El bolashaghy – óskeleng úrpaqqa bilimmen qosa tәlim-tәrbiyeni de qatar berip, últtyq qúndylyqtardy tanytudyng birden-bir joly – «Qazaq әdebiyeti» pәnin oqytu ekendigi belgili. Memlekettik iydeologiyanyng da bastau alar qaynar búlaghynyng biri – tól әdebiyetimiz ekeni sózsiz. Sondyqtan, atalghan pәnning manyzdylyghy men ózektiligi turaly mәsele qoghamda da jii kóterilip túrady. Osyghan baylanysty, Preziydentimiz Q.K. Toqaevtyng tapsyrmasymen «Qazaq әdebiyeti» oqulyqtarynyng mazmúnyna taldau jýrgizilgen bolatyn. Sol júmystar nәtiyjesinde anyqtalghan birqatar týitkildi tústardy nazarlarynyzgha úsynghandy jón kórip otyrmyz.

Birinshi. Qazaq әdebiyetining keybir kórnekti ókilderi – klassik aqyn-jazushylardyng shygharmalary oqu baghdarlamasyna engizilmegen. Atap aitqanda, Ghabiyden Mústafiyn, Júban Moldaghaliyev, Júmeken Nәjimedenov jәne basqa da belgili qalamgerlerding enbekteri tys qalghan.

Onyng ornyna oqulyqtarda qalyng júrtshylyq bile bermeytin, әdeby ortada әli tolyq moyyndala qoymaghan aqyn-jazushylar kezdesedi.

Sonymen birge keybir synyptargha arnalghan «Qazaq әdebiyeti» oqulyghyna D. London, R. Ghamzatov, E. Heminguey, A. Pushkin siyaqty shetel aqyn-jazushylarynyng enbekteri engizilgen.

Ekinshi. Oqulyqtar, negizinen, kýrdeliden qarapayymgha ótu tәsilin qoldana otyryp әzirlengen.

Atap aitqanda, 7-9 synyp oqushylary M. Dulatovtyng «Baqytsyz Jamal» romany nemese I. Jansýgirovting «Qúlager» poemasy siyaqty kýrdeli shygharmalardy oqidy. Al 10-11 synyp oqushylaryna, kerisinshe, S. Seyfullinning «Syr sandyq» óleni nemese Sh. Múrtazanyng «Tәuekel toy» әngimesi siyaqty jenildeu shygharmalar berilgen.

Ýshinshi. Jekelegen qalamgerlerding ómirbayany men shygharmasy birneshe synypta oqytylady. Oghan qosa, keybir aqyn-jazushylardyng shygharmalary bir oqulyqtyng ishinde birneshe mәrte oqytylatyn jәitter de kezdesedi.

Tórtinshi. Orta jәne joghary synyptargha (5-11) arnalghan oqulyqtardyng mazmúnynda birizdilik joq.

Mysaly, birese hronologiyalyq qaghidat basshylyqqa alynsa, birese taqyryptyq qaghidat basshylyqqa alynghan. Osy rette, qazaq әdebiyeti oqulyghy 5-11 synyptarda ózara baylanysqan, bir-birine jalghasqan taqyryptardy qamtugha nemese tól әdebiyetimizding hronologiyalyq damuyna negizdeluge tiyis dep oilaymyz.

Búl – taldau júmysynyng barysynda anyqtalghan kemshilikterding bir bóligi ghana. Osyghan úqsas mysaldar әli de jeterlik. Sondyqtan, aldaghy uaqytta múnday olqylyqtardy boldyrmau ýshin oqulyqtardy dayyndaudyng qazirgi jýiesi men tәrtibin birshama jetildiru qajet.

Mysaly, býginde oqulyq avtoryn tandau qúqyghy baspalargha berilgen. Tender útyp alghan baspa oqulyqty kimge jazdyramyn dese óz erki. Sondyqtan, bir synypqa arnalyp әr baspadan shyqqan «Qazaq әdebiyeti» oqulyqtarynyng avtorlary әrtýrli. Yaghni, qazir әr mektep osynday әrtýrli avtorlar toby dayyndaghan oqulyqpen oquda.

Avtorlar toby oqulyqqa kiretin qalamgerler shygharmasynan beriletin ýzindini de ózi anyqtaydy. Olardy irikteuding naqty kriyteriyleri joq.

Jalpy, oqulyqqa engiziletin qalamgerler tizimin әzirleu barysynda Qazaqstan Jazushylar odaghynyng oi-pikiri eskerilgeni de artyq bolmaydy. «Kelisip pishken ton kelte bolmaydy» degendey, búl qadam jogharyda aitylghan birqatar týitkilding aldyn-alugha mýmkindik beredi.

Memleket basshysy osy taldau qorytyndysymen tanysyp, Bilim jәne ghylym ministrligine mәseleni múqiyat zerdeleudi jәne kemshilikterdi joidy tapsyrdy. Ministrlik aitylghan úsynystardy qarastyryp, tiyisti ústanymdaryn da beretin bolady. Osynday keleli júmystar nәtiyjesinde oqulyq sapasy odan әri arta týsedi dep senemiz.

Dәuren Abaev

Abai.kz