HH ghasyrdyng basynda qazaq halqynyng ashtan qyrylyp ketuine týrtki bolghan eng ýlken sebep – qoldaghy bar malyn tartyp aluy boldy. Malmen kýneltken, shóp-shalamgha onsha әuestigi joq, etten basqany jep kórmegen halyq sodan qoysha qyryldy. Tipti, kollektivizasiya kezinde kedey-kepshikting malyna deyin talap alypty.

Osy jerde atap ótpese bolmaytyn bir fakt bar. Soghys jyldarynda qazaq dalasyna qanshama últ jer auyp keldi ghoy. Kavkazdan qanshamasy keldi. Olardy osynda ne ýshin aidap әkeldi dep oylaysyz? Stalin Kavkazdaghy keybir halyqtardyng jerin solardan tazaratqysy kelgen eken. Qazaq dalasyndaghy qoldan jasalghan asharshylyqta da tura sonday jymysqy jospardyng sheti qyltiyady. Yaghni, qazaq dalasyn qazaqtan bosatpaqshy bolghan. Sodan ol qazaqtar «qujaq» dep atap ketken Goloshekinning qolymen genosid úiymdastyryp, ózi ony kórmegendey, estimegendey bolyp otyrdy.

Qazaq dalasyn ashtyq jaylaghanyn bilgen, әitpese. Amerikadaghy ýndisterding basynan ótken jaghdaydy da bilgen sekildi. Basqynshylar ýndisterdi ary ainaldyryp, beri ainaldyryp jene almaghanda, olardyng folikloryn zerttep kórgen ghoy. Sóitip, ýndisterding auyz әdebiyetinen «bizondar ólip, júrt әbden ashyqty» degen sózdi tauyp alady da, kókten súraghany jerden tabylghanday qatty quanady. Sodan olar bizondy qualap jýrip qyrady. Bizondy atyp bitirgennen keyin soghan deyin aldyrmay kelgen ýndister ózi-aq bauday týsip, ashtan óle bastapty.

Qazaqty týgel qyryp ýlgermese de, Stalin kózdegen maqsatyna jartylay bolsyn jetti. Kezinde qazaqtyng astanasy bolghan Orynbor men biraz jerdi Reseyge qaratyp aldy aqyrynda. Búl genosidtyng basqa bir sebebi boluy mýmkin emes siyaqty...

Jolymbet Mәkishting әleumettik jelidegi jazbasy

Abai.kz