Taghy da Putiyn. Kremliding 20 jyldan bergi qojayyny Vladimir Putin taghy da eski odaqty esine alypty. «Moskva. Kremli. Putiyn» deytin baghdarlamada. «Rossiya 1» arnasynda. «Sovet odaghynan bólinip shyqqan elder Resey jerine qaryq boldy», - depti. Áueli, óz sózi:

«Bizding egemendigimizge qatysty ózge de mәseleler bar ghoy. Sovet odaghy qúrylghan kezde, kelisimshartta onyng qúrymanyn shyghu qúqy da jazylghan. Al onyng (odaqtan shyghudyn) tәrtibi jazylmaghandyqtan, súraq tuyndaydy. Eger qanday da bir respublika Kenes odaghy qúramyna qosylyp, óz iyelikterine ( v svoy bagaj-red.) iri kólemde Resey jerin, dәstýrli Resey territoriyasyn alyp, keyin odaq qúramynan shyghugha sheshim qabyldasa, onda eng qúryghanda, orys halqynyng «syilyghyn» birge ala ketpey, nemen kirdin, sonymen shyghuyng kerek qoy. Osynyng eshqaysysy jazylghan joq. Sondyqtan, qazirgi Konstitusiyagha ózgeris engizudi әbden dúrys dep esepteymin», - depti.

Putin biyligining 20 jyldyghy turaly arnayy әzirlengen 51 minuttyq derekti filimning songhy 1 minutynda Resey Preziydentining eski odaqtastar turaly aitqan az sózi jelide kóp talqy tudyrdy. Vladimir Putin óz sózinde búrynghy 15 odaqtas elding naqty qaysysyn menzegenin ashyp aitpaghan. Dese de, jeli qoldanushylary «Putinning búl sózderi «signal» ekenin aityp jatyr. Solardyng biri Ashat Qasenghaliy:

Putinge sebep, bizge uaqyt kerek!

- Mәssaghan. Búl sózderdi Ukrainagha qarata aityp otyrghan siyaqty. Qyrymdy tartyp aluyn dúrys jәne tarihy әdilettilik etip kórsetkisi keledi. Alayda búl biz siyaqty elderge sabaq bolatyn dýniye.

Jalpy Putin qazaq tarihyn moyyndaghan emes. Onysyn talay mәrte aityp ta qaldy. «Qazaqta memleket degen bolmaghan» deuining ózi nege túrady. Osy sózinen-aq onyng bizding tarihy territoriyamyzdy moyyndamaytynyn angharu qiyn emes. Demek, biz ýshin Qyrym ssenariyi qashanda ashyq taqyryp bolyp qalady.

Preziydentimizding qazirgi qadamy dúrys. Qoldaymyn. Ár qadamdy barynsha bayyppen, mysyqtabandylyqpen basuy tiyis. Solay etip kele jatyr. Qatty bassa synyp ketedi. Putinge de keregi sol. Ol úrynargha qara izdeydi. Sebebi búrynghyday: «orys әlemin qorghau», «orys tiline qysym jasaushylardy jazalau» degen úran.

Biz «latyn әlipbiyine kóshemiz» degende Resey shulap ketti. Orystargha qysym jasalady dedi. Biraq 2025 jylgha deyin sozu arqyly taghy da uaqyt útugha amal jasadyq. «Orystar kóshpeydi, qazaq tilining reformasy» dedik. Bәrin birden kóshirsek, «orys әlemine qauip» dep, bas salugha dayyn edi. Amalyn taptyq.

Endi mine, әitip-býitip EAES turaly qújattardy «pispegen», «әli talqylau kerek» dep uaqyt sozyp jatyrmyz. Halyq «oy birden bas tart», «ózimiz bilemiz» dep qyzuqandylyqpen aita beredi ghoy. Alayda sayasat balanyng qúmdaghy oiyny emes. Sәl janylysu, qandy qyrghyn men qaqtyghys tuyndatuy mýmkin. Sondyqtan әr qadamda preziydentting saq boluy zandylyq.

1-shilde Reseyde Konstitusiyany ózgertu boyynsha dauys beru ótedi. Halyqtyng 70% Putin sayasatyn qoldamaytyny saualnamalar arqyly belgili boldy. Áriyne, tәuelsiz zertteushilerding pikirinshe. Biyliktik zertteude Putindi 99,99% qoldap túr ghoy. Búl dauys beruding nәtiyjesi belgili. Halyq ne aitsa da, biylik qalaghan nәtiyje dayyn. Endi Putin óz qúlaghan reytingin kóterui tiyis. Halyqqa berer ne aqsha, ne resursy joq. Onyng tek ruhyn kóterip qonggha shamasy jetedi. Qyrymdy basyp alghanda Putin reytingisi eng joghary kórsetkishke jetti. Biraq qazir onyng dәmi ketti. Jana jemtik kerek. Halyqqa iydeologiyalyq azyq laqtyrugha mindetti. Týsinip otyrsyzdar ghoy. Belorussiya boluy mýmkin. Óitkeni olarda da saylau, reseylik kýshter arandatyp jatyr. Biraq, Qazaq Eli de bar jaghdaygha dayyn boluy mindetti. Preziydent ony týsinip otyr. 2014-ten bastap bizding әsker gibridtik soghysqa barynsha dayyndaldy dep oilaymyn. Alla saqtasyn әriyne, biraq saqtyqta qorlyq joq.

Bizge quatty bolu ýshin uaqyt kerek. Qazaq kóbeiyi shart. Al demografiya tek beybitshilikte algha basady.

Memleket soltýstikti gharysh jyldamdyghymen qazaqylandyrudyng amalyn tabu kerek. Solay isteuge mәjbýr. Qandastardy o basta sol jaqqa qonystandyru qajet edi. Qatelik jiberdik. Biraq, qazir ony aityp otyrar uaqyt joq. Kóshem degen qazaqqa sharuashylyghyna mal, basyna ýi, qolyna qos kýrek bolar júmys beru shart. El qazynasy ýshin biraz qarjy, biraq memlekettik mýdde ýshin manyzdy. Soltýstik jәne shyghysqa qajet sharalar.

Biz qanshalyqty beybitshilikti úzaq saqtasaq, sonshalyqty bolashaqtaghy qaqtyghystarda jenimpaz atanu mýmkindigimiz artady. Eng dúrysy bizge tiyiskenning múrny qanaytynyn kórsetu, ol ýshin quatty әsker, myqty iydeologiya men ekonomika qajet.

Putinning ansaghan «júmaghy» - KSRO!

Shyntuaytyna kelgende Vladimir Putin búrynghy Sovet odaghy turaly alghash ret aityp túrghan joq. Sovet odaghynyng kýireuine óte-móte ókinetinin, retin tapsa, odaqty qayta qúrghysy keletinin talay ret aitqany el esinde. Bizding esimizde.

Putin 2019 jyldyng 1 qazanynda Eravanda jýrgen saparynda, ózine tikeley baghynyshty, pro-kremlidik propogandanyng aitarshysyna ainalghan «Rossiya 1» arnasynyng tilshilerine súhbat bergen.

«Búrynghy KSRO elderi birikken kezde ghana bәsekege qabiletti bolady!»

«Ótken shaqtyn, әsirese Sovet odaghynyn, Sovet imperiyasynyng qayta qúryluyna qatysty qanday da bir ýrey-qorqynyshtan arylghan son, kýsh biriktiruding barlyghy ýshin paydaly ekeni turaly týsinik tuady. Búl mýmkindikti, búl basymdyqty prosessting barlyq qatysushylary kórip, bilip otyr. Biz әri qaray jyljyp, jana qadam jasap, algha basyp kelemiz», - degen Vladimir Putiyn.

Resey preziydenti óz sózinde: «birikken kezde ghana bәsekege qabilettilik degen bolady. Búrynghy KSRO elderi ýshin de solay», - dep sóilegen.

«Bizding ortaq tilimiz bar. Últaralyq, memleketaralyq qarym-qatynas tili - orys tili. Barlyq elde oryssha erkin sóileydi. Búl ýlken basymdyq. Bizde búrynghy ortaq memleketimizden qalghan ortaq transport, ortaq energetika,  ortaq baylanys infraqúrylymdary bar. Búl taghy bir basymdyq», - deydi Vladimir Putiyn.

«Sovet odaghynyng joqtyghyna ókinemin!»

Taghy da 2019 jyl. Taghy da Sovet odaghy jayly:

«Men Sovet odaghynyng joqtyghyna ókinemin. Búl olardyng qúqyghy. Biraq eger bizding memleketaralyq qatynastarymyzdyng býgingi erekshelikterine baylanysty keybir memleket basshylary kelmese, olar ýshin búl ýlken qatelik bolady dep oilaymyn. Sebebi búl olardyng óz Otandarynyng tәuelsizdigi ýshin soghysyp, ómirlerin qighan adamdargha layyqty qúrmet kórsetpeytindigin bildiredi», - degen bolatyn Putiyn.

Jatsa, túrsa esilderti eski odaq bolghan Putin KSRO-ny qayta qúru turaly býgin ghana aityp otyrghan joq, rasynda. Búghan deyin de birneshe jerde shúbarlap sóilep, shet jaghasyn aityp júrdi. Odan qalsa, salghylasqanda óz týkirikterine ózderi shalala sóileytin sayasatkersymaqtardyng auzyna sap beretin.

Endi mine, Ukrainany menzegendey bolyp, búrynghy odaqtas elderding barlyghyna bir soqtyghyp sóiledi. «Odaqtan ketkende orystyng jarty jerin ala kettinder», - dep sóiledi. Búl da qazaq qoghamyna, qazaq biyligine oy saluy kerek-aq!

Abai.kz