T.S.Eliottyn: «Bizding jetken jerimiz, olardyng bastaghan jeri bolady» degen sózi bar. Basqa bireu aitsa, «e» dey salar edik, biraq, búl sózdi aitqan Batys әdebiyetinde dәuir bólgish ról atqaryp, әdebiyetting shyt jana kezenin bir ózinen bastaghan túlgha. Búdan shyghatyn qortyndy, ózinen búrynghy әdebiyetten әlde qayda jetistikterge jetken  әdebiyetting ózi ózin kezendik әdebiyet, keshegining jalghasy, onymen qoymay endigi keletin әdebiyette bizden bastau alady dep qaraydy. Búl degening bir tolqyndy bir tolqyn basyp, әdebiyet ýzdiksiz janalanyp otyrady nemese әdebiyet tarihynda sol әdebiyetti jaratqan últtyng ruhany dýniyesining kemeldenu  barysy aiqyn kórinis tabady degen sóz. T.S.Eliottyng búl oiyn songhy eki ghasyrdaghy Europa әdebiyeti dәleldep otyr.  Bir kezde Batys әdebiyetine romantizm keldi, olar ózderine tәn dýniyege kózqaras pen estetikalyq tanymdy birge әkeldi. Odan bir mezgil ótken son, romantisterden mýlde bólek dýniyege kózqaras pen estetikalyq kózqaras ornatqan simvolister payda boldy. Olar bir mezgil dәurendep baryp sonynan songhy simvolizmshilderge oryn berdi. Songhy simvolizmshilder kóp ótpey modernizmshildermen oryn auystyrdy. Ótken ghasyrdyng ortasyna kelgende postmodernizmdik dýniyetanym men estetikalyq kózqaras tóbe kórsete bastady. Al, býginde postmodernizmning ózi san tarau bolyp bútarlanyp aghyp barady.

T.S.Eliottyn: «Bizding jetken jerimiz, olardyng bastaghan jeri bolady» degen sózi bar. Basqa bireu aitsa, «e» dey salar edik, biraq, búl sózdi aitqan Batys әdebiyetinde dәuir bólgish ról atqaryp, әdebiyetting shyt jana kezenin bir ózinen bastaghan túlgha. Búdan shyghatyn qortyndy, ózinen búrynghy әdebiyetten әlde qayda jetistikterge jetken  әdebiyetting ózi ózin kezendik әdebiyet, keshegining jalghasy, onymen qoymay endigi keletin әdebiyette bizden bastau alady dep qaraydy. Búl degening bir tolqyndy bir tolqyn basyp, әdebiyet ýzdiksiz janalanyp otyrady nemese әdebiyet tarihynda sol әdebiyetti jaratqan últtyng ruhany dýniyesining kemeldenu  barysy aiqyn kórinis tabady degen sóz. T.S.Eliottyng búl oiyn songhy eki ghasyrdaghy Europa әdebiyeti dәleldep otyr.  Bir kezde Batys әdebiyetine romantizm keldi, olar ózderine tәn dýniyege kózqaras pen estetikalyq tanymdy birge әkeldi. Odan bir mezgil ótken son, romantisterden mýlde bólek dýniyege kózqaras pen estetikalyq kózqaras ornatqan simvolister payda boldy. Olar bir mezgil dәurendep baryp sonynan songhy simvolizmshilderge oryn berdi. Songhy simvolizmshilder kóp ótpey modernizmshildermen oryn auystyrdy. Ótken ghasyrdyng ortasyna kelgende postmodernizmdik dýniyetanym men estetikalyq kózqaras tóbe kórsete bastady. Al, býginde postmodernizmning ózi san tarau bolyp bútarlanyp aghyp barady. Búlardy shúbyrtyp jazyp otyrghanymyz, әdebiyet tarihyna qúshtar bolghandyghymyzdan emes, qayta, jogharydaghy  «bir tolqyndy bir tolqyn basa, janaryp otyrudyn» syryna ýnilu oiynan tuyp otyr. Múnday bir tolqyndy bir tolqyn basa otyryp janarudy biz Batys prozasynyng damu tarihynan da aiqyn anghara alamyz. Balizak bastaghan jazushylar prozada biyik dengey jaratty; biraq, sonymen proza janry ósuin toqtatyp qalghan joq, qayta sonynan jana bir biyikke kóterildi. Proza janryn óner túrghysynan biyik órege kótergen búl jolghy túlgha G.Flober boldy. Onyng «Bavary hanym» romany prozany búrynghysynan da shymyrlandyryp, shiratyp jiberdi. Arada jarym ghasyr ótkende әdebiyet maydanyna kelgen modernist jazushylar G.Floberdi ózderining ónerdegi ústazyna balap, ondaghy janashyldyqty ary jalghady. Modernist jazushylardan ózine deyingi prozanyng dәstýrin janartqandardyng kóp shyqqany belgili. Biraz zertteushiler modernistterding osy shoghyry әdebiyetti damu shegine jetkizdi degen kózqaras ústanghan edi. Ásirese, batys synshylary «aqyrghy nýkte» degenge shyn sendi. Ótken ghasyrdyng 1960 jyldarynda «әdebiyetting toqyrauy» degen iydeyanyng batysta jappay etek aluynyng syry da osynda. Biraq, әdebiyet bәribir bir orynda qalghan joq. Europalyqtar  Argentinalyq H.L.Borhesting shygharmashylyghyn tanyghannan keyin, jaghalaryn ústady, olar sonda ghana әdebiyetting emes, óz kózqarastarynyng toqyrap qalghanyn sezdi. Aytyp aitpay, modernizmnen postmodernizmge ótken uaqyt aralyghynda әdebiyetting әlgi jana tolqynyn búrynghyday europalyqtar nemese AQSh-tyqtar emes, Latyn Amerikalyq qalamgerler jalghaghan. H.L.Borhesting әngimeleri men G.G.Markes bastaghan jazushylardyng romandary әdebiyetting sol dәuirdegi eng joghary dengeyin jasady. Búl ótken ghasyrdyng 1960-1970 jyldaryndaghy jaghday bolatyn. Prozanyng óner órisi múnymen de toqtap qalghan joq. Ótken ghasyrdyng 1980 jyldary europalyqtar oyandy, olar tanym jaghynan ózderining artta qalyp qoyghandaryn bildi, bildi de ózderindegi artyqshylyqtar men kemshilikterdi sarapqa sala bastady. Olar proza janrynda Latyn Amerikalyqtar jaratqan tolqynnan keyin keletin jana tolqyn jóninde oilana bastady, soghan saylandy. Olardyng búl úmtylystary dalagha ketken joq. H.L.Borhesti aldaryna sala otyryp shyqqan bir qatar europalyq jazushylardyng enbegi býginde dýnie әdebiyetining songhy tolqynyn qalyptastyryp   otyr (olar H.L.Borhes әngimelerindegi kórkemdik erekshelikti roman janryna kótere bildi). Týrik jazushysy, 2006 jylghy Nobeli syilyghynyng iyegeri Orhan Pamuk mine, osy songhy tolqynnyng ókili. Degenmen, búl tolqynnyng payda bolghanyna da shiyrek ghasyrgha juyq uaqyt ótti. Bir sózben aitqanda, býgingi H.L.Borhes bastaghan әlem әdebiyetining eng kórnekti túlghalary bas bolghan toptyng ózi aqyrghy tolqyn emes, qayta, jana tolqyn keluden búrynghy tolqyn degen sóz. Mәselege búlaysha toqtaludaghy sebebimiz, qazaq prozasynyn, qala berdi Ortalyq Aziyadaghy týrik tildi prozanyng tәuelsizdikten keyingi ornyn aiqyndap alu. «Biz kimbiz, qayda betteymiz?» - degen súraqqa jauap izdeu.  Eng әueli «Biz kimbiz?»  degen súraqqa jauap izdep kórelik.
Tәuelsizdikke deyin bir ghasyrgha juyq tarihy bar qazaq prozasy negizinen orys prozasynyng yqpalynda bolyp keldi. Al, tәuelsizdikten keyin jyljuy bayau bolsa da, jogharyda sanamalap ótken әlem әdebiyetining yqpal kólemine ene bastady.  Biraq, mәsele búlay qarapayym emes...  Degenmen, bir nәrse anyq. Ol  - býginge deyingi orys әdebiyetining tar shenberinen bas tartyp, әlem әdebiyetining ýlken aidynyna qaray jýzuimizding ózi biz ýshin ýlken betbúrys. Búl әlgi «Biz kimbiz?» degen súraqqa kýngirtteu bolsa da jauap beretin siyaqty. Al, kelesi «Biz qayda betteymiz?» degen saual biz ýshin tipten manyzdy. Degenmen oghan әrbir qalam iyesi ózi jauap beruge tiyis dep oilaymyn. Keng alangha shyqqan ekenbiz, men mynaday bir ghana oidyng úshyn qylandatqym keledi. Býgingi qazaq әdebiyetinin, qala berdi Ortalyq Aziyadaghy týrki tildi әdebiyetting jana ókilderi júdyryqtay júmyla otyryp, әdebiyet tarihynyng jogharydaghy damu zandylyqtaryna ýnile otyryp,  Orhan Pamukty qamtyghan әlem әdebiyetining songhy tolqynynan (búl tolqynnyng payda bolghanyna da shiyrek ghasyrday uaqyt ótkenin taghy bir ret eskertkim keledi) keyin keletin endigi tolqynnyng qanday sipatta bolatynyna kóbirek bas qatyruymyz kerek dep oilaymyn nemese soghan dayyn bolugha tiyispiz.  
«Abay-aqparat»