بيىلعى جىلدىڭ 20 قىركۇيەگى كۇنى الماتىداعى اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتىڭ كىشى ءماجىلىس زالىندا «قازاقستان اۆتورلار قوعامى» (قاق) رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ (رقب) جينالىسى بولدى.

جينالىسقا ەلىمىزدىڭ ءار وبلىسىنان جانە نۇر-سۇلتان، الماتى، شىمكەنت قالالارىنان ارنايى شاقىرىلعان قوعام مۇشەلەرىمەن قاتار، قازاقستان كومپوزيتورلار وداعىنىڭ 80 جىلدىعىنا ارنايى كەلگەن كومپوزيتورلار قاتىستى.

كۇزدىڭ العاشقى ايلارى قاي مەكەمەدە بولماسىن قىزۋ ەڭبەكتىڭ باسى بولىپ سانالادى ەمەس پە؟ جۇرتتىڭ كوبى جازعى دەمالىسىنان كەلىپ، قايناعان ەڭبەككە ارالاسىپ كەتەتىن كەزى. سونىڭ سالدارىنان كوپتەگەن قوعام مۇشەلەرى وزدەرى كەلە الماسا دا، جينالىسقا قاتىسۋ قۇقىقتارىن پايدالانىپ، كۇن تارتىبىندە قارالاتىن ماسەلەلەرگە الدىن الا كەلىسەتىندىكتەرىن ءبىلدىرىپ، ءوز داۋىستارىن بەرىپ، قولدارىن قويىپ، ءتىزىمىن جىبەردى.

ءسويتىپ، بەلگىلەنگەن كۆورىم بولماسا دا، الىس ايماقتاردا تۇراتىن قوعام مۇشەلەرىن قايتا-قايتا جيناۋ قيىندىق تۋعىزاتىنىن ەسكەرە وتىرىپ، «بارىمەن بازار» دەگەندەي از دا بولسا، الدىڭعى ۋاقىتتا اتقارىلاتىن ماڭىزدى جۇمىستاردىڭ باسىن باستاۋعا تۋرا كەلدى.

قوعامنىڭ جاڭا توراعاسى ب. قىدىربەكتىڭ جارتى جىلدا ناقتى اتقارعان جۇمىستارى تۋرالى بايانداماسى تىڭدالدى.

سونىمەن بايانداما اياقتالىپ، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ باستالعان كەزدە، ايقاي شۋ باستالدى دا كەتتى.

18-ءشى قىركۇيەكتە قازاق ونەرىنىڭ قارا شاڭىراعى قۇرمانعازى اتىنداعى اكادەميالىق ۇلت اسپاپتار وركەسترىنىڭ زالىندا قازاقستان كومپوزيتورلارىنىڭ 80 جىلدىق ءدۇبىرلى مەرەيتويىنا ارنالعان (ەكى كۇن بويى) اسەم اندەر مەن ءتاتى كۇيلەر توگىلگەن كونتسەرتتەن ۇلكەن اسەر الىپ، كوتەرىڭكى كوڭىل-كۇيمەن جەلپىنگەن مۋزىكا ساڭلاقتارى مەن جينالىسقا كەلگەن جۇرتتىڭ كوڭىل كۇيى سۋ سەپكەندەي باسىلدى.

سەبەبى قاق-تىڭ بۇرىنعى توراعاسى، بۇعان دەيىن قازاۆتورلار قوعامىن وتباسىلىق «پودريادپەن» ء(ۇش قىزىمەن بىرگە) باسقارىپ كەلگەن (باسقارۋ كەزىندە قانداي ورەسكەل كەمشىلىكتەر جىبەرىلگەنى تۋرالى قاق-تا باس ديرەكتور بولىپ ىستەپ، نەگىزسىز جۇمىستان شىعارىلعان، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى بايعالي ەسەناليەۆتىڭ «انا ءتىلى» گازەتىنە بەرگەن سۇقباتىندا تولىق ايتىلعان) جازۋشى مارال ىسقاقباي اعامىز جەتى-سەگىز جاقتاستارىن ەرتە كەلىپتى. ونىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەيتىن جەرگىلىكتى ۇلت وكىلى، ادۆوكاتى ايگەرىم احەتوۆا حانىم كۇن تارتىبىندەگى ماسەلەلەرگە قاتىسى جوق داۋ-دامايدى باستاپ جىبەردى. وعان قوسا ارنايى مىنبەگە شىعىپ سويلەۋدىڭ ورنىنا، داريعا تىلەنديەۆا جەڭگەمىز زالدا وتىرىپ الىپ، ىڭعايسىز سوزدەر ايتىپ، تىنىشتىققا شاقىرعانعا كونبەي، ەكىلەنە سويلەپ، ايعاي-شۋ شىعاردى. كوپشىلىكتىڭ الدىندا قوعامنىڭ جاڭا باسشىسى - قازاقستان كومپوزيتورلار وداعىنىڭ توراعاسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى، ەلىمىزگە بەلگىلى كومپوزيتور بالنۇر قىدىربەكتىڭ اتىنا اۋىر سوزدەر ايتىلىپ، جەكە باسىنىڭ نامىسىنا ءتيدى.

وتكەن جولى دا، وسى جولى دا بالنۇر قىدىربەك ۇستامدىلىق تانىتپاعاندا كىم ءبىلسىن، داۋدىڭ ارتى جانجالعا اينالىپ كەتەر مە ەدى؟!

ابىروي بولعاندا ءىس ناسىرعا شاپپاي توقتادى. وسىدان التى اي بۇرىن 27 ناۋرىزدا قاق-تىڭ الماتىدا جاڭا توراعا سايلاۋ جينالىسى كەزىندە دە وسى ءىس-ارەكەت ورىن العان بولاتىن. وندا م. ىسقاقباەۆ اعامىزدىڭ ءوزى كەلمەي، ارنايى جىبەرىلگەن وسى توپتىڭ ءبىرازى ايقاي-شۋ شىعارىپ كەتكەن ەدى.

وسى جولى قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، ەلىمىزگە بەلگىلى سازگەر-ءانشى ا. قورازباەۆ اعامىز مىنبەگە جۇلقىنا شىعىپ، تاعى دا كۇن تارتىبىنە ەش قاتىسى جوق، كومپوزيتورلار وداعىنىڭ دۇنيە-مۇلكىنە بايلانىستى نەگىزسىز جالا جاۋىپ، جيىننىڭ بەرەكەسىن قاشىردى. ول ماسەلە تۋرالى ءمان-جايدى تولىق تۇسىندىرۋگە تىرىسىپ مىنبەگە شىققان، قازاقستان كومپوزيتورلار وداعىنىڭ باسقارما مۇشەسى، كومپوزيتور حابيبوللا سەتەكوۆتىڭ ءسوزىن تىڭداماي، جوعارىدا اتالعان ات توبەلىندەي توپ ورىندارىنان ورە تورەگەلىپ، زالدان تۇرا قاشتى.

مىنە، ءبىزدىڭ مادەنيەتتىلىگىمىزدىڭ بۇگىنگى كورىنىسى! ەلىمىزدىڭ مادەنيەتى مەن ونەرىنىڭ بەتكە ۇستار كەيبىر اعا بۋىنىنىڭ پەندەشىلىك قىلىعى. مۇنى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟

بۇرىنعى توراعانىڭ قازىرگى توراعادان قارىمتا قايتارۋى ما، الدە ارنايى ارانداتۋشىلىعى ما؟ سويلەۋ ءتارتىبىن ساقتاۋ بىلاي تۇرسىن، مىنبەدەن دە، زالدان دا كەزەكپەن سويلەۋگە شاقىرعانعا كونبەي، جينالىستى داۋ-دامايعا ايلاندىرعانعا قاراعاندا، ەلگە بەلگىلى اعا-اپالارىمىز ارنايى دايىندالىپ كەلگەن سياقتى كورىندى.

امالدىڭ جوعىنان زالدان شىعىپ كەتۋلەرىن سۇراپ، باسىمىز-داۋدان، ءوزىمىز-جاۋدان قۇتىلعانداي كۇي كەشتىك.

مىنە، بۇگىنگى ەلگە اقىل ايتار زيالى قاۋىمنىڭ، ۇلكەندەرىمىزدىڭ سيقى وسى. ءومىردىڭ اششى-تۇششى ءدامىن تاتپاعان، اتا-انانىڭ قامقورلىعىنان باسقانى كورمەي كەركىن وسكەن جاس ۇرپاق بىزدەن قانداي ۇلگى الماق؟!

وركەنيەتتى ەلدەردە سوتتاسسا دا ءبىر-بىرىنە شاعىمدارىن مادەنيەتتى تۇردە جەتكىزىپ، زاڭ شەڭبەرىندە ماسەلەنى شەشىپ جاتاتىنىن كورىپ ءجۇرمىز. ەلباسى ءوزىنىڭ ءبىر جولداۋىندا سوتتىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ، ازاماتتاردىڭ داۋلى ماسەلەلەرىن سوت ارقىلى شەشۋ كەرەكتىگىن ايتقان ەدى عوي. كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ قۇرامىندا 75 جىل، تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا 28 جىل وتسە دە، زايىرلى مەملەكەت اتانساق تا، ءالى كۇنگە دەيىن مادەنيەت پەن قوعامدىق تارتىپتە قاراپايىم ەتيكانى ەسكەرە بەرمەيتىنىمىز جانعا باتادى.

اتا-بابالارىمىز «بولار ەلدىڭ بالاسى ءبىرىن-ءبىرى باتىر دەر، بولماس ەلدىڭ بالاسى ءبىرىن-ءبىرى قاتىن دەر»، دەپ بەكەر ايتپاسا كەرەك. بۇگىنگى كۇنى ءبىر-بىرىنە جالا جابۋ، باردى كورمەۋ، جاسالعان ءىستى جوققا شىعارۋ، ءوز كىناسىن وزگەدەن كورۋ، بىرەۋدىڭ ارتىنان تاس لاقتىرۋ، بەتكە كۇيە جاعۋ، ءوش الۋ، كەكتەسۋ مەن قاستاسۋ، بىرەۋدىڭ باقىتىن قىزعانۋ سياقتى جاعىمسىز ىستەر ەتەك الىپ بارادى.

«ايتىلماعان ءسوزدىڭ اتاسى ولەدى» دەمەكشى، كەيىنگى كەزدە زەينەتكەرلىككە شىققان، جاسى 70-80-نەن اسقان قارتتارىمىز جاس بۋىندارمەن جاعالاسىپ، ءبىر مەكەمەدەن سۇيەگى شىققانشا، قىزمەت ورىندارىنان كەتكىسى كەلمەيتىنىن ادەتكە اينالدىرعان. مەملەكەت زەينەتكەر جاسىن زاڭمەن بەلگىلەپ، زەينەتكەر دەگەن قۇرمەتتى اتاقپەن شىعارىپ سالىپ، اي سايىن ءتيىستى زەينەتاقىلارىن ۋاقىتىندا بەرىپ جاتسا دا، دۇنيەگە، لاۋازىمعا قىزىققاندارى سونشا، ساقالىن ساتىپ، ءسوزىن سويلەۋشى، سويىلىن سوعۋشىلار جيناپ، جوعارعى جاقتان تانىس ىزدەپ، نەشە ءتۇرلى ايلا-شارعىمەن جول تاۋىپ، كەتكەن ورنىنا قايتا كەلىپ جۇرگەندەر دە بارشىلىق.

ونىڭ ءبىر مىسالى، اتالعان قازاۆتورلار قوعامىنىڭ بۇرىنعى توراعاسى 82 جاستاعى جازۋشى م. ىسقاقباەۆ اعامىز. ارينە ۇزاق جىلدارى قاق-تى باسقارىپ، جاقسىلى-جاماندى تالاي كەدەرگىلەردى باستان وتكەرىپ، ونىڭ اياعىنان تىك تۇرىپ كەتكەنىنە ەڭبەك ءسىڭىرىپ، ءبىرتالاي جۇمىس اتقارعانىن ەشكىم دە جوققا شىعارا المايدى. بىراق ول، ءومىر بويى قالعىپ-مۇلگىپ سول جەردە وتىرا بەر دەگەندى بىلدىرمەسە كەرەك. ساقالدى سىيلاعان ۇيات ەمەس، ساقالدى ساتقان ۇيات ەكەنى انىق. ءتىپتى كەيبىر مەكەمەلەردىڭ بۇتىندەي ءبىر بولىمدەرىندە زەينەتكەرلەر وتىرىپ الىپ، مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ ورنىن «قارتتار ۇيلەرىنە» ايلاندىرعىسى كەلەتىنى ەزۋىڭە ەرىكسىز اششى مىسقىل كەلتىرەدى. قايسىبىرى مەنى «جاستارعا جۇمىستىڭ قىر-سىرىن ۇيرەتەتىن ومىرلىك تاجىريبەلى ادامدار كەرەك ەمەس پە؟» دەپ كىنالايتىن بولار. بىراق، كەشە عانا وقۋ ءبىتىرىپ كەلگەن جاستارعا ءومىردىڭ قىر-سىرىن ۇيرەتەتىن سول جەرلەردە بۇرىننان ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن بىلىكتى دە ءبىلىمدى، تاجىريبەلى 40 پەن 60-تىڭ اراسىنداعى اعا بۋىندار تالىمگەر-ۇستازدىق ەتسە قۇبا-قۇپ ەمەس پە؟ ناعىز ادىلەتتىك دەگەن سول بولار دەپ ويلايمىن؟! ءتىپتى بولماسا، ناعىز تاپتىرمايتىن جالعىز مامان بولسا، زەينەتكەرلىككە شىعىپ جۇمىس ىستەگەن كەزىندە ەڭبەگىنە تۇرارلىق جالاقىسىن تولەپ، زەينەتاقىنى تولەۋدى توقتاتسا مەملەكەتتىڭ بيۋدجەتىنىڭ ءبۇيىرى شىقپاسا دا ودان ەش زيان شەكپەس ەدى.

ويلاپ قاراساڭ، كەشەگى جۇمىس اتقارۋ ادىسىمەن بۇگىنگى كۇننىڭ جۇمىس اتقارۋ ءتاسىلىن سالىستىرۋعا ەش كەلمەيتىنى راس. قازىر جۇمىستىڭ ءبارى زاماناۋي تەحنيكامەن، كومپيۋتەرمەن كەرەك بولسا، موبيلدىك تەلەفون ارقىلى دا ەشقايدا بارماي-اق، ۇيدە وتىرىپ ءبىر قالادا تۇرىپ، باسقا قالاداعى جۇمىستارىن اتقارا بەرەتىن جاعدايعا جەتتى. ال جاسى ۇلعايعان ادامداردىڭ كوبى كومپيۋتەر تۇرماق قولدارىندا ۇستاپ جۇرگەن تەلەفوندارىن دا دۇرىس پايدالانا المايتىنى وتىرىك ەمەس.

زەينەتكەرلىك جاسقا كەلگەن سوڭ-اق تىرنەكتەپ جيناعان ابىروي-بەدەلىن جوعالتپاي، قۇرمەتپەن كەتىپ، جاستارعا ورىن بەرگەنى قانداي جاراسىمدى! مىسالى سول زەينەتكە شىققان ادامداردىڭ جۇمىس ورنى بوساسا، قولدارىندا ديپلومى بار، تەپسە تەمىر ۇزەتىن، جىگەرلى، تالانتتى جۇمىسسىز جۇرگەن  جاستارىمىزعا جۇمىس ورنى تابىلار ەدى. مىنە، بۇل دا الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ تۇزەلۋى مەن جۇمىسسىزدىقتى جويۋدىڭ ءبىر تەتىگى.

سوڭعى كەزدە ەلىمىزدىڭ كەيبىر قالالارى مەن ايماقتارىندا بوي كورسەتىپ جاتقان كەلەڭسىز جاعدايلار مەن ەلدىڭ تىنىشتىعى سونداي-اق مەملەكەتىمىزدىڭ تۇراقتىلى مەن ءىشى-سىرتقى قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر ءتوندىرىپ، ۇلكەن ساياسي داۋعا اينالىپ بارا جاتقان ماسەلەلەردىڭ دە باستى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى وسى دەپ ويلايمىن. كەيبىرەۋلەر بۇل ءۇردىستى مەملەكەتتىك ساياساتقا قارسى ادەيى ىستەۋى دە مۇمكىن.

سلانقوجا قاراقىستىق،

قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، وتستاۆكاداعى پوليتسيا پولكوۆنيگى.

قوسىمشا: Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى ەركىن اقپارات الاڭى. مۇندا وي جارىستىرىپ، پىكىر الماستىرۋعا اركىم قۇقىلى. جوعارىداعى سپيكەردىڭ پىكىرى رەداكتسيا ۇستانىمىن بىلدىرمەيدى. الداعى ۋاقىتتا ماقالادا ەسىم-سويلارى اتالعان جەكەلەگەن ازاماتتار رەداكتسيامىزعا جاۋاپ بەرۋگە نيەتتى بولسا، ولاردىڭ دا پىكىرىن بەرۋگە ءازىرمىز. 

Abai.kz