Dýisenbi, 21 Qazan 2024
Janalyqtar 2574 0 pikir 12 Nauryz, 2012 saghat 06:11

Jasaral Quanyshәliyn. Súmdyq faktilerdi oidan shygharu mýmkin emes!

Ótken jyldyng 16-jeltoqsanynan beri býkil elimizding qantalap túrghan jarasyna ainalghan Janaózen qasiretine jәne soghan baylanysty, beykýnә múnayshylar men olardyng qorghaushylary - oppozisiya ókilderine qarsy rejim tarapynan ótken ghasyrdyng 37-shi jylghy «ýlgisinde» jýrgizilip jatqan jappay sayasy qughyn-sýrginderge oray elimizde eki qoghamdyq úiym - komissiya men komiytet qúrylghany belgili. Alayda, búl túrghyda tek Qazaqstannyng óz ishinde ghana is-әreket jasaudyng tym jetkiliksiz ekendigin, múnday kýrdeli problemalar boyynsha júmys neghúrlym nәtiyjeli boluy ýshin ol elimizden tysqary auqymda da jýrui qajettigin uaqyt kórsetti, sondyqtan aqpan aiynyng 13-i kýni bir top qogham ókilderi Halyqaralyq «Janaózen-2011» komiytetin qúryp, búl jóninde 14-shi aqpanda ótken baspasóz mәslihatynda mәlimdegen bolatyn.

HALYQARALYQ «JANAÓZEN-2011» KOMIYTETI

Komiytet basshylyghyna myna azamattar saylandy: tóragha - Ramazan Esirgepov, tóraghanyng orynbasary - Ghaziz Aldamjarov, úiymdastyru tobynyng jetekshisi - Mihail Sizov, aqparattyq top jetekshisi - Jasaral Quanyshәliyn, zang tobynyng jetekshisi - Áliya Túrysbekova, saraptamalyq top jetekshisi - Ghalym Agheleuov.

Búl komiytetting aldyna qoyghan negizgi maqsattary:

Ótken jyldyng 16-jeltoqsanynan beri býkil elimizding qantalap túrghan jarasyna ainalghan Janaózen qasiretine jәne soghan baylanysty, beykýnә múnayshylar men olardyng qorghaushylary - oppozisiya ókilderine qarsy rejim tarapynan ótken ghasyrdyng 37-shi jylghy «ýlgisinde» jýrgizilip jatqan jappay sayasy qughyn-sýrginderge oray elimizde eki qoghamdyq úiym - komissiya men komiytet qúrylghany belgili. Alayda, búl túrghyda tek Qazaqstannyng óz ishinde ghana is-әreket jasaudyng tym jetkiliksiz ekendigin, múnday kýrdeli problemalar boyynsha júmys neghúrlym nәtiyjeli boluy ýshin ol elimizden tysqary auqymda da jýrui qajettigin uaqyt kórsetti, sondyqtan aqpan aiynyng 13-i kýni bir top qogham ókilderi Halyqaralyq «Janaózen-2011» komiytetin qúryp, búl jóninde 14-shi aqpanda ótken baspasóz mәslihatynda mәlimdegen bolatyn.

HALYQARALYQ «JANAÓZEN-2011» KOMIYTETI

Komiytet basshylyghyna myna azamattar saylandy: tóragha - Ramazan Esirgepov, tóraghanyng orynbasary - Ghaziz Aldamjarov, úiymdastyru tobynyng jetekshisi - Mihail Sizov, aqparattyq top jetekshisi - Jasaral Quanyshәliyn, zang tobynyng jetekshisi - Áliya Túrysbekova, saraptamalyq top jetekshisi - Ghalym Agheleuov.

Búl komiytetting aldyna qoyghan negizgi maqsattary:

1. Óz is-әreketterine QR-nyng qoghamdyq úiymdary men azamattaryn, halyqaralyq qúqyqqorghaushy jәne basqa úiymdardy, shetelderding jekelegen qúqyqqorghaushylary men qogham qayratkerlerin belsendi týrde tarta otyryp,  biylikting 2012 j. 16-18-jeltoqsanda Manghystau oblysynyng Janaózen qalasy men Shetpe poselkesinde ereuildeushi múnayshylargha qarsy oq atuynyng sebepteri men saldaryn zertteu júmysyn kýsheyte jәne keneyte týsu.

2. QR biyligi sayasy sebeptermen qughyn-sýrginge salghan ereuildeushi múnayshylardy jәne QR ÚQK-ning Janaózen oqighasyna deyin, onyng kezinde jәne odan keyin tútqyngha alyp, «әleumettik arazdyq qozdyrghany»-mys jәne basqa qylmystar ýshin negizsiz aiyptau arqyly qylmystyq jauapkershilikke tartqan oppozisiya ókilderin (Vladimir Kozlov, Serik Saparghali, Igori Vinyavskiy, Ayjangýl Ámirova, Bolat Atabaev, Janbolat Mamay jәne t.b.) pәrmendi týrde qorghau jәne azat etu.

Osy maqsattargha jetu ýshin komiytet mynaday naqty mindetter belgiledi:

- Janaózen múnayshylarynyng jeti ailyq ereuilderi aldynda, olardyng býkil barysynda, múnayshylargha qarsy oq atu aldynda, kezinde jәne odan keyin oryn alghan oqighalardyng qatang hronologiyasyn anyqtau;

- biylikting ereuildeushi múnayshylargha qarsy oq atuy kezinde qaza bolghandar, jaraqat alghandar men habarsyz ketkenderding aty-jónderi kórsetilgen dәl sanyn anyqtau;

- Janaózen oqighasyna baylanysty Manghystau oblysynda da, tútasynan alghanda Qazaqstan boyynsha da QR qúqyqqorghau organdary tarapynan týrli qudalau men qughyn-sýrginge úshyraghan azamattardyng aty-jónderi kórsetilgen dәl sanyn anyqtau jәne olargha qajet bolghan býkil kómekti ( sonyng ishinde zandyq, qúqyqtyq) kórsetu;

- komiytetting júmys barysy men nәtiyjeleri, sonyng ishinde Janaózen oqighasy men biylikting sayasy qughyn-sýrginderi turaly aqiqatty anyqtaugha baylanysty naqty faktilerdi halyq arasyna taratu, BAQ-tar men internette jariyalau, búl jóninde QR júrtshylyghy men shetelderdi ýnemi qúlaghdar etip otyru;

- algha qoyghan negizgi maqsattar men mindetterge oray jýrgizgen júmys nәtiyjeleri boyynsha komiytetting qorytyndylary men úsynystary bar anyqtamasyn jasau jәne jariyalau.

Óz júmysyna kiriskeli beri komiytet BÚÚ, EQYÚ, AQSh memlekettik departamenti, Europarlament jәne t.b. halyqaralyq úiymdar atyna ýndeu qabyldap, joldady jәne jariya etti, toghyz adreske (QR Preziydentine, Ýkimetine, Parlamentining Senaty men Mәjilisine, Preziydent әkimshiligine, Bas prokuraturasyna, Jogharghy sotyna, ÚQK-ne, IIM-ne jәne «Qazmúnaygazdyn» búrynghy basshysy T.Qúlybaevqa) Janaózen oqighasyna qatysty naqty súraqtar qoyylghan hattar jiberdi.

 

KOMIYTETTING JANAÓZEN SAPARY

Komiytetting odan keyin jýzege asyrghan naqty is-sharasy - aqpan aiynyng 24-i men 28-i arasynda R.Esirgepov, J.Quanyshәliyn, Gh.Agheleuov, komiytet mýsheleri Moldaghaly Matqan men Erlan Qaliyev qúramyndaghy toby Janaózen qalasyna túnghysh issapargha baryp, júmys istep qaytty.

Eki jarym aidan beri qayghygha batyp, qara jamylghan múnayshylar qalasyna jetken boyda biz eng aldymen qala әkimi C.Trushevke, prokurory M.Toyjangha, IIB-nyng bastyghy A.Dosahanovqa kirip, olardy komiytetting maqsat-mindetterimen tanystyrdyq, komiytet atynan hat tapsyrdyq, Janaózen qandy oqighasyna baylanysty pikir alysyp, súraqtar qoydyq, bolghan jaghdaylar jóninde qoldarynda bar maghlúmattarmen bólisudi jәne bizdi qamauda otyrghan birneshe azamatpen jolyqtyrudy ótindik. Birden aita keteyin - qala prokurory eki kýnnen keyin maghlúmattargha qatysty ótinishti oryndady (sonyng ishinde qamauda atyrghan 52 adamnyng tizimin berdi), alayda, «biz tergeu isine aralaspaymyz, tek qamaqtaghy adamdardyng jeke bas jaghdaylaryn ghana anyqtaymyz» degen uәdemizge qaramastan, ekinshi ótinishimizdi qanaghattandyrusyz qaldyrdy. «Tergeushiler qarsy»-mys. Osyghan oray biz biylikting múnday «jabyqtyghy» halyq arasynda týrli kýdikter, ósek-ayang men qauesetter tudyratyndyghyn aityp, ókinish bildirdik.

Ertenine, aqpannyng 25-i kýni, aldyn-ala jariyalanghan aqparatqa sәikes tanghy saghat 10-da bolady degen әielderding rúqsat etilmegen mitingisin kórmek niyetpen Yntymaq alanyna bardyq. Biraq, sirә, sonyng qarsanynda qala prokuraturasy mitingige qatysatyndar tizimi boyynsha taratqan jazbasha eskertuler men basqa da «aldyn alu» sharalary óz «nәtiyjesin» berse kerek, alangha tek 30 shaqty adam jinalyp, mitingining ornyna komiytet mýsheleri men jurnalisterding júrtshylyqpen ashyq aspan astyndaghy kezdesui ótti. Sóitip, qaza bolghandar, jaralanghandar men tútqyndalghandardyng analary, jesirleri men tughan-tuystarynyng óz auzynan tórt saghat boyy kóptegen kuәlikterdi beynetaspa men ýntaspagha jazyp aldyq. Jәne komiytetting shtaby qayda ornalasqandyghyn jariyalap, bizben jolyqqysy keletinderge esik ashyq ekendigin jinalghandargha mәlimdedik.

ESKERTPE: bizding Janaózende bolghan uaqyt ishinde anyq kózimiz jetken bir aqiqat - biylik dәl Tәuelsizdik kýni, yaghni, 16-jeltoqsanda beybit halyqqa qarsy oq atyp, qyrghyn salghany az bolghanday, odan keyin de qala túrghyndaryna jappay qudalap, qughyn-sýrgin jýrgizip, júrtty әbden ýreylendirip tastaghan, sondyqtan biz onsyz da qamkónil adamdar sheshilinkirep, erkindeu sóileui ýshin olargha aty-jónderin jariya etpeytindigimiz jóninde uәde berdik jәne qashan komiytet óz júmysyn ayaqtap, kózdegen maqsattargha qol jetkizgenshe sol uәdemizdi oryndaymyz da. Áriyne, kópshilikting zorlyq-zombylyqtargha әbden qany qaraya shiryqqandyghy sonsha: «Men nege de bolsa dayynmyn, eshteneden qorqpaymyn jәne tayynbaymyn», - dep, ashyq ic-әreketke bel bughandar, yaghny - aitqandaryn óz attarymen jariya etuge keliskender de boldy. Dey túrghanmen, bizding komiytet, әsirese jazalaushylardyng shekten shyqqan qatygez, adamgershilikten mýlde aulaq ketken jauyzdyq ic-әreketterin naqty әshkereleytin jantýrshigerlik faktilerdi kórsetken kuәgerlerge qatysty, әzirshe jogharydaghy prinsipti ústanady. Óitkeni biz ýshin eng aldymen adamdardyng jeke bas qauipsizdigi qymbat.

Kelesi kýnderi komiytetting shtabyna kóptegen adamdar keldi, sondyqtan biz tang atyp, kýn batqansha, keyde tipti týnning bir uaghyna deyin olardyng aitqandaryn telekamera men diktofongha jazyp alumen boldyq. Sonymen qatar, ara-arasynda Janaózenning óz ishindegi jәne onyng irgesinde ornalasqan Tenge poselkesindegi birqatar qaraly ýilerge kirip shyghyp, qazagha kónil aittyq, ýy iyelerining sherli әngimelerin jazyp aldyq.

Osy is-әreketter barysynda biz jergilikti qogham qayratkerlerimen de jaqyn tanysyp-bilisip, solardyng arasynan Janaózende komiytetimizding túraqty ókilderi retinde júmys isteytin bes adamdyq top qúrdyq.

 

KEYBIR ALDYN-ALA QORYTYNDYLAR

Álbette, osy sapar kezinde jinaqtalghan jәne aldaghy uaqytta bizding izimizben tek Janaózenge ghana emes, Shetpe poselkesine de jol tartyp, jospar boyynsha júmys isteytin komiytetting kelesi toptary jinaqtaytyn materialdar óz uaqytynda retke keltirilip, jýielenip, saraptalatyn bolady. Sonymen qatar bizding qazir kórip-bilgenderimizding qaysy biri aldyn-ala qorytyndylar jasaugha mýmkindik beredi. Atap aitqanda, olar mynaghan sayady.

Birinshiden, «ózimizdin» («Qazaqmúnaygaz») jәne shetelding júmys berushileri - investorlardyng (shyn mәninde - qanaushylardyn) tabany astyna týsip, óz jerinde ógey kýy keship, әbden shydamy tausylghan Janaózen múnayshylarynyng jeti ailyq (mening biluimshe, Qazaqstan tarihynda búryn múnshalyqty úzaq narazylyq aksiyasy bolghan emes!) ereuil shenberinde qoyghan  talaptary - tolyghymen zandy talaptar. Kóptegen dәleldi faktiler rastaytyn búl aqiqatty Janaózenge barghan kezde preziydent Nazarbaevtyng ózi de ashyq moyyndaghany belgili.

Ekinshiden, sonshama uaqytqa sozylghan ereuil barysynda ne preziydent, ne ýkimet, ne parlament, ne tiyisti ministrlikter men vedomstvolar, yaghni, tútasynan alghanda Qazaqstannyng joghary biyligi, el «qorjynyna» eng sýbeli payda keltirushi enbekshi top - «qara altyn» óndirushi óz azamattarymyzgha qamqor boludyng ornyna, sheteldik «qojayyndardyn» soyylyn soghyp, múnayshylardyng zandy talaptaryna qúlaq aspay qoyghan jәne sol arqyly jasandy týrde әleumettik arazdyq otyn qozdyryp, janaózendikterdi ózderining konstitusiyalyq qúqyqtaryn jappay ereuil arqyly qorghaugha mәjbýr etken.

Ýshinshiden, osy ereuildi enbekshiler talaptaryn qanaghattandyru arqyly emes, kýshpen toqtatu maqsatynda ótken jyldyng jazy men kýzinde qatardaghy múnayshylar men jekelegen belsendilermen qatar olardyng tughan-tuys, jaqyndaryna da týrli qysym kórsetilip, qudalaular jýrgen, birqatary esh kinәsiz sottalyp ketken, mәsele jekelegen adamdardy úryp-soghyp, tipti óltiruge (!) deyin barghan.

Tórtinshiden, eshqanday kedergiler men arandatulargha qaramay, ózderining әdil kýresin búrynghysynsha beybit, zandy jolmen jalghastyra bergen múnayshylardyng qaytpas-qaysar tabandylyghy «kesirinen» әlgindey «auyzdyqtau sharalary» esh nәtiyje bermey qoyghandyqtan barlyq amaly tausylghan jeke biylik rejiymi aqyr-ayaghynda, búl «býlik» merziminen búryn taghayyndalghan parlament saylauyna qabattasyp, «qolaysyzdyq» tudyrmauy ýshin tótenshe sheshim qabyldap, qorghansyz, beybit jәne mýlde beygham múnayshylargha qarsy kýtpegen jerden oq jaudyryp, qyrghyn salghan. Sóitip, osynday adam aitqysyz auyr qylmys jasau arqyly kózdegen maqsatyna jetip, ereuildi toqtatqan.

Besinshiden, qatygezdigi shekten shyqqan osynau qylmysty «aqtap alu» ýshin biylikting aldyn-ala jasalghan arnayy josparynaa sәikes:

- múnayshylardyng zandy qarsylyghyna qaramastan, jeti aidan beri ereuil ortalyghy bolghan Yntymaq alanyna Tәuelsizdik pen Jana jyl «kúrmetine» kiyiz ýiler tigip, shyrsha ornatyp, jәrmenke, oiyn-sauyq úiymdastyrghan (kuәlardyng aituynsha, búghan deyin atalghan alanda búl kýnderi eshqashan múnday sharalar jýrgizilmegen) jәne qala әkimshiligining «kiyiz ýiler órtene qalghan jaghdayda» (?!) olardyng iyelerine eki million tengeden ótemaqy tóleu jóninde kelisim-shart jasasqan;

- 16-jeltoqsan kýni múnayshylardyng suday jana arnayy kiyimin jәne ónkey qara kiyim kiygen belgisiz adamdardy, bir top beymәlim jasóspirimderdi jәne jergilikti qylmystyq toptardy paydalana otyryp,  aynalasy biyik dualmen qorshalghan jәne myqty kýzeti bar «Ózengmúnaygaz» kensesin, oghan jalghasa ornalasqan «Aruana» qonaq ýii men qala әkimshiligi ghimaratyn órtegen, shyrshany qúlatyp, kiyiz ýilerdi, saz aspaptaryn qiratqan, sol manaydaghy bankomattar men dýkenderdi tonatqan jәne osynyng bәri keyin búghan esh qatysy joq múnayshylargha jabylghan.

Altynshydan, «Ózenmúnaygaz» kensesi órtene bastaghan kezde sondaghy ózderine qajet qújattar joyylyp ketedi dep qauiptengen múnayshylar órtti cóndirmek bolyp janúshyra úmtylghan kezde olargha qarsy jappay oq atylghan.

Jetinshiden, alanda oqqa úshyp, qaza bolghandardyng bir bóligi qoldarynda oq qaruy týgil tas ta joq, demek, eshkimge eshqanday qauip tóndirmegen beybit múnayshylar, endi bir bóligi sol kýni alangha ne biylikting úiymdastyruymen (mәselen, mektep oqushylaryn alyp barghan jas múghalim jigit jәne t.b.), ne óz betimen qyzyqtap barghan (kolledjding 16 jastaghy studenti siyaqty) kezdeysoq adamdar bolsa, bir de bir polisiya qyzmetkeri men OMON, SOBR jauyngeri qaza bolmaq týgil, oq qarudan jaraqat ta almaghan.

Segizinshiden, atalghan ghimarattardy (kiyiz ýiler tәrizdi) órteuge aldyn-ala dayyndaghandyghynyng aiqyn dәleli, mәselen, - qala әkimshiligi órtengen kezde janyp ketpeui mýmkin emes qújattar men týrli mýlikter keyin óz oryndaryna buylghan-týiilgen qalpynda «qayta oralghan» nemese keybir órtengen dýkenderding tauarlary oqigha aldynda әldeqayda alyp ketilgen.

Toghyzynshydan, qamaugha alynghan qala túrghyndaryn polisiya qyzmetkerleri úryp-soghyp, qorlap, azaptaghan. Mәselen, ýlkeni bar, kishisi bar, erkegi bar, әieli bar, kóptegen adamdardy tyrday jalanash sheshindirip, eki qolyn qabyrghagha tiretip qoyyp, soqqynyng astyna alu, boqtap-balaghattau, ýsterine múzday su qúy arqyly jasamaghan qylmystardy «jasadym» dep moyyndatu tәrizdi zorlyq-zombylyqtar oryn alghan.

Onynshydan, qaza bolghandardyng tughan-tuysqandaryna úzaq uaqyt boyy mәiitti bermey, qorqytyp-ýrkitip, olardan shyndyqty aitpau jóninde uәdeli qolhat alghan song ghana bergen, ólim turaly kuәlikterge adamnyng qaza bolu sebebin búrmalap kórsetken.

On birinshiden, onsyz da qayghy jútyp, qara jamylghan keybir adamdargha qaza bolghan tuystaryn dúrystap jerleuge qasaqana kedergiler keltirgen. Mәselen, mәiitti arulap juu ýshin aulagha tigilgen kiyiz ýidi qiratqan, jeroshaqta qaynap túrghan qazandy tónkerip tastaghan, jerleu qamymen dýkenge, bazargha shyqqan jaqyndaryn kóshede ústap alyp, aqshalaryn tartyp alghan, ózge tuystaryn qamaugha alyp, úryp-soqqan.

On ekinshiden, bir jarym ay boyyna preziydent jarlyghymen jariyalanghan tótenshe jaghday astynda ómir sýrgen janaózendikter sol kezde respublikanyng basqa da oblystarynan tartylyp, qaptap ketken poliyseyler men jauyngerlerding jol tosyp tonauyna úshyraghan.

On ýshinshiden, ÚQK «әleumettik arazdyq qozdyrdy» degen aiyppen tútqyngha alyp, qylmystyq jauapqa tartyp jatqan Ayjangýl Ámirova, Vladimir Kozlov, Serik Saparghaly jәne basqa azamattar jóninde biz janaózendikter auyzynan tek qana jaqsy pikirler estidik.

Áriyne, osy atalghan jәne basqa da kóptegen mәlimetterdi búltaryssyz rastau ýshin bizding komiytetke de, biz tәrizdi ózge de qúrylymdar men azamattargha da әli kóp  enbektenip, izdenip, ter tóguge tura keledi. Alayda, mening ózimning osy faktilerding shyrqyrap túrghan shyndyq ekendigine esh kýmәnim joq. Óitkeni deni dúrys kez-kelgen adamnyng jaghasyn ústatyp, tóbe shashyn tik túrghyzatyn osynau súmdyqtardy aitqan adamdardyng kózinen men tek qana shyndyq otyn kórdim, sondyqtan olardyng múnday faktilerdi oidan shygharyp, ótirik aituy mýmkin emes dep esepteymin.

Jasaral QUANYShÁLIYN,

Halyqaralyq «Janaózen-2011» komiytetining

aqparttyq top jetekshisi.

Almaty qalasy,

2012 jyldyng 6-nauryzy

"Abay-aqparat"

0 pikir