وتكەن جىلى عانا قىزىل يمپەريانىڭ قىنسىز قىلىشى كومسومول ۇيىمىنىڭ 100 جىلدىعىن دۇركىرەتىپ تويلاپ، تاۋەلسىز ەلدىڭ سۇيەگىنە تاڭبا سالعاندار بيىل تاعى اتقا قوندى. تاعى دا قازاقستان حالىقتىق كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باستاماشىلىعىمەن ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىندە كومسومولدىڭ 101 جىلدىعىنا وراي ءىس-شارالار ءوتىپ جاتىر.

وتكەن ومىرگە ساعىنىشتارى جەتەلەپ، ەسكى كۇننىڭ ەلەسىنە ەسى كەتىپ جۇرگەندەر تاۋەلسىز ەلدىڭ تورىندە وتىرىپ، كەلمەسكە كەتكەن وزگە ەلدىڭ سويىلىن سوعۋدا. ولاردىڭ ويىنشا، «كومسومول كۇنى» تويلاماسا بولمايتىن ماڭىزدى مەرەكە. ودان دا وكىنىشتىسى، «كومسومول ءبىزدى باقتى-قاقتى» دەپ حح عاسىرعا قاراپ موڭىرەپ جۇرگەن سول كوممۋنيستەردىڭ كوبى بۇگىنگى قازاق بيلىگىنىڭ ءبىر-ءبىر بيىگىندە وتىر.

وتكەن جىلى كەز-كەلگەن تاۋەلسىز ەلدە باسقا ءبىر ۇكىمەتتىڭ يدەولوگياسىن، ساياساتىن دارىپتەۋ سول ەلدىڭ ەگەمەندىگىنە قاۋىپتى ەكەنىن ايتىلعانىمەن، «كومسومول كۇنىن» تويلاۋشىلار بۇعان قۇلاق اسپاعان. نەگىزى ەگەمەن ەلدىڭ ازاماتى بۇرىنعى بيلىكتى اڭساپ، بۇگىنگى يدەولوگياعا جات قادامعا بارسا ساياسي جاۋاپكەرشىلىگى قۋزاستىرىلۋى كەرەك ەدى. الايدا بۇگىنگى بيلىكتەگى كونە ساپتاستارىنا ارقا سۇيەگەن كارى كومسومولداردىڭ "مۇرتىن بالتا شاپقان جوق"...

كونە كوممۋنيستەر بيىل تاعى سول مەرەكەلەرىن تويلاپ الەك. kstnews.kz سايتىندا جازىلۋىنشا، كۇنى كەشە قوستانايدا كومسومولدىڭ 101 جىلدىعىنا وراي دابىرالى شارا وتكەن ەكەن. كەڭەس وداعىنىڭ قىزىل تۋىن كوتەرگەن توپ رەترو كولىكتەرگە وتىرىپ، قالا كوشەلەرىن شەرۋلەتىپ وتكەن.

جەڭىس ساياباعىنان باستالعان شەرۋ قالانىڭ ورتالىق كوشەلەرىنىڭ بويىمەن ءجۇرىپ ءوتىپ، تىڭ يگەرۋشىلەر ەسكەرتكىشىنە كەلىپ تىزگىن تارتقان. وزدەرىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل باعىت كەزدەيسوق تاڭدالماعان كورىنەدى. شەرۋ بارىسىنداعى بارلىق ايالدامالار كومسومول تاريحىنداعى قانداي دا ءبىر ماڭىزدى كەزەڭدەرمەن بايلانىستى ەكەن. ايتپاقشى، شەرۋشىلەر لەنين ەسكەرتكىشىنە گۇل شوقتارىن قويۋدى دا ۇمىتقان جوق.

شارانى ۇيىمداستىرۋشى قازاقستان حالىقتىق كوممۋنيستىك پارتياسى وبلىستىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى اسقار ومىرزاقوۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇل شارا ۇرپاقتار ساباقتاستىعى ءداستۇرىن جالعاۋ جانە ەل تاريحىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن وتكىزىلىپ وتىر ەكەن.

بىرىنشىدەن، بۇلار ايتىپ وتىرعان ەل تاريحى قانداي تاريح؟ قازاق حالقىن جەرىنەن، مالىنان، جانىنان ايىرعان قاندى تاريحتى ماقتانىشپەن مەرەكەلەپ وتىر ما؟

ءبىز بىلسەك، ەلىمىزدەگى كوممۋنيستەر ءۇشىن اتا تاريحتىڭ باستاۋ كوزى كەڭەس وداعى عانا سەكىلدى. بۇلارعا سالساڭىز قازاق تاريحى دەگەن كەشەگى كەڭەستىك عاسىر عانا دەۋدەن تايىنبايدى.

ءبىز بۇل سوزدەردى ويدان شىعارىپ وتىرعان جوقپىز. ءماجىلىس دەپۋتاتى، قازاقستان حالىقتىق كوممۋنيستىك پارتيا فراكتسياسىنىڭ مۇشەسى جامبىل احمەتبەكوۆتىڭ پىكىرى بۇل.

– قالاي بولعاندا دا، كومسومول – بۇل تاعدىر، بۇل بالالىق شاق، جاستىق شاق، سوسىن تاريح. ال الگى ۇلتشىل پاتريوتتار مەن وزگەرىپ شىعا كەلگەن ۇلكەن بۋىن وكىلدەرى جانە تاريحي مالىمەتتەردەن جۇرداي جاستار ءوزىنىڭ وتكەن تاريحىنا جانە اتا-باباسى ­– اتاسى، اكەسى، اناسى جاساعان تاريحقا تاس اتىپ جاتىر, – دەگەن ەدى احمەتبەكوۆ وتكەن جىلى.

وسى پىكىرىندە بەرىك تۇرعان كوممۋنيستەر بيىل دا بىلگەنىنەن جاڭىلعان جوق. جالعىز قوستانايدا عانا ەمەس، ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىندە ءوز مەرەكەلەرىن تويلاپ، قىزىل كەزدەسۋلەر وتكىزىپ جاتىر. ماسەلەن قكحپ-ءنىڭ رەسمي سايتىنداعى اقپاراتتارعا سۇيەنسەك:

كومسومولدىڭ قۇرىلعانىنا 101 جىل تولۋىنا وراي قكحپ سولتۇستىك قازاقستان وبلىستىق كوميتەتى مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىندا برەين-رينگ وتكىزىپتى. وعان پەتروپاۆل قالاسىنداعى №32 ورتا مەكتەپتىڭ 11-سىنىپ وقۋشىلارى قاتىسقان ەكەن.

بۇنى از دەسەڭىز، قكحپ ماڭعىستاۋ وبلىستىق كوميتەتى اقتاۋ ەسەپ جانە تەحنولوگيالار كوللەدجىنىڭ ستۋدەنتتەرى ءۇشىن دوڭگەلەك ۇستەل ۇيىمداستىرىپتى. وعان كومسومول قوزعالىسىنىڭ ارداگەرلەرى قوناق رەتىندە شاقىرىلعان. سوندا بۇل نە؟ تاۋەلسىزدىكتىڭ تازا اۋاسىمەن تىنىستاۋى ءتيىس جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىن ۋلاۋ ما؟ ءبىزدىڭ ويىمىزشا، وقۋ ورىندارىندا كومسومولدى دارىپتەۋ ەلدىڭ ەگەمەندىگىن مويىنداماۋ دەگەن ءسوز.

ەكىنشى ماسەلە، مەرەكەنى ۇيىمداستىرۋشىلار "كومسومول تويىن تويلاۋ — ۇرپاقتار ساباقتاستىعى ءداستۇرىن جالعاۋ" دەگەن ۇران ويلاپ تاۋىپتى. كومسومول تويىنىڭ وتكەن جىلعى باعدارلاماسىندا «ۇرپاقتار ساباقتاستىعىن جالعاۋ» ۇرانى جوق سەكىلدى ەدى. الدە بۇنىڭ پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «ساباقتاستىق. ادىلدىك. ورلەۋ» سايلاۋالدى باعدارلاماسى جانە حالىققا ارناعان جولداۋىندا ايتقان «ساباقتاستىق» سوزىمەن قاتىسى بار ما ەكەن؟

بىراق پرەزيدەنت ايتقان ساباقتاستىقتىڭ ءمانى – ەرتەدەن كەلە جاتقان ءبىزدىڭ ادەت-عۇرپىمىز بولسىن، قوعامدىق ۇستانىمدارىمىز بولسىن، قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىمىز بولسىن ودان باس تارتپاي العا ورلەۋ بولاتىن. استە قىزىل يمپەريانى اڭساپ، سولاردىڭ تويىن تويلاۋ ەمەس ەدى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ باعدارلاماسىن ءوز ارەكەتتەرىنىڭ قالقانى ەتۋ كوممۋنيستەردىڭ كونە ادەتى. وتكەن جىلى دا قۋانىش سۇلتانوۆ، جامبىل احمەتبەكوۆ باستاعان كونە كومسومولدار سول كەزدەگى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتى بەتكە ۇستاعان.

«كومسومول تويىن تويلاۋ - تاريحتىڭ تالابى» دەپ جۇرگەن احمەتبەكوۆ اتالعان مەرەكە ەلباسىنىڭ باعدارلامالارىمەن تىعىز بايلانىستى ەكەنىن ايتقان.

– ءبىزدىڭ قازىرگى دامۋ باعىتىمىزدىڭ نەگىزى سوناۋ سوۆەت كەزىندە، ونىڭ ىشىندە وزىندىك قولتاڭباسى قالعان كومسومولدىڭ كەزىندە قالانعان، سونى ەشكىمنىڭ ەسكەرگىسى كەلمەيدى. كومسومولدىڭ ءجۇز جىلدىعىن تويلاۋدا ەشقانداي يدەولوگيا بولعان جوق. دەگەنمەن، ءدال قازىر بۇل يدەولوگيا وتە وزەكتى بولىپ وتىر. وزەكتى بولاتىنى سول – مەملەكەت باسشىسىنىڭ 5 الەۋمەتتىك باستاماسى، جولداۋ مەن ونىڭ ىسكە اسۋى سياقتى الەۋمەتتىك ماسەلەلەر – مىنە ناعىز سوتسياليزم دەگەن وسى. بۇل تۋرالى ەشكىم اشىق ايتا المايدى، ويتكەنى ءبىز جابايى كاپيتاليزمدە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز, - دەگەن ەدى پارلامەنت دەپۋتاتى.

ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز، كومسومولعا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن بۇگىنگى يدەولوگيانى، مەملەكەتتىڭ قازىرگى ساياسي ۇستانىمى مەن مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى كوممۋنيستەردىڭ وزدەرى ءۇشىن بۇرمالاپ العانى قانشالىقتى ورىندى؟

باسى بار ادامعا قازاق حالقىنىڭ قىزىل يمپەريادان قانداي قىساس كورگەنىن ايتىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق. حح عاسىردىڭ تابالدىرىعىن اتتاي بەرە كۇش العان كوممۋنيستەردىڭ بەيبىت قازاق حالقىن قويشا قىرىپ تاستاعانى كىم-كىمگە دە ايان. ال ءبىز حالقىمىز الدىندا كەشىرىلمەس قىلمىس جاساعان جاۋىزداردىڭ جەڭىسىن تويلاپ ءجۇرمىز. باسقاشا ايتقاندا، اتا-بابا ارۋاقتارىنىڭ قابىرعاڭدى قايىستىرار قاندى شەرىن ءوز قولىمىزبەن جۋىپ-شايىپ جاتىرمىز. ءوزىمىز باستاپ وسىنداي قادامعا بارساق مىڭداپ ەمەس، ميلليونداپ قىلىلعان قازاقتىڭ قانىن كىم ارقالايدى؟!

ءوزىمىزدىڭ تاۋەلسىز ەلىمىز، پرەزيدەنتىمىز، مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىز، ءانۇرانىمىز بار ەكەنىن ەسكەرمەي، ەسكىنى ەستەن شىعارا الماي وتىرعاندارعا ءبىر توقاۋ بولا ما؟ ميىن ماسكەۋ ۋلاپ تاستاعان كارى كوممۋنيستەر قاشان تاۋەلسىز ەلدى شىنايى مويىندايدى؟ بىراق كەڭەس ءداۋىرىنىڭ كۇپىسىن ءالى شەشە الماعان ەل بيلىگى بۇلارعا توقتاۋ قويۋعا اسىقپايتىن سەكىلدى…

بۇگىن قازاق جاستارى كىمگە سەنەرىن بىلمەيدى. بىرەۋى - اسىرە ءدىنشىل، ارابشىل. بىرەۋى - ورىسشىل ماڭگۇرت. بىرەۋى - ازعان، بىرەۋى - توزعان. وسىنىڭ بارىنە كىم كىنالى؟ ارينە وتانىن، ۇلتىن سۇيمەيتىن الپىسقا كەلگەنشە اقىل ءتىسى شىقپاعان «كومسومول» اعالار كىنالى. وكىنىشتىسى، بۇگىندە جاستارىمىز جات اعىمنىڭ، كارىلەرىمىز كەڭەس وداعىنىڭ يدەياسىمەن ءومىر سۇرۋدە. ميى كوممۋنيزمگە ۋلانعان كومسومولدار باسقارعان ەلدە ءدىني «يزمدەرگە» ۋلانعان كورسوقىرلار قاپتاماعاندا قايتەدى؟...

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz