Bizding elde nege ekeni belgisiz, zandy da dúrys qoyylghan talapqa eshtenening mәnin týsinbesten óre týregeletin әdet payda bolghan sekildi. Búl baghytta әsirese myna jýrgizusher degen qauym tym belsendi, tym aiqayshyl, tym órkókirek pe dep qaldyq. Mәselen, biylghy jyldyng basynda osy elde shetelding nómirlerin taghyp alyp, erkin oiqastap jýrgen, búl ýshin ne baj salyghyn, ne basqa da salyqtardy tólemeytin әlgindey avtomombili iyelerin osynda tirkeuge qoiy jóninde sheshim qabyldanghan-dy.

Bylay qaraghanda әdil de qisyndy sheshim. Óderinshe qulyq jasap, shetelden arzan kólik satyp alyp, esh jerge tirkemesten, elimizding zandy talaptaryna múrnyn shýiire qaraytyn múnday beybastyqty bayaghyda tii kerek edi. Osynday «erkindiktin» kesirinen budjet qomaqty qarjydan aiyrylyp jýrgendigin aitpaghanda, jol erejelerin kóp búzatyn da, jol apatyna da jii úshyraytyn da osynday «sheteldikter» ekendigi anyqtaldy. Mysaly, tek byltyrghy jyly ghana osynday «qonaqtar» ghana jol erejesin ózgelerden bir myng ret artyq búzghan kórinedi. Bir qyzyghy, ne istese de búlargha eshbir «Áy deytin әje, qoy deytin qoja» joq. Óitkeni búlar bizding zangha baghynbaytyn «qúrmetti qonaqtar» ghoy.

Endi mine osynday kelensizdikting tamyryna balta shabudy oilastyryp, belgili bir shara qabyldaugha niyet etkeni sol-aq edi, elimizdegi shofer degen qauym qatty shoshynyp, «Biz qarsymyz!» degen úranmen kóshege shygha keldi. Múnday «sheteldikter» әserese Aqtóbe men Oral qalarynda erekshe belsendilik tanytyp, úiymdasa qalghandyghyn qaytersin.

Sol shoferlerding sholaq belsendileri bizding oblysymyzda da «bizge ne istey alasyndar?» degendey ózderinshe qyr kórsetip baqty. Olar ótken aptanyng ayaghynda oblystyq әkimdik aldyna 100 shaqty jaqtastyryn shaqyryp,  ózderin erkin sezingendikteri sonshalyqty «Ákim, shyq!» dep aiqaylap túryp aldy. Bir qyzyghy, әnsheyinde eshkimnen de aiylyn jiya qoymaytyn,  óz aqshasyna alghan pәterlerining kiltin saltanatty tapsyru men sauda oryndaryn ashugha ghana keletin әkimimiz bir auyz sózge kelmesten jýrgizushiler aldyna lezde shygha keldi. Onysymen qoymay búlardy dalada suyqta emes, jyly oryngha - oblystyq filarmoniya zalyna shaqyrdy.

Jýrgizushilerding yghyna jyghylyp, solarmen til tabysugha úmtylu ýrdisi osy zalda odan әri jalghasty. Ákimimiz alghashynda: «Sizderding kóshege búlaysha jinalularynyz jaqsylyqqa soqpaydy», - dep eskertu jasaugha tyrysqan. Alayda olardyng birinen: «Biz bәribir sizdi bizge keluge mәjbúr ettik qoy», - degen qarsy jauap estigen son, mәsele osymen tyndygha sanaghan bolar.

Ákimimiz múnymen de shektelip qalmady. Mýmkindiginshe, olardyng kónilin tabugha tyrysty. Jýrgizushilerding barlyq talaptaryn tyndap bolghan son, olardyng arasynan yntaly top qúryp, keyin deputattarmen birge búl mәseleni talqylaudy úsyndy.

- Búl mәseleni jergilikti atqarushy organdar sheshe almaydy, - dedi Arhiymed Múqanbetov myrza. - Alayda, sizderge kómektesuge qashanda әzirmiz. Men de sol ýshin keldim. Sizderding ótinishterinizdi talqylaugha ýnemi dayynbyz. Men sizderding ókilderinizben kýnde kezdesuge dayynmyn.

Alayda biz әkimning múnday belsendilik tanytuynyng syryn mýldem týsine almadyq. Sonda oblysymyzda jýrgizushilerding sheteldik nómirlerin ózderinde saqtap qaludy sheshuden basqa esh problema qalmaghany ma? Onyng ýstine búl baryp túrghan әdiletsiz de zansyz talaptar ekendigi aidan anyq qoy. Búl birinshiden.

Ekinshiden ózelerge qoldanatyn zang talaby nege osy jýrgizushilerge qoldanylmaydy? Olar nege zanda belgilengen talap boyynsha mitingi ótkizuge aldyn-ala ótinish berip, sonyng sheshimin kýtuding ornyna, ulap-shulap, әkimdik aldyna jinalady? Onysymen qoymay, ózderine kelgen oblys әkimining orynbasaryn mensinbesten, tek әkimning ghana shyghuyn talap etedi? Olar zandy belinen basqanda kmige, nege senip otyr? Olardyng zansyz әrketterin tiyisti qúqyq qorghau organdary nege qatang eskertpeydi? Múndayda oblystyq polisiya departamentining basshysy kelip, eng bolmasa tәrtipting saqtaluy kerektigin esterine salmaydy? Búl ne degen qorqaqtyq? Shoferlerding búl talabynyng oblys dengeyinde sheshilmeytindigin bile túra, búlaysha jalpaqtau kimge kerek?

Bizdinshe, búl boy kórsetudi jay ghana dýnie dep qarau - ýlken qatelikke aparyp soghady. Býgin zandy jalpaghynan basyp shoferler qútyrady. Kýni erteng «qúqyghymyz búzylyp jatyr» dep oidan әldeneni shygharyp alyp, ózgeleri shyghady. Ar jaghyn aitpay-aq qoyalyq, ózderiniz bajaylay jatarsyzdar. Tek osyndayda atamyz qazaqtyng «albasty qabaqqa qarap basady» degen maqaly eske týse beretindigin qaytersiz.

Jaybergen Bolatov

Abai.kz