ت.س.ەليوتتىڭ: «ءبىزدىڭ جەتكەن جەرىمىز، ولاردىڭ باستاعان جەرى بولادى» دەگەن ءسوزى بار. باسقا بىرەۋ ايتسا، «ە» دەي سالار ەدىك، بىراق، بۇل ءسوزدى ايتقان باتىس ادەبيەتىندە ءداۋىر بولگىش ءرول اتقارىپ، ادەبيەتتىڭ شىت جاڭا كەزەڭىن ءبىر وزىنەن باستاعان تۇلعا. بۇدان شىعاتىن قورتىندى، وزىنەن بۇرىنعى ادەبيەتتەن الدە قايدا جەتىستىكتەرگە جەتكەن  ادەبيەتتىڭ ءوزى ءوزىن كەزەڭدىك ادەبيەت، كەشەگىنىڭ جالعاسى، ونىمەن قويماي ەندىگى كەلەتىن ادەبيەتتە بىزدەن باستاۋ الادى دەپ قارايدى. بۇل دەگەنىڭ ءبىر تولقىندى ءبىر تولقىن باسىپ، ادەبيەت ۇزدىكسىز جاڭالانىپ وتىرادى نەمەسە ادەبيەت تاريحىندا سول ادەبيەتتى جاراتقان ۇلتتىڭ رۋحاني دۇنيەسىنىڭ كەمەلدەنۋ  بارىسى ايقىن كورىنىس تابادى دەگەن ءسوز. ت.س.ەليوتتىڭ بۇل ويىن سوڭعى ەكى عاسىرداعى ەۋروپا ادەبيەتى دالەلدەپ وتىر.  ءبىر كەزدە باتىس ادەبيەتىنە رومانتيزم كەلدى، ولار وزدەرىنە ءتان دۇنيەگە كوزقاراس پەن ەستەتيكالىق تانىمدى بىرگە اكەلدى. ودان ءبىر مەزگىل وتكەن سوڭ، رومانتيستەردەن مۇلدە بولەك دۇنيەگە كوزقاراس پەن ەستەتيكالىق كوزقاراس ورناتقان سيمۆوليستەر پايدا بولدى. ولار ءبىر مەزگىل داۋرەندەپ بارىپ سوڭىنان سوڭعى سيمۆوليزمشىلدەرگە ورىن بەردى. سوڭعى سيمۆوليزمشىلدەر كوپ وتپەي مودەرنيزمشىلدەرمەن ورىن اۋىستىردى. وتكەن عاسىردىڭ ورتاسىنا كەلگەندە پوستمودەرنيزمدىك دۇنيەتانىم مەن ەستەتيكالىق كوزقاراس توبە كورسەتە باستادى. ال، بۇگىندە پوستمودەرنيزمنىڭ ءوزى سان تاراۋ بولىپ بۇتارلانىپ اعىپ بارادى.

ت.س.ەليوتتىڭ: «ءبىزدىڭ جەتكەن جەرىمىز، ولاردىڭ باستاعان جەرى بولادى» دەگەن ءسوزى بار. باسقا بىرەۋ ايتسا، «ە» دەي سالار ەدىك، بىراق، بۇل ءسوزدى ايتقان باتىس ادەبيەتىندە ءداۋىر بولگىش ءرول اتقارىپ، ادەبيەتتىڭ شىت جاڭا كەزەڭىن ءبىر وزىنەن باستاعان تۇلعا. بۇدان شىعاتىن قورتىندى، وزىنەن بۇرىنعى ادەبيەتتەن الدە قايدا جەتىستىكتەرگە جەتكەن  ادەبيەتتىڭ ءوزى ءوزىن كەزەڭدىك ادەبيەت، كەشەگىنىڭ جالعاسى، ونىمەن قويماي ەندىگى كەلەتىن ادەبيەتتە بىزدەن باستاۋ الادى دەپ قارايدى. بۇل دەگەنىڭ ءبىر تولقىندى ءبىر تولقىن باسىپ، ادەبيەت ۇزدىكسىز جاڭالانىپ وتىرادى نەمەسە ادەبيەت تاريحىندا سول ادەبيەتتى جاراتقان ۇلتتىڭ رۋحاني دۇنيەسىنىڭ كەمەلدەنۋ  بارىسى ايقىن كورىنىس تابادى دەگەن ءسوز. ت.س.ەليوتتىڭ بۇل ويىن سوڭعى ەكى عاسىرداعى ەۋروپا ادەبيەتى دالەلدەپ وتىر.  ءبىر كەزدە باتىس ادەبيەتىنە رومانتيزم كەلدى، ولار وزدەرىنە ءتان دۇنيەگە كوزقاراس پەن ەستەتيكالىق تانىمدى بىرگە اكەلدى. ودان ءبىر مەزگىل وتكەن سوڭ، رومانتيستەردەن مۇلدە بولەك دۇنيەگە كوزقاراس پەن ەستەتيكالىق كوزقاراس ورناتقان سيمۆوليستەر پايدا بولدى. ولار ءبىر مەزگىل داۋرەندەپ بارىپ سوڭىنان سوڭعى سيمۆوليزمشىلدەرگە ورىن بەردى. سوڭعى سيمۆوليزمشىلدەر كوپ وتپەي مودەرنيزمشىلدەرمەن ورىن اۋىستىردى. وتكەن عاسىردىڭ ورتاسىنا كەلگەندە پوستمودەرنيزمدىك دۇنيەتانىم مەن ەستەتيكالىق كوزقاراس توبە كورسەتە باستادى. ال، بۇگىندە پوستمودەرنيزمنىڭ ءوزى سان تاراۋ بولىپ بۇتارلانىپ اعىپ بارادى. بۇلاردى شۇبىرتىپ جازىپ وتىرعانىمىز، ادەبيەت تاريحىنا قۇشتار بولعاندىعىمىزدان ەمەس، قايتا، جوعارىداعى  «ءبىر تولقىندى ءبىر تولقىن باسا، جاڭارىپ وتىرۋدىڭ» سىرىنا ءۇڭىلۋ ويىنان تۋىپ وتىر. مۇنداي ءبىر تولقىندى ءبىر تولقىن باسا وتىرىپ جاڭارۋدى ءبىز باتىس پروزاسىنىڭ دامۋ تاريحىنان دا ايقىن اڭعارا الامىز. بالزاك باستاعان جازۋشىلار پروزادا بيىك دەڭگەي جاراتتى; بىراق، سونىمەن پروزا جانرى ءوسۋىن توقتاتىپ قالعان جوق، قايتا سوڭىنان جاڭا ءبىر بيىككە كوتەرىلدى. پروزا جانرىن ونەر تۇرعىسىنان بيىك ورەگە كوتەرگەن بۇل جولعى تۇلعا گ.فلوبەر بولدى. ونىڭ «باۆاري حانىم» رومانى پروزانى بۇرىنعىسىنان دا شىمىرلاندىرىپ، شيراتىپ جىبەردى. ارادا جارىم عاسىر وتكەندە ادەبيەت مايدانىنا كەلگەن مودەرنيست جازۋشىلار گ.فلوبەردى وزدەرىنىڭ ونەردەگى ۇستازىنا بالاپ، ونداعى جاڭاشىلدىقتى ارى جالعادى. مودەرنيست جازۋشىلاردان وزىنە دەيىنگى پروزانىڭ ءداستۇرىن جاڭارتقانداردىڭ كوپ شىققانى بەلگىلى. ءبىراز زەرتتەۋشىلەر مودەرنيستتەردىڭ وسى شوعىرى ادەبيەتتى دامۋ شەگىنە جەتكىزدى دەگەن كوزقاراس ۇستانعان ەدى. اسىرەسە، باتىس سىنشىلارى «اقىرعى نۇكتە» دەگەنگە شىن سەندى. وتكەن عاسىردىڭ 1960 جىلدارىندا «ادەبيەتتىڭ توقىراۋى» دەگەن يدەيانىڭ باتىستا جاپپاي ەتەك الۋىنىڭ سىرى دا وسىندا. بىراق، ادەبيەت ءبارىبىر ءبىر ورىندا قالعان جوق. ەۋروپالىقتار  ارگەنتينالىق ح.ل.بورحەستىڭ شىعارماشىلىعىن تانىعاننان كەيىن، جاعالارىن ۇستادى، ولار سوندا عانا ادەبيەتتىڭ ەمەس، ءوز كوزقاراستارىنىڭ توقىراپ قالعانىن سەزدى. ايتىپ ايتپاي، مودەرنيزمنەن پوستمودەرنيزمگە وتكەن ۋاقىت ارالىعىندا ادەبيەتتىڭ الگى جاڭا تولقىنىن بۇرىنعىداي ەۋروپالىقتار نەمەسە اقش-تىقتار ەمەس، لاتىن امەريكالىق قالامگەرلەر جالعاعان. ح.ل.بورحەستىڭ اڭگىمەلەرى مەن گ.گ.ماركەس باستاعان جازۋشىلاردىڭ روماندارى ادەبيەتتىڭ سول داۋىردەگى ەڭ جوعارى دەڭگەيىن جاسادى. بۇل وتكەن عاسىردىڭ 1960-1970 جىلدارىنداعى جاعداي بولاتىن. پروزانىڭ ونەر ءورىسى مۇنىمەن دە توقتاپ قالعان جوق. وتكەن عاسىردىڭ 1980 جىلدارى ەۋروپالىقتار وياندى، ولار تانىم جاعىنان وزدەرىنىڭ ارتتا قالىپ قويعاندارىن ءبىلدى، ءبىلدى دە وزدەرىندەگى ارتىقشىلىقتار مەن كەمشىلىكتەردى ساراپقا سالا باستادى. ولار پروزا جانرىندا لاتىن امەريكالىقتار جاراتقان تولقىننان كەيىن كەلەتىن جاڭا تولقىن جونىندە ويلانا باستادى، سوعان سايلاندى. ولاردىڭ بۇل ۇمتىلىستارى دالاعا كەتكەن جوق. ح.ل.بورحەستى الدارىنا سالا وتىرىپ شىققان ءبىر قاتار ەۋروپالىق جازۋشىلاردىڭ ەڭبەگى بۇگىندە دۇنيە ادەبيەتىنىڭ سوڭعى تولقىنىن قالىپتاستىرىپ   وتىر (ولار ح.ل.بورحەس اڭگىمەلەرىندەگى كوركەمدىك ەرەكشەلىكتى رومان جانرىنا كوتەرە ءبىلدى). تۇرىك جازۋشىسى، 2006 جىلعى نوبەل سىيلىعىنىڭ يەگەرى ورحان پامۋك مىنە، وسى سوڭعى تولقىننىڭ وكىلى. دەگەنمەن، بۇل تولقىننىڭ پايدا بولعانىنا دا شيرەك عاسىرعا جۋىق ۋاقىت ءوتتى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بۇگىنگى ح.ل.بورحەس باستاعان الەم ادەبيەتىنىڭ ەڭ كورنەكتى تۇلعالارى باس بولعان توپتىڭ ءوزى اقىرعى تولقىن ەمەس، قايتا، جاڭا تولقىن كەلۋدەن بۇرىنعى تولقىن دەگەن ءسوز. ماسەلەگە بۇلايشا توقتالۋداعى سەبەبىمىز، قازاق پروزاسىنىڭ، قالا بەردى ورتالىق ازياداعى تۇرىك ءتىلدى پروزانىڭ تاۋەلسىزدىكتەن كەيىنگى ورنىن ايقىنداپ الۋ. «ءبىز كىمبىز، قايدا بەتتەيمىز؟» - دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەۋ.  ەڭ اۋەلى «ءبىز كىمبىز؟»  دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەپ كورەلىك.
تاۋەلسىزدىككە دەيىن ءبىر عاسىرعا جۋىق تاريحى بار قازاق پروزاسى نەگىزىنەن ورىس پروزاسىنىڭ ىقپالىندا بولىپ كەلدى. ال، تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن جىلجۋى باياۋ بولسا دا، جوعارىدا سانامالاپ وتكەن الەم ادەبيەتىنىڭ ىقپال كولەمىنە ەنە باستادى.  بىراق، ماسەلە بۇلاي قاراپايىم ەمەس...  دەگەنمەن، ءبىر نارسە انىق. ول  - بۇگىنگە دەيىنگى ورىس ادەبيەتىنىڭ تار شەڭبەرىنەن باس تارتىپ، الەم ادەبيەتىنىڭ ۇلكەن ايدىنىنا قاراي ءجۇزۋىمىزدىڭ ءوزى ءبىز ءۇشىن ۇلكەن بەتبۇرىس. بۇل الگى «ءبىز كىمبىز؟» دەگەن سۇراققا كۇڭگىرتتەۋ بولسا دا جاۋاپ بەرەتىن سياقتى. ال، كەلەسى «ءبىز قايدا بەتتەيمىز؟» دەگەن ساۋال ءبىز ءۇشىن تىپتەن ماڭىزدى. دەگەنمەن وعان ءاربىر قالام يەسى ءوزى جاۋاپ بەرۋگە ءتيىس دەپ ويلايمىن. كەڭ الاڭعا شىققان ەكەنبىز، مەن مىناداي ءبىر عانا ويدىڭ ۇشىن قىلاڭداتقىم كەلەدى. بۇگىنگى قازاق ادەبيەتىنىڭ، قالا بەردى ورتالىق ازياداعى تۇركى ءتىلدى ادەبيەتتىڭ جاڭا وكىلدەرى جۇدىرىقتاي جۇمىلا وتىرىپ، ادەبيەت تاريحىنىڭ جوعارىداعى دامۋ زاڭدىلىقتارىنا ۇڭىلە وتىرىپ،  ورحان پامۋكتى قامتىعان الەم ادەبيەتىنىڭ سوڭعى تولقىنىنان (بۇل تولقىننىڭ پايدا بولعانىنا دا شيرەك عاسىرداي ۋاقىت وتكەنىن تاعى ءبىر رەت ەسكەرتكىم كەلەدى) كەيىن كەلەتىن ەندىگى تولقىننىڭ قانداي سيپاتتا بولاتىنىنا كوبىرەك باس قاتىرۋىمىز كەرەك دەپ ويلايمىن نەمەسە سوعان دايىن بولۋعا ءتيىسپىز.  
«اباي-اقپارات»