Kózindi ash, oyan qazaq, kóter basty,

Ótkizbey qaranghyda beker jasty.

Jer ketti, din nasharlap, hal aram bop,

Qaraghym, endi jatu jaramas-ty.

(M.Dulatov, «Oyan, qazaq»)

Adamzat tarihynda qily-qiyamet oqighalarmen, dýbirli damu ýrdisimen erekshe oryn alghan HH ghasyrdyng basy qashannan enbegi esh, túzy sor qazaq halqy ýshin de syndarly kezeng bolghany belgili. Osynday talma tústa, sheshushi sәtte últ ýshin qyzmet kórsetuding ýzdik ýlgisin kórsetken altyn aidarly arystarymyzdyng qatarynda Mirjaqyp Dulatovtyng esimi búl kýnde zor iltipatpen atalady.

Sonday aumaly-tókpeli, alasapyran kezende halqynyng joghyn joqtap, múnyn múndap, auzy alty qarys patsha ókimetine qarsy bas kótergen qazaq azamattarynyng is-әreketterin últ azattyghy ýshin kýres dep baghalaghan jón. Basym kópshiligi sauatsyz, qaranghyda búiyghyp jatqan eldi oyatyp, janasha ómirge, erkindikke, eldikke tartu, әlbette, onay bola qoyghan joq. Sonyng ýshin de A.Baytúrsynov úiyqtap jatqan eldi oyatar ma eken dep «Masasyn» úshyrdy. M.Dulatov «Oyan, qazaq!» dep úran saldy. S.Torayghyrov «Qaranghy qazaq kógine, órmelep shyghyp kýn bolam» dep jalyn atty. Á.Bókeyhanov orys gazetterine qazaq jerin qalay bolsa solay tartyp alyp jatqan, qazaqtardy shoqyndyrudy kózdegen patsha sayasatyna qarsy maqalalar jazdy.

Kózindi ash, oyan qazaq, kóter basty,

Ótkizbey qaranghyda beker jasty.

Jer ketti, din nasharlap, hal aram bop,

Qaraghym, endi jatu jaramas-ty.

(M.Dulatov, «Oyan, qazaq»)

Adamzat tarihynda qily-qiyamet oqighalarmen, dýbirli damu ýrdisimen erekshe oryn alghan HH ghasyrdyng basy qashannan enbegi esh, túzy sor qazaq halqy ýshin de syndarly kezeng bolghany belgili. Osynday talma tústa, sheshushi sәtte últ ýshin qyzmet kórsetuding ýzdik ýlgisin kórsetken altyn aidarly arystarymyzdyng qatarynda Mirjaqyp Dulatovtyng esimi búl kýnde zor iltipatpen atalady.

Sonday aumaly-tókpeli, alasapyran kezende halqynyng joghyn joqtap, múnyn múndap, auzy alty qarys patsha ókimetine qarsy bas kótergen qazaq azamattarynyng is-әreketterin últ azattyghy ýshin kýres dep baghalaghan jón. Basym kópshiligi sauatsyz, qaranghyda búiyghyp jatqan eldi oyatyp, janasha ómirge, erkindikke, eldikke tartu, әlbette, onay bola qoyghan joq. Sonyng ýshin de A.Baytúrsynov úiyqtap jatqan eldi oyatar ma eken dep «Masasyn» úshyrdy. M.Dulatov «Oyan, qazaq!» dep úran saldy. S.Torayghyrov «Qaranghy qazaq kógine, órmelep shyghyp kýn bolam» dep jalyn atty. Á.Bókeyhanov orys gazetterine qazaq jerin qalay bolsa solay tartyp alyp jatqan, qazaqtardy shoqyndyrudy kózdegen patsha sayasatyna qarsy maqalalar jazdy.

Áriyne, múnday belsendilik, batyldyq ozbyr da óktem patsha ókimeti nazaryna birden iligip, qatty qysym kórdi. Kóptegen arys azamattar jauapqa tartylyp, týrmege jabyldy. Elge «iritki salularyna» qatang tyiym salyndy.

Osynday zorlyq-zombylyqtardyng keninen oryn alghanyn sol kezderi qazaq dalasyn basqaru ortalyqtary bolghan Omby, Orynbor, Sankt-Peterburg memlekettik múraghattarynda kýni býginge deyin saqtalghan qújat-qaghazdar aighaqtaydy. HH ghasyrdyng onynshy jyldarynda jaryq kórip, qazaq dalasyna jaumay jasyn týskendey әser etken Mirjaqyp Dulatovtyng «Oyan, qazaq!» ólenine qatysty qozghalghan óndiristik is qújattaryn Omby oblystyq memlekettik múraghatynan úshyrastyrdyq.

Jalpy, jogharyda atalghan memlekettik múraghat ýilerinde últymyzdyng tarihyna qatysty kóptegen qúndy materialdar qordalanghan. Oghan ótken jyldyng jaz ailarynda Sankt-Peterburg uniyversiytetining múrajayynda bolghanymyzda kózimiz tipti qanygha týsti. Sol zertteu, izdenu júmystarynyng nәtiyjesinde dýniyege kelgen, halqymyzdyng túghyrly túlghalary J.Aqbaev, R.Mәrsekov, J.Seydaliyn, t.b. jayyndaghy múraghat materialdaryna sýienip jazylghan maqalalar shoghyry oqyrman oljasyna ainalyp ýlgerdi («Jaqyp Aqbaev: Sankt-Peterburg betteri», «Últ janashyry Rayymbek Mәrsekov jayynda», t.b.). Kózi qaraqty qauym ókilderinen layyqty baghasyn aluda. Al Baqytjan Qarataev, Barlybek Syrttanov, Aydarhan Túrlybaev turaly materialdar zerttelu, naqtylanu, basqa qosymsha qújattarmen, derek-dәiektermen naqtylanu ýstinde. Búl enbekterding basty ereksheligi de sonda - búltartpas derek-dәiekterge sýiene otyryp jazyluynda bolyp otyr.

Biz býgin jogharyda atalghan "Oyan, qazaq" ólenine qatysty qújattar tónireginde sóz órbitpekpiz. Ol ýshin M.Dulatov ómirine qysqasha sholu jasay ketken oryndy bolmaq.

M.Dulatov 1985 jyly 25 qarashada búrynghy Torghay oblysy Torghay uezine qarasty Saryqopa bolysynda, qazirgi Qostanay oblysy, Jankeldin audany, "Qyzbel" kolhozynyng jerinde tughan.

Ákesi Dulat eskishe oqyghan, óz dәuleti ózine jeterliktey shaghyn sharuashylyghy bar, kózi ashyq adam bolsa kerek. Balalarynyng ýlkeni Asqardy әueli músylmansha, sonsong oryssha oqytyp, zang qyzmetine beyimdep ýlgergen Dulat kishi balasy Mirjaqypty da sol ýrdispen al degende auyl moldasyna beredi.

Biraq Jaqannyng (Mirjaqypty keyin el osylay atap ketken. - N.O.) óz aituynsha, eki jyl azap shekkennen basqa eshtene ala almaghannan keyin, әkesi ony moldadan shygharyp alyp, auyldyq mektepte oryssha oqytatyn Múqan Toqtabayúly degen múghalimnin tәrbiyesine beredi. Sóitip, Jaqannyng óner-bilim jolyndaghy úzaq jyldar boyghy jemisti izdenisteri bastau alady.

Búl rette aita ketu kerek, janaghy Múqan múghalim de, odan keyingi Ahmet (Baytúrsynov), Asqar, Mirjaqyptar da halyqtyng shyn janashyry bolyp tuyp, onyng núrly bolashaghyn oilap, jankeshtilikpen atqarghan alyp qyzmetining arqasynda mәngilik manyzy bar is tyndyrghan, Torghay topyraghyna sarqylmas bilim nәrin seuip ketken Ybyray atamyzdyn, úly aghartushy Ybyray Altynsarin mektebining týlekteri edi.

Eki jasynda shesheden, on eki jasynda әkeden jetim qalghan jas óskin Mirjaqyp Asqar aghasynyng qamqorlyghynda, tәrbiyesinde bolady. Ol 1902 jyly jogharyda atalghan Torghay qalasyndaghy uezdik orys-qazaq mektebin oidaghyday bitirip shyghady. Sodan alty-jeti jylday auyl mektepterinde bala oqytady, aghartushylyq isimen ainalysady.

Kózi ashyq, kókiregi oyau, qabileti kemel azamattyng keyingi ómirinde keninen óris alghan belsendi, әleumettik, sayasy shygharmashylyq qyzmeti, mine, osy kezderden bastalady.

Búl kezeng XX ghasyrdyng basy. Talaydan beri óz yrqy óz qolynan shyghyp, telimge týsip ketken qazaq halqynyng tomagha-túiyq qalyptan oyanyp, bas kótere bastaghan shaghy. Áleumettik-sayasy jaghynan alghanda, búl kezeng patsha ókimetining qazaq dalasynda otarshylyqty kýsheytip, sharuashylyq jaghdayy onsyz da onala almay jýrgen panasyz elge ezgisin asyra týsken jyldar edi.

Mýnday jaghday sol kezderi kózderi ashylyp, sana-sezimderi oyanyp, halqynyng qamyn oilay bastaghan qazaqtyng aldynghy qatarly, ozyq oily azamattaryna qozghau saldy. Olar adamzattyng tarihy kóshinen qaltarys qalyp, tymyrsyq jatqan elding tyghyryqtan shyghar jolyn izdestirip sharq úrdy. Bastapqyda taza aghartushylyq sarynda tuyndap, sonan song baryp sayasy sipat alghan búl qozghalys patshalyq biylikting sayasy daghdarysqa úshyrauy, elding týrli aimaqtarynda, әsirese týrki tildes halyqtar arasynda últ-azattyq, liyberaldyq-demokratiyalyq túrghydaghy sana-sezimning oyana bastauy jaghdayynda anyq әleumettik qúbylys dәrejesinde boy kórsetti.

Mine, osynday tarihy ahualda, jas úrpaqqa bilim berip jýrgen Mirjaqyp siyaqty kónili sergek, kókiregi ashyq jas múghalimning halyqtyng taghdyryna baylanysty sayasiy-әleumettik mәselelerden tys qala almaghany zandylyq edi. Osy orayda jasy jiyrmagha tolmaghan balang jigit tynymsyz izdenis ýstinde bolyp, kónilge týigenin de, kýn sayyn kóre jýrip, ózgege aitqysy kelgen jan sózin de júrt jýregine qonymdy óleng shumaqtarymen jetkize alatyn, Allanyng bergen syiynday arda óner - aqyndyq darynymen de tanyla bastaghan-dy. Qysqasy, óreli oy men órshil talap ón boyynan sәtti sabaqtastyq tapqan jas jigit ýlken ómirden ruhany óris izdedi, úly maqsattar men asyl múrattar jolynda qúlash sermeytin kenistikke qaray asyqty.

Ol kezde Mirjaqyp osynau tyng sonar, sony soqpaqta iz salyp ketken Ahmet (Baytúrsynov) aghasynyng atyn emis-emis estip jýretin. M.Dulatov 1904 jyly alys sapargha attanyp, sol kezde Arqadaghy qazaq ziyalylarynyng bas qosatyn bir ortalyghy - Omby qalasyna tartady. A.Baytúrsynov búl kezde býkil qyr eline әleumettik-sayasy qozghalystyng bedeldi basshysy retinde tanylyp qalghan bolatyn. Sodan bylayghy býkil ómirlerin bir maqsat-mýddege arnap, aqtyq demderi bitkenshe júp jazbay ótken eki esil erding alghash ret jýzdesip, arman-oy biriktirgen jeri osy Omby qalasy bolady.

Sodan Mirjaqyp Ahmet aghasyna erip, Ombydan Qarqaralygha betteydi.Osynda әueli astyrtyn júmystan bastau alyp, keyin jariya sipat alghan revolusiyalyq júmysqa belsene aralasady.

M.Dulatovtyng shygharmashylyq múrasy jónindegi Qazaqstan Kompartiyasy Ortalyq Komiytetining qorytyndysynda: «1905 jylghy oqighalar túsynda ol Qarqaralyda sheruge qatysqandar qatarynda boldy» degen mәlimetter bar.

Osynday qyzu qimylmen kózge týsken jiyrmadaghy jas jigit osy saparynda qazaq konstitusiyalyq-demokratiyalyq partiyasynyng Oraldaghy sezine qatysady da,sonyng delegattarymen birge 1906 jyly Sankt-Peterburgke barady.

Kýni keshegi auyl múghalimining әleumettik-sayasy kózqarasynyng qalyptasuyna, oy órisining keneyip, ishki senimderining beky týsuine búl sapardyng airyqsha manyzdy bolghany, óz-ózinen týsinikti. Sayasy kýreskerlikting alghashqy sabaqtaryn Omby men Qarqaraly, Á.Bókeyhanov pen A.Baytúrsynov mektebinen alghan M.Dulatov astanagha barghanda ony odan әri damytyp, jetildire týsedi.

1907 jyly Sankt-Peterburgte shyqqan «Serke» gazetinde Mirjaqyptyng «Jastargha» degen óleni basylady. Al osy gazetting qattalyp, biraq jaryq kóre almay qalghan ekinshi sanynda M.Dulatov qalamynan tughan «Bizding maqsatymyz» atty bas maqala bolady.

Osydan eki jyl keyin jaryq kórgen «Oyan, qazaq» atty ólender jinaghy tәrkilenip, patshalyq әkimshilik tarapynan qughyngha úshyraghan kezde, jandarm qyzmetkerlerining taqqan negizgi kinәsi de osy - sol Sankt-Peterburgte tútqyndalghan gazet maqalasynyng iydeyasyn әri qaray uaghyzdaghany bolady.

M.Dulatov Sankt-Peterburg saparynan Torghaygha belsendi qayratker, sayasy kýresker ghana emes, sonymen birge shabytty aqyn da bolyp oralady. Ayryqsha qarqynmen, jyldam jazyp, týrli taqyryptar tónireginde oy tolghaghan tebirenisteri birer jyldyng ishinde tolyqqandy jinaq bolyp týziledi. Aqyn ony Ufa qalasyndaghy «Sharq» baspasynan «Oyan, qazaq!» degen atpen 1909 jyly bastyryp shygharady.

Qazaq halqynyng ruhany ómirinde dәl sol, 1909 jyly Sankt-Peterburgte Kәkitay bastyryp shygharghan Abay ólenderining jinaghy, Krylov shygharmalarynan audarylyp basylghan ABaytúrsynovtyng «Qyryq mysalymen» qatar, «Oyan, qazaqtyn» da manyzy erekshe boldy. Sondyqtan aldynghy ekeui siyaqty «Oyan, qazaq» ta qoldan qolgha, auyzdan auyzgha tarap, shamaly uaqyt ishinde aqynnyng ataq-danqyn alty Alashqa әigili etti.

Biraq búl kitap jas avtorgha osynday abyroy-bedelmen birge, patsha әkimshiligi tarapynan qughyn-sýrgindi de ala keldi. Basy tergeuge týsip, «Oyan, qazaq» jappay tәrkilendi. Jandarmeriyanyng Ahang men Jahan, Álihan agha Bókeyhanov jayyndaghy jazghandary 1917 jyly «Qazaq» gazetinde jariyalanghan. Onda Orynbor jandarm mekemesining bastyghy polkovnik Kashinsev 1916-jyly Orynbor gubernatoryna bylay dep jazghan eken:

"Oral gubernatorynyng telegrammasy boyynsha "Qazaq" gazetin shygarushy Ahmet Baytúrsynov, Mirjaqyp Dulatov, Ghalihan Bókeyhanov ýsheuining ókimetke qarsy isterine qatysty maghlúmat beremin: Ahmet Baytúrsynov 1909 jyly Qarqaralyda ókimetke qarsii is istegeni ýshin abaqtyga jabylgan, ministrding jarlygy boyynsha eki jylga jer audarylghan. Oral gubernatorynyng telegrammasynda Baytúrsynov 25 jarlyghyna qarsy qazaqty qútyrtty deydi.

Mirjaqyp Dulatov 1911 jyly mausym ishinde "Oyan, qazaq" atty kitabyn taratqany ýshin Semeyde abaqtygha jabylyp, 103 hәm 129 statiyalar boyynsha aiyptalyp, Okrujnoy sottyng ýkimi boyynsha 19 ay qamauda otyrdy. Oral gubernatorynyng telegrammasy boyynsha Dulatovtyng ýiine jәne redaksiyada tintu boldy, biraq eshtene tabylmady.

Ghalihan Bókeyhanovtyng 1911, 1912 jyldary s.r. partiyasyna qatynasyp jýrgeni sezildi. Oral gubernatorynyng telegrammasy boyynsha Samara jandarm mekemesine bildirdim, olardyng syrtynan baqylap jýrmiz degen habar aldym».

Gubernatordyng atyna berilgen jәne bir mәlimdemede bylay dep jazylghan: «Qazaq» gazetin shygharushy Ahmet Baytúrsynov pen Mirjaqyp Dulatov ózderining agentteri hәm shkoldaghy shәkirtteri arqyly qazaq halqyn ýkimetke qarsy túrugha qútyrtyp jatyr. Týrik pen nemis orysty jenip túr, qamsyz qalmandar, kez keldi, qimyldap qalyndar dep jel beredi. Baytúrsynov abaqtyga týsti degende quanyp edik. Biraq Samaradan birinshi memleket dumasy mýshesi Ghalihan Bókeyhanov kelip Baytúrsynovty shygharyp alypty. Tómenshilik jýzinen ótinemiz, Ahmet Baytúrsynovty jәne Mirjaqyp Dulatovty Ombydan aidap jiberseniz eken».

Búghan qaraghanda búl adamdardyng ayaq basqanyn ýsh gubernatordyng birdey baqylap otyrghany bayqalady. Al endi bizding qolymyzdaghy mýraghat qýjattaryn sóiletip kóreyik:

Semey Okrugtik Sotynyng Prokuroryna

MÁLIMDEME

Qylmystyq Ulojeniyening 129-babynda kózdelgen qylmys boyynsha aiyptalyp otyrghan qazaq Mirjaqyp Dulatov isine qatysty myna mәn-jaylardy mәlim etemin.

Osy jylghy 6 mausymda Omby Jandarm Basqarmasynyng kómekshisi, rotmistr Levanskiy Memlekettik qauipsizdik erejeleri tәrtibimen Semey qalasynda túratyn qyrghyz Mirjaqyp Dulatovtyng ýiine tintu jýrgizdi. Onda Dulatovqa tiyesili shamadannyng ishinen týrli broshura, gazettermen qatar, «Oyan, qazaq» atpen shyqqan 9 jinaq tabyldy.

«Oyan, qazaq» jinaghy mazmúny boyynsha qazaq jastaryn qoldanystaghy memlekettik qoghamdyq qúrylymdy qúlatugha shaqyrady, búl rette ol qazaqtardyng handyq kezindegi erkin ómiri men qazirgi uaqytty salystyra baghalaydy, orys ókimeti qazaqtardy óz jerinen yghystyryp, olardy qonys audarushylargha jәne sayyn dalada jýrgen pop-missionerlerge alyp berip jatyr deydi.

Qylmystyq Ulojeniyening 129-baby, 1-6. 2-tarmaghy boyynsha aiypker retinde jauapqa tartylghan Torgay oblysynyng qazaghy Mirjaqyp Dulatov ózin kinәli dep sanamaydy jәne odan alynghan broshuralar óziniki ekenin, ol shygharmalardy basugha Peterburg senzurasy rúqsat etkenin aldygha tarta otyryp, ol qazaqtar arasynda taratu ýshin basylghanyn moyyndaydy.

Dulatovtyng sot tergeuinen jaltaruynyng aldyn alu ýshin ony Semey týrmesinde qamauda ústau turaly sheshim qabyldadym.

Búl mәlimdemening kóshirmesi osymen qatar Ádilet Ministri myrzagha da jóneltildi.

Sot Prokurory ýshin Puklyakov.

№72. 30 mausym 1911 jyl, Semey qalasy ".

***

Semey Okrugtik Sotynyng Prokuroryna

MÁLIMDEME

Osy jylghy 30 mausymdagy №72 mәlimdemege qosymsha, Joghary mәrtebeli sizge, Torghay oblysynyng qazaghy Mirjaqyp Dulatovtyng isine qatysty aiyptau aktisin engizgenimdi mәlim etemin. Ol 1911 jyly qazaq halqynyng arasynda taratu maqsatynda «Oyan, qazaq» atty jinaq shygharghany ýshin aiyptalady:

1) «Júmbaq» atty maqalada Joghary mәrtebeli Imperatordy ashyqtan ashyq syilamaytyndyghyn bildiredi, songhy jyldarghy orys sayasy oqighalaryn keri týsindiredi, Monarh mansabyna núqsan keltiredi;

2) «Qazaq dalasy» atty maqalada túrghyndardy Europalyq Reseyden kelip jatqan qonys audarushylargha qarsy túrugha uaghyzdaydy, yaghny halyqty Qylmystyq Ulojeniyening 129-babynyng 2-6. 103-t. kózdelgen qylmystargha tartady.

Sot Prokurorynyng mindetin atqarushy Puklyakov.

№88. 20 qyrkýiek 1911 j. Semey qalasy.

***

Semey Okrugtik Sotynyng Prokuroryna

MÁLIMDEME

Osy jylghy 20 qyrkýiektegi №88 mәlimdemege qosymsha mәlim etemin:

1) Qylmystyq Ulojeniyening 129-baby, 2-6. 103-t. boyynsha aiyptalghan Mirjaqyp Dulatovtyng isi tyndaugha osy jylghy 22 jeltoqsangha bekitildi;

2) Maghan Qazan Okrugtik Sotynyng Prokurory qarashanyn 11-degi № 9479 mәlimdemesimen habarlaghanday, baspasóz isi jónindegi Qazan qalalyq uaqytsha komiyteti Mirjaqyp Dulatovtyng «Oyan, qazaq» jinaghyna tyiym salynyp, tәrkileuge jatqyzyldy. Sonday-aq búl jóninde jәne Qylmystyq Ulojeniyening 128 jәne 129 baptary boyynsha Dulatovqa qatysty qylmystyq is qozghau turaly atalghan komiytet osy jylghy qarashanyng 7-de Saratov Sot Palatasynyng Prokuroryna habarlandy.

Sot Prokurory (qoly).

№1107. 29 qarasha 1911 j. Semey qalasy".

Mine, osylaysha jalghasa beredi. Bir aita keterligi, bizding jýrgizgen zertteu jýmystarymyzdyng barysy kórsetkendey, búl qýjattar búryn- sondy jaryq kórmegen. Sondyqtan da, olardyng bir parasyn oqyrman nazaryna úsynudy jón kórdik.

Dәl osy «Oyan, qazaqqa» qatysty kórgen qysymy, qudalaular jóninde M.Dulatov aghanyng ózi keyinnen, 1917jyldary bylaysha oy tolghaydy:

«Oqushylargha maghlúm, «Oyan, qazaq!» atty óleng kitabymdy eski ókimet sham kórip, «qazaq oyanyp ketedi» dep qorqyp, 1911  jyly meni sotqa berdi, sol sebepti jyl jarymnan artyq abaqtyda jatyp shyqtym. «Oyan, qazaq!» qazaq arasyna taramasyn dep, ýkimet ýkim saldy. Sonan keyin qolgha týspegen 1000 dana shamaly «Oyan, qazaq!» jyldan beri jasyrynyp jatyr edi. Endi, qúdaygha shýkir, azattyq tany atty, eski ýkimet mýrdem ketti, shaghymshy «bauyrlarymyzdyn» da kózi joghaldy», - dep jazdy.

Biz Alashtyng arys qayratkerining tar jol, tayghaq keshuli ghúmyrynyng bir ghana ýzigine qatysty múraghat qújattaryn sóilete otyryp, sóz bolghan «Oyan, qazaq!» jinaghynyng negizgi mazmúny men kórkemdik sheberlikgeri jóninde pikir bildiruden sanaly týrde bas tarttyq. Ol, birinshiden, әdebiyettanushy mamandardyng júmysy bolsa, ekinshiden, sol túrghyda kezinde keng kólemdi zertteuler jýrgizilip, qalyng búqaragha jetkilikti dәrejede týsinik berildi dep bilemiz.

Sondyqtan da biz tek tarihiy-jadtyq túrghyda ghana oy órbittik. Sóz sonynda, halqynyng talayly taghdyry ýshin óz ómirlerin bәigege tigip, tәuekel etip, tas jútqan arys azamattarymyzdyng ruhy aldynda taghy bir taghzym etemiz.

«OYaN, QAZAQ!» ­- búl sózding qúdireti de qasiyeti de sol - osy otty ólenning jaryq kórgenine ghasyrdan astam uaqyt ótse de, sol qanysh tamshylaghan ózekti kýiinde qalyp otyrghandyghy - býginde qazaq baytaghyn indettey jaylaghan boykýiezdik,  samarqaulyq, jalqaulyq, erinshektik - qysqasy últymyzdy úlyq isterden keri tartyp otyrghan barsha kesapattardy tap basyp aita bilgen, sodan arylugha ýndeydi, namysqa shaqyrady. Sondyqtanda, taghy da «Oyan, qazaq!»

Núrlan DULATBEKOV,

zang ghylymdarynyng doktory, professor

«Abay-aqparat»