«Últtyq sanaqqa bólingen qyruar qarjyny qymqyryp ketken Statistika agenttigining búrynghy basshysy Anar Meshimbaeva Arab Ámirlikterinde boy tasalap jýr». Keshe Mәjiliste QR Bas prokurorynyng orynbasary Iogan Merkeli osylay dedi. Onyng aituynsha, Qazaqstan men Birikken Arab Ámirlikteri arasyndaghy qylmyskerdi ústap beru turaly kelisim qashqyn qylmyskerding birqataryn búghaulaugha jol ashady.

«Últtyq sanaqqa bólingen qyruar qarjyny qymqyryp ketken Statistika agenttigining búrynghy basshysy Anar Meshimbaeva Arab Ámirlikterinde boy tasalap jýr». Keshe Mәjiliste QR Bas prokurorynyng orynbasary Iogan Merkeli osylay dedi. Onyng aituynsha, Qazaqstan men Birikken Arab Ámirlikteri arasyndaghy qylmyskerdi ústap beru turaly kelisim qashqyn qylmyskerding birqataryn búghaulaugha jol ashady.

Qazyna qarjysyn jymqyrghandar Ámirlik sekildi jayly jerde boy tasalap jýr me, joq әlde, boy jazyp jýr me, ol jaghy bizge mýldem belgisiz. Óitkeni dәl osy statagenttikting búrynghy basshysyna qatysty gu-gu sózden eshnәrse týsinip bolmaytynday edi. Birde eks-basshy Antaliyada jýrgen bolsa, ekinshi bir jaghdayda sot organdary ony qamau turaly eshqanday sanksiya bolmaghanyn, sondyqtan da Meshimbaeva hanymnyng Mәskeude jaybara-qattanyp jýrgenin aitqan. Onyng túryp jatqan mekenjayy da sot organdaryna belgili bolyp shyqqan edi. Sonymen birge, halyqaralyq izdeuding keyinnen, kesheuildetip jariya-langhany da adamdy kәdimgidey kýidiretin. Degenmen «eshten kesh jaqsy». Onyng ýstine, qúqyq qorghau organdaryn qayran qaldyra qashyp jýrgen bir Meshimbaeva ghana emes. Sondyqtan da Qazaqstan men Birikken Arab Ámirlikteri arasyndaghy qylmyskerlerdi ústap beru turaly kelisimning manyzy zor ekendigi aitpasa da týsinikti. «Interpol mәlimetterine sәikes, Arab Ámirlikterinde Qazaqstannyng әdilqazysynan qashyp jýrgen jeti qylmysker bar ekendigi anyqtaldy. Olardyng arasynda Statistika agenttigining búrynghy basshysy da bar. Ol últtyq sanaqqa bólingen 750 mln tengeni talan-tarajgha sal-dy dep aiyptalghan bolatyn. Odan basqa, «Kakadu» JShS-ning búrynghy diyrektory da boy tasalap jýrgeni belgili boldy. Ol Astanadaghy «Qypshaq» túrghyn ýy keshenin salu barysynda jarty milliard tengeni qymqyrghan edi», - deydi Bas prokurordyng birinshi orynbasary Iogan Merkeli. Prokuratura ókilining aituynsha, jayly jerde jaybaraqat jýrgen barlyq qylmyskerlerdi ústap beru turaly talap Ámirlikke jasalghan. Alayda múnday talaptar esh qaralmaghangha úqsaydy. «Resmy emes derekkózden alghan aqparatymyz boyynsha, onday qylmyskerlerdi ústap beru turaly mәsele býgingi kelisimdi qabyldaghan song qaralyp qaluy bek mýmkin», - dep qayyrdy Merkeli myrza

Qújattyng sipattamasyna kelsek, Qazaqstan men Birikken Arab Ámirlikteri arasyndaghy qylmyskerlerdi ústap beru turaly kelisim 2009 jyly Elbasynyng sapary barysynda Ábu-Dabiyde jasalghan bolatyn. Kelisim boyynsha eki memleket bir-birine súrau salu arqyly óz aumaghynda jýrgen qylmyskerlerdi ústap beruge mindetteledi. Sonymen qatar qújat boyynsha qashqyndardy ústaudan bastap, ony ótingen elding qúqyq qorghau organda-rynyng qolyna tapsyru ýderisteri tolyq qamtylady. Degenmen kelisimge sәikes, súrau salushy taraptardyng izdestirgen adamy sayasy sipattaghy qylmyspen aiyptalsa, әlgining nәsili, diny ústanymy, azamattyghy nemese sayasy senim belgileri boyynsha qudalanghany belgili bolsa, sonday-aq Qazaqstan súrau salghan azamatqa resmy Arabstan sayasy baspana berse, onday qylmyskerler qaytarylmaydy. Kelisimning qylmyskerlerdi «aulaugha» qatysty manyzyn eskergen deputattar zang jobasyn birauyzdan qoldap, maqúldaghan bolatyn. Al deputat Oral Múhamedjanov qújattyng manyzdylyghyn týsindire kele: «Zandy qalauynsha búzyp, el baylyghyn jymqyryp ketip bolmasa basqa qylmys jasap, keyinnen jyly teniz jaghalauyna jayghasyp alyp, «al maghan endi ne ister ekensinder?» dep bizge shekesinen qarap, jaybaraqat ómir sýrip jatqandardyng sany byltyrghy jyly 1600-den asypty», - dedi. Onyng aituynsha, ondaylardyng 1558-ine - memleketaralyq, altauyna halyqaralyq izdeu jariyalanghanymen, tabylghany - 176-aq adam. Yaghny onnan biri ghana. «Sonymen qatar ondaylardyng izine týsu qanday qiyndyq tudyrsa, olardy jazalau ýshin elge әkelu - odan da qiyn mәsele. Búl qiyndyq Qazaqstan men әdette qylmyskerler panalaytyn elderding arasynda ústap beru turaly kelisimning joqtyghynan tuyndaydy. Demek, kelisimdi ratifikasiyalau el mýddesine qyzmet etedi», - deydi Oral Múhamedjanov.

Álgi «Meshimbaeva mәselesine» taghy oralsaq, 2009 jyly últtyq sanaqqa bólingen qarajat jymqyrylyp, keyin osyghan qatysty qylmystyq isting basy qyltiya bastaghanda statagenttik basshysy Antaliyagha úshyp ketip, sodan oralmaghan bolatyn. Resmy Ankaramen arada ústap beru turaly kelisim bar ekendigin eskergen boluy kerek, keyinnen Mәskeu ketip, әbden izdeu joldanghanda qayda ketkeni turaly aqparattan qúqyq qorghau organdary maqúrym qalghan edi. Endi, mine, Arab Ámirligimen qylmyskerlerdi ústap beru turaly kelisim jasalsa, sol elde jýrgen qazaqstandyq qylmystylar onday kelisim joq, basqa da elderge «úshyp» ketui әbden mýmkin ekenin de esten shygharmasaq etti. Iogan Merkeliding sózine sensek, osyghan úqsas ústap beru turaly kelisimdi Qazaqstan, Qytay, Týrkiya, Mongholiya, Koreya, Litva elderimen jasaghan.

Qazaqstannyng qazynasyna qol salghany bar, basqa da auyr qylmys jasaghandary bar, kóptegen qylmysker, negizinen, Europa elderinde shoghyrlanghany bizge resmy emes derekkózden belgili. Keshe ghana qayda ekendigine izdeu salghan Hrapunov ta, elge býlik salghan Áliyev te, alayaqtyq jasaghan Ábilәzov te Europada jýr. Endeshe, Europa elderimen de osynday kelisim kerek-aq. «Degenmen  Europalyq Odaq Qazaqstannyng sot tóreligi turaly tórt konvensiyagha qosylghanyn qalamay otyrghandyqtan, biz býgingi kýni Europa elderimen de osynday ekijaqty kelisimder jasaudy qolgha alyp jatyrmyz», - deydi Iogan Merkeli.

Deputattar aldaghy aptada el aralap, júrtshylyqpen jýzdesuge attanady. Sodan boluy kerek, Mәjilisting keshegi otyrysy sýrensiz ótti. Jiynnyng mazmúnyn ashyp túratyn birde-bir deputattyq saual búl joly joldanbady.

Qanat QAZY

«Alash ainasy» gazeti