تاۋەلسىزدىگىمىزدى العان جىلدان بەرى قازاق ءتىلىنىڭ قايتا دامۋىنا، كەڭ تارالۋىنا، كەلەشەك ۇرپاق سول كونستيتۋتسيادا ايتىلعانداي مەملەكەتتىك تىلدە ەركىن سويلەي بىلۋىنە باعىتتالعان قانشاما رەفورما جۇرگىزىلگەنىمەن، انا ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسى 20 پايىزعا عانا جوعارىلادى دەۋگە بولادى.

وعان بىرنەشە سەبەپتەر بار: زاڭ شىعارۋ پروتسەسىنىڭ ورىس تىلىندە جۇرگىزىلۋى، ال قازاق ءتىلى تەك ىلەسپە اۋدارما ءتىلى رەتىندە عانا قولدانىلۋى; ۇكىمەت ۇيىندە 70 پايىز قىزمەتكەردىڭ ءبىر-بىرىمەن قازاق ءتىلىن بىلە تۇرا، ورىس تىلىندە سويلەسۋى، ويتكەنى رەسمي قۇجاتتار ورىس تىلىندە جازىلادى جانە كوپشىلىككە «جاعىمپازدانۋ» نە قازاق ءتىلىن «مەنسىنبەۋشىلىك» سياقتى قوعامداعى قۇبىلىستاردىڭ ورىن الۋى (سول شەنەۋنىكتەردىڭ كوبىسى تاۋەلسىزدىگىمىزدى العان جىلدارىنان باستاپ ءبىلىم الا باستاعان جاستار). 

بۇگىنگى جاستاردىڭ زامانى – بۇل شەكىز مۇمكىندىكتەردىڭ، تۇڭعيىق ءىلىم-ءبىلىم مەن وي-ءورىستىڭ ۋاقىتى. الايدا، باسقا ۇلت وكىلدەرى ءبىر جىلدا مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرىپ الىپ جۇرگەندە، ءبىزدىڭ قازاقتارىمىز ءتىلدى ۇيرەنۋدە نە قيىنشىلىققا تاپ بولاتىنى بەيمالىم.

مەنىڭ ويىمشا، مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەگەن ادام، مەملەكەتتىك لاۋازىمدى اتقارۋعا قاقىسى جوق. ەگەر باسقا ەلدىڭ ازاماتتىعىن الۋ ءۇشىن شەتەلدىكتەرگە مىندەتتى تۇردە سول ەلدىڭ ءتىلىن ەركىن مەڭگەرۋىنە تالاپ قويىلا، ءبىز نەگە ەلىمىزدىڭ بولاشاعىن شەشەتىن لاۋازىم يەلەرىنە كاسىبي بىلىكتىلىك تالاپ رەتىندە مەملەكەتتىك ءتىلدى ەركىن مەڭگەرۋىن تالاپ ەتە المايمىز. ياعني مەملەكەتتىك قىزمەتكە تۇراردا قازاق تىلىنەن تەك تەست عانا تاپسىرماي، شىعارما جازۋدى دا تالاپ ەتۋ قاجەت. بىراق سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ ارقاسىندا ول تالاپتان دا ەركىن ءوتىپ كەتىپ، ءارى قاراي ەش ساسپاي قىزمەت اتقارا بەرەتىن قىزمەتكەرلەردىڭ بولاتىنىنا كۇمان جوق.

قازىرگى تاڭدا ءتىل ماسەلەسىن باقىلايتىن بىردە ءبىر ۇيىمداستىرۋشى جانە باقىلاۋشى ورگان جوق دەپ ايتۋعا بولادى. بۇرىن ول قىزمەتتى قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ يدەولوگيالىق ورتالىعى اتقاراتىن. قازىرگى تاڭدا قر مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ ءتىل كوميتەتى اتقارۋدا. الايدا ونىڭ وكىلەتتىگى بۇل ماسەلەنى شەشۋدە شەكتەۋلى جانە ەلىمىزدە 30 جىلدا  مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دۇرىس دامىماۋىنا وعان جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەۋگە بولمايدى. ال ءدال قازىر اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ جەدەل دامۋى زامانىندا ونى قولعا الۋ ماسەلەسى كۇردەلى بولماق، ويتكەنى ۋاقىتتى جوعالتىپ الدىق.

ءبىز ەڭ الدىمەن ۇرپاقتىڭ بويىنداعى ۇلتتىق تالعامنىڭ وتباسىدان باستاۋ الاتىن تاربتەسىمەن اينالىسۋىمىز كەرەك. ۇلتتىق تالعام قالىپتاسقاندا ۇلتتىق بولمىسقا جات دۇنيەلەرىڭ، بارلىعى دا وزدىگىنىنەن شەتكە ىسىرىلا باستايدى.

جالپى قوعاممەن بايلانىستۆ «ءتىل» اتتى قۇرالدىڭ ماڭىزى ەركەشە. بيلىك پەن بۇقارا تۇسىنىسپەي، ءتىل تابىسا الماي جاتسا، وعان ەڭ ءبىرىنشى سەبەپ – تىلدەردىڭ جاراسىم تاپپاۋى. ويتكەنى ءتىل - بىرلىكتىڭ بەلگىسى. ءتىلدىڭ ار جاعىندا بۇكىل ۇلتتىڭ بولمىس-ءبىتىمى، مىنەزى، تىرشىلىگىنىڭ ءمان-ماعىناسى جاتقانىن ءبارىمىز بىلەمىز. ەندەشە كىم انا ءتىلىن وزگە ۇلتتىڭ تىلىنەن تومەن قويار بولسا، ول قايتىپ ءوز ۇلتىنا قىزمەت ەتەدى؟

قۇدايبەرگەنوۆا تاتيانا سەرگەيقىزى

Abai.kz