپاتتاپ ولەڭ جازبادىڭىز. ال كەيبىر ىنىلەرىڭىزدىڭ ارناۋدىڭ ارقاسىندا جان باعىپ جۇرگەنىنە قالاي قارايسىز؟

- بيلىككە باس ۇرىپ، جاعىمپازدانىپ ولەڭ جازعان اقىن ەش ۋاقىتتا حالىقتىڭ ەسىندە قالعان ەمەس. جامبىلدىڭ ستالين مەن لەنيندى، پارتيانى ماقتاعان ولەڭدەرىنىڭ بىردە بىرەۋى ىسكە العىسىز بولىپ قالدى. بۇگىنگى تاڭدا بيلىك ءوزىن ماقتاپ ولەڭ جازعانداردىڭ عانا جاعدايىن جاسايدى.

ال مەنىڭ جازىپ جۇرگەن ارناۋ ولەڭدەرىم تۇسىنگەن ادامعا مۇلدە باسقا. بيلىك باسىنداعى ادامدى ماقتاپ جۇرگەن جوقپىن. كەزىندە بيلىك ادامى تۋرالى داستان جاز دەگەن ۇسىنىس بولعان. مەن باس تارتتىم. ءوز باسىم كوبىنە ورنىنان ءتۇسىپ، قيىندىق كورگەن ادام تۋرالى جازعاندى جاقسى كورەمىن. مىسالى، عالىمجان جاقيانوۆ تۇرمەگە تۇسكەندە وعان ارناپ ولەڭ جازدىم. ءتىپتى عالىمجان ارنايى شاقىرعاندا بارعان جوقپىن. بۇگىنگى تاڭدا جاقيانوۆتاردىڭ يدەياسىنىڭ دۇرىس ەكەنى انىقتالىپ جاتىر عوي. جۋىردا دوسقاليەۆ تۋرالى جازدىم. ولەڭىمدە: «جۇرت نە ىستەسە سەن دە سونى ىستەدىڭ. وزگەلەر ءىشىپ جەسە، سەن دە ءسويتتىڭ. سەنىڭ قىزمەتىڭنىڭ جۇيەسى سولاي بولدى. سول جۇيەدە جالعىز سەنىڭ قۇربان بولعانىڭ قالاي»، - دەپ جازدىم. نەگىزى بيلىكتىڭ شىن تۇلعالارعا دەگەن قياناتىن اشكەرەلەدىم. سونىمەن قاتار، زامانبەك نۇرقادىلوۆ پەن التىنبەك سارسەنبايۇلىنا جانە بالتاش تۇرسىنباەۆقا ارناپ ولەڭ جازعانىم بەلگىلى.

-  كەزىندە ءوزىڭىز ديرەكتور بولعان ساكەن سەيفۋلين اتىنداعى مۇراجايدى نەسىپبەك ايتۇلى باسقارىپ وتىر. بيلىكتەگىلەرگە ارناۋ جازباعانىڭىزدان بولار قازىر وزگە قاتارلاستارىڭىز سياقتى ءبىر جەردە ديرەكتور بولىپ وتىرماعانىڭىز...

- شىنى كەرەك، قىزمەت ىستەۋدەن قاشامىن. ويتكەنى قازىر ادال قىزمەت جوق. قىزمەتكەر بولساڭ مىندەتتى تۇردە جەمقورلىققا بوي الدىرۋىڭ كەرەك. ال جەمقورلىققا بوي الدىرا الماساڭ جەكسۇرىنسىڭ. الاقانداي مۇراجاي قۇرىلىسقا بەرىلگەننەن كەيىن داۋ-دامايى كۇشەيىپ كەتتى. تۋراسىن ايتقاندا تالان-تاراجعا ءتۇستى. وسىمەن كۇرەسىپ ەدىم قولىمنان ەشتەڭە كەلمەدى. قازىر بارلىق جەردە وسىنداي بىلىق بولىپ جاتىر.

- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

سەرىك تۇرعىنبەكۇلى, حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىنىڭ يەگەرى

سۇحباتتاسقان سەرىك جولداسباي

«اباي-اقپارات»