مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ 2020 جىلى ۇلى ويشىل ءابۋ ناسىر ءال-ءفارابيدىڭ 1150 جىلدىعىن كەڭ كولەمدە اتاپ ءوتۋ تۋرالى جارلىققا قول قويعان بولاتىن. وسىعان وراي، بۇگىندە رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق دەڭگەيدە ءال-فارابي مۇراسىن ناسيحاتتاۋعا ارنالعان ءتۇرلى كونفەرەنتسيالار مەن شارالار ءوتىپ جاتىر.

سول شارالاردىڭ ءبىرى قازاقستاننىڭ ۇلىبريتانياداعى ەلشىلىگى مەن وكسفورد ۋنيۆەرسيتەتتەرى بىرلەسىپ ۇيىمداستىرعان  «ءال-فارابي: ونىڭ ءومىرى مەن مۇراسى» اتتى حالىقارالىق عىلىمي سيمپوزيۋم. اتالعان سيمپوزيۋم الەمدىك پاندەميا سالدارىنا بايلانىستى ونلاين فورماتتا ءوتتى. وعان ۇلىبريتانيا، گەرمانيا، اقش، قازاقستان جانە تاعى باسقا مەملەكەتتەردىڭ ءىرى عالىمدارى مەن فارابيتانۋشىلارى قاتىسىپ، ويلارىن ورتاعا سالدى.

بۇگىندە ۇلى ويشىلدىڭ مۇراسى شىعىس پەن باتىستى بايلانىستىراتىن رۋحاني كوپىرگە اينالدى دەسەك ارتىق ايتپاسپىز. ال، ءابۋ ناسىر ءال-ءفارابيدىڭ 1150 جىلدىعى اياسىندا ءوتىپ جاتقان ونلاين ءىس شارالار ءتۇرلى قۇرلىقتار مەن ەلدەردىڭ عالىمدارى باس قوساتىن ورتاق ديالوگ الاڭىنا اينالعانداي.

اتالعان سيمپوزيۋم قازاقستاننىڭ ۇلىبريتانياداعى ەلشىسى ەرلان ىدىرىسوۆتىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن ۇيىمداستىرىلعان. ەرلان ىدىرىسوۆ سيمپوزيۋمنىڭ اشىلۋى بارىسىنداعى قۇتتىقتاۋ سوزىندە ءالفارابيدىڭ رۋحاني مۇراسىنا يەك ارتۋ اسا ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. سونىمەن قاتار ول قازىرگى الەمدە بولىپ جاتقان پاندەميا مەن الەمدىك ساياسات جانە ەكونوميكاداعى ايتۋلى وزگەرىستەر كەزەڭىندە دە ۇلى ويشىلدىڭ مۇراسى مەن شىعارمالارىنىڭ الەمدە ماڭىزى اسا زور ەكەنىن العا تارتتى.

ۇلى ويشىلدىڭ ىزگىلىكتى ءىلىمى كەمەل قوعامعا قول جەتكىزۋدى، سول ماقساتتا بىرلەسە، ىنتىماقتاسا ارەكەت ەتۋدى ناسيحاتتايدى. بۇل يدەيالار بۇگىنگىدەي سىن-قاتەرلەرگە تولى كەزەڭدە اسا ماڭىزدى.

سونىمەن قاتار، سيمپوزيۋم بارىسىندا ۇلى ويشىلدىڭ اتىمەن اتالاتىن ۋنيۆەرسيتەتتىڭ رەكتورى عالىم مۇتانوۆ تا ءسوز الدى. مۇتانوۆ ءوز سوزىندە قازىرگى زاماناۋي جوعارى وقۋ ورىندارى ءال-ءفارابيدىڭ ماڭىزدى ويلارى مەن يدەيالارىن ناسيحاتتاۋدا اسا بەلسەندى بولۋ قاجەتتىگىن ايتتى. بۇل دەگەنىمىز – ءبىلىم الۋدا تەك قانا وقۋ جەتكىلىكسىز، ونىڭ وزەگىندە جەكە تۇلعانىڭ رۋحاني-ادامگەرشىلىك تاربيەسى جاتۋى ءتيىس.

وسى نەگىزدە بۇگىندە ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ جاھاندىق حابى رەتىندە جاڭا بۋىن ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «ۋنيۆەرسيتەت 4.0» مودەلىن ەنگىزگەن. اتالعان مودەلدىڭ نەگىزگى ماقساتى – ۋنيۆەرسيتەتتى ءبىلىم العان ءار شاكىرتتى تەك بىلىكتى مامان رەتىندە عانا ەمەس، ءوزىنىڭ تاعدىرىنا ءھام بۇكىل ادامزاتتىڭ بولاشاعىنا جاۋاپتى الەمدىك تۇلعا رەتىندە دايارلاۋ.

بۇگىندە بۇل مودەل بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ شتاب-پاتەرىندە ۇسىنىلىپ، كەڭىنەن تاراتىلدى. ماسەلەن، بۇل يدەيانى قازىردىڭ وزىندە حالىقارالىق دەڭگەيدە بۇۇ وركەنيەتتەر اليانسىمەن بىرىگە وتىرىپ الەمنىڭ 12 الدىڭعى قاتارلى ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە قۇرىلعان ءال-فارابي ورتالىقتارى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلىپ كەلەدى.

سونىمەن قاتار، سيمپوزيۋم بارىسىندا ءال-ءفارابيدىڭ ۇلى مۇراسىنىڭ قازىرگى الەم ءۇشىن ماڭىزدىلىعى جونىندە وكسفورد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ يسلامدىق زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى فارحان نيزامي دە ءسوز سويلەدى.

 -«ۇلى عالىم بارشا ادامزاتتىڭ يگىلىگىنە اينالعان باي شىعارماشىلىق مۇرا قالدىردى. ول «يسلامنىڭ التىن عاسىرىندا» ءتۇرلى عىلىمي سالالاردى زەرتتەدى. ءبىز ۇلى عالىمنىڭ ءىلىمىن بويىمىزعا ءسىڭىرۋ ءۇشىن ءالى دە كوپ ىزدەنىپ، كوپ زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋگە ءتيىسپىز. سوندىقتان اتالعان سيمپوزيۋم جالپى قازاقستانمەن عىلىمي جانە اكادەميالىق قارىم-قاتىناستاردى نىعايتۋدا ءارى قاراي دا ءوز جالعاسىن تابادى دەگەن ءۇمىتىم بار»،- دەپ سويلەدى فارحان نيزامي

سونىمەن قاتار ءال-ءفارابيدىڭ ءىلىمىن تالقىلاۋدى باسقا دا شەت ەلدىك عالىم پروفەسسورلر جالعاستىردى. ماسەلەن، ۇلى ويشىلدىڭ ىزگىلىكتى قوعام تۋرالى ءىلىمىن ليۋدۆيگ-ماكسيميليان اتىنداعى ميۋنحەن ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى پيتەر ادامسون تالدادى. ال، ۇلى عالىم فيلوسوفياسىنداعى جاقسىلىق پەن زۇلىمدىقتىڭ ونتولوگياسىن كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى فەريەل بۋحافا ءسوز ەتتى. سونداي-اق، ۇلى ويشىلدىڭ الەمدىك مۋزىكاعا ۇلكەن ۇلەس قوسقان ەڭبەگى مەن مۋزىكانى دامىتۋداعى ماڭىزدى ءرولى جانە ونىڭ وسى باعىتتاعى زەرتتەۋلەرى مەن عىلىمي ەڭبەكتەرى تۋرالى ەتنوگراف جانە اراب مۋزىكاسىنىڭ تەورياسى جونىندەگى مامانى، اقش-تىڭ ۋەسليان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى سايدا داۋكەەۆا اڭگىمەلەدى.

ونلاين فورماتتا وتكەن حالىقارالىق سيمپوزيۋمعا قاتىسۋشىلار مۇنداي ءىس-شارالاردىڭ وتكىزىلۋى ۇلى عالىم ءابۋ ناسىر ءال-ءفارابيدىڭ ىزگىلىكتى مۇراسىن نسيحاتتاۋعا، ونى بۇگىنگى قوعامعا تارالۋىنا ىقپال ەتىپ قانا قويماي، ىزگىلىكتى، قايىرىمدى الەم قۇرۋعا دا جول اشاتىنىن ايتىپ ءوتتى.

شىن مانىندە، شىعىستىڭ عۇلاما ويشىلى اتانعان عالىمنىڭ مۇراسى بۇگىنگى ىزىلىك ىزدەگەن قوعامعا اسا قاجەت. وسى ماقساتتا ارنايى گيبريدتىك اۋاندا وتكەن حالىقارالىق عىلىمي سيمپوزۋيمنىڭ ماڭىزى مەن ءمانى ەرەكشە. بۇل ويدى حالىقارالىق باس قوسۋعا ونلايىن فورماتتا قاتىسقان ەكى جۇزگە جۋىق قاتىسۋشى دا قۋاتتايدى.

جانە الداعى ۋاقىتتا ۇلى ويشىلدىڭ مۇراسى نەگىزىندە الەم عالىمدارى  مەن فارابيتانۋشىلارى قازاقستانمەن ءارى قاراي دا ىنتىماقتاسا جۇمىستار ىستەيتىنىن باسا ايتتى.

Abai.kz