Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev 2020 jyly úly oishyl Ábu Nasyr Ál-Farabiyding 1150 jyldyghyn keng kólemde atap ótu turaly Jarlyqqa qol qoyghan bolatyn. Osyghan oray, býginde respublikalyq jәne halyqaralyq dengeyde Ál-Faraby múrasyn nasihattaugha arnalghan týrli konferensiyalar men sharalar ótip jatyr.

Sol sharalardyng biri Qazaqstannyng Úlybritaniyadaghy elshiligi men Oksford uniyversiytetteri birlesip úiymdastyrghan  «Ál-Farabi: onyng ómiri men múrasy» atty halyqaralyq ghylymy simpozium. Atalghan simpozium әlemdik pandemiya saldaryna baylanysty onlayn formatta ótti. Oghan Úlybritaniya, Germaniya, AQSh, Qazaqstan jәne taghy basqa memleketterding iri ghalymdary men farabitanushylary qatysyp, oilaryn ortagha saldy.

Býginde úly oishyldyng múrasy Shyghys pen Batysty baylanystyratyn ruhany kópirge ainaldy desek artyq aitpaspyz. Al, Ábu Nasyr Ál-Farabiyding 1150 jyldyghy ayasynda ótip jatqan onlayn is sharalar týrli qúrlyqtar men elderding ghalymdary bas qosatyn ortaq dialog alanyna ainalghanday.

Atalghan simpozium Qazaqstannyng Úlybritaniyadaghy elshisi Erlan Ydyrysovtyng úiytqy boluymen úiymdastyrylghan. Erlan Ydyrysov simpoziumnyng ashyluy barysyndaghy qúttyqtau sózinde ÁlFarabiyding ruhany múrasyna iyek artu asa manyzdy ekenin atap ótti. Sonymen qatar ol qazirgi әlemde bolyp jatqan pandemiya men әlemdik sayasat jәne ekonomikadaghy aituly ózgerister kezeninde de úly oishyldyng múrasy men shygharmalarynyng әlemde manyzy asa zor ekenin algha tartty.

Úly oishyldyng izgilikti ilimi kemel qoghamgha qol jetkizudi, sol maqsatta birlese, yntymaqtasa әreket etudi nasihattaydy. Búl iydeyalar býgingidey syn-qaterlerge toly kezende asa manyzdy.

Sonymen qatar, simpozium barysynda úly oishyldyng atymen atalatyn uniyversiytetting rektory Ghalym Mútanov ta sóz aldy. Mútanov óz sózinde qazirgi zamanauy joghary oqu oryndary Ál-Farabiyding manyzdy oilary men iydeyalaryn nasihattauda asa belsendi bolu qajettigin aitty. Búl degenimiz – bilim aluda tek qana oqu jetkiliksiz, onyng ózeginde jeke túlghanyng ruhani-adamgershilik tәrbiyesi jatuy tiyis.

Osy negizde býginde Ál-Faraby atyndaghy qazaq últtyq uniyversiyteti Birikken Últtar Úiymynyng Jahandyq Haby retinde jana buyn uniyversiytetining «Uniyversiytet 4.0» modelin engizgen. Atalghan modeliding negizgi maqsaty – uniyversiytetti bilim alghan әr shәkirtti tek bilikti maman retinde ghana emes, ózining taghdyryna hәm býkil adamzattyng bolashaghyna jauapty әlemdik túlgha retinde dayarlau.

Býginde búl modeli Birikken Últtar Úiymynyng shtab-pәterinde úsynylyp, keninen taratyldy. Mәselen, búl iydeyany qazirding ózinde halyqaralyq dengeyde BÚÚ Órkeniyetter Aliyansymen birige otyryp әlemning 12 aldynghy qatarly uniyversiytetterinde qúrylghan Ál-Faraby ortalyqtary arqyly jýzege asyrylyp keledi.

Sonymen qatar, simpozium barysynda Ál-Farabiyding úly múrasynyng qazirgi әlem ýshin manyzdylyghy jóninde Oksford uniyversiytetining islamdyq zertteuler ortalyghynyng diyrektory Farhan Nizamy de sóz sóiledi.

 -«Úly ghalym barsha adamzattyng iygiligine ainalghan bay shygharmashylyq múra qaldyrdy. Ol «Islamnyng altyn ghasyrynda» týrli ghylymy salalardy zerttedi. Biz úly ghalymnyng ilimin boyymyzgha siniru ýshin әli de kóp izdenip, kóp zertteuler jýrgizuge tiyispiz. Sondyqtan atalghan simpozium jalpy Qazaqstanmen ghylymy jәne akademiyalyq qarym-qatynastardy nyghaytuda әri qaray da óz jalghasyn tabady degen ýmitim bar»,- dep sóiledi Farhan Nizamiy

Sonymen qatar Ál-Farabiyding ilimin talqylaudy basqa da shet eldik ghalym professorlr jalghastyrdy. Mәselen, úly oishyldyng izgilikti qogham turaly ilimin Ludviyg-Maksimilian atyndaghy Munhen uniyversiytetining professory Piyter Adamson taldady. Al, úly ghalym filosofiyasyndaghy jaqsylyq pen zúlymdyqtyng ontologiyasyn Kembridj uniyversiytetining professory Ferieli Buhafa sóz etti. Sonday-aq, úly oishyldyng әlemdik muzykagha ýlken ýles qosqan enbegi men muzykany damytudaghy manyzdy róli jәne onyng osy baghyttaghy zertteuleri men ghylymy enbekteri turaly etnograf jәne arab muzykasynyng teoriyasy jónindegi mamany, AQSh-tyng Ueslian uniyversiytetining professory Saida Daukeeva әngimeledi.

Onlayn formatta ótken halyqaralyq simpoziumgha qatysushylar múnday is-sharalardyng ótkizilui Úly ghalym Ábu Nasyr Ál-Farabiyding izgilikti múrasyn nsihattaugha, ony býgingi qoghamgha taraluyna yqpal etip qana qoymay, izgilikti, qayyrymdy әlem qúrugha da jol ashatynyn aityp ótti.

Shyn mәninde, shyghystyng ghúlama oishyly atanghan ghalymnyng múrasy býgingi izilik izdegen qoghamgha asa qajet. Osy maqsatta arnayy gibridtik auanda ótken halyqaralyq ghylymy simpozuimnyng manyzy men mәni erekshe. Búl oidy halyqaralyq bas qosugha onlayyn formatta qatysqan eki jýzge juyq qatysushy da quattaydy.

Jәne aldaghy uaqytta úly oishyldyng múrasy negizinde әlem ghalymdary  men farabitanushylary Qazaqstanmen әri qaray da yntymaqtasa júmystar isteytinin basa aitty.

Abai.kz