Respublika kóleminde «Qazaqstannyng jýz jana esimi» tandauy jýrip jatyr. Onyng sharty boyynsha әleumettik jeli arqyly dauys beru jolymen anyqtau kerek eken. Búl jol bireuge qolayly, bireuge qolaysyz.

Tanymaly әnshi-әrtister, shou-bizneste júrt aldynda jýretin adamdar ýshin ýilesimdi bolghanymen, әleumettik jelini kóp paydalana bermeytin, atqarghan mindeti men qol jetkizgen tabystaryn tarazygha salyp jarnama jasamaytyn kisiler ýshin tiyimsiz. Ghalymdar, әdebiyetshiler, zertteushiler sekildi onday adamdar perdening artynda qalyp, atsyz, ataqsyz ómir sýre beredi. Olar memleketke, últqa sinirgen enbegin aityp búldanbay-aq, qaltarysta jýrip qyzmet etuge ýirengen. Olardy ainalasy jaqsy bilgenmen, alystaghy aghayyn beyhabar qala beredi. «Zamanyna qaray amaly» dep әleumettik jeli býgingi kýnning tynys-tirshiligine ainalsa da, ekining biri elektrondyq әlemge vertivaldy kenistikke kiri bermeydi. Sol ózining tandaghan joly, tanyghan kәsibimen bar yqlas niyetin salyp júmys isteuge daghdylanghan. Áne, sonday adamdardyng biri Serjan Toqtasynúly degen jankeshti qazaq.

Men Serjandy otyz jyldan asa uaqyttan beri óte jaqsy bilemin. Olay bolatyny QHR Shúar gha qarasty Ile oblysynyng Múnghúlkýre audanynda múghalym bolyp qyzmet etip jýrgen kezimde jýzdegen, myndaghan oqushylar aldymyzdan ótti. Kóbine dәris berip,leksiya oqydyq. Bilim berip biyikterge talpyndyrdyq. 1988-1991 jyldary audandyq 1-orta mektepke Aqdala degen auyldan kelgen oqushylardyng arasynda osy Serjan Toqtasynúly da bar edi. Sol kezde men fizika pәninen sabaq berdim, synyp jetekshilik mindet atqardym. Serjan әdebiyetke qatty әues bolghandyqtan kóp balanyng ishinen suyrylyp shyghyp, mektep ishindegi, qoghamdaghy әr aluan әdeby is-sharalargha belsendi týrde qatysyp jýrdi. Ásirese, mekteptegi әdebiyet pәnining ústazdaryna, jazatyn qalamger aghaylaryna qatty ýiirsek bolyp, syrlasyp, súhbattasyp tynymsyz izdenip jýretin. Ózining oqyghan-toqyghany, estigeni, bilgeni kóp bolghan song úyalyp, qysylyp-qymtyrylyp túrmay, birden sóilesip ketetin. Aq jýrek, ashyq kóniline qarap ýlkenderde onyng betin qaqpay bauyryna tartyp teng tústarynday әngime dýken qúryp ortaq pikirge kelip, til tabysyp jatatyn edi.

Ol osylaysha mekteptegi sabaghyn jaqsy oqyp, ózining shygharmalaryn da jazyp jýrip 1991-jyly orta mektepti bitirdi. Ár týrli kedergilerge kezdeskendikten sol jyly birden oqugha týsip kete almay 1993-jyly Qúljadaghy Ile pedagogikalyq Uniyversiytetining «Áleumettanu mamandyghyna» kelip oqyp joghary oqu orynyndaghy ómirin bastady. Ol oquyn bitirgen sonda taghy da birden qoghamdyq qyzmetin bastap kete almady. Sebep: onyng últtyq baghyttaghy pozisiyasynyng kórnekti, qoghamdyq belsendiligining joghary bolghany. Onyng isi,az qazaqqa jaqqanymen kópke únaghan joq.Áriyne azat iydeyanyng ,órt minezding basqarushy biylikke únay bermeytini taghy bar. Óitkeni ol sol mektep tabaldyryghynda jýrgen 1991-jyldyng ózinde Qazaqstan Jazushylar odaghyna hat jazyp ózining alghashqy  shygharmashylynan jiberdi. Ol tipti Qazaqstan tәuelsizdigin alghan sәtte ózining shattyq sezimin, qosh bolghan kónilin jasyra almay túnghysh preziydentimiz Núrsúltan Nazarbaevty qúttyqtap hat jazyp pochtadan salghanyn qórimde. Ol tәuelsizdikting qadyr qasiyetin eng erte sezingen, egemen elimizdi eng alghash armandaghan jigerli jas qazaqtyng biri boldy. Ókinishtisi, úshargha qanaty joq, jeterge joly túiyq bolyp tughan jerinde ishtey tynyp, shiryghyp biraz uaqyt jýrip qaldy. 1999-jyly qytaydyng Shynjang ólkesining ýlken basshylarynyng biri qazaqtan shyqqan iri túlgha Jәnәbil Smaghúlúly aghamyzdyng aldyna kirip kezdeskensong joly ashylghanday boldy. Ol mәselelermen talap tilegin aityp óz oiyn jetkizedi. Ol jolghy kezdesu nәtiyjesiz bolghan joq. Qazaqtyng ruhyn kóterip, tuyn ústap jýrgen memleket basshysy Jәnәbil agha onyng mәselelerin sheship, ensesin ósirip, bedelin biyiktetti. Keyin ol Bejindegi Ortalyq Últtar baspasyna júmysqa túryp, әdeby ómirin, shygharmashylyq júmysyn bastady. Ol jerde 2005-2009 jyldar ónimdi enbek etip ózin jaqsy jaghynan kórsete bildi.

Sonda qyzmet etken kezderinde ol qytay men qazaq qatynasyna, әdeby baylanysyna ýlken ýlester qosyp, qyruar júmystar atqaryp, kóptegen jobalardyng sәtti oryndaluyna sebep boldy. Qazaqstangha kelgennen keyinde songhy on jylda qazaqstandyq qalamgerler Nemat Kelimbetov, Ábish Kekilbaev, Túmanbay Moldaghaliyev, Erkin Ibitanov, Núrlan Orazaliyn, Raqymjan Otarbaev, Júmabay Shashtayúly, Beksúltan Núrjekeev, Úlyqbek Esdәuletov, Erkinbay Ákimqúlov, Ghalym Jaylybay, Jýsipbek Qorghasbek, Bauyrjan Jaqyp, Álibek Asqarov, Tólen Qaupynbaev, Túrsynjan Shapay, Rayhan Mәjenqyzy qatarly qalamgerlerding kitaptary men shygharmalary Bejing ortalyq últtar baspasynan, Shynjang halyq baspasynan,Shynjang kórkemóner baspasynan basylyp shyghyp qytay qazaqtaryna keninen taralyp, Keybireulerining enbekteri qytay tiline audarylyp qytay oqyrmandarynyng qolyna tiydi. Bejindegi Qytay Jazushylar odaghynyng janynan shyghatyn «Últtar әdebiyeti» jurnalynda ýzdiksiz jaryq kórdi. Últar baspanyng halqaralyq baylanys jәne marketinik departementining diyrektory Baqytbek Toqtasynúly men «Últtar әdebiyeti» jurnalynyng bólim redaktory Minar Núrlәzzatqyzynyn, Shynjang halyq baspasynyng bas redaktorynyng orynbasary Shәriphan Ábdaliyúlynyn, Shynjang kórkemónerbaspasynyng bas redaktorynyng orynbasary GýldenQuan qyzynyng  úiymdastyruyndaghy osy júmystardyng basynda, redaktor әri әdeby әgent retinde Serjan Toqtasyn jýrdi. Ol jәy ghana әdeby redaktor retinde emes, búl júmystargha jyly jýregimen, qarym-qabiletimen, jan-tәnimen kiristi.

Sol jyldary Bejinge qyzmet saparymen barghan Raqymjan Otarbaev aghamen jaqqynan tanysyp, agha-bauyr bolyp tyghyz baylanysta jýrdi. Sol shygharmashylyq jaqyndyq Raqymjan aghanyng songhy kýnderine deyin bir sәt bәsendegen joq. Raqymjan Otarbaev agha Serjannyng qytaydaghy tughan auyly Aqdalagha baryp dәm tatyp, jasy seksennen asqan әkesi Toqtasyn Sәrsenbayúly aqsaqalmen didarlasady. Sol sapardan kelgen song Raqymjan agha tereninen tolghanyp qandastar turaly, Toqtasyn agha jóninde «Qazaqtyng songhy jyrauy» degen әserli maqala jazyp ony Respublikalyq baspasózde jariyalatty. Serjan qytaydaghy belgili jazushy, kórnekti qogham qayratkeri Súltan Janbolatov aqsaqalmen de tyghyz shygharmashylyq qatynasta ortaq jobalardy jasap, ony sәtti oryndap shyqty.

Serjan Toqtasynúly Bejindegi últtar baspasynda istep jýrgende Qazaqstandaghy maghan eki búiymtay aitty. «Aqyn, memlekettik syilyqtyng iyegeri Túmanbay Moldaghaliyevting «Án qanatynda» degen kitabyn jәne synshy-ghalym, jazushy, «Alash» syilyghynyng iyegeri Túsynjan Shapaydyng «Ayna» degen prozalyq enbegin shygharatyn edik, sol ýshin kitaptaryn alyp, shygharmalarynyng qytayda shyghuyna kelisim beretin avtorlyq qúqyn óz qolynan alyp beriniz!»-dep tapsyrdy. Men ótinish boyynsha Túmanbay aghamyz ben Túrsynjan aghamyzgha baryp Serjannyn, yaghny «Bejing ortalyq últtar baspasynyn» tapsyrmasyn oryndadym. Biraz uaqyttan keyin Túmanbay aghanyng qytayda jaryq kórgen kitaby qolyma tiygende, ony aparyp aghadan shýiinshi súraghan bolatynmyn. Túmanbay agha quanghanynan qaltasynan 2000 tg suyryp kórimdik bergeni әli esimde.

Ol qazaqstan jazushylarynyng enbekterining qytay elinde jaryq kóruine ghana emes, qytay qalamgerlerining kitaptarynyng Qazaqstan jaghynda jaryq kóruine de zor ýles qosqan adam. Nobeli syilyghynyng laureaty Moyan,Bajiyn,Lausy sekildi ózgede kóptegen qytay jazushylardyng shygharmalarynyng qúrastyrushysy, redaktory bolyp enbek etti. Shette jýrgen jәne elge oralghan qazaq qalamgerlerding tyng dýniyelerin nәsiqattau men oqyrmangha jetuine ózindik ýlesin qosty. Jazushy, etnograf Zeynolla Sәnikúlynyng 20tomyn qúrastyrdy. Ol enbekter2017jyly   «An-Arys» baspasynan shyqty. Qanat Zeynollaúlymen birge «Zeynolla Sәnik atyndaghy mәdeniyet qorynyn»negizin.qalady  2007-jyly Bas redaktory Mereke Qúlkenov bolyp túrghan kezinde Respublikalyq «Ana tili»  gazetining Ýrimjidegi tilshisi,belgili әdebiyetshi Ardaq Núrghazyúly Almatyda shygharghan «Shetel әdebiyeti» gazetining sol eldegi arnauly tilshisi (2007-2008jj) bolyp óte belsendi týrde qyzmet etti. Sol jyldarda Qazaqstan Jazushylar odaghynyng janynan shyghatyn «Ádebiyet aidyny» gazetine de maqalalar jazyp túrdy. Gazetting Bas redaktorynyng orynbasary bolyp istep túrghandyghym ýshin onyng jibergen materiyaldaryn mende jaryqqa shygharyp túrdym.

Serjan Toqtasynúly qytaydaghy jәili tirlik, jaqsy júmysyn tastap 2009-jyldyng sonynda jana jylgha qaraghan kýni Atamekeni qazaqstangha birajolata ótip kelip, birden qújattaryn azamattyqqa ótkizdi. Artynan kóp keshikpey azamattyq alyp, kóp jyldar boyy kóksegen armanyna qol jetkizdi. Alghashynda Astanada bolyp, keyin Almatygha oralyp, 2012-jyly «Ólke» baspasynda әdeby redaktor bolyp qyzmet etti. 2012-2014 jyldar balalar men jasóspirimderge arnalghan respublikalyq «Jas órken» mekemesinde júmys istedi. 2014-2015 jyldar «Qazaq әdebiyeti» gazetinde әdeby tilshilik júmystaryn jalghastyrdy. 2013-2018 jyldary «Aqjayyq.kz» jurnalynyng almaty oblysyndaghy ýilestirushisi mindetin atqardy. Qazir Represiyagha úshyraghan qazaqstan ziyalylarynyng múrasyn zertteytin «ARYS» qoghamdyq qorynyng ghylymy qyzmetkeri, redaktory bolyp, baspager, qogham qayratkeri Gharifolla Ánesting shygharmashylyq komandasynda kele jatyr.

Osy kezge deyin «Qazaq әdebiyetindegi intellektvaldy proza: Raqymjan Otarbaev prozasyndaghy psihologizm mәseleleri» atty kólemdi enbegi jaryq kórdi. Odan ózgede shygharmalary respublikalyq basylymdarda basylyp shyqty. 2020-jyly Atyrau oblysy ótkizgen resmy әdeby bayqaudyng jýldegeri bolyp syilandy. 2011-20013 jyldary Sýleyman Demiriyeli Uniyversiytetining qazaq filologiyasy jәne jurnalistika kafedrasynyng aspiranturasynda bilim alyp, deplomyn sәtti qorghap shyqty. Joghary bilimdi, әdebiyetshi, zertteushi, әdeby baylanystardyng ýzdik agenti, baspa isining tәjriybeli menejmenti retinde tanylghan, әri joghary sapada qyzmet kórsetip kele jatqan Serjan Toqtasynúlyn«Qazaqstannyng jýz jana esimine» Represiyagha  qazaqstan ziyalylarynyng «ARYS» qoghamdyq qory úsynghan.  Óitkeni ol etken enbek, tókken terine eshqashan aqy talap etpey, ýn-týnsiz júmys istep keledi.

Ol qazaq-qytay әdebi, mәdeny qarym-qatynasyna shyn niyetimen qyzmet etip, mәdeny deplomattyq mindet atqardy. Eki eldi әdebiyet arqyly baylanystyryp ruhaniyatymyzgha qyzmet jasady. Qytaydaghy qazaq jastarynyng últtyq ruhta tәrbiyelenip, otangha degen mahabbattaryn oyatyp, elge, otangha qúshtarlyqtaryn asyra týsti. Qazaqstan qalamgerlerining shyghystaghy miliyarttar eline taralyp tanyluyna múryndyq bola bildi. Shyn mәnindegi «Ruhany janghyru» baghdarlamasynyng atoysalghan jauyngeri deuge tatidy. Ol sonau 1991-jyly Túnghysh preziydentimiz Núrsúltan Ábishúly Nazabaevqa qúttyqtau hat joldaghan kýnnen tartyp dәl qazirge deyingi otyz jyl ishinde jýregi qazaqstan dep soqty, ol qayda bolmasyn ózining alghan bilimin, jastyq jigerin Qazaqstannyng tәuelsizdigine arnaumen keledi.Ýlkenjýrekti, armany asqaq, kónili kóldey, senimi berik azamat. Onyng kóz aldynda tәuelsiz qazaqstan, nazarynda otangha, últqa qyzmet etu maqsaty ghana túrdy. Tirshiligi jarnamadan alystau, daqpyrttan jyraqtau bolghanymen elimizding ruhany salasyna sinirgen enbegi eren, tabysy tauday!.. Ol «Qazaqstannyng jýz jana esimine» qosylugha eng layyqty adam.

Dәuletbek Baytúrsynúly,

aqyn, audarmashy.
Qazaqstan jazushylar odaghynyng jәne
junalister odaghynyng mýshesi.

Abai.kz