Sәrsenbi, 24 Sәuir 2024
Aymaq 18834 28 pikir 16 Mausym, 2020 saghat 13:08

Ontýstikten taghy bir oblys ortalyghy ashyluy kerek!

(Jurnalisttik zertteu)

Asyqata – Myrzashóldegi jana oblystyng ortalyghy bolugha әbden layyq!

«Sardoba» su qoymasy bógeti búzyluynyng saldary turaly resmy mәlimetter

Mamyr aiynyng 1-i kýni jergilikti uaqyt boyynsha tanghy saghat 5.55-te Ózbekstan Respublikasynyng aumaghynda ornalasqan «Sardoba» su qoymasy bógetining búzyluy saldarynan Maqtaaral audanynyng birqatar eldi mekenderi su astynda qalghany belgili.

Resmy derekter boyynsha Maqtaaral audanynyng 10 eldi mekeni, 800-den asa túrghyn ýileri, 3 mektep, 5 balabaqsha, 4 medisinalyq nysandary su astynda qalyp, 31 mynnan astam túrghyn evakuasiyalandy. Kóktem kezinde enbegi janatyn diqan-fermerlerding 7600 gektargha juyq aumaqtaghy daqyldy egin alqabyn su basty.

Ýkimet basshysynyng aituynsha, Ózbekstan Respublikasynyng aumaghyndaghy «Sardoba» su qoymasy bógetining búzyluyna baylanysty Týrkistan oblysy әkimining aghymdaghy jylghy 2 mamyrdaghy № 3 sheshimimen jergilikti auqymdaghy tehnogendik sipattaghy tótenshe jaghday jariyalandy.

«Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining tótenshe rezervinen qarajat bólu turaly» Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining aghymdaghy jylghy 13 mamyrdaghy №291 qaulysymen Týrkistan oblysynyng әkimdigine tótenshe jaghdaydyng zardaptaryn jonggha audaru ýshin, onyng ishinde:

- Maqtaaral audanynyng su astynda qalghan Dostyq, Jenis, Jana Túrmys, Órgebas jәne Ferdousy eldi mekenderining túrghyndaryna ótemaqy týrinde keltirilgen ziyandy (zalaldy) 100 000 tengeden óteu ýshin 650,0 mln. tenge;

- túrghyn ýilerdi salu ýshin 4,0 mlrd. tenge;

- Myrzakent eldi mekenindegi injenerlik infraqúrylym qúrylysyn jýrgizu ýshin 3,738 mlrd. tenge;

- Órgebas jәne Ferdousy eldi mekenderindegi sumen jabdyqtau jýiesin qayta janartu jәne qalpyna keltiru ýshin 562,0 mln. tenge;

- kólik infraqúrylymyn qalpyna keltiru ýshin 1,05 mlrd. tenge bólindi.

Tehnogendik sipattaghy tótenshe jaghdaylardyng saldarynan bes eldi mekende (Jenis, Jana Túrmys, Dostyq, Órgebas jәne Firdausi) 1 030 túrghyn ýy zardap shekti.

Jýrgizilgen tehnikalyq zerttep-qaraudyng nәtiyjeleri boyynsha 437 ýy jana qúrylysqa jatady (sonyng ishinde 235 ýy Ýkimetting tótenshe rezervining qarajaty esebinen).

Su tasqynynan zardap shekken zalaldy aldyn ala baghalau qorytyndysy boyynsha Ýkimettik komissiya Dostyq, Jana Túrmys jәne Jenis kentterining túrghyndaryn kóshiru jәne Myrzakent kenti aumaghynda ornalasqan jana shaghyn audanda olargha arnalghan ýiler salu turaly sheshim qabyldady.

Osy maqsatta eldi mekenning shetine 70 ga alanymen jer uchaskesi bólindi.

Ázirlengen ýlgilik jobalargha sәikes әrbir ýiding jalpy alany 100 sharshy metrdi qúraydy, bólme sany 4 bolady.

Qúrylys alandarynda 32 qúrylys kompaniyasy, 900 júmysshy jәne 60 birlik arnayy tehnika júmys istep jatyr.

Túrghyn ýy qúrylysyn aghymdaghy jylghy 1 tamyzgha deyin ayaqtau josparlanghan.

Sonymen qatar, Jetisay jәne Maqtaaral audandarynda әleumettik túraqtylyqty qamtamasyz etu maqsatynda Týrkistan oblysy әkimdigining úsynysy boyynsha zannamada belgilengen tәrtipte Ózbekstan Respublikasynyng aumaghyndaghy «Sardoba» su qoymasy bógetining búzyluy saldarynan su tasqynynan zardap shekken Týrkistan oblysynyng Maqtaaral jәne Jetisay audandarynyng agroónerkәsiptik keshen subektilerine ótemaqy tóleu ýshin 2020 jylgha arnalghan respublikalyq budjette shúghyl shyghyndargha Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining rezervinen 3490,8 mln. tenge somasynda qarajat bólu boyynsha júmystar jýrgiziletin bolady.

Qazaqstan Respublikasy Auyl sharuashylyghy ministrligining «Ontýstik Qazaqstan gidrogeologiyalyq-meliorativtik ekspedisiyasy» RMM kýn sayyn jer asty sularynyng dengeyin ólsheu jýrgizilude.

«Ontýstik Qazaqstan gidrogeologiyalyq-meliorativtik ekspedisiyasy» RMM-ning kópjyldyq baqylauynyng derekteri boyynsha shay kezeninen bastap (aqpan-nauryz) jәne suaru kezeni ayaqtalghangha deyin (qyrkýiek-qazan) barlyq su basqan auyldyq okrugterde jer asty sularynyng ornalasu dengeyi syny belgige (1-2 metr) deyin kóteriledi. Búl jaghday qoldanystaghy kollektorlyq-drenajdyq jelilerding tehnikalyq jay-kýiining nasharlauyna baylanysty bolyp otyr.

Osyny eskere otyryp, atalghan ashyq kóldeneng kollektorlyq-drenajdyq jeliler «Irrigasiyalyq jәne drenajdyq jýielerdi jetildiru. 2-kezek» jobasyna engizildi, olardy iske asyru 2019 jyldan bastap bastaldy jәne 2021 jyly ayaqtalatyn bolady. Búdan basqa, atalghan jobanyng shenberinde suarmaly jerlerding meliorativtik jaghdayyn jaqsartu maqsatynda jer asty sularynyng dengeyin tómendetu ýshin 149 birlik tik drenaj únghymasyn salu kózdelude.

Sonymen birge, su basqan audanda epiydemiologiyalyq jaghdaydyng shiyelenisuine jol bermeu maqsatynda Densaulyq saqtau ministrligining Tauarlar men kórsetiletin qyzmetterding sapasy men qauipsizdigin baqylau komiytetining tóraghasymen Týrkistan oblysynyng Maqtaaral audanynda su tasqyny saldaryn jong boyynsha sanitariyalyq-epiydemiyagha qarsy is-sharalar jospary bekitildi.

Sumen jabdyqtau kózderi men su qúbyry jýielerin jәne epiydemiologiyalyq tәuekeldi obektilerdi dezinfeksiyalau boyynsha is-sharalardyng oryndaluyna baqylau úiymdastyrylghan. Ferdousy eldi mekeninde 2 únghymagha dezinfeksiya jasaldy.

Týrkistan oblysyndaghy tótenshe jaghdaydy jәne onyng saldaryn jong mәseleleri Ýkimetting erekshe baqylauynda túr.

Asyqata – qazaqtyng tarihy ataqonysy

Memlekettik dengeyde mәsele sheshetin uәkiletti oryndargha úghynyqty bolu ýshin ózimizding 1998 jyly Almatyda jaryq kórgen «Myrzashólim – myrza elim» atty ghylymy enbegimizde jazylghan derekter arqyly qysqasha týsinikteme bere keteyik.

Asyqata – tarihy atau. Syrdyng orta aghysynyng jaghalauyn meken etken halyq pir tútqan qasiyetti oryndardyng biri – Asyqata kesenesi bolghan.

1917 jylgha deyin Myrzashól ónirinde Asyqata meshiti de júmys istegen.

Asyqata kesenesi men meshiti Týrkistan general-gubernatorlyghyna qarasty Samarqan oblysynyng Qojent uezindegi IYirjar bolysynyng Aqtóbe әkimshilik auylynyng aumaghynda ornalasqan.

Asyqata kentining kartasy

Tarihy Asyqata kesenesi HH ghasyrdyng 60-70-shi jyldary Shardara su qoymasy salynghan kezde sudyng astynda qalypty. Búrynghy Asyqata meshitining ghimaraty da sonyng kýiin keshken.

Eger tarihshylar tereninen zertteytin bolsa, Asyqata – ejelgi tarihy qalanyng orny retinde kóptegen qúndy derekterding qaynarkózine ainalatyny sózsiz.

1936 jylghy 29 mamyrda Býkilodaqtyq Ortalyq Atqaru Komiyteti Maqtaaral audanynyng qúramynda Asyqata auyldyq kenesin qúru turaly qauly qabyldady. Alayda, Qazaq KSR Ortalyq Atqaru Komiytetining 1937 jylghy 31 nauryzdaghy qaulysymen osy Asyqata auyldyq kenesi taratyldy.

Tarihy Asyqata ónirinde Qazaq KSR Jogharghy Kenesi Tóralqasynyng 1940 jylghy 10 qarashadaghy Jarlyghymen Myrzashólding iygerilgen jerlerinde, Maqtaaral jәne Qyzylqúm audandarynyng shektesetin túsynda Kirov audany qúryldy.

Audan ortalyghy bolyp Baghara selosy belgilendi.

KSRO Jogharghy Kenesi Tóralqasynyng 1956 jylghy 13 aqpandaghy № 133/1 Jarlyghymen Kirov audanynyng 326,4 myng gektar jeri Ózbekstangha berildi.

Qazaq KSR Jogharghy Kenesi Tóralqasynyng Jarlyghymen 1956 jylghy 27 sәuirde Qyzylqúm jәne Kirov audandary ortalyghy Baghara selosynda ornalasqan Kirov audany bolyp biriktirildi.

Qazaq KSR Jogharghy Kenesi Tóralqasynyng Jarlyghymen 1962 jylghy 2 qantarda ortalyghy Jetisay kentinde ornalasqan Kirov audany qúryldy.

Qazaq KSR Jogharghy Kenesi Tóralqasynyng 1962 jylghy 9 shildedegi Jarlyghymen Baghara selosynyng aty – Kirov selosy bolyp ózgertildi.

Qazaq KSR Jogharghy Kenesi Tóralqasynyng 1963 jylghy 26 qantardaghy Jarlyghymen Kirov jәne Qyzylqúm audandarynyng Qyzylqúm jәne Shymqorghan auyldyq Kenesteri Ózbek KSR-ining janadan qúrylghan Syrdariya oblysyna ótip ketti, yaghny jogharyda kórsetilgen 326,4 myng gektar jerge qosa Kirov audanynyng taghy da 805,2 myng gektar jeri kórshi Ózbekstannyng qaramaghyna berildi.

Ózbek KSR Jogharghy Kenesi Tóralqasynyng 1971 jylghy 11 mamyrdaghy, al Qazaq KSR Jogharghy Kenesi Tóralqasynyng 1971 jylghy 12 mamyrdaghy Jarlyqtary boyynsha Kirov audany jerining biraz bóligi Qazaqstannyng sol kezdegi Shymkent oblysynyng qúramyna qaytarylyp berildi.

Alayda, qazaqtyng Myrzashól ónirindegi Kirov audanynyng kóp jerleri Ózbekstannyng qúramynda qalyp qoydy.

Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti N.Á. Nazarbaevtyng 1996 jylghy 9 qazandaghy Jarlyghymen Kirov audanynyng aty Asyqata audany bolyp ózgertildi.

Resmy mәlimetter boyynsha Asyqata audanynyng ortalyghy Asyqata kenti Shymkent qalasynan 243 shaqyrym, Jetisay temirjol stansasynan 20 shaqyrym jerde ornalasqan. Asyqata kenti túrghyndarynyng sany 12 060 adamdy qúraydy.

Qazaqstan Respublikasy Preziydentining 1997 jylghy 24 sәuirdegi № 3474 Jarlyghymen Asyqata, Jetisay, Maqtaaral audandary taratylyp, olardyng aumaghynda әkimshilik ortalyghy Jetisay qalasynda bolatyn Maqtaaral audany qúryldy.

Asyqata kentining kartasy

Tarihy Asyqata audany nege qayta ashylmay qaldy?

Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti – Elbasymyz Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng tapsyrmasymen Myrzashól óniri júrtshylyghynyng talap-tilekteri boyynsha tiyisinshe qajetti qújattar dayyndaldy.

Osylaysha, «Elektrondyq ýkimet» veb-portalynda 2018 jylghy 23 aqpanda Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti – Elbasymyz Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng Ontýstiktegi Maqtaaral jәne Saryaghash audandaryn bes audangha bólip, búrynghy Maqtaaral, Jetisay, Asyqata, Saryaghash jәne Keles audandaryn qayta qalpyna keltiru turaly arnayy Jarlyghynyn, al 2018 jylghy 28 aqpan kýni «Elektrondyq ýkimet» veb-portalynda tiyisinshe Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining «Ontýstik Qazaqstan oblysy Asyqata, Keles, Jetisay, Maqtaaral jәne Saryaghash audandarynyng shekaralaryn belgileu turaly» qaulysynyng jobalary jariyalandy.

Jogharyda atalghan manyzdy resmy qújattardyng jobalarynda jәne ghalymdardyng ghylymy saraptamalyq úsynystarynda Myrzashól ónirindegi 1997 jyly bir audangha biriktirilgen ýsh audandy da – Maqtaaral, Jetisay jәne Asyqata audandaryn búrynghy tarihy qalpyna keltire otyryp ýsh audan etip qayta qúru – qazirgi uaqyt talaby ekeni, óitkeni qajetti aqparatty halyqqa der kezinde jetkizu, qadaghalau, baqylau, halyqqa qyzmet kórsetu tiyimdiligi artatyny erekshe atap kórsetilgen edi.

Ghylymy sarapshylardyng tújyrymdaryna sýiensek, sayasy túrghydan alghanda, qazirgi tanda búrynghy Asyqata audanynyng ashylmay qaluy saldarynan Myrzashól ónirining keybir eldi mekenderinde, әsirese, shalghayda ornalasqan aimaqtarda ekonomikalyq-әleumettik mәselelerdi sheshudegi ong ózgerister jýrgizu óte bayaulap ketti.

Halyq sanynyng kóptigine baylanysty eldi mekenderdi jedel basqaruda da kóptegen qiyndyqtar tuyndady. Búl jaghday, әsirese, shalghaydaghy auyldardaghy әleumettik infraqúrylymdardyng jedel damuyna keri әserin tiygizdi. Qazirgi talapqa say kýndelikti atqarylyp jatqan júmystardy tekserip, baqylap otyru men qordalanyp qalghan kýrdeli mәselelerdi der kezinde, jedel sheshude qolbaylau bolatyn jaghdaylar kóbeyip, qiyndyqtar tughyzdy.

Qarapayym halyq keyde qajetti anyqtamalardy nemese basqa da qújattardy alu ýshin sonau shalghaydaghy eldi mekenderden әure-sarsangha týsip, qazirgi audan ortalyghy Jetisay qalasyna qatynauyna tura kelip otyr. Búl rette júrtshylyq audan ortalyghyna baru ýshin aldymen búrynnan qalyptasqan búrynghy audan ortalyghy Asyqata kentine jetip, sodan keyin ghana Jetisay qalasyna qatynap jýr.

Ókinishke qaray, Myrzashól ónirinde túryp jatqan jergilikti halyqtyng әleumettik jaghdayyna jәne aimaqtyng ekonomikalyq damuyna boljamdyq saraptama jasaghan ghalymdar men bilikti sarapshy-mamandardyng 1997 jyly bir audangha biriktirilgen búrynghy Maqtaaral, Jetisay jәne Asyqata audandarynyng ýsheuin de birdey qayta qalpyna keltiru qajettigi turaly jogharyda bayandalghan úsynystary men qorytyndylaryna qaramastan, 20 jyldan astam uaqyt boyy sol kezdegi ekonomikalyq qiyndyqtardyng saldarynan uaqytsha bir audangha biriktirilgen Maqtaaral jәne Jetisay audandary 2018 jylghy 5 mausymda qayta ashyldy da, al Asyqata audany qúrylmay qaldy, tarihy qalpyna qayta keltirilmedi.

Osyghan baylanysty biz Myrzashól óniri halqynyng 1997 jylghy 24 sәuirdegi № 3474 Jarlyqpen taratylghan Asyqata audanyn qayta ashyp beruin ótingen talap-tilekteri men mún-múqtajdaryn Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti – Elbasymyz Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevqa jәne Preziydentimiz Qasym-Jomart Kemelúly Toqaevqa jetkizuge tyrystyq.

Eger Myrzashól ónirin iygeru júmystary qarqyndy jýrgizilgen tústa – sonau 1940 jylghy 10 qarashadaghy Qazaq KSR Jogharghy Kenesi Tóralqasynyng arnayy Jarlyghymen qúrylghan, kelesi jyly shanyraq kótergenine 80 jyl tolatyn, ókinishke qaray, 1997 jyly jabylyp qalghan Asyqata audany qaytadan qúrylatyn bolsa, onda Myrzashól ónirindegi aimaqtardy basqaru jýiesining sapasy artyp, tiyisinshe memlekettik baghdarlamalar men Ýkimetten, oblystan kelgen tapsyrmalardyng oryndaluyna baqylau jasau da jaqsara týser edi degen ghylymy tújyrymymyzdy dәleldeuge kýsh saldyq.

Rasynda da, Asyqata audanynyng qayta ashyluy Myrzashól ónirindegi eldi mekenderdegi halyqtyng ózekti әleumettik mәselelerin jәne infraqúrylymdarmen qamtamasyz etu mindetterin jedel jәne sapaly sheshuge septigin tiygizer edi.

Eger Asyqata audany qayta qúrylatyn bolsa, onda Asyqata audanynyng qúramyna 93 mynnan astam halyqty qamtityn 1 kent (audan ortalyghy Asyqata kenti), 7 auyldyq okrug, 83 eldi meken engizilip, al Jetisay audanynyng qúramyna 103 mynnan astam halyq, 1 qala (qazirgi audan ortalyghy Jetisay qalasy), 6 auyldyq okrug, 42 eldi mekendi óz aldyna bólek aimaq retinde basqaru jenildeytin edi.

Eger Asyqata audany qayta qúrylatyn bolsa, onda Asyqata audanynyng aumaghy 64 435 gektardy, al Jetisay audanynyng aumaghy 55 992 gektardy qúraytyn edi.

Elimizding halyqaralyq dәrejedegi mәrtebesi jana sapalyq dengeyge kóterilip, Ózbekstan Respublikasymen shekaralas audandarda ýsh audannyng – Maqtaaral, Jetisay jәne Asyqata audandarynyng boluy elimiz ekonomikasynyng óndiristik jәne beyóndiristik salalarynyng algha qaray qaryshtap damuyna jana serpin berip, sonyng nәtiyjesinde Myrzashól ónirining halqy arasyndaghy júmyssyzdyq dengeyin anaghúrlym tómendetuge qol jetkizuge mýmkindik beretin edi.

Jetisay audanynyng әkimshilik ortalyghy Jetisay audanynda qalatyndyqtan, qosymsha budjet shyghyndary ortalyghy Asyqata kenti bolatyn Asyqata audanyn ashugha júmsalatyn edi.

Asyqata ónirining halqy 1997 jyly taratylghan Asyqata audanynyng ashylayyn dep túrghan jerinen ashylmay qalghanyna baylanysty ózderining ótinish-tilekterin Elbasymyzdyng atyna birneshe ret joldady.

Biz de Elbasymyz ben Preziydentimizding atyna sonau 1940 jyly qúrylyp, 1997 jyly jabylyp qalghan, Týrkistan oblysynyng búghan deyingi basshylarynyng tikeley kinәsinen ashylmay qalghan Myrzashól ónirindegi Asyqata audanyn qayta ashudy súrap, birneshe ret hat jazdyq.

Asyqata audany qayta ashylsa, Myrzashól ónirinde jana júmys oryndary ashylyp, jastarymyz júmyssyzdyqtan arylyp, jergilikti halyqtyng túrmys jaghdayy jaqsara týser edi.

Biz osy mәsele boyynsha búqaralyq aqparat qúraldarynda da, әleumettik jelilerde de qayta-qayta jazdyq.

Ókinishke qaray, Jetisay audany әkimining baspasóz qyzmeti Jetisay audany әkimdigining resmy saytynda «Asyqata ónirin bólek audan etip bólu mәselesi kýn tәrtibinde túrghan joq» degen taqyryppen qysqasha aqparat jariyalaumen shekteldi.

Týrkistan oblysynyng aumaghyn ekige bólip, Myrzashól ónirinde elimizding 15-shi jana oblysyn qúru ne ýshin qajet?

Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti – Elbasymyz Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng 2018 jylghy 19 mausymdaghy № 702 «Qazaqstan Respublikasynyng әkimshilik-aumaqtyq qúrylysynyng keybir mәseleleri turaly» Jarlyghymen Ontýstik Qazaqstan oblysynyng әkimshilik ortalyghy Shymkent qalasynan Týrkistan qalasyna kóshirilip, Ontýstik Qazaqstan oblysy Týrkistan oblysy dep qayta ataldy.

Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2018 jylghy 22 aqpandaghy № 74 qaulysymen Shymkent aglomerasiyasyn aumaqtyq damytudyng óniraralyq shemasy bekitilgen. Alayda, Ýkimetimiz bekitken Shymkent aglomerasiyasynyng perspektivalyq ekonomikalyq әser etu jәne әleuettik damu aimaghyndaghy eldi mekenderining aumaqtaryna qazirgi Maqtaaral, Jetisay jәne Shardara audandary engizilmegen.

Sonymen birge Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2019 jylghy 31 jeltoqsandaghy № 1056 qaulysymen jana redaksiyada jazylghan «Týrkistan oblysyn әleumettik-ekonomikalyq damytudyng 2024 jylgha deyingi keshendi josparynda» da Myrzshól ónirindegi audandar tolyq qamtylmay qalghan.

Áriyne, biz Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti – Elbasymyz Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng búrynghy Ontýstik Qazaqstan, qazirgi Týrkistan oblysynyng ortalyghyn Shymkent qalasynan Týrkistan qalasyna kóshiru turaly sheshimin jan-tәnimizben qoldaymyz.

Alayda jergilikti túrghyndar arasynda «Elimizding eng qiyr kýngey týkpirindegi Myrzashól óniri men Shardara audanynyng halqy ýshin oblys ortalyghynyng Týrkistan qalasyna kóshirilui qanshalyqty tiyimdi?» degen saualdyng tuyndap otyrghany da óte oryndy dep esepteymiz.

Keybir derekter boyynsha halqynyng sany 500 myng adamnan asyp jyghylatyn Myrzashól ónirindegi qazirgi Maqtaaral audanynyng ortalyghy Myrzakent kentinen Shymkentke deyingi qashyqtyq – 250 shaqyrym. Al Týrkistan qalasy Shymkentten 170 shaqyrym qashyqtyqta ornalasqan.

Oblys ortalyghy Týrkistangha kóshirilgen song 500 mynday halyq túratyn Myrzashól ónirindegi aghayyndarymyz, yaghny Maqtaaral, Jetisay, Shardara audandarynyng túrghyndary Týrkistan oblysynyng jana әkimshilik ortalyghyna baryp-kelu ýshin Shymkent jәne Shardara qalalary arqyly 1000 shaqyrymgha juyq jol jýruine, keminde eki kýndi tek jolgha sarp etulerine tura kelip otyr.

Jergilikti halyqtyng Maqtaaral jәne Jetisay audandarynan Týrkistan qalasyna Shardara jәne Otyrar audandary men Arys qalasynyng aumaqtary arqyly baryp-keluine múndaghy respublikalyq jәne jergilikti manyzy bar joldarymyz әli tolyq dayyn emes.

Myrzashól ónirinde túryp jatqan jergilikti túrghyndardy Saryaghashtan Týrkistangha aparatyn temir jol qatynasy, jolaushylardy tasymaldaytyn poyyzdardyng jýru jaghdayy jasalmaghan.

Jogharyda atalghan Maqtaaral, Jetisay jәne Shardara audandarynyng halqy Týrkistan oblysynyng janadan bekitilgen resmy әkimshilik ortalyghy – Týrkistan qalasynan tym qashyqta, óte alys týkpirde qalyp qoyyp otyr.

Qazirgi tanda Myrzashól óniri halqynyng Týrkistan oblysynyng jana әkimshilik ortalyghyna baryp-kelui barynsha qiyndap ketti.

Býginde qayta qalpyna keltirilgen Maqtaaral jәne Jetisay audandarynyng әkimderine enbek kýshi mol Myrzashól ónirinen enbek kýshi jetispeytin respublikamyzdyng soltýstik ónirlerine qonystanu boyynsha jergilikti júrtshylyq arasynda týsindiru júmystaryn kýsheytu; ónirding halqyn elimizding soltýstik ónirlerinde sharuashylyqpen ainalysugha shaqyru; osy atalghan júmystardy jergilikti mәslihattardyng deputattarymen birlese otyryp jýzege asyru turaly tapsyrma berilgen.

Biraq qarapayym halyqty ózderi ómir boyy túryp kele jatqan jayma-shuaqty Myrzashól ónirinen sarshúnaq ayazdy kýnderi kóp Saryarqa dalasyna kóshire salu onay sharua emes!

Onyng ýstine qonys audarushylardy qabyldaudyng 2020 jylgha arnalghan ónirlik kvotasy ótken jylmen salystyrghanda eki esege juyq qysqartylyp, Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2019 jylghy 24 jeltoqsandaghy № 967 qaulysymen 4 750 adam dep belgilengen.

Al Myrzashól ónirinde túraqty túryp jatqan jergilikti halyqtyng sany, jogharyda aitqanymyzday, beyresmy derekter boyynsha 500 mynnan asyp jyghylady.

Áriyne, mýmkindik bolyp, Ýkimet tarapynan qajetti jaghday jasalyp jatsa, Myrzashóldegi qalyng qazaqty Arqagha kóshirgen dúrys!

Alayda Myrzashóldegi 500 myng túrghynnyng barlyghyn birdey elimizding soltýstigine kóshiru mýmkin be?!

Bizdinshe, qazirgi Týrkistan oblysyn ekige bólip, elimizding eng qiyr kýngey túsyndaghy jәne Syrdariya ózenining orta túsyndaghy audandar men qalalardy biriktirip, Qazaqstannyng Myrzashól ónirindegi 15-shi oblysyn ashqan óte qajet jәne shúghyl týrde sheshilui tiyis ózekti mәsele dep oilaymyz.

Týrkistan oblysynyng әkimshilik ortalyghy Týrkistan qalasyna kóshiriluine jәne Shymkent qalasy respublikalyq manyzy bar qalalardyng sanatyna jatqyzyluyna baylanysty qazaqtyng Myrzashól ónirining elimiz ýshin sayasi-ekonomikalyq jәne strategiyalyq túrghydan erekshe manyzy bar ekenin eskere otyryp, shekara manyndaghy eldi mekenderdi jalpy әleumettik-ekonomikalyq túrghydan damytu jәne jergilikti túrghyndardyng ómir sýru jaghdayyn jaqsartu maqsatynda «Qazaqstan Respublikasynyng әkimshilik-aumaqtyq qúrylysy turaly» Qazaqstan Respublikasynyng 1993 jylghy 8 jeltoqsandaghy № 2572-XII Zanynyng negizinde qazirgi Maqtaaral, Jetisay, Shardara jәne oghan irgeles jatqan Saryghash jәne Keles audandarynyng negizinde óz aldyna derbes Myrzashól oblysyn qúru qajet.

Ótken jyly alty ay Asyqatada túryp, júmys istedik

Elordamyz Núr-Súltan qalasyndaghy ózimiz basqaratyn «Zertteushi» Respublikalyq ghylymiy-bilim beru ortalyghy» jeke menshik mekemesining arnayy jobasyn jasap, Qazaqstan Respublikasynyng Aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligining qoldauymen «Azamattyq bastamalardy qoldau ortalyghy» kommersiyalyq emes aksionerlik qoghamynyng 2019 jylghy «Balalar jәne bilim beru, bos uaqyt jәne mәdeny is-sharalar» atty taqyryptaghy Ýkimettik emes úiymdargha arnalghan memlekettik grantyn útyp alghan edik.

Osyghan oray, biz Qazaqstan Respublikasynyng Aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligining qoldauymen Týrkistan oblysyndaghy býginde Jetisay audanynyng qúramyna berilgen Asyqata ónirinde balalar jәne jasóspirimdermen ózara is-qimyldy úiymdastyru kezinde múrajaylardyn, kitaphanalardyng jәne mәdeniy-demalys ýlgisindegi mekemelerding aqparattyq-tanymdyq, shygharmashylyq jәne oqytu qyzmetin damytu jónindegi arnayy jospar әzirlep, kóptegen is sharalardy jýzege asyrdyq.

Atap aitsaq:

- Myrzashól ónirindegi mektepter men kolledjderge barmaytyn balalardy anyqtap, bosqyndar men migranttardyng balalary turaly taldamaly aqparat jinadyq, bilim beru úiymdary joq eldi mekenderden balalardy tasymaldaudy úiymdastyru monitoringin jýrgizdik;

- Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2019 jylghy 31 jeltoqsandaghy № 1056 qaulysymen jana redaksiyada jazylghan «Týrkistan oblysyn әleumettik-ekonomikalyq damytudyng 2024 jylgha deyingi keshendi josparyna» tolyqtyrular men ózgerister engizilip, jarty million halyq túratyn Myrzashól ónirin damytugha qarjy bólinuin súrap, úsynystar joldadyq;

- 2019 jylghy mausym – qazan ailarynyng aralyghynda Týrkistan oblysy, Jetisay audany, Asyqata kentinde «Myrzashól» aqparattyq-bilim beru ortalyghyn ashyp, Myrzashól ónirindegi mektepter men kolledjderding bitirushi jastary arasynda «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasy jayynda jan-jaqty aqparat beru júmystaryn jýrgizdik;

- Myrzashól jәne ontýstiktegi ózge de ónirlerden shyqqan, «Mәngilik el jastary – industriyagha!» («Serpin») jobasy boyynsha elimizding Soltýstik, Ortalyq, Shyghys jәne Batys ónirlerindegi joghary oqu oryndarynda bilim alyp jatqan kóp balalaly jәne az qamtylghan otbasylardyng balalarymen kezdesuler ótkizdik;

- 2019 jylghy 25 qyrkýiekte Týrkistan oblysy, Jetisay audany, Asyqata kentining Mәdeniyet ýiinde, 300 adam qatysqan «Qazaqstandaghy balalar enbegining eng nashar týrlerining aldyn alu mәseleleri» atty Respublikalyq konferensiya ótkizdik;

- Elimizding qiyr ontýstigindegi kip-kishkentay aumaqta halyq óte tyghyz ornalasqan, negizinen maqta sharuashylyghyna mamandanghan erekshe ónir retinde keninen tanymal Myrzashóldegi Asyqata kentinde úiymdastyrylghan, Qazaqstandaghy balalar enbegining eng nashar týrlerining aldyn alu mәselelerine arnalghan osynau Respublikalyq konferensiyagha oray Qazaqstan Respublikasy Premier-Ministrining orynbasary Roman Vasilievich Sklyar, Qazaqstan Respublikasynyng Ishki ister ministri Erlan Zamanbekúly Túrghymbaev, Qazaqstan Respublikasynyng sol kezdegi Aqparat jәne qoghamdyq damu ministri Dәuren Áskerbekúly Abaev, Qazaqstan Respublikasynyng Bilim jәne ghylym ministri Ashat Qanatúly Aymaghambetov, Qazaqstan Respublikasynyng Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau ministri Birjan Bidaybekúly Núrymbetov, Qazaqstan Respublikasynyng Últtyq ekonomika ministri Ruslan Erbolatúly Dәlenov, Qazaqstan Respublikasynyng Sifrlyq damu, innovasiyalar jәne aerogharysh ónerkәsibi ministri Asqar Quanyshúly Júmaghaliyev, sonymen birge barlyq oblystardyng jәne Shymkent qalasynyng әkimderi ózderining jyly lebizdi qúttyqtaulary men saraptamalyq tújyrymdamalaryn joldady;

- Bilim alugha balalardyng qúqyqtarynyng búzylu sebepteri boyynsha taldau-anyqtamalyq material dayyndadyq;

- Balalar enbegining eng nashar týrlerin aldyn alugha zertteu nәtiyjesi negizinde uәkiletti memlekettik ortalyq jәne jergilikti organdargha úsynystar dayyndap, joldadyq;

- Tiyisinshe Myrzashól ónirindegi óte ózekti mәselelerdi sheshuge memlekettik túrghyda erekshe nazar audaryp, naqty is-sharalardy qolgha aludy súrap, Elbasymyzgha, Qazaqstan Respublikasynyng Preziydentine jәne Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimetine birneshe ret arnayy hattarymyzdy joldadyq.

Biz óz hattarymyzda Ýkimetting narazyn mynaday ózekti mәselelerge audardyq.

2001 jyldyng 1 qarashasynda Syrdariya ózenining ýstinen jergilikti halyqqa erekshe manyzy bar, úzyndyghy 400 metrlik «Tәuelsizdik» kópiri jәne shaghyn 5 kópir paydalanugha berildi.

Qazaqstannyng Myrzashól ónirin Shymkent qalasy arqyly qazirgi Týrkistan oblysynyng ortalyghymen jәne basqa audandarmen osy «Tәuelsizdik» kópiri baylanystyrady.

Asyqata kentinen Shymkent qalasyna deyingi qashyqtyq – 240 shaqyrym, al Shymkent qalasynan – Týrkistan qalasyna deyingi qashyqtyq – 170 shaqyrym.

Býginde halqynyng sany 100 myng adamnan asatyn Asyqata ónirining halqy Týrkistan oblysynyng ortalyghy Týrkistan qalasyna baru ýshin Shymkent qalasy arqyly – 410 shaqyrym, al Shardara audanynyng aumaghy arqyly baru ýshin – 500 shaqyrymgha juyq, al baryp, keri qaytyp kelu ýshin 1000 shaqyrymgha juyq jol jýredi.

Oblys ortalyghy Týrkistangha kóshirilgen song 500 mynday halyq túratyn Myrzashól ónirindegi aghayyndarymyz, yaghny Maqtaaral, Jetisay, Shardara audandarynyng túrghyndary Týrkistan oblysynyng jana әkimshilik ortalyghyna baryp-kelu ýshin Shymkent jәne Shardara qalalary arqyly 1000 shaqyrymgha juyq jol jýruine, keminde eki kýndi tek jolgha sarp etulerine tura kelip otyr.

Myrzashól ónirinde jana oblys ashudyng jәne 15-shi ónirding ortalyghy retinde Asyqata kentin tandaudyng halyqaralyq manyzy

Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti – Elbasymyz Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng 2018 jyldyng 16-18 qantarynda Amerika Qúrama Shtattaryna barghan resmy sapary kezinde Qazaqstan men AQSh «C5+1» dialogy siyaqty ónirlik yntymaqtastyq formattaryn paydalanu arqyly Ortalyq Aziyadaghy ortaq syn-qaterlerge tótep beruge dayyn ekeni, búl rette bolashaqta Aughanstannyng «C5+1» jobalaryna qatysuy da qúptalghany belgili.

Osy kezdesude AQSh Preziydenti Donalid Tramp Qazaqstanmen strategiyalyq әriptestikte AQSh pen Ortalyq Aziya arasyndaghy qarym-qatynasqa, Aughanstandaghy AQSh әskerine kórsetiletin kómekke erekshe nazar audarghan edi.

Mine, AQSh sekildi әlemdi biylegen alpauyt memleket Ortalyq Aziyagha kózin tigip otyrghan qazirgi kýrdeli halyqaralyq jaghdayda, Ózbekstan men Tәjikstannyn, ary qaray Aughanstannyng iyin tiresken túsynda, aumaghy jaghynan bar bolghany 176 myng gektar ghana bolatyn kip-kishkentay jerde jarty milliongha juyq halyq túryp jatqan, túrghyndarynyng sany jaghynan tútas bir oblysqa say keletin Myrzashól óniri halqynyng elimiz boyynsha erekshe memlekettik manyzy bar iri ekonomikalyq jәne mәdeny ortalyqtarynan óte alys týkpirde qalyp qoyy sayasy túrghydan alghanda airyqsha alandatarlyq jaghday jәne oghan eshqanday da jol beruge bolmaydy.

Elimiz ýshin erekshe strategiyalyq sayasiy-әleumettik jәne ekonomikalyq manyzy bar qiyrdaghy kýngey ónirimizdegi jalpy túrghyndarynyng sany 710 mynnan astam adam bolatyn Myrzashóldegi jana 15-shi oblys Qazaq elining Ózbekstanmen shektesetin, ary qaray Tәjikstan jәne Aughanstan memleketterine úlasatyn shekaralyq bóligin myqty qorghanys retinde nyqtap, bekemdep túrady.

Búghan qosa, Qazaqstannyng memlekettik shekara syzyghyn anyqtau jәne belgileu júmystary jýrgizilgen kezde Maqtaaral jәne Jetisay audandary ýsh jaghynan Ózbekstan aumaghynyng qorshauynda, al tórtinshi túsy Shardara su qoymasymen týiisetin túiyq jaghdayda qalyp qoyghany belgili.

Osylaysha, býginde Maqtaaral jәne Jetisay audandary Qazaqstannyng negizgi aumaqtyq jerinen týkpirde, basqa memleketterding qorshauynda, Tәjikstan men Aughanstannyng shekaralaryna óte tayau jatqan jartylay anklav (jartylay eksklav) ahualynda jatqany jergilikti halyqty erekshe alandatyp otyr.

Onyng ýstine, jogharyda aitqanymyzday, Myrzashóldegi jana 15-shi oblys tezirek ashylsa, qazaqtyng Myrzashól ónirindegi aghayyndarymyz Týrkistan oblysynyng jana әkimshilik ortalyghy Týrkistan qalasyna baryp-kelu ýshin 1 000 shaqyrymgha juyq jol jýrip, qinalmas edi.

Taghy bir ózekti mәsele mynau.

Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Qasym-Jomart Kemelúly Toqaev 2019 jyldyng 14-15 sәuir kýnderi Ózbekstan Respublikasyna alghashqy memlekettik saparymen barghan bolatyn.

Memleketimizding basshysy Tashkent qalasyndaghy «Ózbekstan» halyqaralyq forumdar sarayynda ótkizilgen Ózbekstandaghy Qazaqstan jylynyng ashylu rәsiminde: «Shúghyl týrde týrki dýniyesining ghana emes, әlemdik mәdeniyetting maqtanyshyna ainalghan bizding elderimizding basty ruhany jәne tarihy ortalyqtaryn bir-birimen baylanystyratyn Týrkistan, Samarqand, Búharany bir baghytqa qosatyn turistik klasterin ashugha bolady dep esepteymin», - degen úsynys aitty.

Biz memleketimizding basshysy Qasym-Jomart Kemelúly Toqaev úsynghan Qazaqstannyng Týrkistan jәne Ózbekstannyng Samarqand, Búhara qalalarynyng aralyghyndaghy turistik klasterge Týrkistan oblysyndaghy Shardara, Maqtaaral jәne Jetisay audandarynyng aumaqtaryndaghy ruhani, tarihiy-mәdeny eskertkishterdi qosu qajet dep esepteymiz.

Osyghan oray, biz 2019 jyldyng 17 sәuir kýni elimizding Preziydenti Qasym-Jomart Kemelúly Toqaevtyng atyna arnayy hat joldap, Qazaqstannyng Týrkistan jәne Ózbekstannyng Samarqand, Búhara qalalarynyng aralyghyndaghy turistik klasterge Týrkistan oblysyndaghy Shardara, Maqtaaral jәne Jetisay audandarynyng aumaqtaryndaghy ruhani, tarihiy-mәdeny eskertkishterdi qosu turaly úsynys bildirgen edik.

Oyymyzdy týiindep aitsaq, Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2017 jylghy 30 mausymdaghy № 406 qaulysymen bekitilgen «Qazaqstan Respublikasynyng turistik salasyn damytudyng 2023 jylgha deyingi tújyrymdamasynyn» «Qazaqstan Respublikasynda turizm industriyasyn damytudyng negizgi qaghidattary men jalpy tәsilderi» atty 4-shi bólimining «Úly Jibek jolyn janghyrtu» dep atalatyn 4-shi tarmaqshasyna ózgertuler men tolyqtyrular engizgen dúrys bolar edi.

Jogharyda kórsetilgen Tújyrymdamadaghy «Úly Jibek jolyn janghyrtu» klasterine Týrkistan qalasy men Shardara qalasy aralyghyndaghy ejelgi tarihy eldi mekenderding oryndary men tarihy kesenelerdi, sonday-aq Maqtaaral audanynyng Atakent kentindegi Maqta sharuashylyghy tarihynyng muzeyi sekildi turisterding qyzyghushylyghyn tudyratyn oryndardy engizu qajet.

Eger memlekettik budjet esebinen qajetti qarajat bólinip, tynghylyqty zertteu júmystary jýrgiziletin bolsa, tarihy shahar Týrkistannan Shardara qalasy arqyly Maqtaaral audanynyng ortalyghy Myrzakent kentine aparatyn jol boyynda, Syrdariyanyng sol jaghalauynda elimizding qazirgi zamanghy, joghary tiyimdi jәne bәsekege qabiletti turistik salasyn qalyptastyrugha mýmkindik beretin ejelgi tarihy eskertkishter men ejelgi eldi meken oryndary az emes.

Elimizding ontýstik ónirlerindegi turizmdi damytugha baghyttalghan «Úly Jibek jolyn janghyrtu» klasterin Týrkistan – Shardara qalalary – Maqtaaral audanynyng Myrzakent kenti aralyghynda jana turistik baghytpen tolyqtyryp, osy ónirdegi turizm oryndaryn injenerlik, kóliktik jәne әleumettik infraqúrylymmen damytu, jol boyyndaghy turistik nysandargha jetuge jaghday jasau, turister demalatyn jerlerdegi qyzmet kórsetu sapasynyng dengeyin jaqsartu jәne taghy da basqa mәselelerdi sheshuge erekshe nazar audarylyp, kónil bólinui tiyis.

Maqtaaral, Jetisay, Shardara, Keles jәne Saryaghash audandarynyng kartalary

Saryaghash qalasy nege Myrzashóldegi jana 15-shi oblystyng ortalyghy bola almaydy?

Elbasymyz qol qoyghan Qazaqstan Respublikasynyng 2018 jylghy 4 mamyrdaghy № 152-VI QRZ Zany bar.

Búl Zang boyynsha 2017 jylghy 21 qyrkýiekte Niu-Yorkte jasalghan Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti men Amerika Qúrama Shtattarynyng Ýkimeti arasyndaghy Aughanstan Islam Respublikasynyng túraqtylyghy jәne qayta qalpyna keltiru jónindegi is-qimylgha Amerika Qúrama Shtattarynyng qatysuyna baylanysty Qazaqstan Respublikasynyng aumaghy arqyly arnayy jýkting kommersiyalyq temirjol tranziytin qamtamasyz etu turaly kelisimge ózgeris engizu turaly hattama ratifikasiyalanghan.

Osy atalghan Zannyng 1-babyna sәikes jogharydaghy Kelisimning 3-babynyng 2-tarmaghy jana redaksiyada jazylyp, Amerika Qúrama Shtattarynyng Aughanstan Islam Respublikasyna jiberetin arnayy jýkgining jәne onymen birge jýretin personaldarynyng kommersiyalyq temirjol tranziyti Qazaqstan Respublikasyna Ózbekstan Respublikasynan jәne kerisinshe baghyttaghy ótuge tiyis ótkizu punktterining biri retinde Saryaghash/Keles eldi mekenderi kórsetilgen.

Búghan qosa, Qazaqstan Respublikasy Industriya jәne infraqúrylymdyq damu ministrligining resmy mәlimetteri boyynsha Aziya damu banki Saryaghash qalasy ainalma jolynyng qúrylysyn qarjylandyrugha niyetti bolyp otyr.

Yaghny Infraqúrylymdy damytudyng 2020-2025 jyldargha arnalghan «Núrly jol» memlekettik baghdarlamasy ayasynda Týrkistan oblysynyng Saryaghash jәne Keles audandary aumaghynda Saryaghash qalasy men 36 eldimekendi ainalyp ótuge mýmkindik beretin jana avtojol salynady.

Býginde Aziya damu bankining ókilderi 2021 jyly iske asyryla bastaytyn auqymdy jobany zertteuge kirisip ketti.

Joba ayasynda «Abay – Qyzylәsker» jol uchaskesi salynyp, «Qyzylәsker – Chinaz» (Qonysbaev beketi) jolynyng kireberisi qayta janartylady. Úzyndyghy 102 shaqyrymdy qúraytyn jana tasjol tórt jolaghy bar I tehnikalyq sanatqa jatqyzylmaq.

Qazirgi tanda jolaushylar paydalanyp jýrgen jol Saryaghash qalasy men Jibek joly, Zortóbe, Derbisek, Jemisti, Qaplambek, Qyzyljar, Aqniyet, Qaraqalpaq, Darbaza, Dastan, Janatalap, Aq ýi, Enkes, Dmitrivo, Jolbasshy, Qúrylys, Abay, Oshaqty, Qoshqarata, Besqúbyr, Besqúbyr 2, Komiytern, Qyzyltu, Úshqyn, Jambyl, Ordjonikidze, Maqtashy, Birlesu, Alghabas, Ontýstik, Jiydeli, Jýzimdik, Birlik, Saryaghash, Kógertu, Qyzylәsker siyaqty 36 eldi meken arqyly ótedi. Joba jol-kólik oqighalary sanynyng azangyna, sonday-aq, eldi mekenderding ekologiyalyq jaghdayynyng jaqsaruyna septigin tiygizedi.

Múnymen qosa, jana ainalma jol Qazaqstannyng basqa eldermen halyqaralyq baylanysyn keneytuge, elding tranzittik әleuetin jaqsartugha yqpal etpek.

Tehnikalyq-ekonomikalyq negizdemege sәikes, jobanyng aldyn ala qúny 159 mlrd 302 mln tengeni qúraydy. Jospar boyynsha joldy salu júmystaryna 25 mynnan astam júmyldyrylady. Jol 2024 jyly paydalanugha berilui tiyis. 

Qysqasy, Amerika Qúrama Shtattarynyng Aughanstan Islam Respublikasyna jiberetin arnayy jýgining jәne onymen birge jýretin personaldarynyng kommersiyalyq temirjol tranziyti retinde Qazaqstan Respublikasyna Ózbekstan Respublikasynan jәne kerisinshe baghyttaghy ótkizu punktterining biri bolyp tabylatyn Saryaghash/Keles eldi mekenderin elimizding 15-shi jana oblysynyng ortalyghy etip belgileuge sayasy jaghynan alsaq ta, halyqaralyq qatynas jaghynan alsaq ta, mýldem jol beruge bolmaydy!

Myrzashóldegi bolashaq 15-shi jana oblystyng ortalyghy bolatyn Asyqata kentining qazirgi ahualy alandatyp otyr

Biz ótken jyly Qazaqstan Respublikasynyng Aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligine qarasty «Azamattyq bastamalardy qoldau ortalyghy» kommersiyalyq emes aksionerlik qoghamy maqúldaghan әleumettik jobada kórsetilgen is-sharalar josparyna sәikes Týrkistan oblysynyng Jetisay audanyna qarasty Asyqata ónirinde balalar jәne jasóspirimderge arnalghan kitaphanalardy jәne mәdeniy-demalys ýlgisindegi mekemelerdi aralap, fotosuretke týsirip alghan edik.

Jetisay audanyndaghy Abylay Álimbetov atyndaghy sayabaqty aralap kórip, Asyqata óniri balalaryna arnalghan osynay mәdeniy-demalys mekemesining әbden tozyghy jetkenine, kópten beri kýtim kórmegenine, búl sayabaqqa balalardyng kelip, oinap-kýlip, demaluy bylay túrsyn, múnda jýru eresek adamdardyng ózi ýshin de óte qorqynyshty ekenine kóz jetkizdik.

Biz jogharydaghy mәseleler boyynsha Týrkistan oblysynyng Jetisay audanyna qarasty Asyqata ónirinde túratyn ústazdar qauymymen jәne ata-analarmen súhbattasyp, oi-pikirlerin bilgen edik.

Ústazdar men ata-analardyng aituynsha, Asyqata ónirine balalar basseyni qajet. Múnda jyl sayyn jaz mezgilinde sugha ketip, qaytys bolghan balalar ólimi tirkeledi.

Asyqata ónirinde kýnning ystyghy saldarynan aghyny qatty, qauipti ózen-aryqtardyng suyna týsip, shomylatyn balalar ómirining qauipsizdigin eskerip, aldyn-alu qayghyly jaghdaylardyng altyn-alu sharalary jasalmaghan.

Asyqata ónirinde on tórt jasqa tolmaghan balalardyng maqtalyq jәne qauyn-qarbyz, t.b. ósiriletin egistik alqaptarda, bazarlarda, sauda oryndarynda, ashana-kafelerde, oiyn-sauyq ortalyqtarynda júmys isteuge tartu, balalardy onyng densaulyghyna qauip tóndirui nemese bilim aluyna kedergi keltirui ne onyng densaulyghyna jәne dene bitimi, aqyl-oyy, ruhani, moralidyq jәne әleumettik jaghynan damuyna núqsan keltirui mýmkin júmystardy oryndaugha qabyldau jaghdaylary óte jii kezdesedi.

Asyqata ónirining bir bólimshesinen ekinshi bólimshesine qatynap oqityn balalardyng ómir qauipsizdigi mýldem eskerilmegen. Sonyng saldarynan avtokólikter kóp jýretin kýre joldardan jayau jolaushylardyng ótui ýshin arnayy jolaqty belgiler men baghdarshamdar qoyylmaghandyqtan, birneshe ret balalar ólimi oryn alghan.

Asyqata kentindegi avtojoldargha ornatylghan baghdarshamdar óte az, olardyng sany bir-ekeuden aspaydy.

Jetisay audanyna tikeley qarasty jazghy lageriler joq. Audan aumaghynan tys jerlerdegi jazghy lagerilerge baratyn balalardyng sany jalpy mektep oqushylarynyng ýles salmaghyna shaqqanda, óte az.

Asyqata kentinde ornalasqan Jetisay audandyq ortalyqtandyrylghan kitaphanalar jýiesine qarasty Asyqata aimaqtyq balalar kitaphanasy filialynyng qazirgi ornalasqan ghimaraty óte tar jәne óte eski, әbden tozyghy jetken.

Asyqata ónirindegi kóp qabatty ýilerde balalar oinaytyn arnayy alandar jetispeydi jәne mektep oqushylarynyng mektepke baratyn joldaryna tas tóselmegen, balalar mektepke kóktemde shan-topyraq, al kýz ben qysta lay-batpaq keship barugha mәjbýr bolady.

Bizding 2019 jyly Qazaqstan Respublikasy Preziydentining atyna Asyqata ónirining ahualy turaly hatymyzda kórsetilgen jәne túrghyndar tarapynan kóteriletin ózekti mәseleler kezen-kezenimen memlekettik budjetten bólingen qarjylargha sәikes óz sheshimderin tabatyn bolady dep uәde bergen edi jergilikti әkim-qaralar.

Týrkistan oblysy әkimdigining bizge bergen mәlimetterine sýiensek, Jetisay audanynda 1 shygharmashylyq ortalyghy, 2 óner mektebi qyzmet atqarady. Óner mektebining biri Jetisay qalasynda ornalassa, ekinshisi Asyqata kentinde ornalasqan.

Sonymen qatar, Jetisay qalasy men Asyqata kentinde sport mektebi júmys isteydi.

Asyqata ónirinde ornalasqan №1 (Asyqata kentinde) jәne №2 (Sh. Dildәbekov auyldyq okruginde) sport mektepteri 2018 jyldyng qyrkýiek aiynan bastap júmys jýrgizip keledi.

Jogharyda atalghan sport mektepterinde 1811 jasóspirim (onyng ishinde Asyqata ónirindegi 2 mektepte – 562 bala) sport týrlerimen shúghyldanady.

Asyqata kentinde ornalasqan A. Álimbetov atyndaghy sayabaq qazirgi tanda túrghyndardyn, demeushilerding qoldauymen, sonday-aq, sharuashylyq jýrgizu qúqyghyndaghy «Jetisay qyzmet» memlekettik kommunaldyq kәsipornynyng qarajaty esebinen kýtip ústalady eken.

2019 jyly atalghan sayabaqqa 1860 dana aghash kóshetteri otyrghyzylghan. 15 dana elektr baghanasyna elektr jelileri tartylyp, jaryqshamdar ornatylghan. Sonday-aq, audandaghy 12 kent, auyldyq okrugterge 12 jazghy zamanauy ýlgidegi sport alanshalaryn salugha 75 mln. tenge qarjy bólinse, sonyng bir alanshasy Asyqata kentindegi sayabaq ishinen salynuy josparlanghan.

Búghan qosymsha Asyqata kentindegi sayabaqty jetildiru maqsatynda jeke investisiya kózderi qarastyrylyp jatyr eken.

Asyqata kentinde ornalasqan «Jetisay audandyq ortalyqtandyrylghan kitaphanalar jýiesi» memlekettik mekemesine qarasty Asyqata aimaqtyq balalar kitaphanasy filialynyng ornalasqan ghimaraty 1971 jyly qúrylghan.

Kitaphanagha aghymdaghy jóndeu júmystary 2010 jyly jýrgizilgen. Jetisay audanynyng mәdeniyet salasy boyynsha damu baghdarlamasyna sәikes Asyqata aimaqtyq balalar kitaphanasy filialyn 2020 jyly aghymdaghy jóndeuden ótkizu josparlanghan.

Asyqata kentinde 3 balalar oiyn alanshasy bar. 2016 jyly 1 alansha kentting Ál-Faraby kóshesindegi kópqabatty túrghyn ýiler aumaghynan salynsa, 2019 jyly Maqataev jәne Ámirhanov kóshelerindegi kópqabatty túrghyn ýiler aumaghynan salynyp, paydalanugha berilgen. 

2019 jyly jalpy joldardy jóndeuge audangha 3 mlrd. tenge, qúrylys salasyna 5 mlrd. tenge, auyzsu jýielerin jýrgizuge 813 mln. tenge, 11 eldi mekendi gazdandyrugha 287 mln. tenge, abattandyru júmystaryna 228 mln. tenge qarjy bólingen.

2019 jyly jergilikti budjetten bólingen 30 mln. 742 myng tengege Asyqata kentine qarasty jalpy úzyndyghy 2,49 shaqyrymdy qúraytyn Qazybek bi, Qajymúqan, Bolashaq, Sәtpaev kóshelerine orta jóndeu júmystary jýrgizilgen. Sonymen qatar, jalpy úzyndyghy 1,4 shaqyrymdy qúraytyn kóp qabatty ýiler aumaghyndaghy M. Maqataev, Aybergenov jәne M. Mametova kóshelerine orta jóndeu júmystaryn jýrgizu maqsatynda Týrkistan oblystyq budjetinen 17 mln. 866 myng tenge bólingen.

Asyqata kentinde júmys isteytin №2 Sh. Qaldayaqov atyndaghy Asyqata balalar óner mektebining irgetasy 1969 jyly qalanghan, ótken jyly búl bilim ordasyna 50 jyl toldy.

Býgingi tanda saz mektebinde 21 ústaz tәlim beredi, onyng ishinde 10 ústaz joghary bilimdi, 11 ústaz arnauly orta bilimdi. Mektepte dombyra, fortepiano, qobyz, bayan, akkordeon ýiirmeleri júmys istep, 147 shәkirt bilim alady. Onyng ishinde 33 oqushy «Birlik» eldi mekeninde, qalghan 114 oqushy Asyqata kentinde ornalasqan №2 Sh. Qaldayaqov atyndaghy balalar óner mektebining ghimaratynda tәlim alady. Mektepting 150 oqushygha deyin qabylday alatyn mýmkindigi bar.

2019 jyly Asyqata kentindegi 7 kósheni orta jóndeuden ótkizu maqsatynda audandyq budjet esebinen  49 585,0 myng tenge qarjy qaralyp, 7 kóshege orta jóndeu júmystar jýrgizilgen.

Sonymen qatar, Asyqata kenti әkimi apparatynyng tórtinshi dengeyli budjet esebinen abattandyru, kóriktendiru maqsatynda birshama júmystar atqarylghan.

Ózbekstannyng «Sardoba» su qoymasynyng búzyluy Qazaqstannyng Myrzashól ónirinde jana oblys ashu mәselesin jedeldetip otyr

IYә, Ózbekstannyng «Sardoba» su qoymasynyng búzylyp, Maqtaaraldyng birneshe auyldary topan sudyng astynda qaluy Myrzashól ónirinde jana oblys ashylyp, elimizding 15-shi jana ónirining ortalyghy bolyp Asyqata kentining tandaluyn barynsha jedeldetti.

Bizge jetken beyresmy aqparattar boyynsha qazirgi Asyqata kenti oblystyq mәrtebesi bar qalagha ainalyp, ol aldaghy uaqytta ashylayyn dep otyrghan Myrzashóldegi jana 15-shi oblystyng ortalyghy bolyp belgilenui mýmkin.

2019 jylghy mәlimetter boyynsha Asyqata auyldyq okrugi halqynyng sany – 25 300 adam.

Jergilikti qoghamdastyq jinalysynyng 03.03.2020 j. № 02 hattamasymen Týrkistan oblysy, Jetisay audany, Asyqata kentin damytudyng 2020-2022 jyldargha arnalghan baghdarlamasy bekitilgen.

Osy atalghan baghdarlamadaghy mәlimetterge sýiensek, 1957 jyly qúrylghan Asyqata kentining halyq sany – 12 060 adamdy qúraydy.

2019 jyldyng qazan aiynda jasalghan Asyqata kenti shekarasyn naqty belgileuge arnalghan jerge ornalastyru shemasy boyynsha Asyqata kentining aumaghy – 363,94 ga.

Asyqata kentin Myrzashóldegi jana oblystyng ortalyghy retinde jobalau júmystary 2019 jyldyng kýzinen bastalyp, qys boyy jýrgizilgenin qazirgi egistik alqaptarynda jer ólsheu júmystaryn jasaghan fotosuretterdegi azamattardyng ýstine kiygen kiyimderinen bayqaugha bolady.

Aldaghy uaqytta Myrzashóldegi jana oblystyng ortalyghyna ainalatyn qazirgi Asyqata kentining qúramyna Jetisay audanyndaghy Yntymaq auyl okrugining 300 ga, al Órkeniyet eldi mekenining 36,13 ga jerin beru kózdelip otyr.

Osylaysha, qazirgi Asyqata kentining ornynda boy kóteretin, jalpy aumaghy 700,007 ga bolatyn jana qalanyng – Myrzashóldegi jana oblystyng ortalyghyna ainalatyn jana qalanyng qazyghy qaghylyp jatyr!

Jergilikti basshylar Myrzashóldegi jana oblystyng ortalyghy bolugha layyq qala dep Saryaghashty úsynghan.

Alayda, memleket basshysy búl úsynysty qoldamaghan.

Óitkeni Preziydentting aituynsha, qoghamdyq-sayasy jәne ekonomikalyq-әleumettik jaghynan Saryaghash qalasy jana oblystyng ortalyghy bolu talaptaryna say kelmeydi.

Qazirgi Týrkistan oblysy ekige bólingen jaghdayda jana ónirding ortalyghy mindetti týrde Syrdariya ózenining arghy betinde boluy tiyis jәne memlekettik shekaradan kem degende 20 shaqyrym alysta boluy kerek degen shart qoyylghan.

Sol sebepti Shardara qalasy da Myrzashól ónirinde ashylatyn jana oblystyng ortalyghy etip belgileuge say kelmeydi.

Jogharyda bayandalghan talaptargha Syrdariyanyng jogharghy boyynyng sol jaghyn alyp jatqan Myrzashól ónirindegi tórt iri eldi meken – Jetisay qalasy, Myrzakent, Atakent jәne Asyqata kentterining ishinde tek Asyqata kenti ghana jauap beretini anyqtalghan.

Aldyn-ala jasalyp jatqan jospar boyynsha janadan ashylatyn Myrzashóldegi 15-shi oblystyng qúramyna qazirgi Maqtaaral, Jetisay, Shardara, Keles jәne Saryaghash audandary engiziletin bolady.

Býgingi Týrkistan oblysynan enshi alyp óz aldyna bólek shyghatyn Myrzashóldegi jana oblystyng halyq sany qolymyzda bar resmy mәlimetter boyynsha mynaday:

- Maqtaaral audany – halqy 131 781 adam;

- Jetisay audany – halqy 172 903 adam;

- Shardara audany – halqy 78 621 adam;

- Saryaghash audany – halqy 191 096 adam;

- Keles audany – halqy 136 000 adam.

Sonda Myrzashóldegi jana 15-shi oblys halqynyng sany – 710 401 adam bolady.

Aldaghy uaqytta ótkiziletin últtyq halyq sanaghynda Myrzashóldegi jana 15-shi oblys halqynyng sany qazirgi resmy kórsetkishten is jýzinde әldeqayda kóp bolyp shyghatynyna kәmil senemiz.

Qoryta aitsaq, Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti – Elbasymyz Núrsúltan Ábishúly Nazarbaev basqaratyn Qazaqstan Respublikasynyng Qauipsizdik Kenesine jәne Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Qasym-Jomart Kemelúly Toqaevqa Myrzashól halqy ýlken ýmit artady.

Eli sýigen, Elin sýigen Elbasymyz ben parasat-payymy mol Preziydentimiz býginde týkpirde qalyp qoyyp, Ózbekstannyng «Sardoba» su qoymasynyng búzyluynan ýlken zardap shekken Myrzashól ónirinde Qazaqstannyng 15-shi oblysy tezirek qúrylyp, jana ónirding ortalyghy etip qazirgi Asyqata kentin bekitedi dep asygha kýtip otyr!

Qúrmetpen,

Myrzantay Qojabayúly Jaqyp,

L.N. Gumiylev atyndaghy EÚU qauymdastyrylghan professory (of Associate Professor), filologiya ghylymdarynyng kandidaty (PhD).

Abai.kz

28 pikir