Ótken jyly ghana qyzyl imperiyanyng qynsyz qylyshy komsomol úiymynyng 100 jyldyghyn dýrkiretip toylap, tәuelsiz elding sýiegine tanba salghandar biyl taghy atqa qondy. Taghy da Qazaqstan halyqtyq kommunistik partiyasynyng bastamashylyghymen elimizding әr ónirinde komsomoldyng 101 jyldyghyna oray is-sharalar ótip jatyr.

Ótken ómirge saghynyshtary jetelep, eski kýnning elesine esi ketip jýrgender tәuelsiz elding tórinde otyryp, kelmeske ketken ózge elding soyylyn soghuda. Olardyng oiynsha, «komsomol kýni» toylamasa bolmaytyn manyzdy mereke. Odan da ókinishtisi, «Komsomol bizdi baqty-qaqty» dep HH ghasyrgha qarap mónirep jýrgen sol kommunisterding kóbi býgingi qazaq biyligining bir-bir biyiginde otyr.

Ótken jyly kez-kelgen tәuelsiz elde basqa bir ýkimetting iydeologiyasyn, sayasatyn dәripteu sol elding egemendigine qauipti ekenin aitylghanymen, «komsomol kýnin» toylaushylar búghan qúlaq aspaghan. Negizi egemen elding azamaty búrynghy biylikti ansap, býgingi iydeologiyagha jat qadamgha barsa sayasy jauapkershiligi quzastyryluy kerek edi. Alayda býgingi biyliktegi kóne saptastaryna arqa sýiegen kәri komsomoldardyng "múrtyn balta shapqan joq"...

Kóne kommunister biyl taghy sol merekelerin toylap әlek. kstnews.kz saytynda jazyluynsha, kýni keshe Qostanayda komsomoldyng 101 jyldyghyna oray dabyraly shara ótken eken. Kenes odaghynyng qyzyl tuyn kótergen top retro kólikterge otyryp, qala kóshelerin sheruletip ótken.

Jenis sayabaghynan bastalghan sheru qalanyng ortalyq kóshelerining boyymen jýrip ótip, tyng iygerushiler eskertkishine kelip tizgin tartqan. Ózderining aituynsha, búl baghyt kezdeysoq tandalmaghan kórinedi. Sheru barysyndaghy barlyq ayaldamalar komsomol tarihyndaghy qanday da bir manyzdy kezendermen baylanysty eken. Aytpaqshy, sherushiler Lenin eskertkishine gýl shoqtaryn qoidy da úmytqan joq.

Sharany úiymdastyrushy Qazaqstan halyqtyq kommunistik partiyasy oblystyq komiytetining birinshi hatshysy Asqar Ómirzaqovtyng aituynsha, búl shara úrpaqtar sabaqtastyghy dәstýrin jalghau jәne el tarihyn saqtap qalu ýshin ótkizilip otyr eken.

Birinshiden, búlar aityp otyrghan el tarihy qanday tariyh? Qazaq halqyn jerinen, malynan, janynan aiyrghan qandy tarihty maqtanyshpen merekelep otyr ma?

Biz bilsek, elimizdegi kommunister ýshin ata tarihtyng bastau kózi Kenes odaghy ghana sekildi. Búlargha salsanyz qazaq tarihy degen keshegi kenestik ghasyr ghana deuden tayynbaydy.

Biz búl sózderdi oidan shygharyp otyrghan joqpyz. Mәjilis deputaty, Qazaqstan halyqtyq kommunistik partiya fraksiyasynyng mýshesi Jambyl Ahmetbekovtyng pikiri búl.

– Qalay bolghanda da, komsomol – búl taghdyr, búl balalyq shaq, jastyq shaq, sosyn tariyh. Al әlgi últshyl patriottar men ózgerip shygha kelgen ýlken buyn ókilderi jәne tarihy mәlimetterden júrday jastar ózining ótken tarihyna jәne ata-babasy ­– atasy, әkesi, anasy jasaghan tariyhqa tas atyp jatyr, – degen edi Ahmetbekov ótken jyly.

Osy pikirinde berik túrghan kommunister biyl da bilgeninen janylghan joq. Jalghyz Qostanayda ghana emes, elimizding әr ónirinde óz merekelerin toylap, qyzyl kezdesuler ótkizip jatyr. Mәselen QKHP-ning resmy saytyndaghy aqparattargha sýiensek:

Komsomoldyng qúrylghanyna 101 jyl toluyna oray QKHP Soltýstik Qazaqstan oblystyq komiyteti mektep oqushylary arasynda breyn-ring ótkizipti. Oghan Petropavl qalasyndaghy №32 orta mektepting 11-synyp oqushylary qatysqan eken.

Búny az deseniz, QKHP Manghystau oblystyq komiyteti Aqtau esep jәne tehnologiyalar kolledjining studentteri ýshin dóngelek ýstel úiymdastyrypty. Oghan komsomol qozghalysynyng ardagerleri qonaq retinde shaqyrylghan. Sonda búl ne? Tәuelsizdikting taza auasymen tynystauy tiyis jas úrpaqtyng sanasyn ulau ma? Bizding oiymyzsha, oqu oryndarynda komsomoldy dәripteu elding egemendigin moyyndamau degen sóz.

Ekinshi mәsele, merekeni úiymdastyrushylar "komsomol toyyn toylau — úrpaqtar sabaqtastyghy dәstýrin jalghau" degen úran oilap tauypty. Komsomol toyynyng ótken jylghy baghdarlamasynda «Úrpaqtar sabaqtastyghyn jalghau» úrany joq sekildi edi. Álde búnyng Preziydent Qasym-Jomart Toqaevtyn «Sabaqtastyq. Ádildik. Órleu» saylaualdy baghdarlamasy jәne halyqqa arnaghan Joldauynda aitqan «Sabaqtastyq» sózimen qatysy bar ma eken?

Biraq Preziydent aitqan sabaqtastyqtyng mәni – erteden kele jatqan bizding әdet-ghúrpymyz bolsyn, qoghamdyq ústanymdarymyz bolsyn, qol jetkizgen jetistikterimiz bolsyn odan bas tartpay algha órleu bolatyn. Áste qyzyl imperiyany ansap, solardyng toyyn toylau emes edi.

Memleket basshysynyng baghdarlamasyn óz әreketterining qalqany etu kommunisterding kóne әdeti. Ótken jyly da Quanysh Súltanov, Jambyl Ahmetbekov bastaghan kóne komsomoldar sol kezdegi Preziydent Núrsúltan Nazarbaevty betke ústaghan.

«Komsomol toyyn toylau - tarihtyng talaby» dep jýrgen Ahmetbekov atalghan mereke Elbasynyng baghdarlamalarymen tyghyz baylanysty ekenin aitqan.

– Bizding qazirgi damu baghytymyzdyng negizi sonau sovet kezinde, onyng ishinde ózindik qoltanbasy qalghan komsomoldyng kezinde qalanghan, sony eshkimning eskergisi kelmeydi. Komsomoldyng jýz jyldyghyn toylauda eshqanday iydeologiya bolghan joq. Degenmen, dәl qazir búl iydeologiya óte ózekti bolyp otyr. Ózekti bolatyny sol – memleket basshysynyng 5 әleumettik bastamasy, joldau men onyng iske asuy siyaqty әleumettik mәseleler – mine naghyz sosializm degen osy. Búl turaly eshkim ashyq aita almaydy, óitkeni biz jabayy kapitalizmde ómir sýrip jatyrmyz, - degen edi parlament deputaty.

Bizding aitpaghymyz, komsomolgha ýsh qaynasa sorpasy qosylmaytyn býgingi iydeologiyany, memleketting qazirgi sayasy ústanymy men memlekettik baghdarlamalardy kommunisterding ózderi ýshin búrmalap alghany qanshalyqty oryndy?

Basy bar adamgha qazaq halqynyng qyzyl imperiyadan qanday qysas kórgenin aityp jatudyng ózi artyq. HH ghasyrdyng tabaldyryghyn attay bere kýsh alghan kommunisterding beybit qazaq halqyn qoysha qyryp tastaghany kim-kimge de ayan. Al biz halqymyz aldynda keshirilmes qylmys jasaghan jauyzdardyng jenisin toylap jýrmiz. Basqasha aitqanda, ata-baba әruaqtarynyng qabyrghandy qayystyrar qandy sherin óz qolymyzben juyp-shayyp jatyrmyz. Ózimiz bastap osynday qadamgha barsaq myndap emes, milliondap qylylghan qazaqtyng qanyn kim arqalaydy?!

Ózimizding tәuelsiz elimiz, Preziydentimiz, memlekettik rәmizderimiz, әnúranymyz bar ekenin eskermey, eskini esten shyghara almay otyrghandargha bir toqau bola ma? Miyn Mәskeu ulap tastaghan kәri kommunister qashan tәuelsiz eldi shynayy moyyndaydy? Biraq Kenes dәuirining kýpisin әli sheshe almaghan el biyligi búlargha toqtau qoiygha asyqpaytyn sekildi…

Býgin qazaq jastary kimge senerin bilmeydi. Bireui - әsire dinshil, arabshyl. Bireui - orysshyl mәngýrt. Bireui - azghan, bireui - tozghan. Osynyng bәrine kim kinәli? Áriyne Otanyn, últyn sýimeytin alpysqa kelgenshe aqyl tisi shyqpaghan «komsomol» aghalar kinәli. Ókinishtisi, býginde jastarymyz jat aghymnyn, kәrilerimiz Kenes odaghynyng iydeyasymen ómir sýrude. Miy kommunizmge ulanghan komsomoldar basqarghan elde diny «izmderge» ulanghan kórsoqyrlar qaptamaghanda qaytedi?...

Quanysh Qappas

Abai.kz