Tәuelsizdigimizdi alghan jyldan beri qazaq tilining qayta damuyna, keng taraluyna, keleshek úrpaq sol Konstitusiyada aitylghanday memlekettik tilde erkin sóiley biluine baghyttalghan qanshama reforma jýrgizilgenimen, ana tilimizding mәrtebesi 20 payyzgha ghana jogharylady deuge bolady.

Oghan birneshe sebepter bar: zang shygharu prosesining orys tilinde jýrgizilui, al qazaq tili tek ilespe audarma tili retinde ghana qoldanyluy; Ýkimet ýiinde 70 payyz qyzmetkerding bir-birimen qazaq tilin bile túra, orys tilinde sóilesui, óitkeni resmy qújattar orys tilinde jazylady jәne kópshilikke «jaghympazdanu» ne qazaq tilin «mensinbeushilik» siyaqty qoghamdaghy qúbylystardyng oryn aluy (sol sheneunikterding kóbisi tәuelsizdigimizdi alghan jyldarynan bastap bilim ala bastaghan jastar). 

Býgingi jastardyng zamany – búl shekiz mýmkindikterdin, túnghiyq ilim-bilim men oi-óristing uaqyty. Alayda, basqa últ ókilderi bir jylda memlekettik tildi mengerip alyp jýrgende, bizding qazaqtarymyz tildi ýirenude ne qiynshylyqqa tap bolatyny beymәlim.

Mening oiymsha, memlekettik tildi bilmegen adam, memlekettik lauazymdy atqarugha qaqysy joq. Eger basqa elding azamattyghyn alu ýshin sheteldikterge mindetti týrde sol elding tilin erkin mengeruine talap qoyyla, biz nege elimizding bolashaghyn sheshetin lauazym iyelerine kәsiby biliktilik talap retinde memlekettik tildi erkin mengeruin talap ete almaymyz. Yaghny memlekettik qyzmetke túrarda qazaq tilinen tek test ghana tapsyrmay, shygharma jazudy da talap etu qajet. Biraq sybaylas jemqorlyqtyng arqasynda ol talaptan da erkin ótip ketip, әri qaray esh saspay qyzmet atqara beretin qyzmetkerlerding bolatynyna kýmәn joq.

Qazirgi tanda til mәselesin baqylaytyn birde bir úiymdastyrushy jәne baqylaushy organ joq dep aitugha bolady. Búryn ol qyzmetti Qazaqstan Kompartiyasy Ortalyq komiytetining IYdeologiyalyq ortalyghy atqaratyn. Qazirgi tanda QR Mәdeniyet ministrligining Til komiyteti atqaruda. Alayda onyng ókilettigi búl mәseleni sheshude shekteuli jәne elimizde 30 jylda  memlekettik tilding dúrys damymauyna oghan jauapkershilik jýkteuge bolmaydy. Al dәl qazir aqparattyq tehnologiyanyng jedel damuy zamanynda ony qolgha alu mәselesi kýrdeli bolmaq, óitkeni uaqytty joghaltyp aldyq.

Biz eng aldymen úrpaqtyng boyyndaghy últtyq talghamnyng otbasydan bastau alatyn tәrbtesimen ainalysuymyz kerek. Últtyq talgham qalyptasqanda últtyq bolmysqa jat dýniyelerin, barlyghy da ózdigininen shetke ysyryla bastaydy.

Jalpy qoghammen baylanystv «til» atty qúraldyng manyzy erkeshe. Biylik pen búqara týsinispey, til tabysa almay jatsa, oghan eng birinshi sebep – tilderding jarasym tappauy. Óitkeni til - birlikting belgisi. Tilding ar jaghynda býkil últtyng bolmys-bitimi, minezi, tirshiligining mәn-maghynasy jatqanyn bәrimiz bilemiz. Endeshe kim ana tilin ózge últtyng tilinen tómen qoyar bolsa, ol qaytip óz últyna qyzmet etedi?

Qúdaybergenova Tatiyana Sergeyqyzy

Abai.kz