Fariza Bayeli:Eki auyz sózben erding qúnyn sheshetin halyq edik, bizge ne boldy, keyde sózding mәn-maghynasyna boylay almaymyz,  múrnymyzdyng iyisi de barmaydy. Sheshendigimiz, til nәrliligimiz, suyryp salmalylyghymyz tek dara jandarda ghana qaldy, jalpy sheshen halyq edik ghoy, súiylyp baramyz ba, qalay ózi?
Ómirzaq Aytbayúly: Jalpy halyqty dattaugha bolmaydy. Jalpy halyq qúdaygha shýkir, óz ornynda, óz sózine iye.  Qazaqtyng meylinshe shúrayly tilin, maghynaly bay tilin keremet qoldanatyn -  bizding qarapayym halyq. Onday baghany halyqtyng qaynaghan ortasynda otyra aitu kerek. Tildi kóteretin - ziyaly qauym, oqyghan azamattar. Sanasyn kóteru óte qiyn. Sanaly adamdardy sauattandyru  óte kýrdeli.
Fariza Bayeli: Kinәli ziyaly qauym ba?

Fariza Bayeli:Eki auyz sózben erding qúnyn sheshetin halyq edik, bizge ne boldy, keyde sózding mәn-maghynasyna boylay almaymyz,  múrnymyzdyng iyisi de barmaydy. Sheshendigimiz, til nәrliligimiz, suyryp salmalylyghymyz tek dara jandarda ghana qaldy, jalpy sheshen halyq edik ghoy, súiylyp baramyz ba, qalay ózi?
Ómirzaq Aytbayúly: Jalpy halyqty dattaugha bolmaydy. Jalpy halyq qúdaygha shýkir, óz ornynda, óz sózine iye.  Qazaqtyng meylinshe shúrayly tilin, maghynaly bay tilin keremet qoldanatyn -  bizding qarapayym halyq. Onday baghany halyqtyng qaynaghan ortasynda otyra aitu kerek. Tildi kóteretin - ziyaly qauym, oqyghan azamattar. Sanasyn kóteru óte qiyn. Sanaly adamdardy sauattandyru  óte kýrdeli.
Fariza Bayeli: Kinәli ziyaly qauym ba?
Ómirzaq Aytbayúly: Ziyaly qauym degende qazaqsha oqyghan, qazaqsha baulynghan, qazaqtyng mәdeniyetin, tarihyn , әdet-ghúrpyn, salt-sanasyn jaqsy biletin adamdardyng jiyntyghyn aitamyz. Al endi bizding qazaq ekige jarylyp otyr. Qazaq tildi qazaq, orys tildi qazaq. Janaghy mening aityp otyrghanym oryssha tәrbiyelengen týri bir, orys tildi qazaqtar. Olardyng arasynda da otanshyl, tilim, elim, jerim dep jýregi soghatyn, bilimdi-bilikti azamattar da bar. Sonymen qatar, qazaghymyzdyng tiline pysqyryp ta qaramaytyndar bar. Nәtiyjesinde kelip qayshylyq tuady. Olardyng kóbi sayasatymyzdyng arqasynda, birtindep-birtindep kóterilip kele jatyr. Qazirgi jaghday jaqsy. Degenmen, memlekettik mekemelerde isteytin últtyng ókilderining 90 payyzgha deyini qúdaygha shýkir, qazaqtar. Al,  sol qazaqtardyng barlyghy qazaqsha oqyghan, bilim alghan tәrbiyelengen  qazaqtar ma? Joq. Kóbi oryssha tәrbiyelengen qazaqtar. Osy jerde taghy da qayshylyqtar. Olar biylikke jetip alghan song qazaghymnyng tilin, ol qanshama memlekettik til bolsyn, biraq oghan oryssha sóilegen óte jenil, oryssha oilau, býkil sanasy ketip qalghan. Qansha jerden búram deseng de  әlgi qúrghyr jastayynan alghan tәrbie tilin tartyp jibermeydi. Osydan son, eki qazaq bir-birimen taytalasady. Al bizding bolashaqqa  degen  ýmitimiz zor. Memlekettik til qazaq tili bolghandyqtan, qazaq mektepteri men balabaqshalary kóptep ashyluda. Elbasynyng aituynsha,  2020 jyly Qazaqstanda qazaq tilin bilmeytin adam qalmau kerek. Balabaqsha men mektep kóbeygen sayyn  kelesi úrpaqtyng bolmysy bólek bolatynyna kepil kórgendey bolasyn. Al qazaqtyng eline, jerine, úrpaghyna qazaqtyng ózi ie bolady degen sóz.

Fariza Bayeli:Tilding mәselesin kóteretin  M. Shahanovtan basqa túlghalar bar ma, olar nege az? Búl barlyghymyzdyng jan jaramyz emes pe?
Ómirzaq Aytpayúly: Adamdy, sanany, oidy túrmys biyleydi degen ejelden qalyptasqan  bir qaghida bar. Ol tipti Karl Marks kezinde qalyptasqan tәpjil. Al, Karl Markstan búryn ony atam qazaq aityp ketken. Dúrys zer salypsyn... Tilding mәselesin qauzaytyn, soghan jany kýietin adamdardyng sany az. Áriyne, keshegi mәselen,  dýniyeden ótken Júban Moldaghaliyev, Safuan Shaymerdenov degen sekildi aghalarymyz Kolbinning aldynda tik túryp qazaghynyng tilin qorghap, namysyn jyrtatyn. Olardyng jóni bólek edi. Al Bauyrjannyng kezinde mýlde bólek edi. Sonau soghys jyldarynan bastap memleketimizge hat jazyp, qazaq tilining taghdyry ne bolmaq dep alandaghanyn bәrimiz bilemiz. Qazaqtyng tilinde  qazaqtyng múnyn, sherin kórkem әdebiyetke qosa bilgen úly túlgha kósem Múhtar Áuezov, Sәbit Múqanov, Ghabit Mýsirepov, Ghabiyden Mústafiyn, Ábdilda Tәjibaev barlyghy bizding tilge degen yntyzarlyghymyzdy, tilge degen sonshama sýiispenshiligimizdi tudyrghan, biz solardy oqyp, tyndau arqyly úqtyq, týsindik, týisindik. Solardan ýirengen, onyng ber jaghynda oqi, toqy jýre, sonau ótken ghasyrdyn  bas jaghyna qaray bardyq. Bas jaghyna barghanda biz Ahmet Baytúrsynov  múralarymen kezdestik, solardy oqu arqyly ainalasyndaghy Alash arystary tilding býkil Reseyding qaramaghynda jýrip-aq, tildin  soyylyn qalay soqqanyn oqyghan kózimiz kuә! Amangeldi Aytaly, Múhtar Shahanov qana emes, keshegi Sherhan Múrtaza tilding mәselesin kóterip jýr, onyng sәl aldynda Balghabek Qydyrbekúly degen qayratker boldy, Sosialistik Qazaqstan gazetine bas redaktor bolghan. Sonda talay qazaqtyng azamattarymen tildese otyryp, tilding shúrayly elementterin iygeruge , sol gazetting manynda jýrgen jazushylar, qalamgerler, solardyng әseri qatty boldy. Degenmenen bar, mýlde joq emes.  Az degende Parlamentte, mәselen, aiqaylap shyghatyn Uәlihan Qalijan bar ghoy. Azdau, biraq bar ekenin basyp aitqym keledi. Olar ne aitsa da dәl tauyp aitady. Qazaghymyzdyng jastary jetilip kele jatyr. Osyghan qúdaygha myng da bir shýkirshilik. Tәuelsizdigimizdi alghaly beri eki úrpaq mektep bitirdi. Mine, solar ózgeris jasap, tilding tizginin qoldaryna ústaytyn uaqyt  jetti.
Fariza Bayeli: A. Baytúrsynúly - qazaq tilin planetarlyq dengeyge kóterdi emes pe, jabylyp qolymyzdan kelmey jatyr ma?
Ómirzaq Aytbayúly: Jetpey jatyr...
Fariza Bayeli:Orys tilinsiz adam bolu qiyn  degen sanamyzda әli qaldy ma?
Ómirzaq Aytbayúly: Til tәrbiyesi degen bar ghoy, óte kýshti tәrbiye. Til tәrbiyesi degen adamnyng býkil psihologiyasyn, minez-qúlqyn, bolmys-bitimin ózgertip jiberetin dýniye. 1917 jyldan kenes sayasaty jýrdi. Sol kezde Stalinnen bastap, býkil maqsatymyz kommunizmge jetu boldy. Kommunizm degen sóz barlyq iygilikke jetu dep týsindirildi. Al kommunizmge jetuding tikeley joly orys tilin iygeru edi. Barlyq salada osy sayasat jýrgizildi. Sol sayasattyng nәtiyjesinde bizding bir talanttylyghymyzdy kóruge bolady. Óte qabilettiligin bilu kerek dedi me, orystardyng ózinen asyryp, keremet oryndady jospardy. Qazaqtar oryssha sóilep, sayrap shygha keldi. Qazaqtyng talanttylyghynyng nәtiyjesinde. Auylda jatqan qazaqy adamdarymyz «balalarymyz kózi ashyq, bilimdi bolu ýshin orys tilin  bilu kerek» degen sanasynda sinip qaldy. Oryssha tәrbiyeleudi maqsat etip qoydy. Maqsat qoyyp edi. Oryndady. Orystan singen tәrbiyeni shygharu degen óte qiyn bolyp túr. Búnyng syiqy «Músylmanshyldyq - әste, әste, kәpir bolu - bir pәste» bolyp túr ghoy. Mysqyldap kirgen auru, batpandap shyghyp jatyr ghoy! Sol әbden boygha daryp, orys tilinsiz - kýn kóre almaymyz degen  psihologiyanyng  tamyryn osy uaqytqa deyin shaba almay kelemiz. Áli de 12 mýshemizge daryp sinip ketken, sony birtindep shygharu óte qiyn bolyp jatyr. Sondyqtan da til maydany, til kýresi óte qiyn bolyp jatyr.
Fariza Bayeli: Qazaq tilining ýstem boluyna kim asa mýddeli bolu kerek? Halyq pa, әlde biylik pe?
Ómirzaq Aytbayúly: Qatelikting eng kóbi oryssha tәrbie alghan biyliktegi azamatta bolyp túr. Qazaghymyzdyng ózi keng qoltyq, keng peyil, kýreskerlik qabileti kishkene solghyndap qalghan. Mysaly kavkaz, tatar, sheshender sekildi taytalasyp,  ózining qúqyghy ýshin túra biletinder, esh nәrseden qalyspay qay mәselesin bolsa da kóldeneng qoya biledi. Bizding qazaqtar qúday  ózi beredi, qúdaygha shýkir, osyghan da qanaghat  dep kele jatqan halyqpyz. Berse  qolynan, bermese jolynan dep eshkimning ala jibin attaghan halyq emespiz. Osy niyetine de alla taghala, úlan asyr atyrap, ken men jerdi nәsip etti dep oilaymyn. Elde tynyshtyq,  býlikshilik joq , búl da shýkirshilikting arqasy. Biraq, keyde qylyshty qynabynan suyryp, bireuding basyn shauyp tastamaghanmenen kýreskerlik qabiletten júrday bolyp aiyrylyp qalmau kerek. Qazirgi tanda qazaqtyng kýni, tilining kýni tuyp túrghan zaman. Osy kezdi dúrys paydalanuymyz kerek. Qazaq ýshin júmys istep jatqan zaman. Osyny biz dúrystap paydalana almasaq, ókinishimiz kóp bolady... Árbir qazaq elime, jerime qanday ýles qosa alamyn, eng bolmasa óz tilimde bala-shaghammen, sóilesip  úrpaghymdy nege tәrbiyelemeymin degen ústanym, oy boluy kerek. Boyymda ata-babamnan daryghan qazaqy minezdi, qadir-qasiyetin balalarymnyng boyyna darytu paryz dep úghynsa, mәsele basqasha bolar ma edi... Biz til ýshin kýresti bastaghan kezde,  1960-jyldyng bastarynda avtobus pen tramvaylarda qazaqsha sóileuge qorqatynbyz. Óitkeni qaptaghan qalyng orys, qazaqsha sóileseng orys halqyn jamandaghanday bolyp seziledi. Sondyqtan qazaqtyng ýni shyqpaytyn.
Fariza Bayeli: Biz tura solay istey almaymyz ba? Biz oryspen birge qosyla sóilep ketemiz ghoy...
Ómirzaq Aytbayúly: Bizge tәn imani, adamgershilik qasiyetterimiz búghan jibermeydi. Mening tilim osynday, nege sóilemeysinder dep orys siyaqty aiqaylap shygha almaydy. Ol da bir pende ghoy deydi de, shýkirshiligin jalghastyryp otyra beredi.
Fariza Bayeli:Últtyq namys, jiger tabynymyzda  taptalyp qaldy degen ediniz, onyng qayta jandanu ýshin ne istey alamyz?
Ómirzaq Aytbayúly: Árbir qadam sayyn sony sezinesing de qorynasyn. 1992-94 jyldary bir oqigha basymnan ótti. Elbasynyng qol qongymen Adam qúqyghyn qorghau jónindegi komissiyanyng tóraghasy Asanbaev Erik Maghzúmúly boldy. Ol kezde viyse-preziydent degen bar edi. Komissiyagha 15 adam mýshe. Sonyng bir mýshesi qylyp meni saylady. Alghashqy mәjilisi ótti.  Biz egemendigimizdi qolymyzgha alyp ensemizdi kótergen kezimiz. Adam qúqyghy jóninde oryssha bastady.  Sonda akademik Manash Qozybaev, Maqash Tәtimov bәri otyr. Basqa da últ ókilderi otyr. Bir kezde Mәkeng de oryssha sóilep ketti. Sodan tórtinshi men shyghyp sóiledim. Qazaqsha sóiley bastadym. Ózim qazaq tili qoghamynyng viyse-preziydentimin. Men oryssha sóilesem júrt maghan qalay qaraydy? Sonda maghan,  «Vam chto neponyatno chto li, govoriyte na  ponyatnom vsem nam yazyke» dedi. Men qazaqshamdy jalghastyra berdim. «Vam eshe ne yasno, vam je govoryat» dedi qaytara. Sonda men sóileuden bas tarttym. Óitkeni, adam qúqyghynyng qorghau jónindegi komissiyanyng birinshi basqosuynda, siz azamat retinde mening qúqyghyma qol súghyp otyrsyz dedim. Ekinshiden, adam qúqyghy jóninde ereje dayyndalypty, ony men әli kórgenim joq. Bas tartam dedim de, otyryp qaldym. Menen keyin jaghday kishkene qiyn bolyp qaldy. Maghan múnday jinalysqa qatysudyng eshqanday qatysy joq dedim de shyghyp kettim.  Qapa bolyp otyrdym, qazaghymnyng namysy men tili jerge taptaldy. Sol kezde akademiyanyng adamdary sóz aitugha jaramay, tilding taptalghanyna kuә boldy da otyrdy. Osy alghashqy mysal esimde qalyp qoyghan. Keyin osy jaghdaydy «Ana tiline»  jazdym. Ol kezde «Ana tilinin» bas redaktory  Jarylqap Beysenbay edi. Óziniz jauap beresiz dedi. Áriyne, dep men kelisimimdi bildirdim. Sol kezde men Núrsúltan Ábishúlynyng qabyldauyna súranyp jýrgenmin. Sol uaqyttaghy  kómekshisi Imanghaly Tasmaghambetov edi. Mening maqalam  ertenine jaryq kórdi. Sonda Imanghaly «sózben soyyp salypsyz ghoy». «Meniki tek ómirdegi bolghan jaghday, ary ketse ashy shyndyq, naqaq aitsam aitynyz»-dedim. Sol kezde sózding qúdiretine ekeumiz de bas iygendey boldyq. Sonday mysaldar óte kóp. Ákimdermen, ministrlermen kezdeskende de talay nәrse kókeyde sayrap qana qala berdi. Namysymyzdy taptady deymin ghoy, olar ózderining namysyn ózderi taptap otyrghanyn shamasy týsine bermeydi-au. Biylikting atynda otyrghandar qazaq bolghandyqtan, qazaqqa qyzmet etu ýshin otyrghandaryn taghy da týsine bermeydi-au dep shamalaymyn. Qazaqtyng jerinde, elinde  otyrghan son, qazaqtyng mýddesin oilau kerektigin esten shygharyp alatyny taghy bar. Mine, osydan baryp namys ta , jiger de taptalady.
Fariza Bayeli:Nege sheneunikter emtihan tapsyrmaydy? Jartysy júmystan shyghyp qalamyz dep qorqa ma, joq әlde biz bilmeytin basqa  bir qúpiya bar ma?
Ómirzaq Aytbayúly: Men preziydentten eki ret emtihan aldym. Birinshisi 1999 jyly boldy. Ony elbasynyng kezekti bir erligi dep esepteymin. Ol qazaqtyng tilin keremet biletin adam. Qazaqsha da, oryssha da sóiley biledi. Sheshen. «Lingvistikalyq komissiya qúrylsyn, bәrimiz ana tilinen biyik emespiz, ana tilimizding aldynda ózimiz esep bereyik, ózimizdi-ózimiz tekserip óteyik» dep lingvistikalyq komissiya qúrdy. Komissiya qúramy bes professordan túrdy. Alghashqy komissiyanyng tóraghasy akademiyk, Til bilimi institutyn basqarghan Ábduәly Qaydar boldy. Ol kezde Qajygeldiyn, Ábdildin bәri de preziydenttikke ýmitker edi.  Jazu,oqu jәne sóileu sauattylyghyn anyqtadyq. Olay bolatyn sebebi, keybir adam jazady, biraq oqy almaydy. Keybir adam oqidy, oqyghanyn  dúrystap sauatty jetkize almaydy. Al, basqa keybiri sauatty bola túra, óz oiyn әdemi sheshen tilmen halyqqa týsindire almaydy. Elbasynan ýzdik shyqqan adamdar bolghan joq. Kelesi 2005 jylghy saylauda taghy da komissiya qúryldy. Onda men tóragha boldym. Sonda da elbasynan basym týsken eshkim joq. Ýmitkerlerding kóbisinde kókirek bar, biraq óz sayasatyn halyqqa jetkize almaytyndar kóp. Sodan keyingi kezekti saylauda elbasyna tapsyrmay-aq qoy kerek edi, biraq dәleldegenning artyq bolmastyghyna  kózimiz jetti. Qatardaghy qazaqtyng azamaty retinde  nege tapsyrmaymyn, degen niyetting ózine quanasyn. Osy  barlyghyna ýlgi bolu kerek edi. Sanaly, sauatty otyrghan biyliktegi azamattar «men nege tapsyrmaymyn?»dep oilanbaydy da. Qajetti nәrseden ýlgi alu degendi bile bermeymiz.
Fariza Bayeli:Qazaq tili - últ tili bola almay jatqanda tehnika tili bolyp jaryta ma, joq әlde tehnika tili bolu halyq arasyna qoldanysqa engizu ýshin bir tetik pe?
Ómirzaq Aytbayúly: Sóz joq, qazaq tili tehnikanyng da tili bola alady.Onda audarma men terminologiya ýlken ról atqarady.
Fariza Bayeli:Qazaq tilinde qay salalarda sózdik jetispeydi?
Ómirzaq Aytbayúly: Myna mәseleni zerttep týsinip, alu kerek, qaraghym. Bireulerde Til bilimi institutynyn  adamdary býkil sózdikti shygharu kerek degen oy qalyptasyp qalghan. Olay emes. Til bilimi ózine  qatysty terminderin shygharsa, basqa san týrli mamandyqtardyng barlyghynyng ókilderi ózderi jasau kerek. Sanaly týrde osy sózdikterge әrkim kirisu kerek. Óitkeni әrbir ghylymnyng damuy ýshin, óresine jetui ýshin onyng terminologiyalyq leksikasy qalyptasu, jýiesi týzilui qajet. Oghan әr mamandyq ókilderi jauapty. Jәne sony jasay otyryp, ony tolyq jasaugha mýmkindik bar. Oghan әriyne qazaq tildi maman boluy shart. Tilshilerding búghan qanday qatysy bar, salalyq sózdikter jasalghannan  keyin olardyng barlyghyn tekserip shyghatyn til bilimining adamdary. Nege? Olar tilding zandylyghyna sәikes týzildi  me, joq pa, ereje talaptaryna jauap bere me degendi tilshi mamandar anyqtaydy. Osylay bir-birimen odaqtasu, týsinisu arqyly keremet terminologiyalyq sózdikter jasaugha bolady.
Fariza Bayeli:Tilge qatysty jasalghan memlekettik baghdarlamalardy  atap bere alasyz ba? Naqtyraq sany men nәtiyjesin saraptap berinizshi...
Ómirzaq Aytbayúly: 1990-92jyldargha arnalghan alghashqy baghdarlama boldy. Búl baghdarlamanyng jasaluyna tikeley ózim qatystym. Ol kezde ortalyq partiya komiyteti júmys isteydi. Ortalyq partiyanyng iydeologiya boyynsha sekretary Ózbekәli Jәnibekov deytin úly qazaq bolatúghyn.  Biz  onymen tikeley baylanysyp, qoyan-qoltyq júmys jasadyq. Ózekeng bir kýni josparalau komiytetining orynbasary Jarasbay degen azamatpen jolyqtyryp, 1 apta otyryp osy baghdarlamanyng býge-shigesine deyin qarap, týzep, sýrgilep  shyghyndar dep tapsyrma berdi. Atalmysh baghdarlamada 2000 jylgha deyin is-qaghazdar týgeldey memlekettik tilge kóshu kerek edi. Sol júmys jaqsy jýrip kele jatqan. Tipti, qay oblys qay uaqytta tolyq kóshetinine deyin mәlimetter berilip, qarqyndy júmys jasap jatqan edik. Biraq, ol baghdarlama týgel oryndalmay  qaldy.
Fariza Bayeli: Nege?
Ómirzaq Aytbayúly: Bir jyldan keyin sol kezde ministrler kenesining orynbasary  Qaramanovtyng eki punkten túratyn qaulysy shyqty. Sol qauly memlekettik tilding odan ary qaray damuyna ýlken kedergi boldy. Ekpindep,qarqyndap kele jatqan tilding jetistikteri su sepkendey  basylyp qaldy. Búl kenes ýkimetining kezindegi baghdarlama edi, әriyne, kemshilikter boldy. Biraq, soghan qaramastan oryndalugha tiyisti keremet  punkteri bolatyn.  Aqyry baghdarlama jýzege aspay qaldy. Onan song ekinshi 2001-2010 jyldargha arnalghan baghdarlama týzildi. Ony elbasy ózi qadaghalap qaperine aldy. Jaqsy janalyqtar boldy. Birinshi baghdarlamadaghy negizgi qúrylym saqtalghan bolatyn. Biraq, onyng tiyimdiligi onsha bolghan joq. Biraz mәseleler qolgha alynyp, biraz mәseleler qolgha alynghanday boldy. Kónildi kónshitpedi. Sondyqtan sol baghdarlamalarda ketken kemshilikterdi  esepke ala otyryp, ýshinshi baghdarlama týzildi. Ol 2011-2020 jyldargha arnalghan baghdarlama. Búl baghdarlama da talay talqylaudan ótti. Degenmen osy baghdarlamadan kýtetinimiz mol. Layym soghan jetkizsin. Onyng ýstine ýshinshi baghdarlamanyng bitimi bólek, әlem tәjiriybelerinen  alynghan núsqalardan ýlgi alyp jýzege asyru bar. Nәtiyjesin uaqyt kórsetedi.
Fariza Bayeli: Parlamentti qazaqsha sóiletu kimning qolynda dep oilaysyz?
Ómirzaq Aytbayúly: Halyq aldynda bar uәdesin berip, halyqqa elge, tilge qyzmet jasaymyn dep bolghan deputattyng qolynda. Elbasy «Qazaq qazaqpen qazaqsha sóilessin»  dedi, sodan song «Qazaqstannyng bolashaghy - qazaq tilinde»  dedi, odan artyq ne kerek? Árbir sanaly adamnyng sanasyna tiyetin sózder ghoy. Sanalaryna jetpese ózderinen kórsin!
Fariza Bayeli: Jurnalist bolghandyqtan qanshama baspasóz mәlimdemelerine, konferensiyalargha qatystym, biri de qazaq tilinde bolghan emes, basqany qoya túrayyn, men ne istey alamyn? Mening namysyma tiyedi.  
Ómirzaq Aytbayúly: Qarapayym jurnalisting qolynda kóp  dýnie bar.  Sening qolynda ýlken qaru bar. Qazaqtyng tilin tolyq mengerseng - sening qaruyng sol. Sony dúrystap, eng aldymen ózing úqsata bilsen, ózing sóilete bilsen  halqyng da sóileytin bolady. Osynday maqsatyna jet.
Fariza Bayeli: Agha, Halyqaralyq qazaq tili qoghamynyng býgingi tynys-tirshiligi qanday?
Ómirzaq Aytbayúly: Bizding júmys jasap kele jatqanymyzgha da 20 jyl da bolyp qalypty. Biz, 1989 jyly qyrqýiek aiynda qúrylghan bolatynbyz. Mine,sodan beri 4 qúryltay sezin ótkizippiz. Bizding qoghamnyng maqsaty  әu basta, әr qazaqtyng namysyn qayrap, sanasyn kóteru edi. Árbir júmysymyzdy osy qaghidamen jasap kelemiz. Biyl, qyrkýiek aiyna qaray 5 qúryltayymyzdy ótkizbekshimiz. Onda jarghylargha qatysty, «memlekettik tilge jeke zang kerek» degen sekildi jobalarymyzdy aityp, mәsele kótermekshimiz. Sonymen qatar, biyl Halyqaralyq qazaq tili qoghamynyng 2 tomdyq shejiresin shyghardyq. Mine, osy kitaptan bizding býkil júmystarymyz turaly maghlúmattardy ala alasyzdar.
Fariza Bayeli: Tәuelsizdigimizding 20 jyldyghyna tileginiz...
Ómirzaq Aytbayúly: Biz basymyzdan týrli memlekettik merekelerdi keshirip kele jatyrmyz.Solardyng ishinde kónilim ýiip qalaytyny,   «Nauryz», «Birlik kýni». Osylardan  basqasynyng bәri halyqtyq mereke dep aitugha kelmeydi. Endi bizding qazaq ýshin merekelerding eng tóresi - Tәuelsizdik kýni. Ata-babalarymyz úrandatyp, aq bilekting kýshimenen osynshama eldi, jerdi  bizge tastap ketip otyr. Ata-babalarymyzgha bizden myn  taghzym. Kýresti, qan tógildi, tәuelsizdikting tanyn osy uaqytqa deyin ansap keldi. Bir jaghynan Alla, ekinshiden, kýreskerlikting nәtiyjesi. 1991 jyldan bastap, derbes memleketpiz. Qúdaygha myng da bir shýkirshilik. Óz taghdyrymyzdy ózimiz sheshetin jaghdaygha jettik. Búdan artyq bizge qanday mereke bolu kerek. Árbir qazaq osy merekeni  janymen, tәnimen týsinip, qoldap-qorghap,  baghalay, merekeley bilui kerek. Árkim ózine esep berui shart. Elime ýnimmen, sózimmen, isimmen ne berdim dep oilanu qajet. Tәuelsizdigimiz mәngi baqy bolsyn. Túghyryn týsirmey myqtap ústay bileyik. Ishimizde anasynyng tilin biletinderi bar, bilmeytinderi bar búl dýniyedegi jalghyz «Qazaqstan» degen memleket. Qazaqstannyng tirligi azamattarynyng tirligine tikeley baylanysty. Ol birligine, yntymaghyna, is-әreketterine baylanysty. Bir jaghadan bas, bir jennen qol shyghara biletin úiymshyldyghymyzdan eshqashan ajyramayyq.
Fariza Bayeli: Súhbatynyzgha kóp rahmet!

Ómirzaq Aytbayúly, Halyqaralyq
Qazaq tili qoghamynyng preziydenti

Cúhbattasqan -   Fariza BAYELI

www.mtdi.kz