12-nshi qyrkýiek - Altynbek Sәrsenbayúlynyng tughan kýni

Qyryqtyng mol ishi qazaqtyng kil qaymaqtaryna nege jút bop tie beredi osy? Ýshinshi mýshel men tórtinshi mýshelding arasynda (37 jas pen 49 jastyng arasy) joghalttyq ziyalylarymyzdyng kópshiligin. Alash kýreskerlerine myltyq kezelgende olardyng týgelge juyghy qylshyldaghan qyryqtyng ishinde edi, ekinshi mýshel men ýshinshi mýshelding arasynda...

"Eger qyryqtan aman shyqsam, jýzge jetemin", - deydi eken Qasym Amanjolov. Sóitken Qasym dәl qyryq tórtinde baqigha attandy. "Men býgin dәl qyryqtyng beseuinde" degen Múqaghaly Maqataev ta sol ózi jyrlaghan qyryq besinde ótti dýniyeden.

Qazaqtyng kórnekti jazushysy Jýsipbek Aymauytov "últshyl" degen aiyppen atylghanda 42 jasta emes pe edi? Qazaq Sәken Seyfulliyninen 44-inde aiyryldy. Qayratker Túrar Rys­qúlov ta dәl 44-inde oqqa úshty. Ayta bersen, qyryqtyng ishinde kóz júmghan qayratkerlerimiz súmdyq kóp.

Qazaq qoghamy jýz jylda da jazyla qoymaytyn tereng jarasyn ynyrana jalap jatyr әli. "Qyryqtyng qyrsyghynan endi qútylghan shygharmyz" dep jýrgenbiz. Sóitsek, onyng sarqynshaghy әli bar eken. "Qyryqtyng qyrsyghy" qazaqty әli ókshelep jýrgenine kózimiz jetti...

12-nshi qyrkýiek - Altynbek Sәrsenbayúlynyng tughan kýni

Qyryqtyng mol ishi qazaqtyng kil qaymaqtaryna nege jút bop tie beredi osy? Ýshinshi mýshel men tórtinshi mýshelding arasynda (37 jas pen 49 jastyng arasy) joghalttyq ziyalylarymyzdyng kópshiligin. Alash kýreskerlerine myltyq kezelgende olardyng týgelge juyghy qylshyldaghan qyryqtyng ishinde edi, ekinshi mýshel men ýshinshi mýshelding arasynda...

"Eger qyryqtan aman shyqsam, jýzge jetemin", - deydi eken Qasym Amanjolov. Sóitken Qasym dәl qyryq tórtinde baqigha attandy. "Men býgin dәl qyryqtyng beseuinde" degen Múqaghaly Maqataev ta sol ózi jyrlaghan qyryq besinde ótti dýniyeden.

Qazaqtyng kórnekti jazushysy Jýsipbek Aymauytov "últshyl" degen aiyppen atylghanda 42 jasta emes pe edi? Qazaq Sәken Seyfulliyninen 44-inde aiyryldy. Qayratker Túrar Rys­qúlov ta dәl 44-inde oqqa úshty. Ayta bersen, qyryqtyng ishinde kóz júmghan qayratkerlerimiz súmdyq kóp.

Qazaq qoghamy jýz jylda da jazyla qoymaytyn tereng jarasyn ynyrana jalap jatyr әli. "Qyryqtyng qyrsyghynan endi qútylghan shygharmyz" dep jýrgenbiz. Sóitsek, onyng sarqynshaghy әli bar eken. "Qyryqtyng qyrsyghy" qazaqty әli ókshelep jýrgenine kózimiz jetti...

Memleket jәne qogham qayratkeri, Alash ziyalylarynyng ýzigin jalghaushy Altynbek Sәrsenbayúly da dәl 44-inde oqqa baylandy. Batyrashtar men Qotyrashtar qastyq jasamaghanda biyl 12 qyrkýiekte Altynbek Sәrsenbayúly 49 jasqa tolar edi... Mýshelge kiretin edi... Qogham mýlde basqa baghytta damyr edi... Amal neshik, býgingining "stalinderi" men "beriyalary" ol kýnge jetkizbedi.

...Qazaqty "qyryqtyng qyrsyghy" әli ókshelep jýr. Qashan qútylar ekenbiz búl qyrsyqtan!

Qabdesh JÚMADILOV,

QR Memlekettik syilyghynyng laureaty,Qazaqstannyng halyq jazushysy:

ÚLTYN OILAGhAN AZAAMAT

Altynbek Sәrsenbay­úly shyn mәninde memleket­shil, halyqshyl, últjandy, naghyz demokrat azamat bolatyn. Tәuelsizdikting alghashqy 10 jylynda memleketke, ýki­metke qyzmet istedi. Kóp ýles qosyp, birtalay shar­ualar atqardy. Biraq keyin biylikting búrys jolgha týske­nin bayqady da, biylikten de, mansaptan da irgesin aulaq saldy. Bәrin tastap halyqqa kelip qosyldy. Sondyqtan da Altynbekting ruhy halyqtyng sanasynda mәngi jasay beredi.

Ol - halyq jaghyna shyqqanda, qaysybireuler siyaqty kózboyau, uaqytsha kózaldau ýshin emes, birjo­la, týbegeyli halyq jaghyna ótken adam. Búl qadam bi­reu­lerge jaqpady. Dúshpandary ony qyrshynynan qiyp ketti. Áytse de, Al­tynbekting ómiri qiylghanymen onyng ruhy óshpeydi. Ol - sheyit bolyp ketken adamdardyn, azattyq, tәuel­sizdik jolynda qúrban bolghandar qatarynda sanalady. Ke­shegi Alash qayrat­ker­leri, jazyqsyz qaza tapqan azamattar sekildi onyng da aty tarihta jazylatyn bolady.

Songhy ret Altynbekpen kezdesip, jeke-dara sóiles­ke­nimiz esimde qalypty. Ministrlik, elshilik qyzme­tin tastaghanda jiyrma shaqty aqyn-jazushylardy shaqyryp, basyn qosty. Súh­bat­tasty. Ózining jayyn ait­ty. "Búl - ne búrylys, qú­bylys" dep tandanyp jýrgen shygharsyzdar. Jayym­dy aitayyn", - dedi. Biz sonda Altynbekting әngimesi­ne úiydyq. Ol songhy ret Reseyde Qazaqstannyng elshisi bolyp qyzmet istedi ghoy. "Qazaqstanda ózgere bastaghan kózqarasym Mәskeuge baryp nyghaydy", - dedi sol joly. "Qazaqstandy syrttan baqylaghanda anyq bili­nedi eken. Reseyge qanshalyqty tәueldi, tәuelsiz ekeni, qanshalyqty baylanyp qalghanymyzdy, olardyng bizderge jogharydan tómenge qaray qalay qaraytynyn sol jerde úqtym. Shynayy tәuel­sizdikke jetu ýshin halyq jaghyna shyqtym. Últtyn, halyqtyng mýddesine qyzmet etkim keledi", - dep aghynan jaryldy.

Temirhan MEDETBEK,

aqyn, QR Memlekettik syilyghynyng laureaty:

RUHANY TÚLGhALAR QATARYNDA SANAYMYN

"Aqiqat" jurnalynda júmys istep jýrgen kezim. Altynbek ministrlik qyzmette bolatyn. Sonda memlekettik gazetterdi reformalaudy qolgha aldy. Demokratiyany, pikirlerding sanaluandylyghyn endirudi kózdedi. Biraq biylik búghan jol bergisi kelmedi. Búl әreketke kónbegen Altynbek biylikti tastap ketti. Sonda onyng eshqashan óz prinsiypinen taymaytynyna kózim jetken edi.

Asyly, Altynbek Sәrsenbay­úly - qogham qayratkeri, kýresker ekenin kózi tirisinde-aq dәleldep bergen azamat. Ol el, jer, sayasat turaly, adamdyq, imandylyq qasiyetter, kisilik, kishilik turaly der kezinde sóiledi. Eldi, jerdi jaulap bara jatqan qylmyskerlik әreket­terdi, sonymen birge últqa degen qayyrymsyzdyqty jer-jebirine jetkizip aitqan úly túlgha. Qaytalap aitamyn, úly túlgha. Óitkeni, ol ózining qyzmetin de, jeke mýddesin de últtyq mýdde ýshin qúrban etti. Últtyq, halyqtyq, eldik mýddeni óte joghary qoya bildi. Halyqqa qyzmet etu kerek ekenin, tek qana biylik jýrgizu emes, olardyng sózin tyndap, sanasu qajettiligin de der kezinde aitty. Halyqtyq demokratiyany qoldady. Eldi biyleushi halyq ekenin qatty qadaghalady. Sondyqtan da Altynbekting orny erekshe, esimi úmytylmaydy. Altynbekti últ ýshin qúrban bolghan ruhany túlghalardyng qatarynda sanaymyn.

Dulat ISABEKOV,

jazushy, QR Memlekettik syilyghynyng laureaty:

HALYQ ÝShIN, EL ÝShIN QYZMET ETTI

Altynbek - Qazaqstandaghy memlekettik demokratiyanyng ashyq, anyq, aiqyn jolyna týsken azamattardyng biri. Biylikting tútqasyn bir adamday ústaghan adam. Onyng ait­qandaryna júrt qúlaq asatyn, solardyng biri - menmin. Óitkeni ol ishki jәne syrtqy dýniyening bәrin jaqsy bildi, ony elge jetkizdi de. Ásirese songhy jyldary halyq ýshin, el ýshin kóp qyzmet etti. Demokratiya degen terminning tәuelsiz elimizge shyndap keluine shyndap belsene kiristi. Múnyng ózi oghan onaygha soqpady. Ómirin oryp ketti. Ókinishke qaray, búl qastandyqtyng kimnen kelgenin әli kýnge bilmeymiz.

"Jazushy" baspasynyng tizginin ústap otyrghanymda Altynbek ministr bolatyn. Baspahananyng 60 jyldyq mereytoyynda erekshe qamqorlyq jasady. Qyzmette jýrge­nin­de baspahanalardy gýldendirudi qolgha alghan edi. Jalpy, Altynbek­ting kesek-kesek kisilik qasiyetteri óte kóp.

Altynbekting ómiri kenetten bitetinin oilaghan da joqpyn. Al­ghash ministr bolghan kezde qúttyqtap: "30 jasynda ministr boldyn. Ary qaray ne isteysin?" dep әzildegen edim. "Mandaygha jazghanyn kóremiz ghoy" dep edi sonda. Sol mandaygha qysqa ghúmyrdy jazghany, ókinishti-aq.

Ólgeni bar, tirisi bar, әdebiyet jolynda jýrgen jazushylardyng shygharmalaryn saraptap, baghalap otyratyn. Oralhan Bókey oqulary da Altynbekting kezinde shyghyp edi. Mine, osynday azamatymyzdan qapyda aiyryldyq. Endi onyng orny tola ma, tolmaydy ma, ol bolashaqtyng enshisindegi jauap.

Seyitqasym OPANOV, "Azat" JSDP-nyng týrkistandyq belsendi azamaty:

ALTYNBEKTI QORGhAY ALMAGhANYMA NALYDYM

"Aq jol" partiyasynyng ekige bólinip, kimning kim ekeni bayqalghan. "Naghyz Aq joldyn" alghashqy qúryltayyna arnayy Týrkistannan Almatygha keldim. Bar tilegim - Altynbekpen kezdesu, tildesu. Qansha әrekettensem de, onymen kezdese almadym. Jiyn tarqap, ashanada tamaqtanyp otyrghanbyz. Kenet esikten Bolat, Altynbek jәne Tólegen kirip keldi. Jaltaqtap olar otyrghan jaqqa qayta-qayta qaraymyn. Ýsheui tamaqtanyp, syrtqa bettegende, men de sondarynan erdim. Ózara sóilesip bara jatyr. Bir kezde Altynbek artyna búrylyp, maghan qarady (mening niyetimdi bayqaghan eken). Jyly jymiyp, "assalaumaghaleykým!" dep qos qoldap amandasty. Janyndaghylardan bólinip, aman-saulyq, jón súrasty. Birshama uaqyt sóilestik. "Agha, Týrkistanda partiyanyng ókildigin ashu josparda bar. Soghan óziniz jetekshilik jasasanyz", - dedi. Qonyr dausy adamdy ózine erekshe bauraytyn azamat edi ghoy... Ýnindegi senimdilik boyyna kýsh berip, qajay týsedi. "Agha, biz maqsatymyzgha jetemiz" degen sonda. Osy kezdesu oiymnan ketpeydi. Altynbektey azamaty bar qazaq elining biyikke shygharyna kәmil, shýbәsiz sendim... Men Altynbekting keluin taghatsyzdana kýtip jýrdim.

Agham qaytys bolyp, janazasyn ótkizip jatqanbyz. Tayaq tastam jerde "aqjoldyq" bir jigitting әldeneni órekpy aityp jatqanyn bayqadym. Jandaryna baryp, súrau salghanymda, tóbemnen jay týskendey boldy. Altynbekten aiyrylyppyz. Ishimdi órtegen ókinishke, kýiinish, renish bәri-bәri aralasyp jatqanday. "Nege? Qalay ghana?" degen eki súraq sanamdy osyp barady. Ókire, ókine jyladym... Ózime, bar qazaqqa ókpeley jyladym. Altynbekti saqtamaghanymyzgha, qorghay almaghanymyzgha nalydym. Altynbek partiyanyng dingegi, basy boldy. Ol ketken son, basy joq partiya tenselip, tentirep ketti. "Naghyz Aq jol"-dyng kóbesi sógilip, Altynbeksiz ydyray bastady. JSDP-men birigip, qataryndaghy qanshama adamdaryn joghaltty. Búrynghy joldas­tary, әriptesteri Altynbekting armanyn, amanatyn qasterley aldy ma? Meni osy súraq qinaydy. Pendeshilikting qúrsauynan shygha almay, negizin Altynbek qalaghan partiyanyng qútyn qashyrsan, baghasyn ketirsen, ne bolghany?

Janarbek ÁShIMJAN, aqyn:

ÁZILI ATTAN TÝSIRETIN

Altykenmen kóbine "sporttyq" qarym-qatynasta boldyq. Jurnalisterdi úiymdastyryp, jii futbol oinaytynbyz. Ol futboldy erekshe jaqsy kórdi, sheber oinaytyn. Oiyn bolghan son, ashulanasyn, aighaylaysyn. Alanda adamnyng bar minez-qúlqy ashylady. Sondayda ol barlyghymyzdyng syrtymyzdan baqylaydy eken. Bir kýni gazetimizding basshysynyng komandasyna qarsy topta oinadym. Jýkeng doppen jýgirip keledi eken. Altykene pas beru ýshin aldynan shyghyp, dopty almaqqa әrekettendim. IYkemsiz әreketten boldy ma, Jýkeng sýrinip ketti. Oiyn erejesi búzyldy degen bastyghyma ózimning dúrys jәne dop ýshin oinaghanymdy aityp, shyryldap jatyrmyn. Kenet janymyzgha kelgen Altykeng "Janarbek, sen dop emes, redaktor ýshin oinadyng ghoy" demesi bar ma. Dau-damayymyz qyran topan kýlkige auysty. Onyng osynday útymdy sózderi kýrdeli týiindi op-onay tarqatushy edi. Qashanda tek әdildikti jaqtap, aqiqatty aitatyn. Árbir aitylghan sózdi qalt jibermey, saralap, tarazylau - Altynbek aghagha tәn erekshe qasiyet bolatyn.

Jalghasbay qajy Bostanúly, zeynetker-dәriger:

KÓRMESEM DE KÓRGENDEYMIN

Altynbek qysqa ghúmyrynda halqyna shynayy berilgendiktin, sýiispenshiliktin, janashyrlyqtyn, qam­qorshy qayratkerlikting ónegeli ýlgisin kórsete bildi. Men onyng baspasóz betterindegi pikirlerin, sózderin, oilaryn jibermey oqyp jýrdim. Onyng tileuin tiledim. Ózime óte jaqyn túttym. Jýzin betpe-bet kórmesem de, kórgendey, qasynda jýrgendey әserge bólenemin. Onyng tereng oilary mening oiymdy bayytty, kókirek kózimdi ashty.

Altynbekti erekshe jaqsy kóremin. Óitkeni ol halqyn, yaghny bizdi oilady, bizding úrpaghymyzdyng býgini men erteni ýshin qaraket etti. Aytqan sózderi sonshalyqty әdiletti әri kóregendik edi. Shirkin-ay, ol azamatymyz tiri jýrse, el basqaryp, preziydent bolsa, qoghamdy da, biylikti de týzep, ong jolgha bastar edi dep ókine armandaymyn. Artyndaghy túyaghy - qyzy men úly aman bolsyn. Altynbektin aruaghyna baghyshtap әrdayym dúgha etemin. Ózim siyaqty Sәrsenbayúlyn - halyq úlyn qimastyqpen eske alatyndargha aitarym: oghan qastandyq jasatqandar Alladan jazasyn tartady.

Júmabay DOSPANOV, "Altyn ghasyr" gazetining bas redaktory:

DANALYGhYNA KÓZ JETKIZDIM

Altynbekpen jýzbe-jýz kezdesuding sәti tek 2004-jyly ghana týsti. Shilde aiy bolatyn, Almatyda edim. Ádeyi óltirilgen tanymal tәuelsiz jurnalist Ashat Shәripjanovpen qoshtasu Lermontov teatrynda ótti. Aqparat jәne mәdeniyet ministrine qaytadan taghayyndalghan Altynbek Sәrsenbayúly da onymen qoshtasugha kelgen. Ontayly sәtti qalt jibermey, amandasyp, lauazymymen qúttyqtadym, 2000-jyldyng kýzinde maghan "Atyrau aqshamy", "Altyn ghasyr" gazetterin esh kedergisiz ashyp bergeni ýshin qolyn qaytadan alyp, alghysymdy bildirdim.

- Júmeke, qolymda túrghanda paydalanyp qalynyz. Taghy eki gazetinizge kuәlik bereyin, Ermúrattar siyaqty, - dedi ol aqjarqyn keyippen.

- Alteke, rahmet. Ázirge jaraydy ghoy. Oilanyp kóreyin, keyin habarlasarmyn, - dedim, odan sayyn razy bolyp.

- Keyin kesh boluy mýmkin... Men búl qyzmette kóp otyrmaymyn, qoyghan talabym bar, oryndalmasa - ketemin, - degeninde әlgi jyp-jyly jýzine salqyn jýgirgendey kórindi maghan.

Shynymen, qyrkýiekte Altynbek ministr portfelin óz erkimen keri tapsyrdy...

"Nazarbaevshyldar óz "jenisterine" joq degende jarty jyl mas bolumen jýredi. Al biz - oppozisiya kelesi saylaugha aldaghy kóktemnen qayta dayyndyqty bastap ketemiz. Biz endi jana strategiyamen basqa jolgha týsip, Gruziyadaghyday, Ukrainadaghyday, Qyrghyzstandaghyday oppozisiyany biylikke jetkizemiz. Men sonyng jobasyn dayyndaugha kirisip kettim" degen edi. Búl sózderdi 2005 jylghy әdiletsiz ótken preziydenttik saylaudan keyin aityp edi. Mýmkin onyng óltiriluine osy jospar-jobasynyng tikeley qatysy bolghan shyghar... Zamanbek te osy tәrizdes "joba-josparyn" dayyndau ýstinde atylghan edi...

Altynbek Sәrsenbayúlynyng erekshe danalyghyna kóp jaghdayda kózim jetken. Qazaqstanda eshqashanda tarih pen halyq keshirmeytin qazaq últynyng әlemdik dengeydegi asyl azamattaryna HH-ghasyrdyng 30-jyldary men osy ghasyrda jasalyn­ghan sayasy qudalaular men olardyng bastaryn jongdyng qasiretteri - tym úazaqqa sozylatynyn bilgenimiz jón. Osy tútas bir últtyng taghdyryna qanypezerlikpen óte auyr qylmysqa barghandar - Otanymyzdyng eng opasyz sýmelekteri.

«Jas Alash» gazeti