Poemanyng tórtinshi bólegi «daralyq» jәne «tobyr» degen mazmúndy bólip alyp qorytqan. Búlar aldynghy mazmúnda da qamtylghan. Biraq aqyn búl mazmúndy dara qaytalau arqyly shygharmany taghy bir biyikke kótergen. XX ghasyrdyng tumasy retinde aqyn jogharydaghy taqyryptan ainalyp ótuge bolmaytynyn anyq angharghan siyaqty. Keshegi jarty әlemdi qan qaqsatqan kommunisterden tartyp, býgingi qara basynyng toyymsyz qara niyetinen júrtty jerge, úlysqa, jýzge, rugha bólip alasúryp adasyp jýrgenderding bәri de osy topshyldyqtyng auruymen auyrghandar. Ondaylardyng bir ghana súmdyq qorqatyn qas dúshpany bar. Ol - daralyq. Kommunister kimdi qyrdy? Eng aldymen halyqtyng ishindegi sorpa betine shyghar, jetekke ere bermey daralana alatyn adamdardy qyrdy. Búnyng sebebi halyq ózining әlgindey úl-qyzdarynan airylghan son, birden tobyrlyq dengeyge tómendeydi, qogham qara niyeti qabynghandar men alayaqtardyng oiyna kelgenin isteuine keng jol ashady. Keshe ghana ótip ketken XX ghasyrdyng ózi osynday soraqylyqtardan jetip-artylarlyqtay mysal kórsetken joq pa?! Búl túrghydan kelgende poemanyng tórtinshi bólegi asa auyr salmaq ústap túr. Búl bólek lirikalyq jyrda әleumettik-tarihy taqyrypty (tarihshylar qansha jazsa da dәl týiinin basyp, jetkizip aityp bere almay jatqan dýniyelerdi) tamasha jetkizgen jyr retinde qazaq poziyasynyng jarqyn beti bolyp qalatyny anyq. Osy joldardy oqiyq:

Bauyry jerge tiymegen, shalghysy kýnge kýimegen -

Poemanyng tórtinshi bólegi «daralyq» jәne «tobyr» degen mazmúndy bólip alyp qorytqan. Búlar aldynghy mazmúnda da qamtylghan. Biraq aqyn búl mazmúndy dara qaytalau arqyly shygharmany taghy bir biyikke kótergen. XX ghasyrdyng tumasy retinde aqyn jogharydaghy taqyryptan ainalyp ótuge bolmaytynyn anyq angharghan siyaqty. Keshegi jarty әlemdi qan qaqsatqan kommunisterden tartyp, býgingi qara basynyng toyymsyz qara niyetinen júrtty jerge, úlysqa, jýzge, rugha bólip alasúryp adasyp jýrgenderding bәri de osy topshyldyqtyng auruymen auyrghandar. Ondaylardyng bir ghana súmdyq qorqatyn qas dúshpany bar. Ol - daralyq. Kommunister kimdi qyrdy? Eng aldymen halyqtyng ishindegi sorpa betine shyghar, jetekke ere bermey daralana alatyn adamdardy qyrdy. Búnyng sebebi halyq ózining әlgindey úl-qyzdarynan airylghan son, birden tobyrlyq dengeyge tómendeydi, qogham qara niyeti qabynghandar men alayaqtardyng oiyna kelgenin isteuine keng jol ashady. Keshe ghana ótip ketken XX ghasyrdyng ózi osynday soraqylyqtardan jetip-artylarlyqtay mysal kórsetken joq pa?! Búl túrghydan kelgende poemanyng tórtinshi bólegi asa auyr salmaq ústap túr. Búl bólek lirikalyq jyrda әleumettik-tarihy taqyrypty (tarihshylar qansha jazsa da dәl týiinin basyp, jetkizip aityp bere almay jatqan dýniyelerdi) tamasha jetkizgen jyr retinde qazaq poziyasynyng jarqyn beti bolyp qalatyny anyq. Osy joldardy oqiyq:

Bauyry jerge tiymegen, shalghysy kýnge kýimegen -

Aq súnqardy jaralady sauysqan, qargha, qúzghyndar -

Shoqyp, týrtip talady. Qauyrsyny jelge úshyp, qos topshysy qanady.

Arashalar eshkim joq, Súnqar maghan qarady.

Men Súnqargha qaradym, túnjyrap týndey qabaghy.

Qalamymnyng úshymen  qúzghynnyng kózin aghyzdym.

Belbeuimdi suyryp sauysqan men qarghany -

Sansyratyp sabadym.

Aq Súnqar qús bylay dep sabyrlyqpen ýn qatty:

«Jýregimdey kórding be, qanjosa bop kýn batty.

Arashadan qalghan jan, jan emes ol, jalghan jan.

Shapaghat, meyirim kýtpeymin mynau jaltaq jalghannan»

Súnqar basyn tasqa úrdy, Óz ýkimin pәsh qyldy.

Jalghyzdyqtan qoryqpaymyn, topqa, jikke bólingen,

qúm tóbedey  órilgen tobyrlardan qorqamyn.

Ash bóridey býkendep, jortsam, jalghyz jortamyn.

Tyrnalar úshar tizilip, búldyryq úshar toptanyp.

Al, qústardyng tektisi qyrandar jalghyz  samghaydy.

Jer men Kókti sharlaydy.

Teksiz shiyebóriler onnan-besten úilyghyp jýrgenimen qampayyp,

Birin-biri andidy, bir-birinen qorqady.

Kýn balasy arystan, týn perisi sileusin, tau serisi-

Barysyng jalghyz-jalghyz jortady.

Kýibendemey kýy keship, ózine-ózi senedi tәkapparlyq, pandyqpen.

Yghysady olardan bylayghy topshyl ang bitken.

Sybyry kóp bolghanmen, syldyry kóp bolghanmen -

Jolbarys ýrikpes qamystan.

Ajaldan emes, Súnqarsha ólermin týbi namystan.

Kýnshil toptan jeringen men bir tarpang qúlanmyn.

Kýlsem jalghyz kýlermin, jylasam jalghyz jylarmyn.

Uatshy dep bireuge qol qusyryp qúnyqpan.

Qúlay qalsam sýiegim tabylar shynyrau qúdyqtan.

Poemanyng besinshi bólegi sharyqtap ketken qiyaldyng sәl de bolsa tizgini tartylyp, ólendi ómirge jaqyndatu siyaqty seziledi. Sondyqtan da búl joldarda aqyn ózining asa qadir tútatyn aqyn aghalary men inileri turaly toqtalyp ótken. Bizde sodan búl bólekke onsha shúqshiyp ketpedik. Búdan song poema sirke jiyar aqyrghy altynshy bólekke - týiin sózge qadam tastaydy. Oqiyq:

Keng aula.

Sheksiz kenistik.

Qanatty jyr - mende bar, emespin nóser jauyngha, nayzaghaygha, jelge zar.

Keng aulama ektim men óz qolymmen týp emen,

Týp emenning týbine Ay tughanda týnegem.

Sol emendey qasqayyp taghdyryma qasaryp.

Sol emendey nayqalyp, sol emendey týnerem.

Keng aulama ektim men, alma aghashyn alasa,

Suarmaghan keshim joq. Úrpaqtarym almasyn ýzip-ýzip jesin dep.

Keng aulamnyng ishinen shynyrau qúdyq qazdym men.

Suy kózding jasynday, ishe bergim keledi, susynym bir basylmay.

Keng aulama syighasyn, qús baulyp, at ústadym.

Kórmeyin dep tiridey búl jalghannyng qyspaghyn.

Qús bolghasyn qolymda, at bolghasyn astymda, mise tútpay aulamdy -

Shyqtym dala, tas qyrgha.

Apanynan osylay úzap shyghyp jortady eki úrtyn  maylargha -

Qasqyr ekesh, qasqyr da.

Qolymda qús bolghasyn, kóterildim gharyshqa,

Kenistigin júldyzdar qyzghanbady qorghashtap,

«Aqbozat» pen «Kókbozat» kisinesti jol bastap.

Keng aula, sheksiz kenistik, qanaty jyr degen sol,

Onsyz mening bolady jýregim múz, tóbem sor.

Sel jausa da sónbeytin ólennen qoydym ot jaghyp,

Tórt qúbylam jap-jaryq, ortasyna meni alyp -

Suretke týser kóp halyq...

Suretke týser Alty Alash, patsha da, hanym da sharpylyp jýzi jalyngha.

Búl joldardy býkil jyrdyn, tipti jalpy Jәrken Bódeshúly shygharmalarynyng altyn túghyry deuimizge bolady.

Keng aula.

Sheksiz kenistik.

Osy joldardan bastap aqyn endi jana әlem. Jәrken Bódeshúly ólenderining barlyghynan derlik ózgeshe tragediyalyq saryn esip túrady. Erterekte jazghan ólenderinde ol bizge aqynnyng tughan jeri Jәiirtaugha joldaghan saghynysh sazy bolyp estilse, uaqyt óte kele ol әuen búrynghysynan ózgeshe, kýrdeli, qarauytqan, terenge tartqan ýnge ainalyp ketken. Biz ol әuenmen osy poemanyng basynda da kezdesip qalamyz. Biraq, búl әuen poemanyng aqyrghy bóleginde túnghysh ret kýrt ózgeredi. Poemanyng qúdyreti de osy búrylystan tuyndaghan. Endi aqyn kýizelmeydi de kýnirenbeydi, qayta, sonyng bәrin - týnekti, qaranghylyqty, qayghyny jiyp kelip, sonynda odan ózgeshe bir dýnie - aitalyq ainalasyna tek jaryq pen jylu syilaytyn kýn jasaydy. Búl kózben, qúlaqpen emes, kókirekpen sezinudi qajet etetin dengey. Búl jerde mynaday bir súraq jәne soghan jauap túr: Adamzat degen kim ózi? Gharyshtan qaraghanda kózge kórinbeytin shanday ghana osynau «jer» degen  mekende qybyrlap jýrgen, on-solyna qaraghan, «Ne ýshin? Nege búlay?» dep ózine kýbirley alghan jan iyesi syrly tirilikti ne dep týsinui kerek? Esken jeldey óte shyghatyn ómirde «men bylay ómir sýrip edim» dep ózining bir kezde tiri bolghanyna belgi retinde ómirge qanday qazyq qaghugha tiyis? Eriksiz oilanasyn. Poemanyng aqyrghy bólegin oqyp otyrghanda mening oiyma birden «aua, su, topyraq» degen sózder keldi. Búl ýsh sóz bizding sanamyzdaghy tabighat-ananyng - tirshiliktin, darqandyq pen meyirimning beynesi emes pe. Biz ózimizge «Biz kimbiz? Biz nemizben maghynagha iyemiz?» degen súraqty adal qoyghanda ghana osy ýsh sózding tasadaghy maghynasyna tereng boylay alamyz, Jәrken Bódeshúlynyng kenistigine de enemiz. Bizding sanamyzda ózimshildik, qyzghanshaqtyq, qatygezdik qashanda ýstem túratynyn da bilemiz. Biraq, onda sol bir sezimning de bar ekeni shyndyq. Áytpegende biz әlgi ýsh sózdi búlaysha qosaqtap aitpaghan bolar edik. Tirshilikting bir týri retinde adamzattyng - bizding - mәnimiz de boyymyzda, mine, osy ereksheligikting bar ekendiginde.

Osylaysha Jәrken Bódeshúly әlgi esikti tapty, esikting kózinde sәl túrdy da kiltti búrady, esik ashyldy. Bizding aldymyzda jana bir әlem túr. Búl endi qazaq poeziyasy ýshin de jana kenistik.

Sony

«Abay-aqparat»